2. GALL ANONIM - Księga II
Opracowała Beata Chęcka
Księga II GALLA ANONIMA - obejmuje wczesny okres życia Bolesława, od narodzin (2 września 1085 lub 1086 roku)
Księgę II rozpoczyna listem dedykowanym do biskupa Pawła i kanclerza Michała, po którym pojawia się znowu
wierszowany "Skrót" o treści autotematycznej:
"Panu Pawłowi, z łaski Bożej biskupowi polskiemu, [obdarzonemu] szacunku godną roztropnością, jak również swemu współpracownikowi, wzorowej pobożności kanclerzowi Michałowi […]"
Koniec listu - rozpoczyna się skrót (aluzja do ewangelicznej przypowieści o talentach)
Rozpoczyna się Ks.II dziejów Trzeciego Bolesława:
a) o pochodzeniu: urodzony w uroczystość św. Stefana króla, jego matka po porodzie zachorowała, a w niedługim czasie umarła (w noc Bożego Narodzenia). Po jej śmierci książę Władysław ożenił się z siostrą cesarza Henryka III.
b) Porażki w 1091 roku w walkach z Pomorzanami, z którymi miał nieustanny konflikt - wzmianki o kościele gnieźnieńskim, o cudzie św. Wojciecha, o bohaterstwie młodego Bolesława, który, będąc jeszcze chłopcem, już wykazał się niezwykłą odwagą, zabijając dzika <ok> . Opowiada o jego wyprawach wojennych, z których przywoził jeńców i obfite łupy. Ojciec pochwalał waleczność syna, a kiedy już chłopiec osiągnął wymagany, odpowiedni wiek, pasował go na rycerza (po zwyciestwie nad Pomorzananami, których było 600 pasowano go w Płocku w święto WNMP). Poddani też pokładali w nim nadzieję, wierząc, że właśnie on przywróci Polsce dawną świetność. Tak ktoś powiedział księciu Władysławowi, który był dumny z poczynań syna.
c) Gall wzmiankuje o małżeństwie Bolesława ze Zbysławą, córką wielkiego księcia kijowskiego, Świętopełka. Opisuje liczne walki Krzywoustego, jego konflikt z bratem, Zbigniewem, o którym napisał, że był synem księcia Władysława i jego nałożnicy, wysłany przez matkę na nauki do klasztoru w Saksonii. Jednak wydostano go stamtąd i wywieziono do Czech(wydobyto go po kryjomu z klasztoru mniszek).
d) W tym czasie książę Władysław Herman zmagał się z buntem Sieciecha(jego brat potajemnie zbratał się z Pomorzanami i Czechami a gdy zaczęło się wesele zachęcił podobno Czechów, by wkroczyli do Polski ). Potem chciał rozprawić się z nieposłusznym Zbigniewem, który schronił się w Kruszwicy. Była to wojna domowa, bo syn przeciw ojcu wystąpił, a brat przeciw bratu wzniósł zbrodniczy oręż. Ojciec przeklął Zbigniewa, ale w czasie konsekracji kościoła w Gnieźnie, na prośby biskupów, doszło do ugody pomiędzy księciem, a jego synem. Aby zapobiec konfliktom, książę podzielił królestwo między obu synów. Zbigniewowi przeznaczył Wielkopolskę z Kujawami i Mazowsze, Bolesławowi przypadł Śląsk, Krakowskie i Sandomierskie.
e) Jest w tej księdze dużo opisów zmagań, głównie z Pomorzanami i Czechami. Dokładnie opisuje konflikt Bolesława ze Zbigniewem. Przyrodni brat sprawiał wiele kłopotu, bo podburzał wrogów, a i sam najeżdżał ziemie Bolesława. Zawierali porozumienie, ale na krótko, bo Zbigniew nigdy nie dotrzymywał umowy. Mocno osłabiony Bolesław zaś to wszystko Bogu tylko polecał i krzywdę ze strony brata dotąd spokojnie znosił, a zawsze czynny obchodził Polskę wokoło jak lew ryczący i groźny.
f) Cud Św. Wojciecha - kiedy Pomorzanie wkradają się do świątyni, aby zabić arcybiskupa i zbeszcześcić święte przedmioty, przez pomyłkę biorą w niewolę diakona, nie zauważają wysokich duchownych w świątyni i zaczynają chorować przez skradzione relikwie. Pomaga to Bolesławowi podbić Pomorzan.
g) Księgę kończy informacją o zjednoczeniu królestwa pod panowaniem Bolesława, o zwycięstwie (laseczki zbierające pozomki przyprowadzają rozbrojonego rycerza pomorskiego przed oblicze komesa i biskupa)
W księdze, będącej "Pieśnią o śmierci Bolesława", opisana jest bezgraniczna rozpacz narodu Polskiego, którą spowodowało odejście jej władcy. Gall nadaje tej części swego tekstu formę monologu lirycznego, który wkłada w usta personifikowanej Polsce, będącej tu wdową po zmarłym królu. Narrator zwraca się do całego narodu, wzywając go na pogrzeb Bolesława. Zapowiada też ogólnonarodową żałobę.
Warto zwrócić uwagę na określenie "BOLESŁAW, CHŁOPIĘ MARSOWE", które często się pojawia w "Kronice".Gall chwali zwłaszcza jego przymioty wojenne - zmysł strategiczny, męstwo, pracowitość, odwagę i siłę fizyczną. "Wiekiem chłopię, lecz zacnością starzec"
- pisze Anonim. Bolesław przejmuje księstwo po ojcu i walczy z Pomorzanami, Czechami, pustoszy Morawy. Bolesław jest: wojowniczy, ponad ucztowanie i pijatykę przedkłada rycerskie rzemiosło i łowy.
W walce, kiedy jego rycerze tracą na sile, sam brnie w tłum uzbrojonych wrogów i daje dowody niesamowitego męstwa, zaciekłości dla chwały ojczyzny, odwagi i wytrwałości. Jest także człowiekiem wiary, który nawet niegodziwości Zbigniewa znosi z pokorą i poleca niewiernego brata Bogu.
W Księdze II znajdują się odwołania do Biblii Ew. Św. Jana, przypowieści o Samartyaninie, talentach, Dziejów Apostolskich, ale także mitologii szczególnie rzymskiej (Mars - bóg wojny).