(Strelau) R 27: EMOCJE, POZNANIE I ZACHOWANIE
PROBLEM PIERWOTNOŚCI EMOCJI WZGLĘDEM POZNANIA LUB POZNANIA WZGLĘDEM EMOCJI
Pierwotność poznania względem zjawisk afektywnych
Mechanizm oceny jest obecny w doświadczaniu emocji.
Niezależność poznania emocji
Izard: gdyby organizm tracił czas na wygenerowanie przez mechanizmy poznawcze odpowiedniej emocji i dopiero potem uruchamiał związane z tą emocją zachowania mógłby stracić życie. Oznacza to, że procesy emocjonalne i poznawcze mogą przebiegać niezależnie od siebie.
Efekt ekspozycji - zjawisko polegające na zmianie oceny obiektu wskutek wzrostu częstości z nim kontaktów. Rozpoznawanie bodźca jako znanego wiąże się ze wzrostem poczucia bezpieczeństwa. Efekt ten występuje też wtedy gdy bodziec eksponowany jest przez czas na tyle krótki, że niemożliwe jest jego świadome rozpoznanie.
Pierwotność zjawisk afektywnych
Zajonc: emocja wyprzedza poznaniu zarówno w sensie filogenetycznym jak i ontogenetycznym. Doznania afektywnie są uniwersalne międzygatunkowo i mają większe znaczenie adaptacyjne.
Emocje są nieuniknione - jeśli są silne to nie możemy zawiesić ich odczuwania. Procesy poznawcze można czasowo zawiesić. Niektóre stany emocjonalne (nastroje) mogą być całkowicie pozbawione treści poznawczych.
Lazarus: emocja w wielu wypadkach może zawieszać poznanie. Nasze preferencje wobec obiektów pojawiają się zanim jeszcze dotrą do ans informacje o obiektywnych parametrach tych obiektów.
Koncepcja pierwotności emocji zakłada że cechy afektywne bodźca mogą być przetwarzane szybciej i łatwiej niż jego obiektywne cechy nieafektywne.
Torowanie (priming) - przed pokazaniem bodźca właściwego eksponuje się badanym inny bodziec - torujący, jego prezentacja może wpływać torująco na percepcję drugiego, właściwego bodźca. Gdy prezentowane są one na tyle krótko, że nie można w sposób świadomy zarejestrować ich obecności mają tzw. Suboptymalny charakter (bodźce afektywne powinny wpływać na percepcję eksponowanych następnie bodźców właściwych). Gdy pokazuje się je na tyle długo, że można je świadomie zauważyć nazywane są optymalnymi.
Inne eksperymenty wykazały, że sądy i charakterze poznawczym pozostają pod wpływem bodźców torujących tylko przy optymalnym czasie ekspozycji.
Reakcje emocjonalne mogą występować przy minimalnej stymulacji, gdyż istnieje bezpośrednie połączenie nerwowe między siatkówką a podwzgórzem. Oznacza to możliwość przekazywania impulsów z siatkówki do podwzgórza bez żadnego pośrednictwa kory - bez udziału procesów poznawczych. Wykryto też bezpośrednie połączenie wzgórza i ciała migdałowatego.
WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE NA SIEBIE EMOCJI I PROCESÓW POZNAWCZYCH
Lazarus: ocean ma charakter poznawczy choć nie zawsze świadomy. Mechanizm oceny niemal nigdy nie jest czysto poznawczy. Zwykle w mniejszym lub większym stopniu jest nasycony elementami ewaluatywnymi.
Współzależność emocji i poznania
Większość doświadczeń afektywnych pociąga za sobą pewien udział procesów poznawczych, a istotnym składnikiem poznania są pewne jakości afektywne. Siła efektu ekspozycji jest większa gdy bodźce prezentowane są podprogowo, niż wtedy, gdy podmiot ma świadomość ich występowania.
Wpływ emocji i nastroju na przebieg procesów poznawczych
Istnieje wpływ emocji na procesy poznawcze i może on mieć charakter informacyjny, modyfikując to, co ludzie myślą albo charakter procesualny, modyfikując to jak myślą.
Osoby znajdujące się w pozytywnym nastroju z łatwością przypominały sobie przyjemne epizody, natomiast miały kłopoty z przypominaniem sobie nieprzyjemnych. Osobom w nastroju negatywnym łatwej przychodziło przypominanie sobie epizodów nieprzyjemnych.
Bower: zasada zgodności = poznania z nastrojem - nastrój i inne stany afektywne aktywizuje związane z nim materiały w pamięci.
Blaney: zdarzenia o charakterze emocjonalnym których człowiek doświadczył w swoim życiu są przez niego najlepiej przypominane wtedy, gdy znajduje się on właśnie w takim sanie emocjonalnym, jaki przeżywał podczas wspominanych zdarzeń.
Nastrój neutralny sprzyja tak zwanemu systematycznemu trybowi przetwarzania informacji. ludzie zwracają baczną uwagę na ważność i rzetelność używanej argumentacji. Nastrój pozytywny sprzyja skróconemu (uproszczonemu) trybowi przetwarzania informacji - ludzie nie koncentrują się zbyt mocno na treści docierających do nich informacji. Istotne są natomiast takie elementy jak forma prezentacji czy autorytet nadawcy komunikatu.
Przezywające przez ludzi stany emocjonalne wpływają na to jak przetwarzają oni docierające do nich informacje, mają znaczenie dla zachowań o charakterze społecznym - agresji, altruizmu, ulegania naciskom i sugestiom innych.
WPŁYW NASTROJÓW I EMOCJI NA SĄDY I ZACHOWANIA SPOŁECZNE
Emocja złości uruchamia działania ukierunkowane na odzyskanie utraconych albo zagrożonych celów działania. Pozytywny nastrój wywołany eksperymentalnie prowadził do wzrostu gotowości pomagania innym - pod warunkiem jednak że nie powodowało to obniżenia i nich nastroju.
Jedną z motywacji człowieka jest chęć podtrzymywania pozytywnego nastroju ludzie unikają zachowań, które mogą prowadzić do jego obniżenia. Ludzie często stosują więc strategie poprawy nastroju, w momencie gdy są w nastroju negatywnym próbują przywrócić pozytywny.
Nie zawsze negatywne emocje prowadzą do wzrostu gotowości do pomagania innym. Nie dzieje się tak wówczas, gdy emocje te są intensywne lub gdy ludzie skoncentrowani są na własnych kłopotach i problemach.
Isen: ludzie doświadczający pozytywnego nastroju skłonni są do jego podtrzymywania. Dążąc do osiągnięcia tego celu mogą tez unikać wszelkiego wysiłku o charakterze poznawczym.
REGULACJA EMOCJI
Ludzie starają się mieć wpływ na pojawienie się emocji, ich przebieg, zewnętrzną ekspresję oraz konsekwencje. Ludzie nie chcą być jedynie przedmiotem emocji, ale pragną być ich podmiotem. Podejmują działania korygująco - kontrolujące, gdy emocje się pojawiają oraz działania antycypacyjne zanim one wystąpią.
Emocje zawieszają aktualnie realizowany przed podmiot program działania i wprowadzają własne programy nadając im status pilnych. Regulacja emocji może polegać na Strona 4 z tłumieniu wspominanej pilności, aż do zniknięcia ze świadomości programu działania związanego z określoną emocją. Regulacja może także wiązać się z zaakcentowaniem w świadomości programu emocji i nadaniem mu statusu pilnego i ważnego oraz na rozbudowaniu tego programu i wydłużeniu czasu jego przebiegu.
Regulacja emocjonalna - proces inicjujący, modulujący i podtrzymujący doświadczenie emocji oraz operacji poznawczych i zachowań z tym doświadczaniem związanych. Proces ten ułatwia podmiotowi realizację jego celów w zewnętrznym otoczeniu.
Automatyczna regulacja przebiegu emocji
Regulacja emocji może mieć charakter świadomy i nieświadomy (automatyczny). W pierwszym okresie życia regulacja emocjonalna polega przede wszystkim na obniżaniu poziomu pobudzenia. Polegają one albo na bezpośrednim emitowaniu reakcji samouspokajających albo na wywoływaniu takich zachowań otoczenia społecznego które spowodują spadek napięcia przeżywanego przez niemowlę.
Przykładem regulacji automatycznej jest tzw. Reakcja zamrożenia - całkowite znieruchomienie organizmu w warunkach przeżywania silnego strachu.
Automatyczny charakter ma też mechanizm ukierunkowywania zasobów poznawczych podmiotu na bodźce będące sygnałem zagrożenia. Dochodzi wtedy do zwężenia pola percepcyjnego i skoncentrowaniu uwagi na zagrażającym bodźcu.
Zaprzeczanie - stan nieprzyjmowania do wiadomości zagrażających informacji niosących jednoznacznie jego negatywne skutki.
Podmiotowa samokontrola emocji
Samokontrola emocjonalna to relatywnie stała właściwość osobowości, decydująca o częstości i natężeniu takich przeżyć emocjonalnych, myśli i zachowań z nimi związanych, które są zgodne ze standardami społecznymi lub standardami aprobowanymi przez podmiot.
Czynności lub reakcje samokontroli to przejawiane przez podmiot zachowania zgodne ze wspomnianymi standardami.
Procesy samokontroli to reakcje inicjowane przez podmiot za których pomocą osiąga on zbieżność między własnymi zachowaniami emocjonalnymi, myślami i odczuciami afektywnymi a akceptowanymi standardami wewnętrznymi lub zewnętrznymi.
Emocja mogą być przedmiotem samokontroli na różnych poziomach. Samokontrola może być związana z unikaniem lub poszukiwaniem sytuacji i zdarzeń o których podmiot wie, że wiążą się z występowaniem u niego emocji różnego rodzaju.
Samokontrola może dotyczyć ujawniania emocji, ich ekspresji oraz przebiegu działań związanych z uruchamianiem przez emocje odpowiednich programów zachowań. Procesy samokontroli mogą dokonywać się na jednym z trzech poziomów: mogą dotyczyć recepcji informacji, procesów intrapsychicznych oraz ekspresji emocji i związanych z emocjami działań. Najprostszym sposobem niedopuszczania do pojawienia się niepożądanych emocji jest unikanie sytuacji w których stany takie mogą się pojawić. Sposobem na doświadczanie emocji pożądanych jest poszukiwanie sytuacji sprzyjających ich wystąpieniu. Podmiot może także generować myśli, fantazje i wspomnienia. Człowiek odcina się poznawczo od zewnętrznego środowiska informacyjnego, które jest źródłem emocji których nie chce doświadczać. Człowiek dokonuje też poznawczych operacji na informacjach które już do niego dotarły. Przybiera to formę interpretowania informacji, aby doprowadziło to do zmiany znaczenia nadawanego sytuacji zewnętrznej. Sytuacja ta odbierana jest w konsekwencji jako bardziej sprzyjająca, mniej szkodliwa czy zagrażająca lub bardziej akceptowana.
Mechanizm izolacji - człowiek ma świadomość istniejącego zagrożenia, szkody która nastąpiła, ale osłabione jest jego poczucie osobistego zaangażowania w samą sytuację.
Schaller: procesy regulacji emocji oparte na poszukiwaniu pewnych stanów emocjonalnych przy jednoczesnym unikaniu innych wiążą się z zwykle z nastawieniem na osiąganie przyjemności.
przeżycie i ekspresja negatywnych uczuć może pełnić funkcję katharsis uwalniając człowieka od negatywnego napięcia
człowiek może dążyć do przyjemnego stanu ulgi wynikającego z nagłego ustąpienia źródeł emocji negatywnej
obserwacje tragedii innych ludzi rodzą w nas negatywne emocje, ale dostarczają przyjemnego poczucia, że nasz osobista sytuacja jest względnie dobra.
ludzie żyją w świecie pozytywnych iluzji.
wzbudzenie w sobie od czasu do czasu emocji negatywnych może powodować, że w innych sytuacjach będziemy jeszcze lepiej niż dotychczas oceniać obiekty pozytywne.
Wiele zdarzeń, które potencjalnie ludzie postrzegają nie w kategoriach zagrożenia lecz wyzwania.
Podmiot także dokonuje operacji związanych z ukierunkowaniem ekspresji stanów emocjonalnych i sterowania zachowaniem.
Reguły okazywania to obowiązujące w danej społeczności zasady określające jakie emocje powinny być prezentowane lub maskowane w poszczególnych sytuacjach.
Procesy samokontroli mogą dotyczyć różnych obszarów: subiektywnego doświadczania emocji, fizjologicznych komponentów emocji, ekspresji emocji i zachowań emocjonalnych.
Strategie poprawiania nastroju
Najczęściej zalecanym sposobem poprawienia sobie nastroju jest poszukiwanie różnych dystraktorów oraz podejmowanie aktywności o charakterze interpersonalnym. Mogą to być: praktyki religijne, zjedzenie czegoś smacznego, ćwiczenia fizyczne oraz robienie zakupów.
Thayer: nastrój związany jest z ogólnym pobudzeniem organizmu. Pobudzenie to skalda się z 2 subiektywnie odczuwanych zjawisk: energetycznego i związanego z napięciem. Wymiar energetyczny (energia i zmęczenie) a ten związany z napięciem to bieguny napięcia i uspokojenia.
Samoregulacja nastroju polega na przejawianiu takich zachowań, które doprowadzają energię i napięcie do stanów optymalnych.
Przeważnie optymalne stanu nastroju związane są z odczuwaniem niskiego napięcia i wysokiej energii. Najbardziej negatywne stany są na ogół związane z odczuwaniem względnie niskiej energii i wysokiego napięcia, samoregulacja nastroju wiąże się z przejawianiem działań, które mają zwiększyć energię, zmniejszyć napięcia lub wywołać obie te zmiany jednocześnie.
Kobiety wolą metody pasywne: picie kawy, jedzenie, spanie, stosują także gratyfikowanie własnych potrzeb: zakupy i poszukiwanie wsparcia społecznego.
Mężczyźni stosują raczej formy aktywne: starają się zaangażować w jakąś przyjemną aktywność, poszukują dystraktorów absorbujących ich uwagę. Stosują też techniki bezpośredniej redukcji napięcia: sięgają po alkohol lub narkotyki.
Zaburzenia nastroju częściej stwierdzane są u kobiet niż u mężczyzn. Możliwym wytłumaczeniem jest to, że stosowane przez kobiet techniki samoregulacji sprzyjają popadaniu w depresję.
7