Marcin Urbaniak

James R. Angell Psychologia funkcjonalna

Inspiracje:

• Arystoteles - podział władz (funkcji) duszy;

• Kant, Brentano, Spencer;

• Darwin - ewolucjonizm.

Poglądy i pojęcia:

1. Wyizolowane momenty świadomości są tworami sztucznymi.

2. Zjawiska psychiczne (oraz ogólnie życiowe) należy badać longitudinalnie, nie zaś przekrojowo.

3. Struktura w odniesieniu do życia psychicznego jest ułomnym analogonem struktur anatomicznych.

4. Treść świadomości ulotna (nie przeżywamy dwa razy identycznej idei), funkcja natomiast trwała i powtarzalna (m.in. asymilacji, reprodukcji, ruchowa, selekcji, adaptacji, akomodacji, dziedziczności, czy funkcja zachowania).

5. Świadomość (jej rodzaje, odmiany) odgrywa rolę adaptacyjną (jest aktywnością przystosowawczą) i kontrolującą.

6. Umysł mediatorem między środowiskiem zewnętrznym a potrzebami organizmu.

7. Procesy poznawcze informują o świecie zewnętrznym; afektywne o stanie organizmu; wolicjonalne - kontrolują.

Kategorie zachowania i kontroli najbardziej podstawowe na poziomie funkcji biologicznej oraz psychologicznej.

Trzy zasadnicze ujęcia funkcjonalizmu:

1. Funkcjonalizm jest psychologią procesów psychicznych w opozycji do elementów psychicznych.

a) Funkcjonalizm wyróżnia i opisuje podstawowe operacje i procesy świadomości (m.in. pamięć, kojarzenie) w sytuacjach realnego życia, nie zaś elementarne treści martwej świadomości. Zajmuje się aktywnością psychiczną (procesami poznawczymi, afektywnymi oraz wolicjonalnymi), a nie strukturą statycznej, sztywnej psychiki.

b) Kontekstowość - funkcjonalizm stwierdza zależność pomiędzy procesami umysłowymi a konkretnymi potrzebami i warunkami, które je wywołały. Wrażenie zależy w swej jakości od całokształtu obiektywnych i subiektywnych warunków. Jakości zmysłowe determinowane są funkcjonalnie przez kontekst całościowej sytuacji.

2. Psychologia funkcjonalna posiada praktyczny charakter.

a) Operacja psychiczna posiada faktyczną wartość tylko jako funkcja, np. pamięć i wyobrażenie posiadają aspekt utylitarny jako dwa warianty jednego i tego samego procesu kontroli.

b) Funkcjonalizm zajmuje się procesami psychicznymi w szerszym ujęciu całego wachlarza sił biologicznych. Struktury i funkcje psychiczne stanowią efekt adaptacji do warunków życia. Umysł odgrywa główną rolę w skutecznym przystosowaniu organizmu do środowiska, zaś świadomość - w skutecznej adaptacji do nowej sytuacji.

3. Psychologia funkcjonalna zajmuje się aspektem fizycznym oraz społecznym organizmu.

a) Kwestia instrumentalnej dystynkcji umysłu i ciała - procesy psychiczne i fizjologiczne są wzajemnie przekładalne.

b) Przystosowawcza aktywność umysłu posiada w dużej mierze charakter społeczny.

---