Ochrona własności intelektualnej
Uczelnia Warszawska- ekonomia grupa zek-10 semestr IV
Prawa autorskie - w odniesieniu do łamania tych praw w Internecie
1. Czym jest prawo autorskie.
Prawa autorskie reguluje Ustawa z dnia 04.02.1994r. O prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Pozostałe regulacje, mające charakter pomocniczy, to przede wszystkim:
− ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego
(Dz. U. Nr 43, poz. 296 z pózn. zm.);
− ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2004 r.
Nr 253, poz. 2531, z pózn. zm.);
− ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
(Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503, z pózn. zm.);
− ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88,
poz. 553, z pózn. zm.);
− ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej
(Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117, z pózn. zm.);
− ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz. U. Nr 128,
poz. 1402, z pózn. zm.);
− ustawa z dnia 5 lipca 2002 r. o ochronie niektórych usług świadczonych droga
elektroniczna opartych lub polegających na dostępie warunkowym
(Dz. U. Nr 126, poz. 1068, z pózn. zm.);
− ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną
(Dz. U. Nr 144, poz. 1204, z pózn. zm.);
Zespół do Spraw Przeciwdziałania Naruszeniom Prawa Autorskiego ii Praw Pokrewnych
− ustawa z dnia 19 marca 2004 r. Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 622, z pózn.
zm.);
− rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 2002 r.
w sprawie wyznaczenia sadów rejonowych rozpoznających sprawy
o przestępstwa wynikające z prawa autorskiego i praw pokrewnych
(Dz. U. Nr 180, poz. 1510, z pózn. zm.);
− rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów
i importerów (Dz. U. Nr 105, poz. 991, z pózn. zm.);
− rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 27 czerwca 2003 r. w sprawie opłat
uiszczanych przez posiadaczy urządzeń reprograficznych (Dz. U. Nr 132,
poz. 1232);
− rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie rejestru
informacji o produkcji nośników optycznych oraz rodzajów kodów
identyfikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1301);
− zarządzenie Nr 83 Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2000 r.
w sprawie utworzenia Zespołu do Spraw Przeciwdziałania Naruszeniom Prawa
Autorskiego i Praw Pokrewnych (M.P. Nr 36, poz. 727).
oraz umowy międzynarodowe oraz prawo Unii Europejskiej
Prawo autorskie zajmuje się zagadnieniami związanymi z utworami i ich ochroną, uprawnieniami przysługującymi twórcy oraz zasadami udzielania licencji.
Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór jaka niematerialne dobro prawne, które powinno być odróżniane od przedmiotu materialnego, na którym zazwyczaj jest utrwalone. Wytwór niematerialny, aby można było go uznać za utwór, powinien posiadać następujące cechy:
Stanowić rezultat pracy człowieka-twórcy
Stanowić przejaw działalności twórczej
Mieć indywidualny charakter
2. Przedmiot prawa autorskiego, zgodnie z powyższą ustawą to:
Art. 1. 1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: 1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
2) plastyczne,
3) fotograficzne,
4) lutnicze,
5) wzornictwa przemysłowego,
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
7) muzyczne i słowno-muzyczne,
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
9) audiowizualne (w tym filmowe).
Podmiot prawa autorskiego
Zgodnie z art. 8.1 - prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Z artykułu tego wynika, że prawo autorskie powstaje w sposób pierwotny na rzecz twórcy. Twórcą może być wyłącznie osoba fizyczna. Nabycie praw autorskich przez twórcę następuje ex lege (z mocy prawa) wraz ze stworzeniem utworu i jest rezultatem aktu realnego, określonych czynności faktycznych, psychofizycznych.
Autorskie prawa majątkowe
Zgodnie z art. 17 - twórcy przysługuje wyłącznie prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za wykorzystanie z utworu, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
Twórca może:
z wyłączeniem innych osób korzystać z utworu
upoważniać inne osoby do takiego korzystania
dokonywać czynności rozporządzania prawem do korzystania z utworu
W dobie powszechnego dostępu do Internetu,( ponad pół miliarda osób na całym świecie korzysta z Internetu.) dochodzi do nagminnego łamania praw autorskich. Najbardziej powszechnymi sposobami naruszania praw autorskich i praw pokrewnych w Polsce to:
rozpowszechnianie poprzez Internet ,(ale nie tylno) nielegalnych kopii fonogramów oraz wideogramów, programów komputerowych, fotografii, wydawnictw książkowych, utworów plastycznych, filmowych a także twórczości ludowej,
bezprawne wprowadzanie do obrotu tzw. usług społeczeństwa informacyjnego, obejmujących m. in. elektroniczne zwielokrotnianie baz danych, czy artykułów prasowych w ramach komercyjnego monitoringu gazet i czasopism, a następnie ich dystrybucje i publikacje w Internecie.
kradzież sygnału telewizyjnego dokonywana w sieciach kablowych i na
platformach cyfrowych oraz za pośrednictwem Internetu,
reprograficzne kopiowanie utworów.
Z powodu piractwa internetowego (praktyki pirackie nie dotyczą wyłącznie Internetu) ogromne straty finansowe ponoszą twórcy, artyści wykonawcy, producenci, przedsiębiorcy, osoby fizyczne oraz budżet państwa. Amerykańskie wytwórnie filmowe tracą rocznie 6,1 miliarda dolarów wskutek pobierania z Internetu nieautoryzowanych kopii plików filmowych i obrotu nielegalnymi nośnikami DVD z filmami - wynika z badania przeprowadzonego na zlecenie organizacji Motion Picture Association of America. Wśród krajów, gdzie filmowe piractwo jest najbardziej rozpowszechnione, raport wymienia także i Polskę. Wg raportu firmy Symantec zajmujemy szóste miejsce w świecie, jeśli chodzi o nielegalne udostępnianie plików do ściągnięcia, oraz drugie miejsce w zakresie bezprawnie ściąganych gier komputerowych. W porównaniu do 2006 roku procent pirackiego oprogramowania w Polsce zainstalowanego w komputerach osobistych w roku 2007 nie zmieniła się, pozostając na poziomie 57%. Straty poniesione przez producentów oprogramowania w Polsce wzrosły do poziomu 580 mln $ - wynika z raportu Business Software Alliance.
Polska policja w roku 2008r. ujawniła naruszenia praw autorskich i praw pokrewnych w zakresie: - filmów - przerwano działalność przestępczą 74 (68 w 2007 roku) osób dokonujących przestępstw za pośrednictwem Internetu;
zabezpieczono 133 843 szt. (w 2007 roku 190 341) płyt CD i DVD
- fonogramów - przerwano działalność przestępczą w 284 (425 w 2007 roku)
miejscach oraz 233 (111 w 2007 roku) osób dokonujących przestępstw za pośrednictwem Internetu;
- oprogramowania komputerowego - przerwano działalność przestępczą w 508 (593 w 2007 roku) miejscach oraz 388 (199 w 2007 roku) osób dokonujących przestępstw za pośrednictwem Internetu.
Warto jeszcze wspomnieć o coraz częściej występującym problemie, zapożyczeń i plagiatów w związku z pisaniem prac licencjackich oraz magisterskich jak również prac z języka polskiego dla uczniów zdających matury-chodzi tutaj o tzw. prezentację. W wielu portalach internetowych zamieszczane są różnego rodzaju opracowania, gotowe prace licencjackie czy magisterskie, zakres dziedzin naukowych jest bardzo szeroki. Uczniowie bądź studenci pisząc pracę z określonego tematu, masowo z tych opracować korzystają. W związku tym procederem uczelnie zakupują program"Plagiat.pl". Celem tego programu jest weryfikacja czy studenci samodzielnie piszą prace magisterskie.
Odpowiedzialność karna za łamanie praw autorskich
Odpowiedzialność karną z tytułu naruszenia praw autorskich w prawie polskim przewidywała już ustawa z 29 marca 1926 r. (art. 65-74). Ustawy o prawie autorskim z 10 lipca 1952 r. regulowały to ledwie dwa przepisy (art. 59-60). Sytuacja uległa zasadniczej zmianie gdy weszła w życie ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która w kwestii odpowiedzialności karnej poświeciła cały rozdział 14 (art. 115-123). 22 lipca 2000 r. weszła w życie duża nowelizacja upapp . Wśród kilku zasadniczych aspektów nowelizacji, najbardziej znaczącym była właśnie zmiana dotycząca odpowiedzialności karnej, w kierunku umocnienia ochrony praw autorskich i praw pokrewnych przez dowartościowanie odpowiedzialności karnej. W ustawie o prawe autorskim przyjęto zasadę, iż wszystkie czyny zabronione są przestępstwami. W polskiej ustawie wszystkie te przestępstwa są występkami. Część przestępstw w upapp ma charakter kwalifikowany. Zaostrzenie sankcji ma miejsce albo przez uczynienie sobie z popełniania przestępstwa stałego źródła dochodów, albo też organizowanie lub kierowanie działalnością przestępną. Są to kwalifikacje służące zwłaszcza zwalczaniu piractwa. Istotnym novum jest możliwość pociągania do odpowiedzialności karnej za przestępstwa związane z prawami autorskimi tzw. podmioty zbiorowe. Stało się to możliwe od 27 listopada 2003, czyli po wejściu w życie ustawy z 28 października 2002 r. o odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.
Wyżej wspomniane sankcje za łamanie praw autorskich w Internecie niestety nie przyczyniają się do zmniejszenia skali łamania tych praw. Choć wciąż powstają różne projekty mające na celu przeciwdziałaniu tym procederom, to nadal skala tych działań jest ogromna.
Bibliografia:
Prawo autorskie i prawa pokrewne autorstwa J. Barta, M. Czajkowska-Dąbrowska,
Z. Ćwiąkalski, R. Markiewicz, E Traple
Strona internetowa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
1