Budowa i funkcja układu nerwowego człowieka
Podział układu nerwowego:
somatyczny
Funkcja:
Koordynacja zewnętrzna
Kontakt i reakcje ze światem zewnętrznym
Kieruje czynnościami zależnymi od naszej woli
Jego efektory to mięśnie szkieletowe, gruczoły skórne i komórki barwnikowe
R E K L A M A |
Układ autonomiczny (wegetatywny)
Funkcja:
Koordynacja wewnętrzna
Kieruje reakcjami niezależnymi od naszej woli
Składa się z dwóch części: układu współczulnego i przywspółczulnego. Układy te działają antagonistycznie - przeciwstawnie, jeżeli jedna część wzmaga działanie to druga powoduje zmniejszenie aktywności.
Układ współczulny (sympatyczny):
Składa się z połączonych ze sobą zwojów, które położone są po obu stronach kręgosłupa i tworzą tzw. pnie współczulne oraz sploty włókien nerwowych zlokalizowanych w innych narządach. Ze zwojów i splotów odchodzą nerwy współczulne unerwiające różne okolice ciała.
Rozszerzanie źrenicy oka
Zmniejszanie wydzielania śliny
Zwiększanie wydzielania potu
Przyśpieszanie akcji serca
Podwyższanie ciśnienia krwi
Zwalnianie ruchów jelit
Zmniejszanie wydzielania soku żołądkowego
Zmniejszanie wydzielania moczu
Powoduje jeżenie się włosów
Układ przywspółczulny (parasympatyczny):
Włókna nerwowe wychodzą z pnia mózgu. Większość z nich przebiega wspólnie z nerwem błędnym i dochodzi do płuc, serca, żołądka, jelit, wątroby. W układzie przywspółczulnym zwoje leżą w pobliżu unerwianych narządów lub w samych narządach.
Zwężanie źrenicy oka
Zwiększanie wydzielania śliny
Zmniejszanie wydzielania potu
Zwalnianie akcji serca
Obniżanie ciśnienia krwi
Przyśpieszanie ruchów jelit
Zwiększanie wydzielania soku żołądkowego
Zwiększanie wydzielania moczu
Ośrodkowy układ nerwowy:
Rdzeń kręgowy
Obwodowy układ nerwowy:
Nerwy czaszkowe - 12 par, unerwiają narządy zmysłów, mięśnie, gruczoły występujące w głowie
Nerwy rdzeniowe - 31 par, składają się z nerwów czuciowo - ruchowych, czyli mieszanych.
Podział nerwów:
Ruchowe - III okoruchowy, IV bloczkowy, VI odwodzący, XI dodatkowy, XII podjęzykowy
Czuciowe - I węchowy, II wzrokowy, VIII ślimakowy
Mieszane - V trójdzielny, VII twarzowy, IX językowo - gardłowy, X błędny
Budowa komórki nerwowej:
Podstawową jednostką strukturalną układu nerwowego jest komórka nerwowa (neuron), który składa się z:
Ciała komórkowego (perykarionu)
Dendrytów - jest ich wiele, są to krótkie rozgałęzione wypustki przewodzące impulsy w stronę ciała komórki
Cechą charakterystyczną komórki nerwowej jest:
Pobudliwość - zdolność reagowania na bodźce
Pobudzenie - to zmiana stanu błony komórkowej lub metabolizmu całej komórki
Przewodzenie impulsu elektrycznego
Włókna nerwowe:
Nagie (bezosłonkowe) - pozbawione są osłonek i otoczone neurylemmą. Włókna te przewodzą wolno, ponieważ mają małą średnicę. Są najpierwotniejszym typem włókien, u bezkręgowców występują powszechnie, a u kręgowców w nerwie węchowym.
Jednoosłonkowe rdzenne - jeden aksonu otoczony jest osłonka mielinową, mają małą średnicę, prędkość przewodzenia impulsu 3 - 16 m/s, tworzy substancję białą w ośrodkowym układzie nerwowym
Jednoosłonkowe bezrdzenne - od 7 - 12 aksonów otoczonych jest osłonką mielinową i komórkami Schwana, czyli hemocytami, prędkość przewodzenia impulsu 0,3 - 2 m/Dwuosłonkowe, występuje w układzie nerwowym autonomicznym
Dwuosłonkowe - akson otoczony jest dwoma osłonkami: mielinową (rdzenną) i neurylemmą utworzoną przez hemocyty. W miejscu stykania się hemocytów powstają charakterystyczne przewężenia zwane przewężeniami Rainviera. Szybkość przewodzenia impulsu we włóknach dwuosłonkowych wynosi 120 m/s.
Synapsa - to strefa kontaktu miedzy komórkami nerwowymi lub miedzy komórkami nerwowymi a innymi komórkami w obrębie, których następuje komunikacja. W zależności od rodzaju stykających się komórek wyróżnia się synapsy:
Nerwowo - nerwowe
Nerwowo - mięśniowe
Nerwowo - gruczołowe
Rodzaje synaps:
Elektryczne - błona presynaptyczna i postsynaptyczna są w odległości około 2 nm, co pozwala na przeskoczenie impulsu z jednej komórki na drugą. Synapsy te bardzo szybko przewodzą impulsy, mają minimalne opóźnienie synaptyczne, impuls może być przekazywany dwukierunkowo
Chemiczne - pod wpływem bodźca z części presynaptycznej uwalniany jest neurotransmiter, który dyfunduje przez błony do części postsynaptycznej. Odległość między częściami presynaptycznymi a post synaptycznymi wynosi ok. 30-50 nm. Synapsy te przewodzą wolniej niż elektryczne, mają opóźnienie 0,5-5 nm, impuls może być przekazywany tylko w jednym kierunku.
Podział synaps ze względu na rodzaj neurotransmitera:
Hamujące - kwas gammaaminomasłowy (GABA), glicyna
Pobudzające- kwas glutaminowy, kwas asparaginowy, acetylocholina, noradrenalina, adrenalina, dopamina, serotonina
Odruchy - zdolność reagowania na bodźce:
Bezwarunkowe - są to odruchy wrodzone, wykonywane automatycznie niezależnie od naszej woli. Odbywają się za pośrednictwem ośrodków podkorowych i ośrodków rdzenia kręgowego..
Warunkowe - są to odruchy nabyte (wyuczone), w których główną rolę odgrywa kora mózgowa. Odruchy te powstają w trakcie rozwoju i życia osobniczego w wyniku wielokrotnego kojarzenia bodźca bezwarunkowego z bodźcem obojętnym. Bodziec obojętny musi poprzedzać bodziec bezwarunkowy. Proces ten prowadzi po pewnym czasie do przekształcenia bodźca obojętnego w bodziec warunkowy.
Warunkowanie:
Klasyczne - odkrywcą tego typu reakcji był Pwawłow. Warunkowanie klasyczne polega na kojarzeniu bodźca warunkowego i bezwarunkowego. Pawłow przeprowadził doświadczenie na psach i udowodnił ze nie tylko pokarm, czyli bodziec bezpośredni powoduje wydzielanie śliny u psa, ale zwierzę można nauczyć reagowania np. na dźwięk dzwonka, światło - bodźce, które nie powodują wydzielania śliny. Bodziec obojętny musi być kojarzony z bodźcem bezpośrednim, jakim jest pokarm. Po pewnym czasie światło lub dźwięk dzwonka wystarczy do wydzielania śliny.
Instrumentalne - odkrywcą tego warunkowania był Thorndike. Pożądane zachowanie u zwierząt może być odpowiednio wzmacniane. Zwierzę uczy się pewnych czynności w zamian, za co otrzymuje nagrodę np. porcję pokarmu lub jest karane np. drażnione prądem elektrycznym.
Budowa i funkcja mózgu:
Kresomózgowie -
Ma bardzo silnie pofałdowaną powierzchnię, posiada bruzdy i zagłębienia
Największa bruzda zwana jest szczeliną podłużną i dzieli mózg na dwie półkule
Bruzda boczna i środkowa dzieli każdą z półkul na cztery płaty:
Czołowy - ośrodki kojarzeniowe, ruchowe, pisania
Ciemieniowy - ośrodki czuciowe odbierające wrażenia dotyku, ciepła i chłodu
Skroniowy - ośrodek słuchu i mowy
Potyliczny - ośrodek wzroku
W obrębie poszczególnych płatów znajdują się skupiska komórek nerwowych kierujące określonymi czynnościami zwane ośrodkami podkorowymi
Na przekroju można wyróżnić dwie istoty:
Szarą - zbudowana jest z ciał komórek nerwowych
Białą - zbudowana jest z włókien nerwowych - neurytów i dendrytów
Międzymózgowie -
Pełni funkcję pośrednika przekazującego impulsy nerwowe do kory mózgowej
Jest miejscem ośrodków takich jak:
Podwzgórze - odpowiedzialne jest za termoregulację, gospodarkę wodno - elektrolityczną, energetyczną, tu znajdują się ośrodki głodu, sytości i ośrodek rozrodczy
Wzgórze - odpowiada za analizę i syntezę impulsów czuciowych
Twór siateczkowaty - odpowiada za emocje, tu znajduje się ośrodek czuwania
Śródmózgowie -
Przez nie przebiegają bardzo ważne drogi nerwowe
Kontroluje napięcie mięśni i postawę ciała
Móżdżek -
Zbudowany jest z dwóch półkul połączonych ze sobą tzw. robakiem mózgu
Kontroluje pracę mięśni szkieletowych, utrzymuje prawidłowa postawę ciała, utrzymuje napniecie mięśniowe
Rdzeń przedłużony -
Przez niego przebiegają impulsy biegnące z mózgu do rdzenia kręgowego i odwrotnie
W nim znajdują się ważne ośrodki nerwowe - oddechowy, naczyniowo-ruchowy, czynności serca, wymiotny, regulacji przemiany materii
Rdzeń kręgowy -
Jest częścią ośrodkowego układu nerwowego
Znajduje się w kanale kręgowym, ma długość około 45 cm
Odchodzą od niego nerwy rdzeniowe, które wychodzą przez kanał kręgowy i otwory międzykręgowe
Otoczony jest trzema oponami: twardówką, pajęczynówką, naczyniówka
Między oponami powstaje płyn mózgowo - rdzeniowy, który pełni funkcję: amortyzującą, reguluje zmiany ciśnienia wewnątrz czaszki
Zbudowany jest z istoty szarej położonej wewnątrz oraz otaczającej ja istoty białej