Ewelina Pawlik

Katarzyna Kasperek

NPiWP, rok I, gr.I

WYPALENIE ZAWODOWE U NAUCZYCIELI

Zjawisko wypalenia zawodowego jest inaczej zwane syndromem chronicznego zmęczenia. Występuje u ludzi różnych zawodów i dotyczy w różnym stopniu prawie całej populacji

pracujących. Przede wszystkim pojawia się u ludzi, którzy są zaangażowani w pracy

w interakcje z drugim człowiekiem, a więc głównie są to nauczyciele. Nauczyciel z reguły jest

ambitny i pragnie sprostać obowiązkom, bardzo intensywnie pracuje, doskonali się, co może spowodować u niego wyczerpanie organizmu i prowadzić do wypalenia. Kropiwicki stwierdza,że wypalony jest sam zawód nauczyciela,że wejście w ten zawód stwarza ryzyko niemal automatycznego „zarażenia się wirusem” wypalenia.

Przyczyny wypalenia zawodowego u nauczycieli:

• Zaangażowanie w pracy i codzienna troska o dobro uczniów są dużym obciążeniem.

• W tym zawodzie efektów pracy nie widać bezpośrednio, są one odroczone w czasie i często niepewne.

• Jest to zawów, w którym występuje przewlekły stres i sytuacje stresowe, wiąże się to z tym, że np. zachowania uczniów są nieadekwatne do oczekiwań nauczyciela, brak zainteresowania nauką, niechęć i trudności w nauce, zachowania problemowe wobec nauczyciela i kolegów, agresja i kbflikty w grupie.

• Do wypalenia przyczyniają się często stresujące konfrontacje z rodzicami uczniów, napięcia w gronie nauczycielskim, nieracjonalne wymagania przełożonych.

• Wpływ mogą mieć również niskie zarobki nauczycieli, niski statut społeczny tego zawodu, nieodpowiedni styl zarządzania szkołą, do tego dołączają się braki techniczne i materialne, przepełnienie klas, przeładowane programy nauczania i ciągła ich znmaiana.

• Obciążenia psychiczne są uwarunkowane także brakami przygotowania zawodowego do nowych wyzwań, a także sprzecznościami pomiędzy własnymi celami a możliwościami działania.

• Specyficzne w zawodzie nauczyciela jest też poczucie zagrożenia „ utratą twarzy”, kontroli i wpływu.

• Nauczyciele uważają, że powinni być lubiani przez wszystkich uczniów, muszą osiągnąć mistrzostwo w swoim zawodzie.

• Do wypalenia może prowadzić również silne przeżuywanie trudności uczniów.

Objawy wypalenia zawodowego u nauczycieli:

1. fizyczne:

- dominujące zmęczenie,

- zakłócenia snu,

- zaburzenia apetytu i utrata wagi,

- obniżenie potrzeb seksualnych,

- nadużywanie leków, alkoholu, palenie tytoniu,

2. emocjonalne:

- trudności w relaksowaniu się,

- poczucie znużenia,

- obniżony nastrój,

- stałe negatywne myśli i postawy,

- poczucie osamotnienia, izolacji, pustki,

- brak celów,

3. rodzinne i społeczne:

- obniżenie zainteresowania rodziną,

- łatwiejsze irytowanie się,

- spędzanie większej ilości czasu poza domem,

- opór przed wspólnym wypoczynkiem,

- nadmierne oglądanie telewizji,

4. związane z pracą:

- utrata zapału,

- poczucie braku czasu,

- obawy i opór przed codziennym wyjściem do pracy,

- niezadowolenie z pracy, złośc,

- potrzeba częstego patrzenia na zegarek,

- niezdolnośc do podejmowania decyzji,

- niechęć do zajęć, wycieczek, kontaktów z rodzicami,

Metody zapobiegania wypaleniu zawodowemu:

# aktywne podejście do zadań i trudności zawodowych,

# rozwijanie swoich kompetencji zawodowych dotyczących umiejętności pracy z klasą, komunikowania się, radzenia sobie ze stresem, agresją, niechęcią,

# różne formy wypoczynku, relaks, sport,

# zaakceptowanie naturalnych przeciwności tego zawodu,

# wiadomość ciągłego doskonalenia się,

# odpowiednie wykorzystywanie przerw w pracy,

#oddzielenie życia zawodowego od rodzinnego,

# ustalenie realistycznych celów, dbanie o swoje uczucia, zakreślenie granic swojego zawodu i podkreślenie jego pozytywnych stron.

Badania prowadzone nad wypaleniem zawodowym wykazały, że wypalają się głównie ci nauczyciele, którzy startują do zwodu bardzo zaangażowani i „zapaleni”. Na poziom wypalenia wpływa typ nauczania. Niższe wypalenie stwierdzono u nauczycieli nauczania początkowego, szczególnie wyczerpani byli nauczyciele klas starszych szkoły podstawowej.

Literatura:

Sęk. H., „Wypalenie zawodowe nauczycieli” PWN, 2000r.

Grab. S. „Zmęczenie pracą czy wypalenie zawodowe ?” Poznań, 1998r.

Kropiwicki J. „Szkoła a wypalenie zawodowe” Jelenia Góra, 1999r.

---