ZRÓŻNICOWANIE POD WZGLĘDEM RASOWYM- rasa biała(europidalna indoeuroejska, kaukaska) najwięcej bo 50%;europejsk; semicko-hamicka(arabowie,Żydzi,Afryka;indyjsko-irańska) rasa źółta około 40% żółta chińczycy; żółto brunatna indonezja; amerykańska rdzenna ludność ameryki indianie,eskimosi rasa czarna negroidalna tylko 10% afrykanie. biała+źółta=metys; źółta+czarna=zambo; ZRÓŻNICOWANIE RELIGIJNE najwięcej wyznawców islamu; ameryka łacińska 63% katolicy;am. pn 50% to chrześcijanie, 50% protestanci; Europa chrześcijanie 10% muzułmanie;pn. dominacja protestantów,pd-rzymsko katolicka, wsch-prawosławna; Islam sunici i szynici cała afryka pn azja poł-wsch; buddyzm-chiny; szintoizm-japonia; judaizm 20mln osób WZROST LICZBY LUDNOŚCI 50mln lat temu było 2-3 tyś początek ery 250 mln osób; w roku 16000 było 500mln; wiek 19/20 1,5 mld 20 eksplozja demograficzna (ameryka afryka); Od 1950-1998 afryka 230%; europa 30%; azja 150%; ameryka Ł 190%; ameryka 30%. Co minutę na świecie rodzi się 160 dzieci. Wzrost liczby ludności zależy od: przyrostu naturalnego; migracji i przyczyn ekonomicznch. STRUKTURA WIEKU LUDNOŚCI do 19 lat wiek przedprodukcyjny; 20-65 wiek produkcyjny; pow. 65 wiek poprodukcyjny ludzie bezużyteczni. etiopia (0-19) 60 (20-65) 37 (65-?) 3; szwecja 25;58;17; Polska 31;60;9 struktura zawodowa ludności USA (rolnictwo) 3; (przemysł) 24; (usługi) 73; Indie 61;19;20; Polska 21;28;51 URBANIZACJA proces rozwoju miast rozrastają się miasta już istniejące (terytorialne i ludnościowo) powstają zupełnie nowe miasta pod wpływem czynika miastotwórczego. Aspekty: demograficzny-przyrost ludności migracja, zmiana granic, prokreacja; gospodarczy im wyższy poziom rozwoju gospodarczego tym większa urbanizacja; spłeczna- różnica między stylem życia; przestrzenna. AGLOMERACJA skupisko blisko siebie położonych miast między tymi miastami muszą istnieć związki funkcjonalne polegające na wzajemnym zaspokojeniu tych miast 1) aglomeracja monocentryczna jednobiegowa wyróżniamy miasto dominujące A jest to dominacja przestrzenna demograficzna gospodarcza, kultorowa 2)a. poicentryczna wielobiegunowa MEGAPOLIE zespół blisko siebie położonych często zrośniętych aglomeracji. zach wybrzeże stanów, nad wielkimi jeziorami chicago. URBANIZACJA W SKALI ŚWIATA 1800-5%;1850-6,5%; 1900-13,5%; 1950-29%;1980-33%. DEZURBANIZACJA w krajach wysoko rozwiniętych spadek liczby ludności; wyludnianie z centrum aglomeracji ( w USA w 8 na 20 aglomeracjach) Ludność przenosi się na obrzeza miast. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE determinizm geograficzny zależność czlowiek środowisko. Człowiek jest uzależniony od środowiska . W latach 60 powstał klub rzymski skupiający naukowców wydali ksiązkę raport rzymski mówi ona co się stanie jak człowiek nie zakończy swej destuktywnej działalności. SPOSOBY PRZEŁAMYWANIA BARIER ŚRODOWISKOWYCH nawadnianie izrael,odwadnianie; rzyzność gleb POSYBILIZM GEOGRAFICZNY istnienie współzależności między środowiskiem przyrodniczym a rozmieszczeniem i rodzajem ludzkiej działalności rzeżba terenu decyduje o rozmieszczeniu i rodzaju ludzkiej działalności; Woda rozwój rolnictwa, transport, przemysł; Klimat warunki do prowadzenia działalności UZYTKI ROLNE węgiel gaz ropa są nieodnawialne za ich pomocą wytwarza się 60% energi zapotrzebowanej na całym świecie. Energia słoneczna wiatrowa mają charakterystyczne zastosowanie dla niektórych terenów. Aby wyzywic 1 mieszkańca potrzeba 0,4 ha uzytków rolnych 97% bezklasowa ROLNICTWO celem rolnictwa jest produkcja zywności surowców wykorzystywanych w rzemyślenp spożywczym. Gospodarka żywnościowa rolnictwo skup sprzedaż marketing i reklama; przyrodnicze warunki sprzyjające rozwojowi rolniictwa; w klimatyczne, naturalna żyzność gleby; ukształtowanie terenu. Pozaprzyrodnicze warunki sprzyjające rozwojowi rolnictwa- poziom urbanizacji, p. uprzemysłowienia, mechanizacja GŁÓWNE ROŚLINY UPRAWNE uprawa zajmuje 75% użytków rolnych w skali świata. Zboża o zasięgu światowym pszenica rż kukurydza, zboża regionalne owies proso żyto. Pszenica wysiewa w ponad 100 krajach traktowana jako podukt strategiczny. Chiny produkują jej najwięcej. USA jest największym eksporterem ok 50% kanada ek 3/4 zbiorów; Indie nie eks i nie im; 5 i 6 msc zajmują rosja i ukrina; australia 3 największy eksporter. RYŻ podstaw wyżywienia ponad 50% ludności wyr ryz suchy i górski mokry. Azja wsch. 97% USA i braylia największy eksporter USA. KUKURYDZA poch z am łac na wypas bydła w USA ponad 80% Produkuje się z niej alkoholi olej. Chiny 25% zbiorów światowych. USA jako pasza am poł zboże chlebowe. ŻYTO zboże regionalne głównie w europie ROŚLINY BULWIASTE ziemniak Rosja polska ukraina BATATY Azja pd-wsch MANIOK azja ROŚLINY CUKRODAJNE trzcina cukrowa z indi do europy 75% cukru na świecie wytwarza się z trzciny trawa 3-4 metry. Część soku idzie na alkohol rum z wytłoków robi się papier; Brazylia 60% na rum Kuba Indie USA. BURAK CUKROWY Ukraina ma największe zbiory na swiecie; Francja, Belgia, holandia, Niemcy, Polska. TŁUSZCZE ROŚLINNE soja potentatem zbiorów są USA 60% am. łc 40%. Orzeszki ziemne 90% azja ś i wsch oraz Afryka; Oliwki 15% zbiorów świaotowych to kalifornia, Słonecznik , palma oleista, rzepak. ROŚLINY WŁOKNODAJNE bawełna 60% tkanin prod jest z bawełny azjatycka kiepskiej jakości natomiast najlepsz produkowana w egipcie. Największy eksporter USA. Len - europa środkowa , Juta worki, Ogawa sezonowa liny UŻYWKI koka am. łc góry andy; Herbata 80% chiny indie oraz srilanka; Kawa am. łc afryka wsch 80 eksport PRZEMYSŁ zadaniem jest wydobywanie surowców i ich przetwarzanie 1 rewolucja 18 wiek a) postęp naukowo techniczny maszyna parowa b) zmechanizowany przemysł masowy kolej c) szybki zrost wydajności w rolnictwie nadwyzka siły roboczej d) zniesienie pańszczyzny; W 19 2 rewolucja zastosowanie na skalę masową silnika spalinowego; 3 rewolucja automatyzacja, robotyzacja i komputeryzacja CZYNIKI LOKALIZACJI PRZEMYSŁU a) surowcw mineralne woda transport są już coraz mniej ważne b) nowy czynik to czyste powietrze c) czynki pozaprzyrodnicze rynek zbytu, sposób importu, odpowiednia ilość wykfalifik. kadry. PRZEMYSŁ dzieli sie na do 1993 wydobywczy i przetwórczy i od 1993 górnictwo i kopalnictwo; działalność produkcyjna usługi; zaopatrywanie w energię elek. i wodę TRANSPORT lądowy, wodny, powietrzny, podziemny. Środki transporu klejowy samochodowy;wodny- śródlądowy mrski FRANCJA (sam) 84 (kol) 8 (rurociągowy) 4 (wodny) 4 ; Hiszpania 93, 4.5, 3, -,; Niemcy 42,16,13,30; Polska 82,15,2,0.6 TRANSPORT SAMOCHODOWY holadia 260km/100km2 szwajcaria 170 dania 160 japonia 300 USA 70 kanada 30 chiny i rosja mniej niz 30. Najdłuższe autostrady ma japonia TRANSPORT SAMOCHODOWY bardziej elastycznyod kolejowego; mozna dotrzeć wszędzie, na świecie jeżdzi ok 600-700mln. liczba osób na 1 samochodów USA 1,6 Polska 4 lata temu 6-7 teraz 4,5-5. TRANSPORT KOLEJOWY 1 linia kolejowa 1825 w angli zaraz póżniej w USA HANDEL MIĘDZYNARODOWY sprzedaż i wywóz zza granicy niektórych towarów i usług; Rok 1950 1973 1998 Żywność i surowce rolne 23% 15% 11%; surowce mineralne 34% 23% 11% produkty przemysłu przetwórczego 43% 62% 78% obroty handlu miedzynar w ciągu 50 lat wzrosły 16 krotnie. INTEGRACJA GOSPODARCZA etapy ; tworzą stefę wolnego handlu; stworzenie uni celnej; wspólny rynek całkowity przepływ nie tylko towarów ale też osób i kapitału; unia walutowa ograniczenie kursu walut między państwami; stworzenie wspólnych rezerw walutowych; likfidacja walut narodowych; unia gospodarcza większość tzw. ugrupowań są tylko papierowe wyjątki ; unia europejska; NAFTA pół amerykański układ o wolnym handlu powstał 4 lata temu Kanada USA meksyk; CEFTA środkowo europejskie porozumienie wolnego handlu APEC forum współpracy gospodarczej azji i pacyfkiu 1989 KORPORACJE - INWESTYCJE ZAGRANICZNE f. ponadnarodowa 1 zakład poza granicą. Handel wewnatrzkorporacyjny stanowi ok 35% h.z + handel towarami ok. 40%. Ogólny handel korporacyjny to 75% korporacja wpływa na stan danego państwa . INWESTYCJE zagraniczne in. bezpośrednie inwestor kupuje filie zagraniczne i staje się ich właścicielem dąży do maksumalizacji zysków; zagraniczne in. portfelowe- inwestor wykupuje ale nie jest zainteresowany ich rozwojem tzw. gra giełdowaodsprzedaje np. akcje tej firmy z zyskiem. ZAGRANICZNE INWSTYCJE BEZPOŚREDNIE 2001 16 bilionów 300 mld a w latach 70- 13 mln. 80 in korp wysoko rozwinięte 15% kor uprzemysłowiające się. GDZIE SĄ KIEROWANE INWESTYCJE 60% wysokorozwinięte 37% rozwijające się 33% chiny 56% azja pł-wsch 11% pozostałe am. łc; w afryce tylko w nigerii i w rep. poł afryki; 4% europa środkowa polska liderem POLSKA 2001 60 mld to inwestycje. W polsce inwestują UE( niemcy, francja, holandia,włochy; USA, korea pł, CZYM SĄ ZAINTERESOWANI INWESTORZY 45% p przetwórczy, 20% finanse ubezpieczneia; 9% handel, 5% transport komunikacja, 5% budownictwo