Konspekt ćwiczenia 2 z Epidemiologii

Autor: Igor Przegrałek

Ćwiczenie 2

Występowanie chorób w populacji I

Ćwiczenie obejmuje dynamikę szerzenia się chorób w populacji, potencjał epizootyczny, rozwój zarazy, w tym czynniki pierwszorzędne (zarazek + ekspozycja + dyspozycja), czynniki drugorzędne. Typy rozwoju zarazy. Podstawowe pomiary zachorowalności i  śmiertelności.

Dynamika szerzenia się chorób w populacji:

-zależy od wielu czynników (np. w przypadku wirusa pryszczycy jest wysoka, a niższa w przypadku wirusa ADV(choroba Ajuszkiego świń)

- wysoka prowadzi do Epizootii, Epidemii, a co za tym idzie do wysokich strat gospodarczych

Rodzaje zjawisk chorobowych w danej populacji:

- Zachorowania sporadyczne: Są nieliczne i nie mają ze sobą związku

- Enzotia(Endemia): występowanie stacjonarne czyli zachorowania charakterystyczne dla jakiejś okolicy w które często się powtarzają

-Epizootia(Epidemia): liczne zachorowania powiązane ze sobą łańcuchem zakażeń występujące na danym terenie w przeciągu krótkiego okresu czasu

- Panzotia(Pandemia): epidemia obejmująca bardzo duży obszar - kilka krajów, kontynent czy kontynenty

Epidemia jest to każdy wzrost liczby przypadków choroby w danej populacji ponad stan normalny bądź spodziewany. Epidemia dotyczy populacji, miejsca i czasu.

Przyczyny epidemii:

- działanie takich czynników na które populacja nie była w przeszłości narażona, czyli takich które wcześniej nie występowały bądź takich których forma występowania nie była niebezpieczna dla populacji

- czynniki chorobotwórcze

- czynnikiem wzmacniającym mogą być: warunki bytowe i żywienie populacji

Czynniki wpływające na dynamikę szerzenia się chorób:

1. Czynniki pierwszorzędne:

a) Obecność zarazka

b) Narażenie, wystawienie na niebezpieczeństwo zakażenia czyli Ekspozycja

c) Skłonność do zakażeń, łatwość ulegania chorobie czyli Dyspozycja

Ad a) Cechy zarazka

Chorobotwórczość, Zjadliwość(stopień chorobotwórczości), Zmienność, Toksyczność, Warunkowość, Tropizm(powinowactwo do tkanek)

Ad b)Cechy wpływające na Ekspozycje

Wpływ środowiska oraz klimatu, żywienie, stres, system odchowu, eksploatacja i użytkowanie zwierząt

Ad c) Cechy dyspozycji

Genotyp, wiek, płeć, gatunek i rasa

2. Czynniki drugorzędne:

a) Ilość zarazka

b) Odporność zwierząt

c) Zwalczanie chorób przez człowieka

d) Profilaktyka

Sposoby przenoszenia chorób:

1. Poziome - pomiędzy członkami populacji

Poprzez: Bezpośredni kontakt ze źródłem zarazka(odzwierzęce), obwąchiwanie, wylizywanie, pokąsanie, ocieranie

2. Pionowe - z organizmu macierzystego na potomka (tutaj dwa przypadki zazwyczaj tj. w okresie prenatalnym bądź tuż po urodzeniu

Cztery typy rozwoju zarazy:

1. Kontaktowo-łańcuchowe szerzenie się chorób

Kolejność zachorowań, łańcuch zakażeń tj. każdy przypadek przedłuża zakażenie populacji, kontakt pośredni i bezpośredni zwierząt ze źródłem zarazy,

Czynniki sprzyjające: zagęszczenie, wspólne koryta, stan higieniczny, wspólne pastwiska

Przykłady chorób: Bruceloza, nosacizna, pomór świń, księgosusz, gruźlica, wścieklizna,

2. Z chorób powstających w wyniku uzjadliwiania się drobnoustrojów warunkowo chorobotwórczych

Powstaje w wyniku błędów hodowlanych, szerzy się poprzez kontakt, początkowo eliminuje najsłabsze i najsilniejsze osobniki, powstaje poprzez uzjadliwianie saprofitów lub komensali organizmu

3. Z wtórnego źródła zakażenia

Kontakt z wtórnym źródłem, szybko wybucha i bardzo szybko się szerzy

Przykłady chorób: wąglik, tężec, szelestnica

4. Za pośrednictwem stawonogów

Występuje raczej tylko latem i jesienią poprzez dużą ilość stawonogów będących pokarmem ptaków i gryzoni(łatwo rozprzestrzenia się na populacje konsumentów)

Przykłady chorób: Tularemia, kleszczowe zapalenie mózgu, trypanosomia, piroplazmoza, riteksiozy, erlihisozy, borelioza

Potencjał epizootyczny - jest to zespół okoliczności warunkujących powstanie i rozwój epizootii, charakteryzuje się wysokim stanem dla chorób nie występujących w środowisku, których czynnik etiologiczny oznacza się zjadliwością i napastliwością (Pryszczyca, księgosusz) oraz niskim stanem dla chorób występujących enzootycznie lub o niskiej zjadliwości ale wysokiej oporności

Podstawowe mierniki zachorowalności i śmiertelności:

1. Znaczenie choroby

2. Miejsce choroby

3. Czas choroby

4. Odniesienie liczby chorych zwierząt do wielkości zagrożonej populacji (zapadalność)

Struktura populacji - jest to stopień w jakim możemy określić jej wielkość. Struktura determinuje możliwość pojawienia się i trwania w niej chorób

Populacja kontaktująca	Populacja izolowana
Liczne kontakty pomiędzy osobnikami z danej oraz innych populacji Sprzyja szerzeniu się oraz trwaniu choroby Łatwe przemieszczanie oraz mieszanie osobników Określenie wielkości takiej populacji jest trudne, posiadamy tylko fragmentaryczne dane demograficzne	Wydzielona ze zbiorowości zwierząt Zamknięta bądź otwarta Ograniczenie przemieszczania oraz mieszania się osobników Mniejsze narażenie na choroby jednak choroby szerzą się bardzo gwałtownie przez duże zagęszczenie osobników oraz małą odporność (przez małą styczność z patogenami) Określenie rozmiaru takiej populacji jest łatwe, stada wartościowe posiadają dokładną dokumentacje

Współczynnik zachorowalności - stosunek nowych zachorowań w danym czasie do liczby zwierząt narażonych na zachorowanie w danym czasie

W_z= liczba nowych zachorowań w danym czasie / liczba zwierząt narażonych w tym czasie

Sposoby pomiaru:

1. Obserwacja określonej grupy wrażliwych osobników przez dany czas oraz rejestracja każdego zachorowania

2. Brak zdefiniowanej liczbowo populacji, dostosowujemy mianownik do faktu, że czynnik ryzyka działa na poszczególne zwierzęta przez różny czas, wyróżniamy coś takiego jak Zwierzętoczas narażenia i jest to suma okresów obserwacji dla każdego osobnika, w których jest on zdrowy (narażony na zachorowanie), jeżeli nie mamy danych na temat czasu narażenia każdego zwierzęcia to za mianownik uznajemy średnią liczbę osobników w populacji z początku i z końca badanego okresu, wzór przybiera formę

W_z= liczba zachorowań w danym czasie/(liczbę początkową +liczbę końcową/2)

Współczynnik ten służy do opisywania przebiegu epidemii(np. określenie skuteczności szczepień), bada stopień ryzyka oraz gwałtowność pojawienie się nowych przypadków

Współczynnik śmiertelności czyli liczba padnięć z powodu jakiejś przyczyny przez liczbę zwierząt chorych w danym okresie

W= liczba padnięć na jakąś chorobę w danym czasie/ liczbę chorych na tą chorobę w tym czasie

Współczynnik śmiertelności służy do badania stopnia ryzyka śmierci w przypadku choroby, zależy od czasu obserwacji (od krótkich okresów do wielu lat, długi w przypadku badania chorób przewlekłych, tutaj inny wzór W= zwierzęta które chorowały w poprzednich okresach/liczbę chorych na tę chorobę)

Współczynnik upadkowości czyli stosunek liczby upadków do liczebności populacji narażonej w danym czasie.

---