FIZJOTERAPIA CHORYCH PO UDARZE MÓZGU

Fizjoterapia jest sprawdzoną i skuteczną formą leczenia pacjentów po uda­rze mózgu. Obejmuje ona przede wszystkim leczenie ruchem (kinezytera­pię), zabiegi fizykalne (fizykoterapię) i masaż. Deficyty ruchowe są niwelo­wane bezpośrednio przez leczenie ruchem przy czynnym udziale pacjenta, jeśli jest to możliwe. Bierne oddziaływania ruchowe i fizykalne mają istotne znaczenie dla zapobiegania i leczenia potencjalnych powikłań.

Dotychczasowy stan wiedzy medycznej pozwala przyjąć następujące uza­sadnienie dla fizjoterapii pacjentów po udarze mózgu.

1. Fizjoterapia prowadzona w ramach zespołu rehabilitacyjnego, zapew­niającego wszechstronne i skoordynowane działanie, prowadzi do obni­żenia wczesnej i późnej śmiertelności po udarze mózgu.

2. Wczesna fizjoterapia prowadzona w oddziale udarowym jest bardziej efektywna od terapii w oddziałach internistycznych. Kompleksowa pra­ca zespołu w ramach oddziału udarowego sprawia, że śmiertelność po trzech miesiącach i w pierwszym roku wśród pacjentów tam leczonych jest mniejsza w porównaniu z chorymi leczonymi w oddziałach we­wnętrznych. Różnice te dotyczą także samodzielności życia po udarze nawet 5 lat po incydencie naczyniowym.

3. Unieruchomienie pacjentów w łóżku, fizjoterapia prowadzona w niepeł­nym zakresie lub jej brak zwiększają ryzyko wtórnych powikłań (przede wszystkim zakrzepowo-zatorowych, zapalnych i innych powikłań w na­rządzie ruchu).

4. Fizjoterapia jest jednym z czynników zmniejszających ryzyko wystąpie­nia powtórnego udaru.

Cele fizjoterapii

1. maksymalne odtworzenie lub kompensacja utraconych zdolności ruchowych, przy uwzględnieniu możliwości pacjenta,

2. ukierunkowanie na zmniejszenie wszystkich zaistniałych u pacjentów deficytów ruchowych, w tym:

• zaburzeń podstawowych czynności życiowych (tj. żucia i połykania, oddychania, czynności zwieraczy),

• zaburzeń podstawowych funkcji ruchowych (tj. zmian pozycji w leżeniu, siadania, ruchów w pozycji siedzącej, wstawania, utrzymywa­nia pozycji stojącej, aktywności w pozycji stojącej i tzw. funkcjonalności chodu),

• zaburzeń samoobsługi (tj. korzystania z toalety i łazienki, ubierania się, jedzenia),

• zaburzeń złożonych czynności ruchowych (tj. precyzyjnych ruchów ręki i innych czynności, których brak ogranicza pacjentowi pracę zawodową, kontakty z otoczeniem, korzystanie ze środków komunikacji, aktywne spędzanie czasu wolnego itp.),

3. zmniejszanie bólu,

4. zapobieganie i leczenie powikłań wynikających z unieruchomienia 9tj. odleżyn, patologicznego napięcia mięśniowego, przykurczy).

Zalecenia

1. Każdy pacjent powinien być objęty indywidualną fizjoterapią już w pierwszej dobie hospitalizacji.

2. Wszyscy pacjenci powinni być traktowani (w początkowym okresie fizjoterapii) tak, jakby mieli w pełni odzyskać utracone funkcje.

3. Chorzy nieprzytomni muszą mieć zapewnioną fizjoterapię obejmującą:

• zmiany pozycji w łóżku (minimum co 2-3 godziny, z poprawnym uło­żeniem wszystkich części ciała);

• bierne obracanie na boki, brzuch, bierne sadzanie i stawanie; - ruchy bierne we wszystkich stawach.

• Chorzy przejawiający minimalną zdolność do współpracy, nawet przy bardzo dużych- deficytach ruchowych, powinni być stymulowani do samodzielnej i prawidłowej aktywności ruchowej.

• Pacjent nie może być unieruchomiony w łóżku chyba, że jest to uzasad­nione istotnymi wskazaniami medycznymi.

• Reedukacja ruchowa pacjenta powinna odbywać się głównie w pozycjach wysokich, tj. w pozycji siedzącej i stojącej. Należy unikać ćwiczeń w pozycji leżącej.

• Zintegrowana stymulacja czuciowo-ruchowa pacjenta powinna być wykonywana bezpośrednio przez terapeutę. Wykorzystanie specjalistycznej aparatury może stanowić tylko jej uzupełnienie.

• Prowadzenie fizjoterapii powinno odbywać się bez wywoływania dodatkowego bólu u pacjenta.

• Fizjoterapię musi poprzedzać ocena stanu ruchowego chorego oraz określenie najważniejszych celów leczenia. Program fizjoterapii powi­nien podlegać zmianom w porozumieniu z innymi członkami zespołu rehabilitacyjnego w zależności od aktualnego stanu pacjenta.

• Za prawidłowy przebieg leczenia ruchem powinien być odpowiedzial­ny fizjoterapeuta.

• Fizjoterapia po udarze mózgu jest procesem ciągłym, co oznacza między innymi, że powinna być prowadzona kilkakrotnie w ciągu dnia (z uwzględnieniem potrzeb i możliwości pacjenta).

• Ruch i uzyskane możliwości ruchowe pacjenta powinny być natych­miast włączone w czynności dnia codziennego.

• Celem fizjoterapii jest zawsze doskonalenie funkcji praktycznych.

• Funkcje praktyczne muszą być także odtwarzane podczas terapii zaję­ciowej. Terapeuta zajęciowy powinien w pierwszej kolejności wprowa­dzić ćwiczenia podstawowych czynności związanych z samoobsługą (ubierania, toalety, przygotowywania posiłków, jedzenia). Ponadto w ramach terapii zajęciowej muszą być uwzględniane inne problemy związane z prawidłowym funkcjonowaniem pacjenta, a więc takie czynności jak: przyjmowanie lekarstw, reakcja na zagrożenie, funkcjo­nalna komunikacja, aktywność społeczna, prowadzenie gospodarstwa i zarządzanie finansami domowymi, itp.

• Rodzina i opiekunowie chorego powinni być jak najwcześniej włącza­ni do współpracy i poinformowani o istocie fizjoterapii po udarach mózgu.

• Wszyscy członkowie personelu oddziału udarowego i personelu oddziału rehabilitacyjnego powinni brać czynny udział w edukacji rodziny w zakresie stymulacji ruchowej pacjenta.

• Stały (24 godzinny) pobyt pacjenta w oddziale sprawia, że szczególną rolę w stymulacji ruchowej pełni personel pielęgniarski. Jego zada­niem w tym zakresie jest prawidłowe zaspokajanie codziennych po­trzeb pacjenta zgodnie z wymogami procesu rehabilitacji I szczegółowymi ustaleniami zespołu rehabilitacyjnego.

• Proces fizjoterapii musi się opierać na podstawowych zasadach doty­czących efektywnego uczenia (np.: motywowanie pacjenta, systema­tyczność, stopniowanie trudności, wzmacnianie pożądanych reakcji).

• Cele fizjoterapii powinny być dostosowane do potrzeb pacjentów.

Strategie

Postępowanie fizjoterapeutyczne może być nastawione na odtworzenie lub kompensację utraconych funkcji. W początkowym etapie rehabilitacji ruchowej istotne jest, aby przywrócić funkcje ruchowe w porażonych (nie­dowładnych) częściach ciała. Jeżeli jest to niemożliwe należy intensyfiko­wać działanie w kierunku optymalnej kompensacji funkcji. Decyzja o pod­jęciu konkretnej strategii fizjoterapii rzutuje na jakość dalszego życia pacjenta.

---