1. Wymień grupy leków stosowanych w leczeniu choroby wrzodowej.

leki neutralizujące

osłaniające

cholinolityczne

inhibitory pompy protonowej

blokery H₂

2. Jaka produkowany jest kw. solny w żołądku i przez jakie czynniki jest regulowany?

Slajd 4

3. Jaką barierę ochronną przed szkodliwym działanie kw. wytwarza błona śluzowa żołądka?

Błona śluzowa żołądka nie ulega uszkodzeniu dzięki barierze tworzonej przez śluz, który utrudnia kontakt nabłonka z kwasem solnym, a wstrzykiwane do śluzu jony wodorowęglanowe zobojętniają dyfundujący wstecznie jon wodorowy.

4. Jaka jest rola prostaglandyn w tworzeniu barierach ochronnej błony śluzowej żołądka?

Prostaglandyny hamują bezpośrednio wydzielanie kwasu solnego (poprzez wiązanie z receptorem znajdującym się na komórkach okładzinowych), pobudzają wydzielanie śluzu i wodorowęglanów oraz nasilają przepływ w naczyniach zaopatrujących błonę śluzową.

5. Wymień choroby zależne od kw. solnego z jakimi zaburzeniami są związane?

-choroba wrzodowa

• choroba refluksowa z zapaleniem przełyku lub bez

• niestrawność

6. Opisz mechanizm działania oraz podaj przykłady preparatów dla wymienionych grup leków stosowanych w chorobach zależnych od kw. solnego:

1. Inhibitory pompy protonowej -inhibitory pompy protonowej hamują ATPazę zależną od jonów potasu i wodorowego

• wchłaniane w postaci nieczynnej są pobierane przez komórki okładzinowe żołądka i gromadzą się w kanalikach wyprowadzających kwas solny z komórki, gdzie zostają uczynnione.

• w kanaliku wiążą się niekonkurencyjnie z grupami SH reszt cysteiny wchodzących w skład ATPazy pompy protonowej i unieczynniają ją.

• aktywność inhibitorów pompy protonowej zależna jest od kw. solnego i ujawnia się tylko wobec komórek okładzinowych znajdujących się w fazie czynnej.

(Omeprazol, prazol, pantoprazol, rabeprazol i esomeprazol.)

2. Antagoniści receptora H2

• konkurencyjni, odwracalni antagoniści

• bez działania na inne układy receptorowe

• hamują stymulowane przez histaminę wydzielanie kwasu solnego

• zmniejszają również wydzielanie stymulowane przez gastrynę i częściowo - acetylocholinę

• najsilniej wpływają one na wydzielanie podstawowe, co ujawnia się m.in. bardzo silnym hamowaniem wydzielania nocnego.

• pobudzają wydzielanie gastryny, prawdopodobnie wskutek alkalizacji treści żołądkowej.

(ranitidyna famotidyna cimetidyna )

1. Leki cholinolityczne

Pobudzenie receptora muskarynowego zwiększa wydzielanie kwasu solnego w fazie nerwowej i nasila czynność skurczową żołądka. Antagoniści tego receptora hamują wydzielanie kwasu solnego i powodują zwiotczenie mięśni gładkich.

Leki te hamują wydzielanie kwasu solnego w fazie nerwowej, jednak dawki niezbędne dla znaczącego zmniejszenia kwaśności soku żołądkowego powodują liczne działania niepożądane: zaburzenia widzenia, kołatanie serca itp. W dawkach akceptowanych przez chorych leki te nie przyspieszają gojenia wrzodu

(Pirenzepina)

2. Leki neutralizujące

• Leki neutralizujące zwiększają pH soku żołądkowego poprzez chemiczne wiązanie kwasu solnego - słabo zasadowe sole, tlenki lub wodorotlenki wiążące kwas solny w odpowiedni chlorek z wydzieleniem cząsteczki słabego kwasu lub wody.

(Związki glinu- Algeldrat, Związki magnezu, Węglan wapnia, Kompleksy glinowo-magnezowe -Magaidrat)

1. Leki osłaniające nieselektywne

Leki osłaniające zgodnie z nazwą mają za zadanie osłaniać błonę śluzową żołądka przed działaniem soku żołądkowego. Do tzw. nieselektywnych leków osłaniających, którym przypisywano zdolność osłaniania całej błony śluzowej żołądka warstwą niedopuszczającą do kontaktu z sokiem żołądkowym, należą m.in. kaolin, agar, żelatyna.

2. Leki osłaniające selektywne

• Cytrynian potasowo bizmutawy- o dyspersji koloidalnej w kontakcie z wydzielina nadżerki tworzy kompleksy bizmutowo-białkowe, ściśle przylegające do jej dna i osłaniające ją przed działaniem soku żołądkowego, umożliwiając w ten sposób wygojenie

• Sukralfat- jest solą glinową sulfonowanej sacharozy, która w obecności kwasu solnego przybiera konsystencje gęstej lepkiej pasty o znacznej zdolności adhezji do błony śluzowej głównie w miejscach, pozbawionych nabłonka lub inny sposób zmienionych. Warstwa sukralfatu stanowi barierę fizyczna dla kwasu solnego, pepsyny i kwasów żółciowych

7. Podaj przykłady oraz opisz mechanizm działania następujących leków przeczyszczających:

1. Środki zwiększające objętość mas kałowych

Związki naturalnie występujące w pokarmach takie jak błonnik, ligniny, gumy, pektyny, hemicelulozy nie są trawione, nie są wchłaniane. Spożyte chłoną wodę, zwiększają objętość mas kałowych ułatwiają pasaż. Są też zdolne do wiązania kw. żółciowych przez co mogą obniżać cholesterol. Powodują uczucie sytości co może mieć znaczenie w leczeniu niektórych form otyłości.

(Otręby pszenne i żytnie,Metyloceluloza i karboksymetyloceluloza- )

2. Osmotyczne leki przeczyszczające

• Osmotyczne leki przeczyszczające -

• zwiększają ciśnienie osmotyczne treści jelitowej niewchłanięte zatrzymują wodę upłynniają masy kałowe,

• rozciągają ścianę jelita co prowadzi do gwałtownych skurczów i prowokuje defekacje.

• najczęściej stosuje się sole zawierające anion dwu- lub więcej wartościowy.

• siła i szybkość działania zależy od zastosowanej dawki.

mechanizm działania tych leków nie podlega fizjologicznej regulacji, jeżeli z powodu niedrożności masy kałowe nie zostaną wydalone może dojść nawet do pęknięcia ściany jelita

(Siarczan magnezu (sól gorzka), Laktuloza, Fosforan sodu, Siarczan sodu (sól glauberska)

1. Środki zmiękczające kał

Parafina ciekła- zażycie 1-2 łyżek stołowych powoduje rozmiękczenie mas kałowych, ułatwia defekacje. Gromadzenie w bańce odbytu zmniejsza jej wrażliwość na bodźce, co nasila zaparcia. Duże dawki mogą prowadzić do deponowania pewnych ilosci parafiny w węzłach chłonnych powodując zmiany o charakterze zapalnym rozplemowym.

Dokusat- (sól sodowa burstynianu dioktylu) związek powierzchniowo czynny, obniżając napięcie powierzchniowe fazy tłuszczowo-wodne i ułatwia przenikanie lipidów i wody do mas kałowych i ułatwia pasaż. Nie wpływa na perystaltykę jelit. Dawka 50-150 mg do 500 mg, co drugi dzień. Lek dobrze tolerowany, nie stosować u matek karmiących.

2. Olej rycynowy

W przewodzie pokarmowym rozkładany do glicerolu i kw. rycynolowego. Powstające mydła rycynolowe działają drażniąco na jelita osłabiają wchłanianie wody i elektrolitów przyspieszają pasaż, defekacja płynnego stolca po 3-4 h od podania 15-60 ml. Powoduje przekrwienia narządów, jamy brzusznej i miednicy mniejszej może zaostrzyć istniejące stany zapalne, w ciąży poronienia.

3. Środki kontaktowe

• Środki kontaktowe- zwiększają przepuszczalność dla wody w nabłonku jelit zmniejszają wchłanianie wody i elektrolitów, stymulują zwoje śródścienne do pobudzenia skurczy podłużnych okrężnicy.

• Aloes suszony lub nalewka, kora kruszyny pospolitej (Cortex Frangule), kłącze rzewienia drzewiastego (rhizoma rehei), owoce i kora szakłaku pospolitego (Fructus et Cortex Rhmni Caharticae), liście starca szerokolistnego (Folia Sennae).

• Bisakodyl - syntetyczny środek kontaktowy, podawany doustnie (10-15 mg, działa po 6-12 h) bądź jako wlewka doodbytnicza (10 mg, działa po 15-60 min)

8. Wymień najczęstsze przyczyny zaparć przewlekłych.

--nieprawidłowa dieta

• otyłość

• brak wysiłku fizycznego

• uboczny efekt stosowania leków

9. jakie są rzeczywiste wskazania do stosowania leków przeczyszczających i w jakich przypadkach nie wolno ich stosować?

• Rzeczywiste wskazania do stosowania leków przeczyszczających

• konieczność unikania przez chorego wysiłku fizycznego np. po zawale

• diagnostyka np. kolonoskopia

• przygotowanie do zabiegów w jamie brzusznej

• Zatrucia doustne- wyłącznie środki osmotyczne (zmiana kierunku przepływu wody, zwalnianie wchłaniania trucizny, obojętne farmakologicznie)

• Nigdy nie należy stosować środków przeczyszczających u chorych:

• z nierozpoznanymi zaburzeniami ze strony układu pokarmowego

• z dolegliwościami bólowymi

• z podejrzeniem o porażenie perystaltyki

• z podejrzeniem niedrożności jelit

• ze stanami zapalnymi w obrębie miednicy mniejszej

10. Opisz mechanizm działania środków ściągających i adsorpcyjnych stosowanych w biegunkach

• Środki ściągające - działanie polega na:

• nieznacznego stopnia denaturacji śluzu i białek na powierzchni błony śluzowej

• utrudnieniu i zwolnieniu wymiany płynów przez zdenaturowaną warstwę

• zmniejszeniu przesięku i wysięku

• utrudnieniu działania substancji zawartych w treści pokarmowej na mięsnie gładkie i gruczoły jelit

• Środki adsorpcyjne- substancje mające zdolność do wiązania w przewodzie pokarmowym innych substancji np. Związków nasilających perystaltykę, toksyn bakteryjnych, bakterii itp. Stosowane z powodzeniem w biegunkach usuwające przyczynę.

11. W jakich przypadkach w leczeniu biegunek stosujemy środki wpływające na mięśnie gładkie, a w jakich leki przeciwbakteryjne?

Leki przeciwbakteryjne - tylko w przypadku biegunek zapalnych, przebiegających z wysoką gorączką, znacznym odczynem ogólnym i obecnością leukocytów w stolcu a także w biegunkach podróżnych

Leki działające na mieśnie gładkie- w pozostałych przypadkach : )

12. Opisz struktury i wymień receptory biorące udział w powstawaniu odruchu wymiotnego

Slajd 39

13. Podaj przykłady oraz opisz mechanizm działania następujących leków przeciwwymiotnych:

1. Antagoniści receptora dopamergicznego

Antagoniści receptora dopamergicznego

• Metoklopramid- zastosowanie

• wymioty po zabiegach chirurgicznych, niezależnie od użytego środka znieczulającego

• wymioty wywołane przez opionidy, lewodopę (bez osłabiania skuteczności przeciwparkinsonowskiej)

• wymioty w terapii cytostatykami i chorobie popromiennej

• nie hamuje wymiotów pochodzenia błędnikowego

Antagoniści receptora dopamergicznego

• Domperidon

• lek dopaminolityczny, działa głównie na obwodzie, prokinetyczny, słabo przenika barierę krew-mózg - słabe działanie przeciwwymiotne

• obecnie stosowany głównie jako lek prokinetyczny

• dawkowanie: doustnie 20-30 mg 3-4 razy na dobę, doodbytniczo 60 mg 2-3 razy na dobę

Antagoniści receptora dopamergicznego

• Leki neuroleptyczne

• Głównie działanie dopaminolityczny, różny stopień działania przeciwhistaminowego i cholinolitycznego

• Stosowane w wymiotach w mocznicy, nieżyty przewodu pokarmowego, chorobie popromiennej, wymiotach polekowych (estrgeny, tetracykliny, opioidy, cytostatyki), wymioty pochodzenia błędnikowego

Antagoniści receptora dopamergicznego

• Leki neuroleptyczne

• Tietylperazyna- pochodna fenotiazyny, wyłącznie jasko lek przeciwwymiotny głównie wymioty pochodzenia błędnikowego, zaburzenia pozapiramidowe, senność, pogorszenie sprawności myślenia

• Prochlorperazyna- silnie przeciwwymiotny w wymiotach pobudzanych ze strefy chemoreceptorowej, zaburzenia pozapiramidowe

• Chlopromazyna- wymioty ciężarnych, najbezpieczniejsza z neuroleptyków, choć nie ma pewności co do wpływu dużych dawek

1. Antagoniści receptora histaminowego H1

• Silnie hamują wymioty pochodzenia błędnikowego np. w chorobie lokomocyjnej

• Dimenhydrinat, chloropyramina, prometazyna

1. Leki cholinilityczne

• Hioscyna (skopolamina)

• 0,1 mg zapobiega chorobie lokomocyjnej oraz innym kinetozom u 75% osób podatnych na te dolegliwości, bez zaburzenia widzenia i suchości w jamie ustnej

• O,2 mg podane podskórnie znosi objawy rozwiniętej choroby lokomocyjnej ale z wyraźnym zahamowaniem psychoruchowym i uspokojeniem dlatego stosuje się głównie zapobiegawczo

• Hisocyjamina

• wymioty tylko pochodzenia błędnikowego

1. Antagoniści receptora 5-HT3

• Wymioty w przebiegu radioterapii i chemioterapii cytostatykami zależą od uwalniania serotoniny z komórek enterochromochłonnych w przewodzie pokarmowym. Prowadzi to do pobudzenia receptora 5-HT3 i wymiotów, które skutecznie hamuje się tylko z zastosowaniem antagonistów tego receptora.

• Stosowane głównie w radiacji i terapii cisplatyną rzadziej w wymiotach ciężarnych

Antagoniści receptora histaminowego 5-HT3

• Ondanosteron- doustnie lub dożylnie, biodostępność- 60%, maks.-60 min po zażyciu, okres półtrwania 3-4 h.

• Tropisteron- okres półtrwania 5-9 h.

• Granisteron- okres półtrwania 5-9 h.

1. Kanabinoidy

• Dronabinol

• Kanabinoid z konopii indyjskich, również wytwarzany syntetycznie, pobudza receptory kanabinoidowe CB1 w neuronach ośrodka wymiotnego

• Doustnie po 1 h, biodostępność- 60%, maks 2-4 h po zażyciu, w znaczny stopniu metabolizowany w wątrobie

• Profilaktyka wymiotów u osób stosujących terapie przeciwnowotworową przy nieskuteczności innych leków

Kanabinoidy

• Dronabinol - działania niepożądane

• Trachykardia

• Zachowania podobne jak po marihuanie

• Zaburzenia myślenia, paranoje

• Po odstawieniu zespół uzależnienia

1. Antagoniści receptora NK1

• NK1 jest jednym z receptorów dla substancji P będącej tachykininą, która wpływa na czucie bólu, ma udział w odruch wymiotnym, wpływa na motorykę ukldu pokarmowego, ma udział w behawioralnych, neurochemicznych i krążeniowych reakcjach na stres.

• Aprepitant- antagonista substancji P- wskazania wymioty po chemioterapii przeciwnowotworowej

14. Wymień leki wymiotne podaj mechanizm działania

• Mechanizm działania:

• Bezpośrednie pobudzenie ośrodka wymiotnego (apomorfina)

• Drażnienie błony śluzowej żołądka (emetyna, siarczan miedzi)

Leki wymiotne

• Apomorfina

• agonista receptora dopamergicznego, modelowy związek o działaniu wymiotnym. Po podaniu dożylnym po kilku minutach wywołuje wymioty utrzymujące się kilkanaście minut.

• Obecnie nie zalecana w zatruciach z powodu działań ubocznych depresja oddechowa nadmierne wymioty (dawka powyżej 10 mg). Efekt apomorfiny znoszony jest przez nalokson i innych antagonistów receptora opoidowego.

Leki wymiotne

• Emetyna - alkaloid korzenia wymiotnicy

• Stosowany przy zatruciach np. pierwotniakami

• W mniejszych dawkach (6 mg) środek wykrztuśny

• Drażni błonę śluzową żołądka, wymioty po 15-40 min od podania

• W zatruciach nie stosować nalewek z wymiotnicy ze względu na zawartość alkoholu ułatwiającego przenikanie trucizn

Leki wymiotne

• Siarczan miedzi - cuprum sulfuricum

• Doustnie roztwór 1%, drażni błonę żołądka, wymioty po kilku minutach od podania

• Stężenia po wyżej 10% działają żrąco, a dawki powyżej kilku gr mogą spowodować śmierć w wyniku uszkodzenia narządów miąższowych

15. - Opisz mechanizm regulacji nerwowej odpowiedzialnej za pobudzenie mięsni gładkich uk. pokarmowego.

Slajd 59

16. - Wymień grupy leków prokinetycznych i podaj przykłady preparatów

• Antagoniści receptora dopamergicznego

• Leki działające na receptory serotoninoergiczne

• Agoniści receptora motilinowego

Leki prokinetyczne - Antagoniści receptora dopamergicznego

• Dopamina hamuje pasaż żołądkowy, blokada receptora dopamergicznego działa prokinetycznie, co więcej hamuje odruch wymiotny, przez hamowanie w strefie chemoreceptorowej mózgu.

Leki prokinetyczne - Leki działające na receptory serotoninoergiczne

• Serotonina reguluje czynności motoryczne:

• Neurony hamujące receptory 5-HT3

• Neurony pobudzające receptory 5-HT4

Leki prokinetyczne - Leki działające na receptory serotoninoergiczne

• Neurony pobudzające - agoniści receptorów 5-HT4- najczęściej stosowane

• Neurony hamujące - antagoniści receptorów 5-HT3

Leki prokinetyczne - Leki działające na receptory serotoninoergiczne

Agoniści receptorów 5-HT4

• Cizaprid- działa na górną część przewodu pokarmowego- przyspiesza opróżnianie żołądka i zmniejsza objawy związane z gastroparezą, stosowany także w chorobie refluksowej, przypomina metoklopramid, Metabolizowany w organizmie przez izoenzym cytochromu P450,dlatego nie wolno stosować z inhibitorami tego enzymu. Działania niepożądane: nasila także perystaltykę okrężnicy i może powodować biegunki, może prowadzić do zaburzeń rytmu komorowego.

• Renzaprid i Zakoprid - podobne działanie do cizapridu

Leki prokinetyczne - Leki działające na receptory serotoninoergiczne

Agoniści receptorów 5-HT4

• Tegaserod - działa na dolną część przewodu pokarmowego i przyspiesza pasaż i wydzielanie w jelicie grubym. Zmniejszają wrażliwość trzewną na bodźce, np. rozdęcie jelita- ważny czynnik w patogenezie zespołu jelita drażliwego. Okres półtrwania około 11 h, część przekształcana w wątrobie 2/3 wydalana z kałem. Stosowany krótkotrwale u kobiet z z. jelita wrażliwego. Działania niepożądane: biegunki, bóle i zawroty głowy, nasila skurcz zwieracza bańki wątrobowo- trzustkowej.

• Prukaloprid - podobne działanie do Tegaserodu

Leki prokinetyczne - Leki działające na receptor motylinowy

Erytromycyna

• Antybiotyk makrolidowy pobudza receptor dla motyliny co prowadzi do nasilenia skurczów żołądka, powoduje wyraźne przyspieszenie pasażu żołądkowego, szybkie przesunięcie treści z żołądka do dwunastnicy, jednak stosowana niechętnie ze względu na szerzenie się oporności drobnoustrojów.

• Obecnie trwają prace nad lekami o podobnej budowie i działaniu pozbawione działania przeciwbakteryjnego. W dawce 3 mg/kg mc doustnie co 8 h stosowana w gastroperezach w cukrzycy.

17. - Podaj definicje następujących pojęć: znieczulenie ogólne i miejscowe, najmniejsze stężenie anestetyczne, tzw. MAC dla wziewnych środków znieczulenia ogólnego, neuroleptoanalgezja, neuroleptoanestezją, znieczulenie zdysocjowane.

Środki znieczulające miejscowo działają poprzez zniesienie przewodzenia bodźców zarówno czuciowych, jak i ruchowych w celu uzyskania czasowego zniesienia czucia bez utraty świadomości.

W przeciwieństwie do środków znieczulenia ogólnego zwykle nie powodują depresji ośrodkowego układu nerwowego (OUN).

Środki znieczulające ogólnie działają na OUN lub na autonomiczny układ nerwowy, aby dać w efekcie zniesienie czucia bólu, niepamięć, sen. Użyte same lub w połączeniu z innymi środkami (np. lekami stosowanymi w premedykacji) umożliwiają osiągnięcie optymalnej głębokości znieczulenia w różnych zabiegach chirurgicznych.

MAC (minimum alveolar concentration). najmniejsze stężenie anestetyczne,

MAC jest takim stężeniem środka znieczulającego w powietrzu pęcherzyków, przy ciśnieniu powietrza równym 1 atmosferze, przy którym 50% znieczulanych osób nie poruszy się podczas zastosowania standardowego bodźca bólowego. MAC jest używany jako miara siły działania wszystkich środków wziewnych znieczulenia ogólnego

Znieczulenie zdysocjowane, np. znieczulenie wywoływane ketaminą, powoduje szybkie zniesienie bólu i niepamięć.

Neuroleptoanalgezja jest wywoływana przez łączenie silnego narkotycznego środka przeciwbólowego z neuroleptykiem oraz podawanymi wziewnie podtlenkiem azotu i tlenem.

18. Budowa chemiczna środków znieczulenia miejscowego i jej znaczenie dla działania i metabolizmu leków

amidowym środkiem znieczulającymi pochodną acetanilidu.

(jest szybko wchłaniana po podaniu pozajelitowym i jest metabolizowana w mikrosomach wątroby przez wieloczynnościową monooksygenazę.)

estrem kwasu paraaminobenzoesowego (PABA) i dietylaminoetanolu.

(wchłania się dobrze po podaniu parenteralnym i jest szybko metabolizowana przez pseudocholinesterazę. )

19. Wymień środki znieczulenia miejscowego

Kokaina

Prokaina

Tetrakaina

Lidokaina

Dibukaina

Prylokaina

Etydokaina

Mepiwakaina

Bupiwakaina

20. W jakim celu przy podawaniu preparatów znieczulenia ogólnego podaje się epinefrynę.

Znieczulenie z użyciem halotanu tłumi czynność współczulną w sercu; w rezultacie może to zwolnić akcję serca

halotan - uczula mięśnia sercowego na działanie epinefryny i nie niemiarowości.

---