Radiologia jest nauką ścisłą.

Wszystkie badania (również radiologiczne) to tylko badania dodatkowe. Leczymy pacjenta a nie wyniki.

Historia

8.11.1895 Wurzburg - fizyk niemiecki - Wilhelm Conrad Roentgen (1845-1923) - promienie X, "X-ray"

22.12.1895 - fotografia szkieletu dłoni żony Berty (20 minut), Nobel 1901

1898 - Maria Skłodowska - Curie (1867-1934) i Piotr Curie odkryli polon (Po) w lipcu i rad (Ra) w grudniu, z rudy uranu.

1903, 1911 Nobel

Od 10 lutego 2011 po raz pierwszy obchodzimy Europejski Dzień Radiologii

Radiologia=Diagnostyka obrazowa

Polskie Lekarskie Towarzystwo Radiologiczne (PLTR)

Polish Journal of Radiology

* RTG (zdjęcie) klatki PA (tylno-przednie) i boczne (z papką barytową)

OBRAZ PŁASKI (PŁASZCZYZNA)

* Zdjęcie warstwowe (tomogramy), (historyczne): zamazuje część cienie struktur ciała.

Badania kontrastowe:

- przewodu pokarmowego

- (uretero-)pielografia - badanie kontrastowe miedniczki nerkowej (i moczowodu)

- urografia

- bronchografia (historyczne)

- cholecystografia

- angiografia (koronarografia)

Najczęściej używanym środkiem cieniującym jest uropolina, zawierająca związki jodu.

* Badanie radiologiczne wykonywane w technice cyfrowej jest opisywane w dedykowanych stacjach opisowych, czyli na monitorach. Wszelki zapis badania radiologicznego na dysku CD czy DVD jest dokumentacją wtórną i z punktu widzenia prawa nie jest wynikiem badania do interpretacji.

CIEŃ ŚRODKOWY, POLA PŁUCNE

* Achalazja - przełyk "marchewka"

Negatoskop

Mammografia:

* Aparat wytwarza promieniowanie w zakresie 25-40 kV (promieniowanie miękkie), przy użyciu czułych błon rentgenowskich.

* Podstawowe projekcje to: osiowa (z góry na dół) i boczna ( obu sutków z osobna)

* Badanie to jest zalecane jako profilaktyczne po 40. roku życia.

* Uzupełnieniem diagnostyki gruczołów piersiowych jest USG sutka-metoda całkowicie nieszkodliwa oraz NMR sutka.

Biopsja mammotoniczna

Izotopy

Medycyna nuklearna - 1951 r.

Scyntygrafia - rozmieszczenie izotopu w narządzie, gammakamera

- wprowadzenie substancji promieniotwórczej do tkanek i narządów

- 5-10% dawki otrzymanej w czasie badań RTG

- rejestracja promieniowania za pomocą detektorów znajdujących się poza pacjentem.

Izotopy promieniotwórcze:

99Tc - technet (T1/2=6 godzin)

131I - jod (T1/2=8dni)

Przeciwwskazania: ciąża i laktacja, dzieci i młodzież

Emitowane promieniowanie w zależności od jego rodzaju pozwala na:

a.) wizualizacja narządu (promieniowani "gamma") lub

b.) niszczenie zmienionych tkanek (promieniowanie "beta")

1.) Scyntygrafia tarczycy

131I - jod (T1/2=8 dni) - użyteczny

Zasada: chory miąższ ma inną zdolność wychwytu jodu niż miąższ prawodłowy.

Tarczyca - narząd składający się z dwóch płatów o wym. 4x2cm połączonych cieśnią

W zależności od stopnie gromadzenia jodu, guzki dzieli się na:

- "ciepłe" -gromadzą jod w takim stopniu, jak pozaguzkowy miąższ (łagodne)

- "gorące" - gromadzą jod wyłącznie lub prawie wyłącznie (gruczolaki)

- "zimne" - mniejsza jodochwytność od pozostałej części gruczołu tarczowego (torbiele, krwiaki)

2.) Diagnostyka nadnerczy

3.) Diagnostyka układu kostnego

4.) Diagnostyka OUN

5.) Diagnostyka nerek

Dynamiczny rozwój radiologii

* 1972 - tomografia komputerowa

Brytyjski inżynier Godfrey N. Hounsfield (ur. 1919) "Ct scan"

Część ciała prześwietla się źródłem promieni rtg obracającym się wokół pacjenta i przenikającym go w licznych kierunkach (zawsze w jednej płaszczyźnie). Można uzyskać trójwymiarowe obrazy.

Tomografia + scyntygrafia = SPECT

SPECT - (single foton emission computed tomography - tomografia emisyjna pojedynczego fotonu) - scyntygrafia narządów przy użyciu promieniowania gamma

Technika: lampa wykonuje obrót 360 stopni wokół leżącego pacjenta na przesuwalnym stole w ciągu kilku sekund.

Spiralna tomografia komputerowa

Jednostki Hounsfielda:

- woda: 0

- kości: +1023 dodatnie: narządy, guzy

- powietrze: - 1023 ujemne: tłuszcz, sutek, płuco

HRCT - High Resolution Computed Tomography - nazwa używana w odniesieniu do tomografów o bardzo wysokiej rozdzielczości (bez kontrastu)

Nośność stołu - 120 kg

Wielorzędowa tomografia komputerowa - wprowadzona w 1999 r., technika oparta na znacznym zwiększeniu liczby elementów odbierających obraz (obecnie do 64, a firma TOSHIBA prowadzi badania nad tomografem 256 rzędowym), jak również wykorzystująca do badania dwie lampy rentgenowskie.

LOTNISKA - zagrożenie terrorystyczne

bagaż podręczny przed wniesieniem na pokład samolotu prześwietlany

Na lotniskach wykorzystywane są też tomografy komputerowe przez które przejeżdżają na taśmie walizki i torby przewożone później w ładowniach samolotu.

* 1978 - PET - Pozytonowa Tomografia Emisyjna (positron emission tomogrphy) - przy użyciu promieniowania pozytronowego

- cyklotron: deoxyglukoza znakowana izotopem F-18 (F18-FDF)=cząstka wieku, jeden atom tlenu postawiony jednym atomem fluoru

- w komórce: glukozo-6-fosforan dalej nie metabolizpwany

- określonym chorobom (zapalenie, nowotwór) towarzyszy podwyższony metabolizm

-pozytron łączy się z elektronem (proces anihilacji) i uwalnia parę fotonów w przeciwnych kierunkach

-SUV(standardised uptake value)>2,5 podejrzenie złosliwosci

Badanie całego ciała

Nowe wyznaczniki

- F-18 - tymidyna (FLT)

- fluorek 18F: przerzuty do kości

Ilość:

2003r. - USA:160; UE:200

10-12 badań na dzień w 1 ośrodku

* Pierwszy w Polsce PET został zainstalowany osiem lat temu (2002) w Centrum Onkologii w Bydgoszczy

* Dziś w całym kraju działa dziesięć takich aparatów: w Warszawie, Poznaniu, Bydgoszczy, Wrocławiu, Olsztynie, Gliwicach, Kielcach (w niektórych miastach po kilka)

Cena bez skierowania: 4,5 tys. zł.

Przygotowanie do badania:

- na 24 godziny przed badaniem nie należy wykonywać ćwiczeń fizycznych, pić alkoholu i napojów zawierających kofeinę (np. kawy, coli, herbaty)

- na 6 godzin przed badaniem należy powstrzymać się od jedzenia i picia z wyjątkiem czystej wody. Nie należy używać gumy do żucia i cukierków.

Przebieg badania:

- Przed badaniem pacjent przyjmuje odpowiedni radioznacznik PET

- następnie przez około 60-75 minut przebywa w pozycji leżącej (należy leżeć spokojnie bez ruchu i starać się zrelaksować)

- Samo badanie (w pozycji leżącej) trwa około 20 minut

* 1982 - magnetyczny rezonans jądrowy NMR - nuclear magnetic resonance

1972 - amerykański chemik P. Ch. Lauterbur, zasada spinu jądra atomowego (momentu pędu jądra):

- silne pole magnetyczne zmienia moment pędu określonych jąder atomów. Pozwala uwidocznić części miękkie.

Aparat "Magnetom" firmy Siemens

Minusy i przeciwskazania:

Klaustrofobia. Hałas podczas badania. Badanie trwa długo: 60-90 minut. Części metalowe wewnątrz pacjeta (chory naciska przycisk)

W praktyce klinicznej stosowane są aparaty o natężeniu pola magnetycznego wynoszącym od 0,1 do 3,0 Tesli. Im większa "moc" magnesu tym lepsze otrzymujemy wyniki.

Ziemskie pole magnetyczne od 30 mikrotesli dla większości obszarów na małych i średnich szerokościach geograficznych do 60 mikrotesli w okolicach biegunów magnetycznych w północnej Kanadzie, w południowej Australii oraz na Syberii.

* USG - ultrasonografia

Ultradźwięki: powyżej 16 (20) kHz

Echolokacja - nietoperze, delfiny

nieinwazyjna, atraumatyczna metoda diagnostyczna.

Niższe częstotliwości (2-5MHz) - głębiej położone (trzustka)

Wyższe częstotliwości (7,5 - 16MHz) - płyciej położone (tarczyca)

USG Doppler - ocena prędkości oraz kierunku przepływu krwi w naczyniach.

ECHO przezprzełykowe - kardiologia

- Fale nie przechodzą przez granicę ciało stałe-gaz lub płyn-gaz (wróg USG - gaz)

- Odbicie impulsów ultradźwiękowych od granic tkanek

- Sonda (głowica): wytwarzane i odbierane

Zasada: zjawisko piezoelektryczne

Prezentacja A (amplituda)

Prezentacja B (jakość)

Prezentacja M (ruch)

Sondy linearne

Sondy typu convex (zakrzywione)

Sondy sektorowe

Promieniowanie (fale) elktromagnetyczne:

1.) Promieniowanie gamma - do 10-10m

2.) Promieniowanie X (10-13m do około 5x10-8m

3.) Nadfiolet (4x10-7m do 10-8m) czyli od 400 do 10 nm

4.) Światło widzialne (400-700nm) V=300 000 km/s

5.) Podczerwień (760 - 2000 mikrometrów): bliska (0,8x10-6m - 20x10-6m), daleka (50 mikrometrów - 1000 mikrometrów) - noktowizor, termografia

6.) Mikrofale (30 cm - 0,1 mm), radar

7.) Fale radiowe:

UKF (1-10m)

krótkie (10-100m)

średnie (100-1000m)

długie (1 -10km)

"miękkie zdjęcie"

"twarde zdjęcie"

Lampy rentgenowskie

Promieniowanie użyteczne w rentgenodiagnostyce: dopiero prąd o napięciu 25 000V

Błona rentgenowska - sole srebra (jony srebra przechodzą w atomy: ukryty obraz RTG)

Wywołanie: negatywny obraz jawny

Utrwalenie: usunięcie nienaświetlonych soli Ag

Kaseta do zdjęć rentgenowskich:

przednia=blacha aluminiowa; tylna=blacha ołowiana

Wiązka ma kształt stożka: przedmiot musi znajdować się blisko błony

Ołowiany fartuch ochronny

Zdjęcia RTG (KLISZE) są NEGATYWAMI

- cienie gazów (nie pochłaniają) - czarne (przejaśnienia)

- tkanki miękkie - szare

- kości (pochłaniają) - białe (zacienienie)

TERMIN Prześwietlenie (skopia)=telewizja

Cyfrowa angiografia substrakcyjna (digital subtraction angiography - DSA)

Substrakcja - idealnie wyodrębnia poszukiwaną strukturę. Zastosowanie w badaniach naczyń. Pozwala uzyskać dokładniejszy obraz naczyń przy użyciu znacznie mniejszej ilości środków kontrstowych i dawek promieniowania.

Środki cieniujące (kontrasty)

*NEGATYWNE (gazy)

*POZYTYWNE (jod lub bar)

1. olejowe (lipiodol - limfografia)

2. nierozpuszczalne w wodzie (jodowe - Hytrast, siarczan barowy=BARYT, papka)

3. rozpuszczalne w wodzie (60% i 75% uropolina, 50% bilipolina)

RTG klatki piersiowej (opis)

Rozległe zagęszczenie w lewym szczycie łączące się z opłucną zajmujące szczyt. Wnęka lewa uniesiona ku górze.

Tomografia klatki piersiowej-zmiana guzowata szczytu pluca lewego 5x3cm przylegajaca do tylnej sciany klatki piersiowej. Wezly chłonne śródpiersia sa niepowiekszone

OKNO PŁUCNE (MIĘKKIE)

OKNO ŚRÓDPIERSIOWE ("TWARDE")

Spirometria

Wartość FEV1 wymagana dla resekcji:

*pneumonektomia FEV1>=2,0L

*labektomia FEV1>=1,5L

Pacjentka: FEV1=1.05(53%)

Scyntygrafia perfuzyjna: gorsze gromadzenie znacznika przez lewe pluco (30%:70%).Nadcisnienie plucne

Serce

*zdjęcie przeglądowe tylno-przednie

*USG - echokardiografia

*TK

*Cewnikowanie serca, wentrykulografia, aortografia

Plyn w worku osiedziowym=tamponada

L- wymiar podłużny serca

B- wymiar poprzeczny serca

Talia serca=cien srodkowy:

- żyła główna górna,

- prawy przedsionek,

- żyła główna dolna,

- łuk aorty,

- lewe uszko,

- lewy przedsionek,

- lewa komora,

- koniuszek serca

- przepona.

Prawy brzeg sylwetki serca (od przepony ku górze) tworzą:

1.) krawędź prawego przedsionka (od przepony do wnęki)

2.) żyła główna górna (od wnęki ku górze)

Lewy brzeg sylwetki tworzą (od przepony ku górze) tworzą:

1.) cień lewej komory (od przepony do wnęki)

2.) Uszko lewe przedsionka (wklęsłość na poziomie bieguna lewej wnęki)TALIA SERCA

3.) Pień płucny (na poziomie wnęki)

4.) Łuk aorty (powyżej)

Najważniejsze elementy budujące zarys serca w projekcji bocznej:

1.) Brzeg przedni utworzony jest przez cień prawej komory

2.) Brzeg tylny utworzony jest przez cień lewej komory

Jak prawidłowo powiesic zdjecie na negatoskopie?

Zawsze należy zwrócić uwagę na znaczniki stron, które nanoszone są na każde zdjęcie - pozwoli to uniknąć przeoczenia rzadkich przypadków dekstrokardii.

Wiekszosc ludzi-sinistrokardia

Banka powietrzna zoladka

Choroba reumatyczna-zwezenie zastawki mitralnej:

Powiększenie lewego przedsionka powoduje wypełnienie opisanej wcześniej wklęsłości i wyrównanie zarysu (TALIA - serca), a w skrajnych przypadkach nawet jego uwypuklenie.

Z kolei powiększenie lewej komory może dawać jedynie dyskretne objawy na zdjęciu RTG - poszerzenie i zaokrąglenie dolnej granicy serca po stronie lewej.

Warto zdać sobie sprawę, że prawa komora nie rzutuje (w warunkach prawidłowych) na zarys sylwetki serca w projekcji PA, natomiast jest widoczna w projekcji bocznej (bezpośrednio za mostkiem). Stopień powiększenia prawej komory ocenia się więc na podstawie projekcji bocznej.

Wskaźnik sercowo-płucny (Index cardio thoracique)

N<0,50

Prawidłowy wymiar całkowity serca u osoby dorosłej nie powinien przekraczać 50% średnicy klatki piersiowej. Aby go prawidłowo określić, należy mierzyć od jak najdalej wysuniętych punktów sylwetki serca. Wskaźnik sercowo-płucny jest ilorazem największego wymiaru poprzecznego serca i klatki (norma < 1:2)

Przebieg żeber

- TYLNE ODCINKI: ku bokom i dołowi

- PRZEDNIE ODCINKI: przyśrodkowo i ku dołowi

* Objętość wyrzutowa serca - SV (stroke volume) - jest to objętość krwi wytłoczona przez komorę serca podczas jej skurczu. Wynosi około 70-75 ml.

* Pojemność minutowa (cardiac output) - jest to pojemność krwi wytłoczonej przez komorę w czasie jednej minuty. Pojemność minutową oblicza się mnożąc objętość wyrzutową przez liczbę skurczów w czasie jednej minuty.

Przykładowo:

Objętość wyrzutowa wynosi 70 ml, więc przy 70 skurczach na minutę daje to wynik objętości minutowej serca równy około 5 litrów/min.

Płyn w jamach ciała:

Przesiek-jest Toplin przedostający się poza układ naczyn przy prawidłowej ich budowie

Do jam ciala i tkanki lacznej trafia w wyniku:spadku cisnienia onkotycznego(osmotyczne koloidu bialek)lub osmotycznego krwi lub wzrostu ciesnienia hydrostatycznego w naczyniach włosowatych

Wysiek- jest to plyn powstający w przebiegu zapalen. Jest metny, zawiera granulocyty, limfocyty, włóknik oraz komorki wyściółki jam ciala.zawiera około 4% bialek.powstaje w wyniku zapalenia, na skutek zwiekszenia przepuszczalności naczyn włosowatych i wymaga odróżnienia od przesieku, który może powstawac z innych przyczyn,a daje podobne objawy kliniczne

Linia Ellis-Damoiseau - płyn w opłucnej prawy kat przeponowo-zebrowy wolny(ostry)lewy kat przeponowo-zebrowy zatarty

Cechy niewydolności serca - objawy

- skrzydło nietoperza

- linie Kerley'a B

- płyn w jamie opłucnowej

- powiększenie sylwetki serca

Serce astenika, człowieka stojącego jest bardziej pionowe niż serce pyknika czy osoby leżącej. Serce dziecka na wdechu - serce układa się poprzecznie i jest większe.

Serce duże: wady serca, choroba niedokrwienna

Serce małe: rozedma płuc, odwodnienie

Powiekszenie LK-wydluzenie osi dlugiej serca

Powiekszenie LP-poglebienie wycisku w przelyku (zatarcie talii serca)

Powiekszenie PK-zwiekszone przyleganie za mostkiem

Powiekszenie PP-uwypuklenie prawego dolnego zarysu serca

Dawki

RTG klatki 0,04mSv / 1 tydzień (tło naturalne)

TK klatki 8 mSv /4 lata (tło naturalne)

Glowa TK 2mSv RTG 0,07

Klatka piersiowa TK 8mSv(00-400xwieksza) RTG 0,02-0,04

Jama brzuszna TK 10-20 mSv RTG 1,0

Wlew kontrastowy RTG 7,0

Palenie tytoniu:pali 9mln ludzi 33% mężczyzn, 19%kobiet ; 90% zachorowan na raka pluc-u palaczy

U 20%palaczy dochodzi do zachorowania

-po 5 latach niepalenia ryzyko zmniejsza się o polowe, po 15 latach jak u niepalącego

Tyton znany jest w Europie od 500lat jednak dopiero 100 lat temu palenie stalo się powszechnym nalogiem

Od nazwiska francuskiego ambasadora w Lizbonie:Jean nikot (1530-1600)-w 1560 zaprzentowal tyton na dworze francuskim

UE doplaca 6zl do każdego kg tytoniu

0801108108 telefoniczna poradnia pomocy palacym

Stany nagle

Tetniak aorty:poszerzenie tetnicy o co najmniej 50% w porównaniu z jej prawidlowa srednica

Tetniak prawdziwy-wszystkie warstwy sciany

Tetniak rzekomy-w wyniku uszkodzenia sciany

Operacja metoda otwarta:wyciecie zmienionego odcinka i zastapienie go proteza naczyniowa

Operacja wewnatrznaczyniowa:stentgraft

Tzw.operacje hybrydowe(polaczenie metody otwartej z zabiegiem wewnątrznaczyniowym)

Powiklanie operacji:paraplegia

Wskazanie do operacji : srednica aorty piersiowej osiaga 5-6,5cm

Tamponada

Osierdzie- w worku osierdziowym zdrowego człowieka znajduje się 5-20ml surowiczego plynu

Dopiero obecność 300ml plunu powoduje uchwytne radiologiczne powiekszenie sylwetki serca

Upośledzenie napelniania serca krwia

Tamponada serca

-ostre zapalenie osierdzia lub krwawienie-ostra NK przy 100-200ml plynu

-przewlekle-nawet 3.000ml plynu

Perikardioskopia podmostkowa subxiphoid pericardial window (SPW) okienko przed wyrostkiem mieczykowatym Larrey

Zdjecie przeglądowe jamy brzusznej

a)z uwzględnieniem przepony

b)z uwzględnieniem spojenia lonowego(dla celow urologicznych)

w celu wykrycia granicy gaz-plun wykonuje się zdjęcia promieniem poziomym

ILEUS niedrożność jelit

SUBILEUS podniedroznosc

Przyczyny:masy kalowe, ciala obce(polyki), kamienie żółciowe, zrosty pooperacyjne 60%, przepukliny, guzy, choroba Crohna

Rozszerzadlo Hegara-Hegar's delator

Narzedzie stosowane w medycynie, majace postac okrągłego w przekroju walca ze stali nierdzewnej(rzadziej szkla lub twardej gumy)o określonej średnicy.stosowane sa w położnictwie do poszerzania średnicy szyjki macicy,a także chirurgii do poszerzania średnicy kanalu odbytu.innym zastosowaniem jest kalibracja średnicy cewki moczowej w przypadku zwężenia jej swiatla po zabiegach operacyjnych.rozszerzadla te wprowadzil do ginekologii Alfred hegar

Lewatywa-enema,clysma

Nowa odmiana lewatywy jest plukanie jelita grubego, zwane hydrokolonoterapia, wykonywane przy uzyciu tzw. Hydroklonu,tj. wprowadzanej do odbytu dwudrożnej rurki, o średnicy ok.20-25mm, polaczonej z automatem dozującym odpowiednio przygotowana wode i odprowadzającym kal

Powietrze pod przepona-perforacja

Przyczyny:perforacja wrzodu, pekniecie uchylka, uraz penetrujący, pęknięty mega colon, rak jelita grubego, niedokrwienie jelita, uszkodzenie jelita po kolonoskopii, po laparotomii lub laparoskopii-nie operujemy!, nieszczelność zespolenia

Przełyk

- zawiesina niewchłanialnego siarczanu baru (baryt)

- piersiowy odcinek przełyku jest położony w śródpiersiu tylnym

- zarysy przełyku są gładkie

- 3 fizjologiczne przewężenia

- linijne cienie - bruzdy (zalega baryt)

- pasmowate przejaśnienia - fałdy błony śluzowej

- pokarm wyzwala pierwotną falę perystaltyczną

Symptomatologia

- przemieszczony: przez guz śródpiersia, u starszych przez aortę

- zwężenie światła: ponad zwężeniem - poszerzenie (skurcz mięśniówki, zwężenie organiczne)

- naddatek cienia ( na zewnątrz od zarysów światła), uchyłek Zenkera

- ubytek cienia: w raku przełyku

- zaburzenia czynnościowe tzw. "różaniec"

Pozycja Trendelenburga

- najczęstsza przyczyna dysfagii

- najczęściej w części środkowej (poniżej łuku aorty)

- nieregularne poszarpane zarysy kanału zwężenia

- nagłe przejście między prawidłowym zarysem przełyku i odcinkiem nacieczonym

Żylaki przełyku - sonda Sengstakena - Blakemore'a

- na tle nadciśnienia wrotnego (marskość wątroby)

- w dolnej części przełyku (żyły splotu podśluzówkowego)

Zgłębnik do żołądka. Wypełnia się balony powietrzem: ciśnienie 30-50 mmHg. Zgłębnik napina linka z obciążeniem 250 - 500 g. Tamponada żylaków nie powinna być utrzymywana dłużej niż 24 godz. gdyż ryzyko powstania tzw. odleżyny błony śluzowej przełyku, które stają się drugim (obok żylaków) źródłem krwotoków.

Achalazja

Rozszerzony i wydłużony przełyk. Poniżej stożkowato zwężony, zarysy zwężenia gładkie: "marchewka". Brak fali perystaltycznej.

Oparzenia przełyku

- kwasy - martwica sucha

- zasady - martwica rozpływna

W czasie gojenia - rozległe blizny; zwężenie przełyku na długim odcinku.

Uchyłki Zenkera - "naddatek cienia"

Zespół Boerhaave

= pęknięcie przełyku powodujące silny ból zamostkowy, spowodowane jest gwałtownymi wymiotami w przebiegu zaburzeń łaknienia (bulimia).

Następstwa: odma śródpiersia (pneumomediastirum) i (lub) zapalenie śródpiersia (mediastinitis) oraz posocznica. Zespół ten opisał XVIII - wieczny holenderski lekarz Herman Boerhaave.

Ogólne zasady do badań rtg

* Względne przeciwwskazania: ciąża, zwłaszcza pierwszy trymestr (badanie powinno być wykonywane w pierwszych 10 dniach cyklu miesiączkowego)

* Przy badaniach miednicy, kręgosłupa lędźwiowego i krzyżowego oraz dolnych żeber wymagane jest oczyszczanie jelita grubego z mas kałowych i gazów.

* Badanie kości i stawów kończyn wykonuje się przeważnie w 2 prostopadłych do siebie rzutach. Zdjęcie kości powinno uwidocznić przynajmniej jeden staw.

* Badanie kręgosłupa wykonuje się odcinkami. Odcinki w których występuje kifoza, należy badać w projekcji AP, a odcinki z lordozą (szyjny, lędźwiowy) w projekcji PA. W przypadku skoliozy należy ustawiać pacjenta wypukłością do kasety.

* Zdjęcie klatki piersiowej wykonuje się z odległości 1,5m. w fazie pełnego wdechu techniką "twardą"

Narząd ruchu:

Dwa zdjęcia w rzucie przednio- tylnym i bocznym.

Jedno zdjęcie: miednica, obojczyki, żebra

Często zdjęcie porównawcze drugiego odpowiedniego stawu czy kości (dwie ręce, dwie stopy).

Zmiany w kościach

- zanik kostny (osteoporoza)

- zniszczenie kości (osteoliza)

- zagęszczenie kości (osteoskleroza)

- odczyn okostnowy

- zwapnienia i skostnienia w tkankach miękkich

Osteoporoza

- zmniejszenie masy kostnej

- najpierw: ścieńczenie istoty gąbczastej; później ścieńczenie istoty korowej.

"Zwiększona przejrzystość kości" = zmniejszenie współczynnika pochłaniania promieni rtg

Kręgosłup: trzony kręgu przyjmują kształt dwuwklęsłych soczewek ("kręgi rybie")

*Densytometria - badanie gęstości kości

* cicha epidemia

1.) osteoporoza idiopatyczna (starcza)

- bóle i duże ograniczenie sprawności (u kobiet)

- złamania szyjek kości udowej i kompresyjne kręgów

- kifoza piersiowa kręgosłupa pogłębia się

2.) krzywica (rachitis) i osteomalacja ("krzywica dorosłych")

- niedobór witaminy D

- krzywica nerkowa

- w hipofosfatemii (nadczynność przytarczyc)

Po ukończeniu dojrzewania szkieletowego zmiany w przynasadach, które rozdymają się kielichowato oraz zanik kostny. Różaniec krzywiczy

Osteoliza

- oznacza całkowite zniszczenie kości

- zniszczenie powierzchni kości: nadżerka

- zniszczenie wewnątrzkostne: jama

- zniszczenie o regularnych kształtach: łagodne

- zniszczenie o nieregularnych kształtach: nowotworowe

Osteoskleroza

- zgrubienie i zwiększenie liczby beleczek istoty gąbczastej

- kości są pogrubiałe, powyginane, wykazują zmniejszoną odporność mechaniczną (kruche jak kreda).

Odczyny okostnowe

- krwiopochodne zapalenie kości

- mięsaki

- okostna zostaje odwarstwiona przez ropę lub masy nowotworowe, wtedy wytwarza na swej wewnętrznej powierzchni cieniutką warstwę kości, tzw. odczyn okostnowy.

Urazy kości i stawów

Uraz jest bezwzględnym wskazaniem do badania radiologicznego.

- złamania (factura): całkowite (completa) lub niecałkowite (incompleta)

- zwichnięcie (luxatio)

- złamanie patologiczne

Konieczne są zdjęcia co najmniej w dwóch prostopadłych płaszczyznach z objęciem jednego najbliżej leżącego stawu.

1. Podwichnięcie (subluxatio) - częściowy kontakt powierzchni stawowych

2. Zwichnięcie (luxatio) - utrata całkowita kontaktu.

Złamania:

a.) kości długich

Przerwa ciągłości istoty korowej i gąbczastej. Kierunek przemieszczenia wyznacza zawsze odłam obwodowy:

- skośne

- rozkawałkowane (wieloodłamowe)

- spiralne

- zwykłe

Złamanie "zielonej gałązki" u dzieci, łamie się to co w środku a zostaje warstwa korowa.

b.) śródstawowe

- złamanie kości promieniowej w typowym miejscu

- złamanie u małych dzieci ("zielonej gałązki") - elastyczna okostna nie zostaje rozerwana, jest jedynie odwarstwiona i uniesiona przez krwiak

c.) urazy kręgosłupa

Najczęstsze - złamania kompresyjne trzonu - obniżenie i wgniecenie górnej połowy trzonu.

Złamanie niestabilne - narusza zawartość kręgosłupa i grozi przemieszczeniem odłamów.

W okolicy podpotylicznej - złamanie zęba kręgu obrotowego.

Opisywanie złamania - factura:

1.) Umiejscowienie (część bliższa, środkowa, dalsza trzonu kości)

2.) Linia złamania (poprzeczna, skośna, spiralna)

3.) Wieloodłamowe (comminuted)

4.) Wklinowane (impacted)

5.) Śródstawowe

6.) Z przemieszczeniem lub bez

Złamanie patologiczne

* Dotyczy kości chorobowo zmienionej

* Pod wpływem niewspółmiernie małego urazu

- szpiczak (plasmocytoma)

- przerzuty do kości

Złamania przewlekłe (marszowe, ze zmęczenia)

* Bez wyraźnego urazu

* Jedynie powtarzające się mikrourazy

Powikłania po złamaniach:

* zespół Sudecka - plamisty zanik kostny na tle zaburzeń neurotroficznych

* staw rzekomy (pseudoartrosis) - brak zrostu kostnego między odłamami

* kręgozmyk - spondylolisthesis

- przesunięcie się ku przodowi kręgu

- u młodych mężczyzn

---