RODZINA KAZIRODCZA
RELACJE W RODZINIE KAZIRODCZEJ
Do czynników sprzyjających do powstania związków kazirodczych zalicza się:
Przekazywanie z pokolenia na pokolenie wzorce nadużywania seksualnego dzieci w rodzinie
Klimat przemocy i agresji w rodzinie
Nadużywanie alkoholu
Izolacja rodziny ze środowiska społecznego
Zaburzenia więzi seksualnej miedzy rodzicami
Złe relacje matki z córką
Wyłączanie psychiczne a czasami również i fizyczne matki z życia rodzinnego
Wyróżnia się podstawowe formy patologii typowe dla istnienia związków kazirodczych pczy, czym są one raczej końcami kontinuum a nie odrębnymi postaciami:
Unikanie otwartego konfliktu - kazirodztwo typu ojciec -córka pojawia się jako mniej lub bardziej świadome delegowanie córki do podjęcia seksualnej roli żony. Odsuwając tym samym podstawowe źródło stresu to jest lęk przed rozbiciem rodziny i efektywnie łącząc rodzinę siecią kazirodczej tajemnicy. Dziewczynka staje się ofiarą a jednocześnie postacią centralną w rodzinie. Dystans pomiędzy nią a matka powiększa się. Ojciec w takiej rodzinie jest emocjonalnie niedojrzały a matka nadmiernie moralizująca i emocjonalnie chłodna. Zapewnia, co prawda podstawową opiekę dzieciom, ale lekceważy ich potrzebę emocji, Jeśli kazirodztwo powstanie ujawnione zwykle się temu zaprzecza (wewnętrzna i zewnętrzna)
Regulacja konfliktowa - typowe są w niej dezorganizacja, spory, często przemoc, granice międzypokoleniowe są tu rozmaite, a role rodzinne pomieszane.
W przeciwieństwie do rodziny unikających konfliktu, których kazirodztwo ma charakter utajony w rodzinach o regulacji kontaktowej kazirodztwo może być jawne w obrębie rodziny a ukrywa się je na zewnątrz.
Oba typy rodzin łączy silny lek przed rozbiciem rodziny a wyznaczanie sobie jako głównego celu pozostanie razem bez względu na koszty. Kosztem jest poświęcanie córki po to, aby odsunąć agresje ojca od córki i sprowadzić ja na poziom otwartego powierzchownego konfliktu nienaruszającego do wspólności rodziny.
Metoda pomiędzy rodzicami powoduje wzrost zależności męża od żony i dlatego żona toleruje lub nawet ułatwia kontakty seksualne córki z ojcem. Słuzy ono zaciśnieciu relacji rodzinnych i to niezależnie od ewentualnych konfliktów. Przy znacznym poziomie niedojrzałości emocjonalnej ojca i braku obecności matki w relacje kazirodcze może zostać wciągnięte wiecej niż jedno dziecko.
Wyróżnia się 2 podstawowe typy rodzin kazirodczych:
Ze sprawcą psychopatycznym
Ze sprawcą regresywnym
SPRAWCA PSYCHOPATYCZNY- to ojciec, który dostał zaburzenia rozwoju seksualnego w pomniejszym stadium rozwojowym tj. separacji indywidualizacji a konkretnie w fazie narcystycznej. Jego seksualność jest niedojrzała i nastawiona na ciągłe potwierdzanie własnej doskonałości, nieograniczonych możliwości i nieograniczonej władzy. Nie odczuwa on lęku w kontaktach seksualnych nie przejawia empatii i zdolności uczenia się. Dziecko nie jest obiektem preferowanym a jedynie obiektem zastępczego zaspakajania potrzeb czy wyładowania agresji Wykorzystanie seksualne polega zwykle na kontakcie fizycznym, ekstragenitalnym, intagenitalnym, przy czym jest on nacechowany przemocą. Ślady sprawcy często mają widoczny charakter np. uszkadzanie ciała czy ciąża.
SPRAWCA REGRESYWENY - doznał zawyżenia rozwoju seksualnego w okresie wcześniejszym tj. stadium symbiozy ewentualnie w fazie zróżnicowania. Jego działanie jest znacznie mniej dojrzałe niż sprawcy psychopatycznego. Nacechowany jest lekiem przed dojrzałą kobietą przed agresją i separacja. Dziecko nie jest jedynym obiektem, na którym ojciec reaguje seksualnie, ale jest obiektem preferowanym, ponieważ poziom bezpieczeństwa, który stwarza takie relacja jest znacznie wyższy niż w kontaktach z dorosłą partnerką.
Ofiarami są tu z reguły dzieci młodsze, ponieważ ich niska orientacja w sytuacji pozwala na manipulację niż bez ryzyka. Wykorzystaniu rzadko towarzyszy przemoc fizyczna a kontakty seksualne mają najczęściej charakter ekstragenitalny.
W tej grupie sprawców pojawia się też aktywność bez kontaktu fizycznego taka jest ekscybigonizm - podglądanie oraz rozmowy i zabawy o podtekście erotycznym.
W rozwoju kazirodczej patologii rodzinnej można wyróżnić 4 fazy:
Faza doboru uczestników
Faza formowania wymagań i ustalania reguł
Faza frustracji i jawnego konfliktu
Faza zamknięcia układu kazirodczego
FAZA DOBORU UCZESTNIKÓW - przebieg ich jest zależny od typu rodziny kazirodczej. W rodzinie ze sprawcą psychopatycznym matka pochodzi z rodziny patriarchalnej z władczym często przemocowym ojcem. Relacje w niej były zaburzone i opierały się na stosunku dominacji i podległości. Jej potrzeby seksualne są tłumione i słabo rozpoznawalne przez nią samą. Powielając wzorzec ojca szuka ona na partnera życiowego dominującego mężczyzny, którym mogłaby znaleźć oparcie.
FAZA FORMOWANIA WYMAGAŃ I USTALANIA REGUŁ - następuje tu ustalanie dominującej pozycji mężczyzny. Kobieta zaś wypracowuje strategie podporządkowania i ustępstw jako gwarancje poczucia bezpieczeństwa. Okazują się one pomimo ich powtarzania wywołuję narastanie frustracji kobiecie i mężczyźnie.
FAZA FRUSTRACJI I JAWNEGO KONFLIKTU - powoduje, że kobieta koncentruje wysiłki na zaspakajaniu oczekiwań męża. Skutkuje to wzrostem wymagań męża i natężeniem zachowań przemocy. Wzrasta wzajemne uzależnienie małżonków. Pojawiają się również nieprawidłowe sposoby łagodzenia napięcia przez kobietę skutkujące ucieczką kobiety w chorobę, czego efektem jest jej symboliczna lub praktyczna nieobecność nie obecność rodzinie.
FAZA ZAMKNIĘCIA UKŁADU KAZIRODCZEGO - następuje osłabienie więzi pomiędzy matką a dziećmi. Dzieci zaczynają poszukiwać kontaktu z ojcem. Stopniowo następuje zatarcie granic pomiędzy rolami rodzinnymi i zmiana w pozycji w rodzinie, przy czym paradoksalnie poza wzmocnieniem pozycji córki następuje wzmocnienie pozycji kobiety. Natomiast w przypadku sprawcy regresywnego mężczyzna poszukuje wsparcia w silnej dominującej kobiecie może mieć problemy z realizacją potrzeb seksualnych. Kobieta zaś pochodzi z rodziny o cechach matriarchalnych i w kontaktach z partnerami realizuje uwewnętrzniony model kobiety opiekunki. Związku z narastaniem w niej przeciążenia rolą opiekunki ma tendencję do reagowania złością i agresją. Seksualność często używana w celach manipulacyjnych. Oboje małżonków są silnie uzależnieni od rodzin pochodzenia a założenie własnej rodziny traktują jako formę ucieczki z nich. Mężczyzna oczekuje tu powielenie w małżeństwie wzorca matka-dziecko. Jest uległy i podporządkowany a kobieta przyjmuje rolę przewodniczki życiowej. Stopniowo pojawiają się konflikty dotyczące uległości seksualnej mężczyzny i separacji z rodziną pochodzenia. Konflikty te mają charakter ukryty stopniowo mężczyzna zaczyna skupiać uwagę na dziecku traktując to jako formę ucieczki od relacji z żoną. Kobieta nie radzi sobie z realizacja opieki nad mężem i dzieckiem i konflikt wchodzi z fazę otwartą. Następuje fizyczne i psychiczne oddanie małżonków koncentracje na własnych problemach. Ojciec tworzy koalicje z dzieckiem a matka zaczyna szukać nagród na zewnątrz rodziny.
Dziecko wykorzystywane seksualnie charakteryzuje się dwoma podstawowymi reakcjami:
Silną sferą obronną sfery osobistej lub, co częstsze naruszaniem - dziecko często postrzegane jest jako złośliwe i nieposłuszne, Boji się stracić kontrolę nad swoim wizerunkiem dlatego pokazuje swoje nieprawdziwe „ja” agresywne. Typowe SA tu tzw. Reakcje nadmiarowe - symboliczna ochrona sfery osobistej.
Sfery osobistej innych osób - dzieci często przekraczają sferę osobista osób trzecich, przy czym zwyczajowe kary z reguły nie odnoszą efektu Źle znoszą odgrywanie ról. Nie potrafią udawać pozytywnych uczuć, ponieważ ich nazwy nie łącza się z emocjami a w przypadku uczuć negatywnych maja się że emocje ich zaleją i strąca nad sobą kontrolę.
Charakterystyczne są tu pewne stereotypowe zabawy (uspokajające, - kiedy dziecko wielokrotnie powtarza to, co dobrze zna)
Kwestie kazirodcze należą do sfery przemocy seksualnej wobec dzieci. Generalnie wszystkie czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci można podzielić na 3 obszary:
Rodzinę:
Problemy ekonomiczne
Choroba przewlekła lub inwalidztwo
Związek nieformalny lub małżeństwo mieszane etnicznie
Zaburzenia psychiczne lub upośledzenie umysłowe jednego lub obojga rodziców
Posiadanie dzieci z różnych związków
Zgon któregoś dziecka z przyczyn niewyjaśnionych
Nałogi i wszelkie sytuacje kryzysowe w rodzinie
Matkę:
Pierwszy poród przed 18 r. życia
Urodzenie pierwszego dziecka bez zwarcia związku małżeńskiego z jego ojcem
Dwa lub więcej nieudanych związków przed 25.r. życia
Krzywdzenie dziecka we wcześniejszej historii związku
Aktualny niesatysfakcjonujący związek
Znaczna różnica wieku między matką a ojcem dziecka
Zbyt późne urodzenie pierwszego dziecka po 35 r. życia
Nałogi
Poważne problemy emocjonalne
Brak akceptacji ciąży przez cały jej przebieg
Dziecko:
Dziecko z pierwszego małżeństwa nieakceptowane przez aktualnego partnera
Rozczarowanie płcią dziecka
Wada rozwojowa dziecka
Dziecko urodzone po śmierci poprzedniego dziecka
Zachowanie dziecka
Doświadczenia kliniczne pedagogów i psychologów wskazuje na to, że najbardziej dramatyczne konsekwencje dla rozwoju dziecka wynikają z przeżytego doświadczenia nadużycia ze strony najbliższych opiekunów. Jeśli podstawowe więzi oparte na miłości i przynależności do rodziny zostają zaburzone. Dziecko jest kształtowane jako jednostka pozbawiona podstawowych umiejętności emocjonalnego społecznego funkcjonowania.
Dziecko zaniedbywane lub pochodzące ze środowiska o małej możliwości stymulacji rozwojowej cechuje:
Słabszy rozwój umysłowy
Niższy poziom opanowania języka
Niedojrzałe reakcje emocjonalne.
Wyobrażenia dziecka krzywdzącego o otaczającym świecie nacechowane są przede wszystkim:
Brakiem zaufania do innych
Poczuciem bezradności i złości,
Nieumiejętnością rozwiązywania problemów wynikającą z niskiego poczucia
własnej wartości
Tendencję do izolacji społecznej i emocjonalnej
Charakterystyczne są rysunki dzieci doświadczających przemocy w rodzinie. Dzieci te rysują bezpieczne miejsca tworząc rysunki pozbawiane postaci ludzkich często łąka, leśna polana, ulubione zwierze bądź niebo rzadziej pojawiają się na białej kartce mała czarna klatka a w niej odgrodzone jest od świata dziecko. Rysunek jest używany za dobra metodę diagnozowania dzieci objaw nadużyć werbalizowania i ekspresji swoich emocji i przeżyć będących ich udziałem.
Ofiary krzywdzenia często same kumulują wyraz w odmowie rozmowy na temat przykrych przeżyć lub na temat tego, co zdarzyło się w kontaktach z innymi ludźmi. Powodem może być ciążąca na dziecku tajemnica mająca dwa oblicza:
Wiąże się ochrona osoby dorosłej krzywdzącej dziecko. Sprawca przemocy dba o to, aby sekret rodzinny nie wyszedł na jaw największe spustoszenie w psychice dziecka, czyli metoda obarczania go odpowiedzialnością za działania dorosłych. Dzieci takie sądzą, że słusznie są bite poniżane wykorzystywane seksualnie, bo na to zasłużyły. Chronią rodziców chcąc zachować ich idealistyczny obraz przejmują na siebie odpowiedzialność za ich czyny. Bywa również, że bagatelizuje doznanie krzywdy. Dzieci takie wydają się przyzwyczajone do maltretowania a w ich wyobrażeniu relacje pomiędzy rodzicami a dziećmi maja właśnie taki charakter.
Przeświadczenie dziecka, że w nim samym tkwi jakieś zło, które prowokuje innych do czynienia mu krzywdy. Wiele dzieci krzywdzonych sądzi ze SA jedynymi dziećmi, które spotyka taki los. Dlatego też, izolują się i skrywają swoje emocje po to, aby inni nie odkrywali niszczącej siły wyzwalającej ich najbliższych zachowania, przemocowe. Myślenie takie w charakterystyczny sposób manifestuje dziewczynki ofiary nadużyć seksualnych. Nabierają one przekonania, że ich ciało wyzwala agresję, dlatego też starają się oddzielić od swojej cielesności zaprzeczając swojej seksualności i rodzącej się kobiecości. Mogą być to dziewczynki przejmujące zachowania i wygląd chłopców - noszące spodnie, bluzy, zachowujących się głośno i wulgarnie