17.03	ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA I KULTUROWA	WYKŁADY
TEMAT: Antropologia

1. Różnorodność kultury

Przedmiot antropologi

ANTROPOLOGIA wywodzi się z dwóch greckich słów:

ANTHROPO- istota ludzka i LOGO- wiedza, słowo czyli antropologia to badanie ludzkości.

Niektórzy badacze uważają antropologie jako dyscypline zajmującą się badaniem społeczeństw obcych i egzotycznych.

Edmund Leach uważał, że antropologia to badanie systemów różnorodności ludzkiej

Antropologia wyrosła z fascynacji odmiennością kulturową, egzotyką i rozmaitością obyczajów. Jako dyscyplina naukowa powstała w II połowie XIX wieku czyli kształtowała się podczas epoki wielkich kolonizacji.

2. Całościowe podejście do człowieka i kultury

a) Często antropologie określa się jako najbardziej rozległą z nukowych dyscyplin, których przedmiotem jest rodzaj ludzki. Antropologia zajmuje się przede wszystkim speczyficznie ludzkimi aspektami życia człowieka, którymi wyróżnia się on w świecia istot żywych

b) „Nie ma nic bardziej nie określonego niżsłowo kultura”

Kultura dosłownie oznacza uprawę, pierwotnie termin ten wiązano z rolnictwem. Cyceron zaś użył termin kulrura jako kultura animi czyli uprawa umysłu.

Z czasem termin „kultura” wchodził do arsenału intelektualnego różnych dyscyplin naukowych

!3.Ośrodki myśli antropologicznej- amerykańska, brytyjska i francuska

ANTROPOLOGIA KULTUROWA rozwinęła się na gruncie amerykańskim. Jej początki należy wiązać z Frans'a Boas, który zapoczątkował stanowisko porównawczo- historyczne.

Ośrodki na gruncie amerykańskim:

- KONFIGURACJONIZM (próbował ustalić wokół jakich wzorów, idei, tematów i wartości organizują się poszczególne kultury). Przedstawiciele: Ruth Benedit i Michel Opler

- ENTOPSYCHOLOGIZM reprezentowany przez Margaret Mit i Roberta Lintona

- AREALIZM reprezentowany przez Wissier'a i Alfreda Kroeberr

ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA to inaczej antropologia brytyjska czyli wyspiańska. Jej rozwój przypadł na schyłek XIX wieku i I poł. XX wieku. W tym czasie powstały następujące ośrodki- antropologi (etnologicznej) Europie:

- SZKOŁA NIEMIECKO- AUSTRIACKA o profilu DYFUZJONISTYCZNYM(przenikanie), reprezentowali ją przede wszystkim: Franch Graebner i Wilchelm Schmidt

- FUNKCJONALIZM w ramach antropologi społecznej- Bronisław Malinowski i Alfred Radeliff- Brown

- FRANCUSKA SZKOŁA SOCJOLOGICZNA- Marcel Mauss i Emille Durkhein

- PSYCHOLOGIZM ETNOLOGICZNY- Arnold van Gennep i Lucien Levy- Brahl

FRANCUSKA ENTOLOGIA czyli antropologia kontynentalna

Specyfikę współczesnej antropologi kulturowej określają trzy gółwne postawy badawcze:

- komperatystyczna

- systemowa

- kownitywistyczna

28.04	ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA I KULTUROWA	WYKŁADY
TEMAT: Podstawowe pojęcia antropologii

1. Wartościujące i nie wartościujące rozumienie kultury

Ważnym etapem rozwoju antropologii było pojawienie sie neurtalnego niewartościującego pojęcia kultury. Wartościujące pojęcie kultury dominowało w XIX wieku. Zawierało ocenę poszczególnych zbiorowości ludzkich, klasyfikowało je jako wyższe lub niższe, lepsze lub gorsze, bardziej lub mniej cywilizowane lub kulturalne.

2. Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury

ATRYBUTYWNE- kultura jako cecha ludzkości znamieniem całej ludzkości lub człowieka jako przedstawiciela wspólnoty ogólnoludzkiej. W tym przypadku kultura może występować wyłącznie w liczbie pojedyńczej; można mówić tyklko o kulturze

DYSTRYBUTYWNE- kultura jako zbiór cech i zjawisk występujących w danej zbiorowości. Termin kultura w tym znaczeniu może być używany w liczbie pojedyńczej i liczbie mnogiej. Można zatem mówić o kulturze jak i o kulturach. W tym znaczeniu trzeba ustalić o czyją kulturę chodzi. Przynależność kultury do zbiorowośći można rozumieć jako jej związek z konkretnym społeczeństwem, będzie się wówczas mówić np. o kulturze plemienia Tiw, kulturze Tuaregów, kulturze wschodu, kulturze Cejonu

Mówimy o kulturach mających wymiar przestrzenno-czasowy.

!W kulturze Tuaregów kobiety chodzą odkryte, zaś mężczyźni się woalują. Obwijają głowe turbanem, domniemanymi przyczynami zakrywania się są: względy klimatyczne, brzydkie nosy, napadanie na ludzi

! 3.Definicje kultury

Pierwszą antropologiczną definicje kultury zaproponował Edward Tyrol (1870) twierdząc, iż kultura jest pewną złożoną całością dającą się analitycznie rozłożyć na swoje czynniki składowe.

Wprowadzenie definicji dowodziło, iż pojęcie kultury stało się „osiowym” dla humanistyki a dla antropologii jej cechą definicyjną.

A. L. Kroeber i C. Kluckhohn w 1952 roku dokonali typologii definicji kultury wyodrębniając 6 typów:

I Definicje opisowo-wyliczające albo inaczej nominalistyczne

II Definicje historyczne kładąnacisk na czynniki tradycji jako mechanizm przekazywania dziedzictwa kulturowego; dla określenia kultury używają takich określeń jak: dziedziczenie, dorobek, tradycja

III Definicje normatywne akcentują podporządkowanie się zachowań ludzkim normom, wzorom, wartościom i modelom

IV Definicje psychologiczne koncentrują się na psychicznych mechanizmach kształtowania się kultury

V Definicje strukturalistyczne interesują się przede wszystkim strukturą konkretnej kultury

VI Definicje genetyczne wskazują na genezy kultury

! 4.Istotne cechy zjawisk kulturowych:

- kultura ma wymiar czasowy

- kultura ma wymiar przestrzenny

- kultura jest systemem

- kultura jest prawidłowa- trwa i zmienia się

- kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka- swoisty pośrednik między człowiekiem a środowiskiem, w którym on żyje

! 5.Wątki akceptowane w klasyfikacji definicji kultury:

- kultura jest związana z człowiekiem- człowiek jest twórcą, odbiorcą i nosicielem kultury

- kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym)- związana jest z człowiekiem jako istotą realizującą społeczny tryb życia

- kultura jest regularna

- kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych

3. Płaszczyzny zjawisk kulturowych

- płaszczyzna materialna

- płaszczyzna behavioralna- wyraża postawy i przyżycia w zachowaniach

- płaszczyzna psychologiczna- akcentuje się psychologiczne strony kultury

- płaszczyzna aksonormatywna- bazująca na wartościach i normach

28.04	ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA I KULTUROWA	WYKŁADY
TEMAT: Jednostki elementarne w badaniu kultury

1. Cechy kulturowe

C. Kluckhohn podzielił cechy kulturowe na:

- uniwersalia- alternatyw

- specjalności

Ze względu na kryterium ich obowiązywania uniwersalia mogą występować w postaci alternatyw, a specjalności- wariantów- wyodrębnia cechę zbiorczą

! 2.Temat kulturowy

Morris E. Opler wprowadził w latach 40 XX wieku pojęcie temat kulturowy, czyli postulat lub stanowisko otwarcie głoszone lub miłcząco przyjmowane, kierujące określonym zachowaniem lub zachęcające do działania. Genezą tematów kulturowych są potrzeby i treści kulturowe.

! 3.Wzór kultury

Zmienny dla danej społeczności układ cech kulturowych

Wzory kultury badane przez Ruth Benediet:

- Indian Zuni- apolińska -łagodna, pokojowa

- Dubańczyków- paranoidalna, podejrzliwa

- Kwakiutłów- megalomani, egocentrycy, egoiści

! 4.Wzór kulturowy

Mniej lub bardziej ustalony w zbiorowości sposób zachowania lub myślenia.

Wzór kulturowy należy rozpatrywać w aspektach: normatywnym i behavioralnym

Wzory kulturowe różnią się między sobą pod względami:

- częstości (regularności) ich realizowania

- stopnia ich obowiążywania

- stopinia uświadomienia

Rozróżniamy wzory jawne i wzory ukryte

Wzory jawne- prawidłowości zachowań występujące w postaci norm świadomie formuowanych i respektowanych przez daną zbiorowość.

Wzory ukryte- prawidłowości zachowań nieuświadomione; opis kultury w kategoriach wzorów ukrytych daje informację o behavioralnej i materialnej płaszczyźnie zjawisk kulturowych.

2. Instytucje

Wg. E. Nowickiej „Instytucje to sieć społecznych i zarazem kulturowych stosunków organizujących daną zbiorowość i decydujących o jej specyfice”. Pojęcie instytucji obejmuje wszelkie treści zawarte w pojęciu wzoru kulturowego i treść zawarte w pojęciu wzoru kulturowego i treść związaną z „ludzkim podłożem” i organizacją życia zbiorowego

28.04	ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA I KULTUROWA	WYKŁADY
TEMAT: Struktura społeczna jako przedmiot badań antropologicznych

1. Elementowane formy zróżnicowania społecznego:

- pewne elementowanie zróżnicowania...

- cechy biologiczne: płeć i wiek

2. Status związany z wiekiem

Kategorie wieku i związane z nim pozycje społeczne:

- dzieci, które nie uczestniczą w życiu społecznym

- osoby dorosłe, które uczestniczą w nim w pełni

- starcy, którzy już nie podejmują podstawowych zajęć i odpowiedzialonści

Pozycje społeczne związane z różnymi kategoriami wieku u Komonczów

- pozyjcja dziecka

- pozycja osoby niedojrzałej

- pozycja osoby niezamężnej lub nieżonatej

- pozycja osoby starej

3. Status związany z płcią

Podział na płcie stanowi podstawę najprostrzych podziałów ról społecznych i pozycji, którym przypisuje się różną wartość i które ustanawia się w porządku hierarchicznym.

4. Elementarne instytucje społeczne:

- małżeństwo

- rodzina

	ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA I KULTUROWA	WYKŁADY
TEMAT: Rodzina i pokrewieńswo

1. Struktury społeczne związane z pokrewieństwem

Pokrewieństwo- oznacza rodzaj więzi społecznej, której podstawą jest filiacja lub małżeństwo, i która pociąga za sobą określone, wzajemne prawa i obowiązki.

Wyróżniamy systemy pokrewieństwa:

- bilateralny- system pokrewieństwa oparty na zasadzie pochodzenia wyprowadzonego zarówno u lini męskiej jak i żeńskiej

- ulinearny- system pokrewieństwa oparty na zasadzie pochodzenia wyprowadzonego z jednej lini żeńskiej lub męskiej bądź wyjątkowo poprzez linię na przemian wyróżniającą przodka płci żeńskiej i męskiej w kolejnych generacjach.

Ulinearny system pokrewieństwa:

- matylineowy

- patylineowany inaczej agnatyczny

-

2. Formy struktury społecznej:

Matriarchat- oparty na władzy kobiet

Patriarchat- oparty na władzy mężczyzn

3. Etapy rozwoju rodziny

- wg. J. J. Bachofen'a (1861):

Promiskuityzm (bezład płciowy)

Matriarchat

Patriarchat

- wg. L. H. Morgan'a (1865):

Promiskuityzm

Rodzina Kazirodcza

Rordzina ....

Rodzina Parzysta

Rodzina Patrialchalna

Rodzina Monogamiczna

4. Rodzina i jej typologia

- rodziny dzieli się na: małe, duże, poszerzone (dziadkowie, rodzice, dzieci, krewni)

- typologia małżeństwa: Monogamiczna, Poligamiczne(wielożeństwo), Poliginia, Poliandia

- miejsce zamieszkania małżeństwa po ślubie: Patrylokacja, Matrylokacja, Bilokalizm, Neolokalizm, Awunkulokalizm

- dobór małżonków:

Enologamia i endogamia

Małżeństwa preferencyjne z kuzynami

Małżeństwa preferencyjne z powinowatymi

---