GRUPA SPOŁECZNA - system społeczny; pewna całość w strukturze systemów społecznych lub tzw. makrosystemów, złożona z elementów funkcjonalnie ze sobą powiązanych
ROBERT K. MERTON - FUNKCJONALIZM SOCJOLOGICZNY
Merton promuje teorie średniego zasięgu - teorie, które mają zastosowanie tylko w ograniczonych pojęciowo obszarach i zawierają hipotezy dające się zweryfikować empirycznie (np. teoria zachowań dewiacyjnych, percepcji społecznej, grup odniesienia, kontroli społecznej, wzajemnej zależności instytucji społecznych).
Merton sformułował socjologiczne pojęcie grupy społecznej - to pewna liczba ludzi, którzy wchodzą ze sobą w interakcję wedle ustalonych wzorów lub pozostają w ustalonych stosunkach społecznych; owe stosunki, wzory i interakcje wiążą jednostki w odrębną całość.
3 kryteria istnienia grupy według Mertona:
trwałe, normatywnie ustalone formy interakcji,
samookreślanie się jednostki jako uczestnika grupa,
takie samo jej określanie przez innych ludzi.
FLORIAN ZNANIECKI
Znaniecki posługuje się pojęciem współczynnika humanistycznego - własnością świata kultury jest to, iż jest ona zawsze czyjaś, że jest taka obiektywnie, jaka jest w doświadczeniu i działaniu ludzi. Rzeczywistość społeczna jako część rzeczywistości kultury jest tworzona przez ludzi i każde zjawisko kultury, w tym każde społeczne, musi być ujmowane w znaczeniach, jakie nadają im ludzie.
Działania społeczne to świadome czynności ludzi, mające znaczenie i skierowane do wartości społecznych, którymi są inni ludzie, jako uczestnicy współżycia społecznego.
4 kategorie zjawisk społecznych („dynamiczne układy społeczne”) według Znanieckiego:
grupa społeczna - najbardziej złożony układ społeczny, którego nie można rozłożyć i zredukować do czynności społecznych, powiązany stosunkami społecznymi osób wokół wspólnych wartości, do których osoby te jako całość dążą. Grupa jest tym, czym jest w świadomości społecznej jednostek i zbiorowości, a nie tym, co w niej dostrzegać może obserwator. Grupa istnieje przede wszystkim przez to, że jej członkowie uważają ją za istniejącą w oddzieleniu od reszty świata - grupa jako układ odosobniony,
indywiduum (osoba) społeczne,
stosunki społeczne,
działania społeczne.
Być członkiem grupy, to znaczy być szczególnym rodzajem osoby, wykonywać szczególny rodzaj roli społecznej. Rola społeczna to całokształt obowiązków, których spełnienia spodziewa się od jednostki krąg społeczny, na podstawie statusu (całokształtu uprawnień), jaki dana jednostka zajmuje.
Krąg społeczny obejmuje zespół ludzi, którzy są powiązani określonymi stosunkami z daną pozycją-statusem i mają określone wyobrażenie o modelu roli osoby, według którego dana rola winna być wykonywana.
Grupa społeczna jest „twórczą syntezą” ról osobowych, regulowanych przez wzory kulturowe, ukształtowane w grupie. Jednostka jest członkiem grupy nie jako istota ludzka, ale jako osoba, od której oczekuje się specyficznej roli społecznej wewnątrz grupy.
Tworzenie się organizacji grupy według Znanieckiego następuje gdy:
zjednoczenie jednostek w grupie jest względnie trwałe, a ich czynności jako członków są regularne,
funkcje są podzielone i wobec każdego członka inni mają oczekiwania,
czynności członków są zintegrowane ze względu na cel,
stanowiska w grupie są oddzielone od konkretnych osób,
czynności wykonywane przez członków są przez grupę usankcjonowane.
zasadnicza różnica miedzy tym, czym grupa, działając i doświadczając zbiorowo jest sama dla siebie, a tym, czym jest ona dla osobników lub zbiorowości, niebiorących udziału w zbiorowym działaniu i doświadczaniu; co więcej inaczej przedstawia się ona własnym członkom każdemu z osobna, nawet wtedy, gdy z nią współdziałają, o ile własne czynności każdego z nich są odróżnione od czynności cudzych, inaczej zaś w zbiorowym ujęciu wszystkich członków razem, przy którym czynność każdego jest nierozdzielnie połączona z cudzymi.
W takim wypadku rozróżnić musimy trzy odmienne punkty widzenia w odniesieniu do grupy społecznej:
1. punkt widzenia osobniczy - grupa występuje jako przedmiot lub podmiot czynności społecznych w oczach osobnika, który nie uczestniczy aktualnie w czynnościach zbiorowych grupy jako całości; ten punkt widzenia jest również zajmowany przez inne grupy niewchodzące w skład danej grupy lub przeciwstawiające się jej. Grupa występuje prawie wyłącznie jako przedmiot lub podmiot poszczególnych czynników społecznych niepowiązanych ze sobą normatywnie
2. punkt widzenia osobniczo-zbirowy - członek grupy i grupa jako całość współdziałają, ale tak,że działalność członka we własnej jego świadomości oraz w świadomości zbiorowej grupy odróżnia się od działalności innych. Dla własnych swych członków jest głównie podmiotem i przedmiotem norm społecznych, które w życiu indywidualnym staja się zasadniczymi normami ideałów osobistych
3. punkt widzenia zbiorowy - grupa działa i doświadcza jako całość tak, że w zbiorowym działaniu i doświadczaniu osobnicze przyczynki nie wyróżniają się ani w oczach grupy ani w oczach osobnika.
Grupa sama dla siebie staje się stopniową aktualizacją pewnego ideału zbiorowego.
PODSUMOWANIE
Znaniecki definiował grupę społeczną:
w płaszczyźnie doświadczenia w terminach świadomości grupowej,
w płaszczyźnie działania w terminach syntezy ról społecznych.
Świadomość grupowa bowiem to świadomość przynależności uczestnictwa, pełnienia roli społecznej, partycypacji.
Znaniecki nie podzielał ani deterministycznego, ani teologicznego stanowiska w ujmowaniu działania społecznego.
Grupę społeczną traktował jako zbiór indywiduów (osób) społecznych, mających świadomość grupową, czyli świadomość stanowienia ponadindywidualnej całości, dzięki pełnieniu określonych ról społecznych.