572


Kredyty bankowe

1.1. Charakterystyczne cechy kredytu.

1.1.1. Pojęcie kredytu.

Kredyt - stosunek ekonomiczny, wynikający ze świadczenia przez jedną ze stron (wierzyciela) na rzecz drugiej strony (dłużnika) określonej wartości w towarze lub pieniądzu, na warunkach zwrotu równowartości w późniejszym terminie. Termin ten może być ustalony wyraźnie, zwyczajowo lub nie ustalony w ogóle.

J. Conrad już w 1910r. zdefiniował kredyt zgodnie z pochodzeniem tego słowa - „kredyt” wywodzi się od „credere”, co po łacinie znaczy wierzyć, ufać - jako „zaufanie, jakim cieszy się ktoś, kto reguluje swoje zobowiązania”, a więc kredyt oznacza jego zdaniem; „ możliwość otrzymania, na podstawie tego zaufania, od kogoś dobrowolnie w użytkowanie składników majątku (lub też usług) w zamian za ekwiwalent”.

Kredyt można również zdefiniować jako czasowe poruszenie siły nabywczej, przy czym wierzyciel ufa, że kredytobiorca zwróci mu kredyt po upływie uzgodnionego terminu, uzgodnionej formie (pieniądza, towaru, świadczenia) i w uzgodnionej wysokości, obejmującej odsetki i/lub disagio jako opłatę za gospodarcze użytkowanie kredytu w okresie, na jaki został udzielony.

Wierzyciel zazwyczaj zabezpiecza się materialnie pod niedotrzymywaniem terminów spłaty kredytu lub niewypłacalnością kredytobiorcy. W tym cele przejmuje on od kredytobiorcy składniki majątku, wierzytelności, towary lub prawa nadające się do gospodarczego użytkowania.

Udzielenie kredytu nie wymaga wcale istnienia gospodarki pieniężnej, nie jest ono również związane z jakimś określonym systemem gospodarczym. Stąd też można przypuszczać, że kredyt jest zjawiskiem starszym niż pieniądz i gospodarka pieniężna.

1.1.2. Funkcje kredytu bankowego.

Jest wytworem gospodarki towarowo-pieniężnej, która przechodziła w toku rozwoju historycznego rozmaite przeobrażenia. Stosunki ekonomiczne produkcji drobnotowarowej różnią się w istotny sposób od stosunków ekonomicznych wielkiej produkcji kapitalistycznej. Odpowiednim przeobrażeniom uległy wobec tego również stosunki kredytowe.

Kredyt bankowy pełni trzy podstawowe funkcje:

Funkcja emisyjna kredytu polega na wprowadzeniu do cyrkulacji pieniądze przez kredytowy mechanizm emisji pieniądza. Funkcję emisyjną realizuje każdy kredyt bankowy, gdyż każde udzielenie pożyczki wprowadza do cyrkulacji nowy pieniądz, a każda spłata pożyczki prowadzi do wycofania pieniądza z obiegu. Emisja pieniądza gotówkowego następuję przez zamianę pieniądza bankowego w pieniądz gotówkowy.

Funkcja dochodowa kredytu oznacza wykorzystanie go przez kredytobiorcę do antycypacji należnych mu przychodów materialnych i redystrybucyjnych. Oznacza to, że kredytobiorca może pokryć część swoich wydatków nie dzięki otrzymaniu odpowiednich przychodów wynikających z jego działalności, ale w wyniku otrzymania kredytu. W tym przypadku kredyt umożliwia dokonywanie wydatków w pełnej planowanej wysokości także w razie przejściowej obniżki przychodów. Kredyt w funkcji dochodowej nie stwarza natomiast możliwości uzupełnienia popytu w skali całej gospodarki narodowej, powstałego w wyniku tworzenia oszczędności pieniężnych przez różne podmioty gospodarujące.

Funkcja rozdzielcza kredytu oznacza wykorzystanie go do stworzenia dodatkowego popytu pieniężnego. Kredyt ten powinien być udzielany w granicach przyrostu oszczędności o trwałym charakterze. Funkcja rozdzielcza kredytu obsługuje, więc zakup towarów przez ostatecznych odbiorców. Kredyt ten sprzyja realizacji nagromadzonych towarów na cele inwestycyjne i konsumpcyjne, przy zachowaniu równowagi pieniężnej. Nie wydaje się uzasadnione wyróżnienie odrębnej funkcji kontrolnej. Istnieje potencjalna możliwość wykorzystania kredytu w tym charakterze, nie wynika to jednak bezpośrednio z istoty kredytu bankowego.

1.1.3. Formy kredytu.

W gospodarce rynkowej istnieją dwie podstawowe formy kredytu:

Kredyt towarowy polega na wzajemnym kredytowaniu się przedsiębiorstw i jest bezpośrednio związany z ruchem kapitału przemysłowego i handlowego. Kredyt bankowy jest formą ruchu kapitału pożyczkowego. Pierwszymi historycznie kredytowymi operacjami bankowymi były operacje wekslowe i towarowe.

Operacje wekslowe banków polegają na zamianie wierzytelności wekslowych w gotówkę. Odbywa się tu przekształcenie kredytu towarowego w kredyt bankowy. Następuje to w formie dyskonta weksli oraz w formie pożyczek pod zastaw weksli. Dyskonto weksli polega na zakupie przez bank weksli, których termin wykupu jeszcze nie nadszedł. Bank nie zakupuje jednak weksli według ich wartości nominalnej, lecz potrąca od tej kwoty należne mu dyskonto od chwili zakupu weksla przez bank do momentu wykupu weksla przez wystawcę. Dyskonto to jest, więc różnica między sumą nominalną weksla, a sumą, jaką dostaje posiadacz weksla. Wysokość dyskonta jest uzależniona od stopy redyskonta, stosowanej przez centralny bank emisyjny.

Operacje towarowe obejmują głównie pożyczki na towary na drodze i w obrocie towarowym. Kredyty te prowadzą w możliwie krótkim czasie do przemiany kapitału w formie towarowej, a kapitał w formie pieniężnej. Bank udziela, bowiem pożyczki na nie zrealizowane towary, dzięki czemu następuje przekształcenie kapitału występującego w formie towarowej w kapitał pieniężny, jeszcze przed faktyczną realizacją towarów. Omawiane pożyczki są udzielane w formie kredytu na dokumenty towarowe. Do dokumentów, na jakie banki udzielają kredytów, należą przede wszystkim: dowody składowe, konosamenty, warianty oraz wtórniki kolejnych listów przewozowych. Pożyczkobiorca, przekazując w zastaw bankowi dokumenty towarowe, upoważnia go jednocześnie do sprzedaży towaru na pokrycie pożyczki, jeśli nie zostanie ona zwrócona w terminie.

Wraz ze zmianami we wzajemnych stosunkach pomiędzy bankami a przedsiębiorstwami, zmniejszył się udział operacji towarowych i wekslowych, wzrastał natomiast udział operacji papierami wartościowymi i rachunku bieżącym. Operacje w rachunku bieżącym stanowią tak zwane operacje nie zabezpieczone. Różnią się one od pozostałych operacji tym, że polegają na udzielaniu pożyczek bez realnego zabezpieczenia. Tego rodzaju pożyczki otrzymują przeważnie przedsiębiorstwa, których sytuację finansową banki znają bardzo dobrze. Banki pobierają od tych pożyczek wyższe oprocentowanie, a także często wymagają spełnienia określonych warunków. W ten sposób bank stara się zwiększyć swoją kontrolę nad przedsiębiorstwem, co na ogół prowadzi do uzależnienia danego przedsiębiorstwa od banku.

1.2. Podstawowe elementy umowy kredytowej.

Artykuł 27 Prawa bankowego (ust. 1 i ust. 2 [43]) określa wymagania stawiane przed umową kredytową, jednoznacznie precyzuje wzajemne uwarunkowania pomiędzy bankiem a kredytobiorcą i mówi:

„…1. Przez umowę kredytową bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, pieniężnych kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu”.

„…2. Umowa powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

Podpisanie umowy o udzielenie kredytu nakłada zarówno bank, jak i na kredytobiorcę szereg praw i obowiązków. Część z nich wynika z Prawa bankowego [43] i Kodeksu Cywilnego[42], a inne z umowy kredytowej.

Podstawowym uprawnieniem kredytobiorcy jest prawo do korzystania z postawionej do dyspozycji kwoty środków pieniężnych. Kredytobiorca ma prawo wykorzystania kredytu w wysokości i okresie wskazanych w umowie. Nie ma on jednak obowiązku wykorzystania kredytu, o ile zostało to w sposób wyraźny zastrzeżony w umowie kredytowej. Natomiast podstawowym obowiązkiem kredytobiorcy jest spłacenie wykorzystanego kredytu w

określonym w umowie terminie wraz z odsetkami i prowizją.

Podstawowym obowiązkiem banku jest oddanie do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych w wysokości określonej w umowie kredytowej. Podstawowym natomiast uprawnieniem banku jest prawo żądania od kredytobiorcy spłaty kredytu w całości lub w części, w terminie określonym w umowie kredytowej.

Stronami umowy kredytowej są bank i kredytobiorca. W preambule umowy kredytowej obydwie strony są dokładnie określone. Na pierwszym miejscu zazwyczaj występuje bank - pełna nazwa, adres, osoby reprezentujące i podpisujące umowę oraz ich funkcje. Drugą stroną jest kredytobiorca, nazwany swoją pełną nazwa z podaniem adresu oraz osób działających w imieniu i na jego rzecz, jak również ich funkcji. Bardzo często przy nazwie kredytobiorcy podaje się jego formą prawną. Jako kredytobiorcy mogą występować osoby prawne (m.in. przedsiębiorstwa państwowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki akcyjne, spółdzielnie, stowarzyszenia, banki, fundacje) lub fizyczne, w tym spółki cywilne.

W zależności od uprawnień banku kredyt może być udzielony w złotych lub w walucie obcej. Bardzo często waluta kredytu uzależniona jest od kraju, w którym będą dokonywane zakupy z pożyczonych środków. Kredyt może być postawiony kredytobiorcy do dyspozycji w różnych terminach. Są to tzw. transze kredytu. Podanie ostatecznego wykorzystania kredytu jest niezbędne, jeśli bank pobiera prowizję od zaangażowania.

W umowie kredytowej należy precyzyjnie określić przedmiot finansowania. Ułatwi to później sprawdzenie, czy kredyt został wykorzystany zgodnie z jego przeznaczeniem. W przypadku zakupów towarów, powinien być podany ich rodzaj, ilość, ewentualnie cena. W przypadku zakupu urządzeń, maszyn itp., umowa powinna zawierać ich nazwę, cechy charakterystyczne (numer fabryczny, seria, itp.), nazwę producenta, cenę, rok produkcji.

Kredyt jest szczególnym towarem sprzedawanym przez bank na określonych warunkach jak i każdy towar ma swoją cenę. Składać się może z wielu elementów:

- oprocentowanie stałe

- oprocentowanie zmienne: stawka bazowa, marża banku kredytodawcy, marża podmiotu zasilającego bank w środki finansowe;

- prowizja przygotowawcza

- prowizja zaangażowania;

- prowizja administracyjna;

- odsetki od zadłużenia przedterminowego;

- prowizja od wcześniejszej spłaty;

- premia, składka ubezpieczeniowa;

- opłaty związane z ustanowieniem zabezpieczenia;

Wykorzystany kredyt musi zostać spłacony. Umowa kredytowa dokładnie precyzuje kwoty i terminy rat kolejnych rat kredytu. W zależności od rodzaju kredytu (krótko-, średnio-, długoterminowy) spłaty są miesięczne, kwartalne, półroczne itd., przy czym bezpieczniejsze dla banku jest rozłożenie spłat na mniejsze raty spłacane częściej.

Bank udzielając kredytu zakłada, że kredytobiorca wywiąże się terminowo z jego spłaty. Na wypadek jednak, gdyby kredytobiorca miał trudności, bank zabezpiecza swoje wierzytelności za pomocą różnych składników aktywów kredytobiorcy (zabezpieczenia rzeczowe i osobowe). Art. 30, ust. 1 Prawa bankowego [43] stawia przed bankiem możliwość zabezpieczenia swojej ekspozycji mówiąc, że:

„…1. W celu zabezpieczenia zwrotu kredytów banki mogą żądać od kredytobiorców zabezpieczenia przewidzianego prawem cywilnym i wekslowym oraz zwyczajami przyjętymi we współpracy z bankami zagranicznymi”[18]

Kredytobiorca w umowie kredytowej zobowiązany jest do składania miesięcznych lub kwartalnych sprawozdań finansowych oraz sprawozdań rocznych, łącznie ze zweryfikowanym bilansem. Często dużo problemów we współpracy z klientem sprawia uzyskanie od niego niezbędnych sprawozdań finansowych informacji potrzebnych do oszacowania ryzyka związanego z zaangażowaniem banku. Zagadnienie to precyzuje art. 31, ust. 1 Prawa bankowego [43] mówiąc, iż:

„…1. Bank może żądać od kredytobiorcy, w czasie korzystania przez niego z kredytu, przedstawianie informacji i dokumentów niezbędnych dla oceny jego sytuacji gospodarczej i finansowej”[43].

W umowie kredytowej musi znaleźć się zapis określający, w jakich przypadkach bank może wypowiedzieć umowę kredytową oraz w jakich kredyt staje się natychmiast wymagalny w całości.

Umowa kredytowa sporządzona jest w formie pisemnej; taką też formę muszą mieć wszelkie zmiany i uzupełnienia. Dokumentem spełniającym ten warunek jest aneks, czyli dwustronna pisemna zgoda umawiających się stron na dokonanie zmian. Umowę kredytową kończą zapisy o liczbie sporządzonych egzemplarzy, ich przeznaczeniu, sądzie właściwym dla rozstrzygnięcia sporów oraz przepisów rządzących umową w sprawach w niej nie regulowanych. Umowę podpisują przedstawiciele banku i kredytobiorcy pod pieczęcią

firmową. Pozostałe strony umowy powinny być prze nich parafowane.

1.3. Rodzaje kredytów bankowych.

Polskie banki stosują różne podziały kredytów, zależnie od przyjętych kryteriów. Warto wiedzieć, że nazewnictwo stosowane w tej dziedzinie przez banki jest zróżnicowane. Niekiedy ten sam typ kredytu ma w bankach różne nazwy. Jest to w pełni legalne i zrozumiałe. Ani nadzór bankowy, ani Ministerstwo Finansów nie pokusiły dotychczas uporządkowanie nazewnictwa bankowego. Od wybranego typu kredytu w znacznej mierze zależą możliwości jego spłaty.

1.3.1. Kredyty według okresów spłaty

Kredyty wg okresów spłaty stanowią podstawowy podział kredytów stosowany aktualnie przez banki. Według tej kwalifikacji rozróżniają się kredyty:

Kredyty krótkoterminowe to kredyty udzielane wszystkim kredytobiorcom,

Niezależnie od ich statusu prawnego, na okres do1 roku. Podstawową część tych kredytów stanowią kredyty obrotowe na działalność gospodarczą, ale także kredyty płatnicze na regulowanie bieżącej płynności firm czy kredyty gotówkowe dla osób fizycznych. Stosunkowo krótki okres kredytowania powoduje, że ryzyko kredytowe banku jest łatwiejsze do określenia, a tym samym wnioski o te kredyty są prostsze i relatywnie szybciej rozpatrywane aniżeli pozostałe. Stosowane są również prostsze w uzyskaniu zabezpieczenia i niższe oprocentowanie wyrównywane niejako szybszym obrotem środków i pobieranymi prowizjami.

Kredyty średnioterminowe są to kredyty na działalność gospodarczą o długim cyklu obrotu środków, kredyty na zakupy inwestycyjne realizowane przez podmioty gospodarcze oraz kredyty na zakup samochodów innych dóbr trwałego użytku przez gospodarstwa domowe.

Kredyty długoterminowe przeznaczone są na finansowanie projektów inwestycyjnych takich jak budowa budynków, obiektów produkcyjnych czy handlowych, na zakup nieruchomości czy całych przedsiębiorstw, zakup ziemi i urządzanie gospodarstw rolnych oraz budowę domów czy mieszkań przez osoby indywidualne. Stosunkowo wysokie kwoty tych kredytów, długi okres kredytowania i związana z tym możliwość zmiany sytuacji finansowej kredytobiorcy powodują, że kredyty długoterminowe odznaczają się wysokim poziomem ryzyka. Stąd procedura udzielania kredytów długoterminowych jest bardziej skomplikowana, wymagająca przedstawienia wielu dokumentów formalnych i ekspertyz, dotyczących efektywności finansowego kredytem przedsięwzięcia. Zabezpieczeniem takich kredytów jest niemal zawsze hipoteka na nieruchomości.

1.3.2. Podział kredytów ze względu na ich przeznaczenie.

W praktyce największe znaczenie ma podział kredytów ze względu na ich przeznaczenie. Biorąc pod uwagę to kryterium podziału, najczęściej wyróżnia się trzy podstawowe grupy kredytów; są to:

KREDYTY DLA PRZEDSIĘBIORSTW.

Kredyt na rachunku bieżącym - jest też zwany kredytem w ciężar rachunku. Jest specyficzna forma kredytu, udzielanego zgodnie z podpisaną wcześniej umową kredytową. Na podstawie umowy bank stawia do dyspozycji przedsiębiorstwa lub osoby fizycznej określony limit środków finansowych, czyli możliwość zaciągnięcia kredytu do ustalonej wysokości bez dodatkowych formalności. W umowie określany jest także limit czasowy trwania takiego kredytu. W tym okresie kredytobiorca pobiera z banku tyle pieniędzy ile potrzebuje (w ramach przyznanego mu limitu) i zwraca tyle ile może. Odsetki naliczane są tylko od ujemnego salda rachunku bieżącego kredytobiorcy. Rozpatrzenie możliwości udzielenia kredytu dokonuje się na wniosek kredytowy złożony przez kredytobiorcę w banku. Przykładowy wniosek Powszechnego Banku Kredytowego:

Formalnie kredyt w rachunku bieżącym może uzyskać każdy kredytobiorca, jednak w rzeczywistości bank zgadza się udzielić takich kredytów tylko tym, którzy:

Dawniej kredyt w rachunku bieżącym udzielany był tylko dużym przedsiębiorstwom. Obecnie banki coraz bardziej doceniają small business i coraz częściej udzielają tego kredytu małym przedsiębiorstwom. Teoretycznie istnieją pewne ograniczenia, np. z ofert kredytowych niektórych banków dowiadujemy się, że aby uzyskać taki kredyt należy posiadać w danym banku rachunek bieżący przez określony okres (np. dwa lata), jest także ustalana korelacja między wysokością kredytu a wysokością salda środków na tym rachunku. Zwykle te ustalenia są nie przestrzegane wtedy, gdy bank ma do czynienia z kredytobiorcą uznanym za partnera interesującego i przyszłościowego. Obroty konta bieżącego stanowią materiał do analizy ekonomicznej klienta. Powszechnie uważa się że, kwartalne wpływy nie powinny znacznie odchylać się na minus od kwoty zaciągniętego kredytu. Kosztami takiego kredytu są zwykle prowizje płacone od wysokości udzielonego kredytu oraz odsetki.

Z prawnego punktu widzenia kredyt w rachunku bieżącym jest krótkoterminowym, ponieważ może on być w każdym czasie wypowiedziany. Najczęściej jednak można mówić o średnio- lub nawet długoterminowym zaangażowaniu, ponieważ żaden bank nie zerwie korzystnej dla obydwu stron umowy kredytowej, jeżeli konto funkcjonuje prawidłowo.

KREDYTY INWESTYCYJNE.

Kredyty inwestycyjne służą finansowaniu nakładów inwestycyjnych mających na celu odtworzenie, modernizację lub powiększenie dotychczas istniejących bądź też zakup lub budowę nowych składników majątku trwałego;

Biorąc pod uwagę cel kredytowania, można wyróżnić następujące rodzaje inwestycji: odtworzeniowe, modernizacyjne, rozwojowe, restrukturyzacyjne, socjalne, inwestycje w sferze interesu publicznego ( np. ochrona środowiska ).

Kredyt inwestycyjny może być udzielany w formie:

• kredytu na finansowanie jednej określonej transakcji; spłata kredytu nie powoduje odnowienia jego kwoty;

• linii kredytowej bez określenia w umowie obowiązujących terminów i kwot wykorzystania transz.

Środki z tytułu kredytu inwestycyjnego stawiane są reguły za pośrednictwem rachunku kredytowego uruchamiane są w transzach, poddawanych przez bank każdorazowej analizie. Spłata następuje w ratach, często też stosowana jest karencja w spłacie kapitału ( rzadziej odsetek) ze względu na odroczenie w czasie osiągnięcia zdolności produkcyjnej realizowanych inwestycji.

Z udziałem kredytu inwestycyjnego wiąże się ponadto znacznie większe ryzyko kredytowe w porównaniu z kredytem obrotowym, co wynika m.in. z następujących powodów:

- długi, często wieloletni okres kredytowania, co zwiększa prawdopodobieństwo niekorzystnych wahań warunków gospodarczych, zmiany przepisów prawnych i co za tym idzie sytuacji kredytobiorcy;

- wysoka kwota kredytu, przy czym należy zauważyć, że warunkiem przyznania kredytu inwestycyjnego jest określony udział środków własnych inwestora, stanowiący pewne zabezpieczenie;

- finansowanie nierzadko niesprawdzonych inwestycji, które w różny sposób mogą być odbierane przez rynek.

KREDYTY BUDOWLANO - MIESZKANIOWE.

Kredyty na cele mieszkaniowe i budowlane udziela kilkanaście polskich banków większość funduszy pochodzi z kilku banków specjalizujących się w takich kredytach , m. in. z PKO BP, Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego (BUD-BANK), Polsko-Amerykańskiego Banku Hipotecznego (Pam Bank), Bydgoskiego Banku Budownictwa S.A., Powszechnego Banku Gospodarczego w Łodzi, Gospodarczego Banku Wielkopolski w Poznaniu, Banku Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych S.A., Banku Przemysłowo-Handlowego w Warszawie. Największe jednak rozmiary mają kredyty udzielane przez PKO BP.

W praktyce bankowej rozróżnia się dwa rodzaje kredytów:

1.3.3. Kredyty według form kredytowania.

Kredyty wg form kredytowania są kredytami specyficznymi, których odrębność związana jest częściowo z formami zabezpieczenia ich spłat. Te rodzaje kredytów są w polskiej praktyce bankowej na nowo wprowadzane. Zalicza się do nich:

„ ABC… Bankowości” Praca zbiorowa pod redakcją naukową prof. dr hab. Krzysztofa Opolskiego. Instytut Naukowo - Wydawniczy OLYMPUS CE i RB. Warszawa 1997.

„Pieniądz i polityka pieniężna” Peter Schaal. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 1996.

„Bankowość” Zbigniew Dobosiewicz. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2003.

„Kredyty bankowe” Tadeusz Wyszomirski. Wydawnictwo - Centrum Informacji Menadżera. Warszawa 1994.

„Podstawy bankowości” Kazimierz Olesiak i Andrzej Zawadzki. Wydawnictwo - Wyższa Szkoła Ubezpieczeń i Bankowości. Warszawa 2000.

„Bankowość” Zbigniew Dobosiewicz. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2003.

„Poradnik Prawny” wyd. INFOR, Warszawa 1997

„Kredyty bankowe” Tadeusz Wyszomirski. Wydawnictwo - Centrum Informacji Menadżera. Warszawa 1994.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
bourdieu 572 595
572
572
oswiadczenie sprawcy kolizji drogowej 572
Alber Bandura i teoria uczenia się społecznego r14 572 607
572 20
572
572
572
Proview 572 772DT
572
572 573
572
572
2015 03 03 statystykaid(572
bourdieu 572 595
572

więcej podobnych podstron