Marcin Urbaniak

Psychologia postaci (Gestalt)

Inspiracje:

• Immanuel Kant - umysł w procesie spostrzegania kształtuje / tworzy całe doświadczenie.
  Percepcja nie jest biernym odbiorem wrażeń, ale ich aktywnym organizowaniem.

• Franz Brentano - badanie aktów świadomości zamiast poszczególnych wrażeń-atomów.
  Metoda bezpośredniej obserwacji doświadczenia zamiast introspekcji.

• Ernest Mach - wzory przestrzenne (figury geometryczne) oraz wzory czasowe (melodie) wrażeniami niezależnymi od zmian pojedynczych elementów, jak i od zmian ich postrzegania.

• Christian von Ehrenfels - jakości postaciowe (np. melodia) są czymś większym od sumy wrażeń.

• William James - elementy / atomy świadomości sztucznymi abstrakcjami.
  Ludzie spostrzegają przedmioty jako całości, a nie jako wiązki wrażeń.

• Fenomenologia - bezzałożeniowy opis bezpośredniego doświadczenia, tak jak ono jest dane w całości.

Przedstawiciele:

• Max Wertheimer - dowodzi zjawiska φ; prawa organizacji spostrzeżeń (bliskość, ciągłość, podobieństwo, domknięcie, figura/tło etc.); myślenie produktywne = kontekstowe / całościowe.

• Kurt Koffka - badał uszkodzenia mózgu oraz afazję.

• Wolfgang Köhler - Gestalt ogólnym prawem przyrody (postacie/wzory występują we wszystkich naukach); szympansy: wgląd w sytuację = uzmysłowienie sobie nowej relacji.

• Kurt Lewin - psychiczne czynności zachodzą w tzw. przestrzeni życiowej obejmującej wszystkie zdarzenia z przeszłości, przyszłości i teraźniejszości, które mogą na nas oddziaływać determinując zachowanie.

Istnieje stan równowagi między organizmem a środowiskiem. Zburzenie równowagi powoduje napięcie / potrzebę -> łagodzenie napięcia / zaspokojenie potrzeby -> stan równowagi.

Jednostka + środowisko = pole psychologiczne || grupa + środowisko = pole społeczne.

Poglądy i pojęcia:

1. Zainteresowanie percepcją, procesami poznawczymi, myślenia, uczenia się, emocjami, zachowaniem…

2. Postrzegamy przedmioty jako jednolite całości, a nie wiązki pojedynczych wrażeń:

a) percepcja jest całością i każda próba rozłożenia jej na elementy powoduje zniszczenie spostrzeżenia,

b) organizacja spostrzeżeń dokonuje się bezustannie i spontanicznie (molarne spostrzeganie i zachowanie),

c) elementarne wrażenia są wytworami refleksji i abstrakcji.

3. Całość jest czymś różnym od sumy jej części (nowa konfiguracja nieredukowalna do sumy elementów):

a) stałość postrzeżeniowa - cecha całościowa, która nie ulega zmianie nawet modyfikując elementy.

4. Teoria polowa - pole sił w fizyce analogiczne do pola psychicznego, czyli tzw. przestrzeni życiowej.

5. Zjawisko φ - dwa kolejno zapalane nieruchome światła poruszają się (dowód na postrzeganie całościowe).

6. Izomorfizm - zgodność między doświadczeniem psychicznym i aktywnością mózgową.

7. Efekt Zeigarnik: łatwiej przypominamy sobie zadania niedokończone niż zakończone.

Adwersarze:

a) introspekcyjna psychologia; redukcjonizm do atomów psychicznych (Wundt);

b) behawioryzm - Köhler vs Thorndike & Pawłow; redukcjonizm do jednostek warunkowania (Watson).

Krytyka Gestaltu:

a) brak ścisłości w definiowanych pojęciach;

b) wyniki jakościowe nie mogą być poddane analizie statystycznej.

---