Rada Ochrony Pracy
obradowała na posiedzeniu plenarnym
Na posiedzeniu plenarnym w dniu 22 listopada 2007 r. Rada Ochrony Pracy, jednogłośnie, w głosowaniu jawnym przyjęła stanowisko, przygotowane przez Zespół ds. Nauki, Edukacji i Promocji oraz Współpracy z Partnerami Społecznymi, w sprawie działalności prewencyjnej Państwowej Inspekcji Pracy w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
W stanowisku tym Rada pozytywnie oceniła działalność prewencyjną PIP, wyrażając przy tym nadzieję, że w jej wyniku zostanie zahamowany wzrost wypadków przy pracy.
Jednocześnie Rada uznała za konieczne:
kontynuowanie działań prewencyjnych, zmierzających do poprawy bezpieczeństwa pracy szczególnie w przemyśle, budownictwie, górnictwie, transporcie, handlu i ochronie zdrowia;
kontynuowanie realizacji programów PIP dotyczących walki ze stresem;
dalsze popularyzowanie działalności prewencyjnej PIP wśród organizacji pracodawców i związków zawodowych wraz z promowaniem tych przedsiębiorstw, w których poniesione koszty na poprawę warunków pracy przyczyniły się do zmniejszenia wypadkowości i zagrożeń;
doprowadzenie, aby w programach nauczania szkół rolniczych został wprowadzony przedmiot związany z bezpieczeństwem pracy;
przywrócenie w statystyce GUS informacji o wypadkowości nieletnich w rolnictwie;
doprowadzenie do nowelizacji przepisów ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych tak, aby co roku zwiększane były środki na prewencję;
uruchomienie w publicznym radiu i telewizji stałych audycji, zapewniających upowszechnianie zagadnień bezpiecznej pracy w szerokich rzeszach społeczeństwa.
Następnie Rada Ochrony Pracy, na podstawie materiału opracowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, jednogłośnie, w głosowaniu jawnym przyjęła stanowisko, przygotowane przez Zespół ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Środowisku Pracy, w sprawie oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w 2006 roku.
Rada z najwyższym niepokojem przyjęła informację o wzroście liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy w roku 2006 o 13,1%, w tym ciężkich o 3,2% i śmiertelnych o 5,2 %, a także o wzroście o 2,4% liczby osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia życia i zdrowia. Sytuacja ta świadczy o konieczności kontynuowania intensywnych działań skierowanych na poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwłaszcza w aspekcie celu sformułowanego w nowej wspólnotowej strategii na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2007-2012, która zakłada zmniejszenie o 25% ogólnego wskaźnika wypadków przy pracy liczonego na 100 000 pracowników.
W związku z powyższym Rada podkreśliła znaczenie realizacji działań związanych z ustalaniem i realizacją strategii i polityki Rządu w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, obejmujących w szczególności:
kontynuowanie prac legislacyjnych zmierzających do pełnego uwzględnienia w prawie polskim postanowień Konwencji MOP, dyrektyw UE oraz norm europejskich w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;
konieczność zapewnienia kadr o odpowiednich kompetencjach i umiejętnościach w odpowiednich komórkach organizacyjnych poszczególnych ministerstw, w tym szczególnie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
kontynuowanie i rozszerzanie działań informacyjnych i doradczych zwłaszcza w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw prowadzonych przez organy kontroli warunków pracy, w tym przede wszystkim przez Państwową Inspekcję Pracy, a także Państwową Inspekcję Sanitarną, Wyższy Urząd Górniczy i Urząd Dozoru Technicznego;
doskonalenie systemu oceny zgodności wyrobów stanowiących wyposażenie pracowników i ich stanowisk pracy pod względem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
doskonalenie systemu odpowiedzialności pracodawców za warunki pracy między innymi przez zmiany w mechanizmach stymulacji ekonomicznej (zróżnicowana składka ubezpieczeniowa);
dalsze upowszechnianie wdrażania systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w przedsiębiorstwach;
realizację programu wieloletniego "Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy" ustanowionego na wniosek Ministra Pracy i Polityki Społecznej we współdziałaniu z Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego (okres realizacji I etapu: 2008-2010) wspierającego wdrażanie krajowej strategii poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy przez opracowanie innowacyjnych rozwiązań technicznych i organizacyjnych;
zapewnienie przez Ministerstwo Edukacji oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego pełnego wdrożenia obowiązków dotyczących uwzględniania problematyki bezpieczeństwa pracy i ergonomii w programach nauczania na wszystkich jego poziomach. Niezbędne jest także reaktywowanie - na dobrym poziomie - szkolenia zawodowego przygotowującego pracowników między innymi do zawodów trudnych i niebezpiecznych.
Ponadto, zdaniem Rady, pełna realizacja działań określonych w przedstawionej "Ocenie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w 2006 roku" przyczyni się do poprawy warunków pracy przez zmniejszenie liczby osób zatrudnionych w narażeniu na szkodliwe czynniki środowiska pracy, a w wyniku tego do zmniejszenia liczby wypadków i chorób zawodowych oraz związanych z tym kosztów ponoszonych zarówno przez budżet państwa, a także pracowników i pracodawców.
Kolejnym punktem posiedzenia Rady była prezentacja materiału pt. "Metodyka statystycznych analiz wypadków przy pracy", przygotowanego przez Centralny Instytut Ochrony pracy - Państwowy Instytut Badawczy.
Dane statystyczne dotyczące wypadków przy pracy są jednym z podstawowych źródeł informacji na temat warunków pracy wykorzystywanych do opracowywania polityki w zakresie bezpieczeństwa pracy zarówno w Polsce, jak i na poziomie Unii Europejskiej. Jednym z elementów tych polityk są mierzalne cele w zakresie obniżania liczby wypadków. Między innymi, we wspólnotowej strategii na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2007-2012 proponuje się zmniejszenie w UE-27 ogólnego wskaźnika wypadków przy pracy o 25% na 100 000 pracowników. Dla realizacji tego celu potrzebne jest doskonalenie istniejących i poszukiwane nowych metod prewencji. Aby taka prewencja była skuteczna, potrzebne jest jej odpowiednie ukierunkowanie, a więc poznanie tych obszarów, gdzie wypadków jest najwięcej i gdzie są one związane z najcięższymi skutkami, poznanie mechanizmów powstawania tych wypadków oraz ich rzeczywistych przyczyn. To wszystko umożliwić mogą odpowiednio głębokie analizy danych o wypadkach przy pracy, przeprowadzone z wykorzystaniem nowoczesnych metod analitycznych.
Możliwości przeprowadzenia takich analiz zwiększyło wprowadzenie w 2005 r. nowej statystycznej karty wypadku. Przy jej opracowywaniu zastosowano model wypadku zaproponowany przez Eurostat, który rozszerzył zakres i rodzaj informacji o wypadkach przy pracy zbieranych przez Główny Urząd Statystyczny. Dzięki temu możliwe jest między innymi prześledzenie całego przebiegu sytuacji wypadkowej oraz zidentyfikowanie zależności pomiędzy różnymi czynnikami i przyczynami wypadków. Dodatkowo pozwoli to na łączną i porównawczą analizę danych z Polski i innych krajów UE.
Informacje zbierane przy pomocy statystycznej karty wypadku podzielono na cztery części, w zależności od tego, czy dotyczą pracodawcy, poszkodowanego, skutków wypadku, czy wypadku i jego przebiegu.
Następnie członkowie Rady wysłuchali prezentacji materiału pt. "Ekonomiczne aspekty kształtowania warunków pracy", przygotowanego przez Centralny Instytut Ochrony pracy - Państwowy Instytut Badawczy.
Znaczna część kosztów niewłaściwych warunków pracy ponoszona jest przez całe społeczeństwo. Są to koszty, które w toku ewolucji systemów socjalnych różnych państw przenoszono z poszkodowanych i pracodawców na resztę obywateli. Koszty te są zatem w dużym stopniu kosztami ukrytymi, a w związku z tym najmniej uświadamianymi przez społeczeństwo.
Koszty wynikające z nieodpowiednich warunków pracy można oceniać przede wszystkim przez pryzmat świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych takich, jak renty z tytułu wypadków przy pracy i choroby zawodowe, jednorazowe odszkodowania, zasiłki chorobowe, świadczenia rehabilitacyjne i inne. Świadczenia te wypłacane są z funduszu wypadkowego ZUS. Należy jednak podkreślić, iż niektóre świadczenia mające związek z pracą nie są objęte ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, dlatego ich koszty, mimo że są pokrywane przez ZUS, nie są wyszczególniane. Dotyczy to np. kosztów zasiłków pogrzebowych oraz kosztów rehabilitacji leczniczej finansowanej przez ZUS w ramach tzw. prewencji rentowej. Koszty te podawane są jedynie całościowo, bez wyszczególnienia kosztów zasiłków pogrzebowych i kosztów rehabilitacji, będących następstwem wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Dla przedsiębiorstw koszty nieodpowiednich warunków pracy stanowią dodatkowe koszty produkcji, które ukrywane są w cenach wyrobów i usług. Na koszty te składają się m.in. koszty ubezpieczenia wyrażone w składkach na społeczne ubezpieczenie wypadkowe, koszty wypadków przy pracy i zdarzeń potencjalnie wypadkowych, koszty chorób zawodowych, koszty świadczeń z tytułu pracy w warunkach szkodliwych i uciążliwych, koszty zwiększonej absencji chorobowej spowodowanej warunkami pracy, koszty obniżonej wydajności pracy i jakości produkcji, które w efekcie powodują zaburzenia toku produkcji i które podrażają jej koszt a ponadto podkopują wizerunek firmy.
Koszt składki na ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawowy składnik kosztów BHP w przedsiębiorstwie. Dzięki tej składce pracujący mają zapewnione ze strony ZUS świadczenia pieniężne i wybrane świadczenia rzeczowe w razie zaistnienia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. W związku z wprowadzeniem w życie z dniem 1 kwietnia 2006 r. zróżnicowania składki na ubezpieczenie wypadkowe na poziomie przedsiębiorstwa znacznie wzrosła jej rola w ogólnych kosztach BHP w przedsiębiorstwie.
Koszty wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych stanowią istotny składnik kosztów nieodpowiednich warunków pracy. Przeprowadzone przez CIOP badania kosztów wypadków przy pracy wykazały m.in., iż bardzo niski jest udział przedsiębiorstw w społecznych w kosztach wypadków przy pracy - wynosi on zaledwie 11% ogółu kosztów. Udział ten zmniejszył się wyraźnie po wejściu w życie z dniem 1 stycznia 2003 r. nowej ustawy o ubezpieczeniu wypadkowym. Wejście w życie tej ustawy spowodowało, bowiem obciążenie funduszu wypadkowego ZUS niektórymi świadczeniami pieniężnymi, wypłacanymi dotychczas ze środków własnych przedsiębiorstw. Należy jednak podkreślić, iż na poziomie przedsiębiorstw bardzo wysokie są koszty zdarzeń potencjalnie wypadkowych, które nie są objęte obowiązkiem rejestracji. Wskazują na to liczne badania przeprowadzone m.in. w USA, Wielkiej Brytanii i krajach skandynawskich. Dlatego więc ograniczanie się jedynie do wypadków urazowych, zarejestrowanych w przedsiębiorstwie, prowadzi do znacznego zaniżenia rzeczywistych kosztów wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych w przedsiębiorstwie.
Zwiększona absencja chorobowa, niezależnie od absencji spowodowanej wypadkami przy pracy i chorobami zawodowymi, może być powodowana pracą w warunkach szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia, gdyż wpływa na obniżenie wydajności pracy, może też powodować większe zmęczenie i wolniejsze tempo pracy, które jest następnie "korygowane" przez pracę w godzinach ponadwymiarowych. Wpływa to w istotny sposób na wzrost kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Koszty świadczeń z tytułu pracy w warunkach szkodliwych lub uciążliwych to koszty: posiłków profilaktycznych i regeneracyjnych, napojów oraz innych środków odżywczych wydawanych nieodpłatnie pracownikom, dodatków pieniężnych, skróconego czasu pracy, dodatkowych urlopów oraz innych uprawnień (np. możliwości wcześniejszego, niż ogólnie przyjęto, przejścia na emeryturę).
Rada postanowiła, że projekt stanowiska w dyskutowanych sprawach przygotuje Zespół ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Środowisku Pracy.