THOMAS HOBBES - Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego
i świeckiego
PRAWO NATURY - (lex naturalis) to przepis lub reguła ogólna, którą znajduje rozum i która zabrania człowiekowi czynić to, co jest zagrożeniem dla jego życia lub co odbiera mu środki do życia. Poza tym prawo to nakazuje czynić to, co pomoże jak najlepiej w zachowaniu życia.
UPRAWNIENIE PRZYRODZONE - (jus naturalne) to wolność, jaką ma każdy człowiek, używania własnej mocy dla zachowania własnego życia.
Różnica między uprawnieniem a prawem:
Uprawnienie polega na wolności, by coś wykonać lub tego zaniechać;
Prawo wyznacza jeden ze sposobów zachowania i czyni go obowiązkiem.
PODSTAWOWE PRAWO NATURY: I cześć - „każdy człowiek winien dążyć do pokoju, jak dalece tylko ma nadzieję go osiągnąć…” tzn. człowiek powinien dążyć do pokoju i podtrzymywać go;
II cześć - „… a gdy go osiągnąć nie może, wolno mu szukać wszelkich środków i rzeczy dlań korzystnych w wojnie ich używać” tzn. jest to najwyższe uprawnienie przyrodzone - człowiek ma bronić samego siebie używając wszelkich środków, jakie są możliwe.
DRUGIE PRAWO NATURY: według tego prawa jesteśmy zobowiązani przenosić na innych ludzi takie uprawnienia, których zatrzymanie stanowi przeszkodę do ustalenia pokoju.
TRZECIE PRAWO NATURY - SPRAWIEDLIWOŚC: „ludzie powinni dopełniać zawartych umów”
Prawo trzecie dotyczy tego, że ludzie powinni dopełniać zawartych umów, ponieważ bez ich dopełnienia są one pustymi słowami.
To prawo natury jest źródłem sprawiedliwości.
Niesprawiedliwość to niedopełnienie ugody.
Ugody oparte na wzajemnym zaufaniu, gdzie istnieje po obu stronach obawa, że nie zostaną dopełnione są nieważne.
Szkoły mówią, że sprawiedliwość jest trwałą wolą dawania każdemu człowiekowi tego, co mu się należy.
Kto łamie ugodę nie może być przyjęty do społeczności, która powstaje dla pokoju. Niedopuszczony lub wyrzucony z niej ginie. Jeśli się w niej utrzyma, to tylko dzięki błędom innych.
Sprawiedliwość to dotrzymywanie umowy, jest regułą rozumu.
Terminy sprawiedliwość i niesprawiedliwość odniesione do ludzi oznaczają zgodność lub niezgodność zachowań z rozumem, odnoszone do działań oznaczają zgodność działań albo niezgodność z rozumem (nie zachowania czy sposobu życia) poszczególnych działań.
Jedno działanie nie przesądza o tym, czy człowiek jest prawy czy nie. Zaczątek sprawiedliwości daje szlachetność, męstwo i odwaga. Taką sprawiedliwość nazywa się cnotą, a niesprawiedliwość przywarą.
Sprawiedliwość dzieli się na:
komutatywną - polega na równej wartości rzeczy, których dotyczy umowa,
dystrybutywną - polega na równym podziale korzyści między ludzi, którzy na to zasłużyli.
O państwie- Rozdział XVII
Arystoteles pszczoły i mrówki jako żyjące społecznie uważa za istoty polityczne, choć nie mają mowy, rozumu i kierownictwa.
Ludzie natomiast ciągle współzawodniczą o zaszczyty, znajdują radość w porównywaniu siebie z innymi, gdy ich coś nad innych wywyższa, uważający się za mądrzejszych, wprowadzają zmiany w różnych kierunkach doprowadzając do rozprzężenia państwa, najbardziej plączą, kiedy im się powodzi itd.,
Ale zgoda mrówek wypływa z ich natury, natomiast zgoda między ludźmi opiera się na umowie.
JEDYNA DROGA DO TEGO, BY USTANOWIĆ TAKĄ MOC NAD LUDŹMI, KTÓRA ZAPEWNIAŁABY IM BEZPIECZEŃSTWO = przenieść ich całą moc i siłę na jednego człowieka lub jedno zgromadzenie ludzi.
Wola i sąd każdego musiałyby być zgodne z wolą i sądami tego reprezentanta.
Taka wielość ludzi zjednoczona w jedną osobę jest państwem.
SUWERENEM jest osoba (mocodawca państwa), której wszyscy poddani zawarli między sobą ugodę, by użyła ich siły i środków dla zapewnienia im pokoju.
Moc suwerenną zdobywa się dwiema drogami:
poprzez siłę przyrodzoną (np. podporządkowanie w wojnie nieprzyjaciół) (państwo powstałe przez zawłaszczenie)
przez dobrowolne podporządkowanie się ludzi (państwo polityczne powstałe przez ustanowienie).
Rozdział XIX.
O różnych rodzajach państwa powstałego przez ustanowienie i o dziedziczeniu władzy suwerennej
3 RODZAJE PAŃSTWA:
monarchia - reprezentację stanowi jeden człowiek. W monarchii dobrobyt publiczny przyczynia się do powodzenia władcy, monarcha przyjmuje rady od tego, od kogo chce;
Ujemną stroną monarchii jest to, że władza może przejść przez dziedziczenie na nieletniego suwerena i wówczas ktoś inny musi rządzić na mocy jego uprawnień.
demokracja - reprezentację stanowi zgromadzenie wszystkich
arystokracja - reprezentację stanowi zgromadzenie części - w zgromadzeniu do wypowiedzenia rad dopuszczeni są tylko uprawnieni od początku, zazwyczaj zamożni. Decyzje zgromadzenia podlegają wpływom prócz niestałości ludzkiej natury, także niestałości wynikającej z liczby ludzi.
Ich przeciwieństwami, tzn. formami rządów, które się ludziom nie podobają są odpowiednio:
tyrania,
anarchia
oligarchia.
Rozdział XXIX - O tych rzeczach, które osłabiają państwo i prowadzą do jego rozpadu.
Gdy państwo ulega rozpadowi w skutek nieładu wewnętrznego, to winę ponoszą kierujący nim ludzie. Na pierwszym miejscu jest niedomaganie wypływające z niedoskonałości ustanowienia państwa, a mianowicie to, że czasem człowiek dla zdobycia królestwa poprzestaje na mniejszej władzy niż jest potrzebna dla pokoju. Więc gdy później dla bezpieczeństwa ludu trzeba wziąć w ręce tę władzę wzbudza to bunt ludzi.