Wizje historii i człowieka w poezji lat wojny i okupacji np. w utworach Czesława Miłosza, Władysława Broniewskiego, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Gajcego.
W poezji Czesława Miłosza z lat wojny i okupacji dominuje realny obraz Warszawy i Polski. Jest to realność bardzo poetycka, pełna lirycznej zadumy i gorzkich refleksji poety w obliczu tragicznych doświadczeń wojennych. Charakterystyczny pod tym względem jest wiersz "Miasto" z przejmującymi strofami o zbombardowanej we wrześniu 39r. Warszawiew podobny sposób oddają klimat okupowanej Warszawy i Polski takie wiersze jak "Ranek", "Rzeka", "Książka z ruin", "Walc". Do najświetniejszych nalezy jednak "Campo di Fiorii". Utwór nawiązujący do jednego z najtragiczniejszych epizodów owych czasów: dni zagładywarszawskiego getta. Poeta zestawia obraz palącego się getta z innymi, który to uderzyć może turystę zwiedzającego Rzym, kiedy widzi pomnik spalonego na stosie za odważną obronę prawdy renesansowego filozofa Giordana Bruna. Pomnik jego na rzymskim Campo di Fiorii ma wymowę uniwersalnego symbolu, nadaje bowiem patetyczną tonację odwiecznej sprawie ludzkiej jaką jest tragiczna samotność umierających.
Charakterystyczne dla ówczesnej poezji Miłosza były też próby całkowitego wyzwolenia się z przeżyć narzuconych przez historię. Napisany w latach wojny wiersz "Dzień tworzenia" to przejaw marzenia o sztuce wyrażającej zachwyt nad uroda świata. Próbę jakoby przekornego przeciwstawienia się własnym wizjom katastroficznym z lat poprzednich oraz grozie czaśów okupacji jest pogodna, dowcipna, ironiczna "Piosenka o końcu świata".
Wśród twórców, których debiut przypadł na lata okupacji, niewątpliwie najwybitniejszym jest K.K.Baczyński. Krytycy literatury uznają go za kontynuatora poezji romantycznych. Jego twórczość wyrasta z podobnej sytuacji historycznej, jaka miała miejsce podczas zaborów. Z debiutanckich tomów wyziera groza, przerażenie i poczucie zagubienia. W typie obrazowania dominuje poetyka apokaliptyczna, stąd częste symbole wody i ognia. Katastrofa odbywając się na oczach młodego poety nie mogła pozostać bez wpływu na jego psychikę. Świat, w jakim przyszło mu żyć napawał go lękiem.
Istotnym elementem ówczesnych wierszy Baczyńskiego wydaje się powrót do czasów dzieciństwa, prostego, szczęśliwego, kojarzonego z arkadią. Niestety nawet tym wizjom towarzyszą obrazy zagłady, zniszczenia, klęski. Z czasm poeta przekonał się, że przeszłość to iluzja, brutalna rzeczywistość pozbawiła go złudzeń. W1941r. powstały wiersze obrazujące tragizm kondycji ludzkiej, a zarazem sposoby ocalenia jednostki przed zwątpieniem w sens życia. Poeta miał już pełną świadomość, jakie zagrożenie niesie wojna i jak olbrzymie spustoszenie czyni w sferze podstawowych wartości etycznych.
Tragizm pokolenia Kolumbów zawarł poeta w wierszu "Pokolenie". Utwór ten przedstawia przerażającą wizję wojny jako końca świata oraz ludzi, skazanych na zagładę w momencie, gdy dopiero wchodzą w życie. Baczyński zrozumiał, że samo opisywanie czasów apokalipsy spełnionej to zbyt mało. Konieczna wydała się szersza refleksja nad historią i logiką dziejów. W świecie objętym przez zło jednostka nie może obronić fundamentalnych zasad moralnych, stąd w poezji Baczyńskiego dostrzec można usilne poszukiwania wartości stałych, nienaruszalnych. Takimi wartościami okazały się religia, miłość.
Innym wybitnym przedstawicielem tego pokolenia był Tadeusz Gajcy. Podobnie jak u Baczyńskiego, tak i w twórczości Gajcego dominującym elementem jest poczucie tragizmu związane z wojną i jej konsekwencjami. Jednak jego wizja świata zdominowana jest przez wizję końca świata, realizowaną przez biblijną symbolikę Poezja Gajcego zawiera wiele odniesień do chrześcijańskiego spojrzenia na zagadki bytu, religijne symbole połączone z obrazem cierpienia narodu, przywołują romantyczną koncepcję mesjanizmu.
Poeta nie widzi dla siebie przyszłości, jego egzystencję wypełnia gorycz, zwątpienie w sens składania ofiary oraz przeczucie nieuchronnej zagłady. Ma jednak nadzieję, że potomni wyciągną lekcję z doświadczeń ludzi, którym przyszło oddać życie za ojczyznę. Pozostawia im w swojej poezji wymowny testament, obrazujący los "pokolenia straconego".
1