NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE

SCOTT - dziecko NS nie działa w swoim najlepszym interesie, motywacja nierealistyczna, prowadzi do frustracji, nie można przewidzieć reakcji, nieproporcjonalne do bodźców, czuje się nieszczęśliwe. NS jest ten kto działa na własną szkodę, nie odnosi sukcesów i cierpi z tego powodu.

MC KINEY - NS powodowane jest przeszkodami realizacji potrzeb życiowych wyzwalającymi frustrację, konflikt wewnętrzny, stresy.

Proces dostosowania - wyrabianie określonej postawy oraz zrozumienie sytuacji.

MOŚCICKA - NS - proces lub stan. PROCES - względnie jednorodna seria zjawisk powiązanych zależnościami przyczynowymi lub strukturalno - emocjonalnymi. STAN - system zachowań, działań i środków zmierzających do zaspokojenia istotnych dla niej potrzeb.

SPIONEK - NS - zaburzeniu uległa sfera emocjonalno - wolowa oraz rozwój charakteru i osobowości, co powoduje zakłócenia stosunków społecznych między dziećmi a ich otoczeniem (przyczyna - błędy wychowawcze).

PRZETACZNIKOWA, SUSŁOWICZ - NIEPRZYSTOSOWANIE - lżejsza forma zaburzeń w zachowaniu o cechach nietrwałych i nieobejmujących całej struktury osobowości, kontakty ze środowiskiem nie są całkowicie zakłócone. NIEDOSTOSOWANIE - b. nasilona, dalsza forma tych zaburzeń, silniejsze i trwalsze zakłócenie reakcji interpersonalnych, ma charakter trwałej postawy.

LIPKOWSKI - zaburzenie charakterologiczne o niejednolitych objawach, spowodowane niekorzystnymi zewn. lub wewn. warunkami rozwoju wyrażające się złożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i realizacji zadań życiowych.

POSPISZYL - zaleca uwzgl. Szereg czynników, wyróżnia 3 elementy:

1. różne stopnie zachowania niedostosowanego

2. uwzględnianie nie pojedynczych objawów w postaci izolacji lecz ich zespołów

3. wielokrotne występowanie tych zespołów (objawów) przybierające postać systematycznego występowania - niezgodne z normami społecznymi.

HARM, ILKIEWICZ - NS rozpatruje w kontekście dostosowania lub niedostosowania: warunków (akomodacja), ludzi, norm, wybranych przez jednostkę celów i wartości. Niespełnienie ich powoduje zaburzony ich rozwój czyli NS.

GRZEGORZEWSKA - NS - tendencje społecznie negatywne, odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych i chęć wyżycia się w akcji społecznie destrukcyjnej, podziw i zainteresowanie dla tzw. złych czynów, cynizm, nieżyczliwy stosunek do człowieka, regulaminów, pracy, nauki, brak poczucia odpowiedzialności, hamulców, wizji życiowej.

Dwie podgrupy: warunki ekonomiczno - gospod. (nędza, bezdomność, sieroctwo, złe wpływy, alkoholizm, rozkład rodziny, konflikty w domu i szkole) i schorzenia nerwicowe, psychopatie i charakteropatie

PRZYCZYNY NS

BIOLOGICZNE - wewn. jednostki: organiczne (uszkodzenia CUN), psychiczne uwarunkowania czynników dziedziczności i obejmujące sferę emocjonalną i wolicjonalną w zakresie popędów, co powoduje zmiany psychopatyczne.

ŚRODOWISKOWE - wadliwa struktura rodziny, zaniedbania środowiska wychowującego, błędy wychowawcze rodziny i szkoły, wpływ środków masowego przekazu, czynniki ekonomiczno - gospodarcze i przyrodniczo - ekologiczne.

PIERWOTNE objawy NS - wewnętrzne (charakteropatyczne, psychopatyczne i neuropatyczne) mogą nasilać się ujawniając cechy wtórne zależne od rodzaju wpływów środowiskowych.

BĄKOWSKA - nikt nie rodzi się jako osoba NS wykazująca zaburzenia w zachowaniu, ale żyjąc w określonym środowisku, w warunkach niekorzystnych dla jej prawidłowego rozwoju, taką jednostką może się stać.

CZYNNIKI W ŚRODOWISKU DOMOWYM:

• poziom kultury życia codziennego

• atmosfera życia w domu rodzinnym

• kultura życia rodziców i pozostałych osób w rodzinie

• stosunek odniesienia rodziców do dziecka i odwrotnie oraz poczucie bezp. i zaspokajanie potrzeb

ZACHOWANIA dziecka o nastawieniu obronnym „aby przetrwać” wiążą się z urazami ostrymi lub rozmytymi:

OSTRE - pojedyncze lub powtarzające się poważne doświadczenia w postaci bólu, upokorzenia, przemocy - ofiary agresji, przeżywają przerażenie, obawę o życie swoje i najbliższych.

ROZMYTE - w rodzinie panuje chaos, stan niepokoju, wszystko zależy od chwilowego nastroju ojca lub matki.

MECHANIZMY OBRONNE u dzieci alkoholików:

1. Bohater rodziny - poświęcony rodzinie, nie bawi się, nie czuje zmęczenia, niczego nie oczekuje, często rezygnuje z życia osobistego

2. Wyrzutek - buntuje się przeciwko zaistniałej sytuacji, sprawia kłopoty wych., nie uczy się, wagaruje, pije alkohol - jest to sposób na zwrócenie uwagi rodziców.

3. Maskotka - uroczy, dowcipny, przymilny, chce rozładować napięcie, zatraca granicę między płaczem a śmiechem.

4. Dziecko zagubione - ktoś, kogo się nie zauważa, wycofuje się w świat fantazji, nie sprawia kłopotów wychowawczych, nie umie współżyć z ludźmi, może być podatny na uzależnienia.

5. Ułatwiacz - towarzyszy alkoholikowi, nie może się uniezależnić od osoby pijącej i istnieć jako osoba autonomiczna, wydaje mu się, że od niego zależy, czy rodzic będzie pił, czuje się winnym.

ZMIANY W STRUKTURZE RODZINY:

1. Poprzedzające rozwód - uczestniczy w procesie rozpadu rodziny, brak pozytywnych stosunków między rodzicami, może być wykorzystane do rozgrywek między rodzicami, myśli, że to przez niego, czuje się zalęknione i zagubione.

2. Wychowanie w rodzinie niepełnej - brak wzoru osobowego matki lub ojca.

7

SZKOŁA

POSPISZYL - szkoła - główny obok rodziny czynnik kształtowania osobowości, wprowadza w stosunki międzyludzkie, zapoznaje z pracą i odpowiedzialnością, bywa też ogniwem w procesie patologizacji, porażek i niepowodzeń.

KONOPNICKI - szkołę często obarcza się winą za pogłębianie stresów dziecka.

ISTOTNE W ŚRODOWISKU SZKOLNYM:

• stosunki interpersonalne uczeń - nauczyciel

• stosunki ucznia ze współuczniami

• utrudnienia i opóźnienia w nauce szkolnej

NIEPOWODZENIA SZKOLNE - zaburzają rozwój psychofizyczny dzieci, prowadzą do dewiacji i NS i są uwarunkowane:

• psychosomatycznymi zaburzeniami rozwojowymi

• zbyt trudnym programem (ogólnie lub w zakresie partii)

• brakiem odpowiedniej preorientacji zawodowej w ostatnich klasach

• trudnościami adaptacyjno - przystosowawczymi do warunków życia i nauki w szkole (kontakty międzyosobnicze).

Uogólniając, można NIEPOWODZENIA SZKOLNE podzielić na 3 grupy:

1. Psychofizyczne - zaburzenia rozwoju ucznia, które rzutują na jego temperament, cechy charakteru, zainteresowania, stan zdrowia i stanowią istotną przyczynę zaburzeń w socjalizacji.

2. Dydaktyczne - wynikające z treści nauczania, organizacji procesu dydaktycznego i sposobu realizacji zadań i założeń programowych przez różniących się osobowościowo i pod względem przygotowania zawodowego nauczycieli.

3. Społeczno - środowiskowe - uwzględniają warunki pracy ucznia i nauczyciela i stosunki osobnicze uczeń-uczeń, uczeń-nauczyciel i relacje rodzina-szkoła.

LIPKOWSKI

ROZMIAR NS - jest trudny do ustalenia, zmienny i zależny od wielu czynników: warunków ekonomicznych i kulturowych oraz od przejawów innych zjawisk dewiacji społecznej.

ASPEKTY NS:

1. Społeczny - stosunek jednostki NS jest zaburzony, zagraża on porządkowi społecznemu.

2. Indywidualny - wewnętrzna psychiczna sytuacja takiej jednostki jest trudna wskutek utrudnionych kontaktów ze środowiskiem, które mają charakter aspołeczny, niezgodny z powszechnymi normami etyczno - moralno - społecznymi (bardzo ważne jest to, aby dziecko otrzymało pomoc w odpowiednim czasie, inaczej wejdzie do społeczeństwa z bagażem (niechęć, nienawiść, mściwość, agresja, lęk, apatia).

KONOPNICKI

RODZAJE NS:

1. Manifestowane w postaci zahamowania jednostki w środowisku:

• brak zaufania do ludzi, nowych rzeczy i sytuacji

• faza ostrzejsza - apatia, tendencja do niepokoju i frustracji - może prowadzić do załamania planu życiowego (wg Makowskiego - osobniczy stan psychospołeczny spowodowany konfliktami wewnętrznymi i urazami psychicznymi lub negatywnymi czynnikami zewnętrznymi, tkwiącymi w rodzinie, szkole, nieformalnej grupie rówieśniczej i innych środowiskach - prowadzi to do NS, zaburzeń w socjalizacji i wiary w siebie).

• wycofanie się - niechęć jednostki do nawiązywania kontaktu społecznego, izolacja, wyobcowanie w środowisku.

• niekonsekwentne postępowanie - zachowanie pod wielkim wpływem bodźca, który w danej chwili jest najsilniejszy, tendencja do zaspokajania potrzeb bez względu na konsekwencje.

2. Manifestowane postawą demonstracyjno - bojową jednostki w środowisku:

• wrogość w stosunku do dorosłych - związany z adolescencją i brakiem poczucia bezpieczeństwa w rodzinie, uznania i szacunku; chce zwrócić na siebie uwagę.

• otwarta wrogość - występuje w rodzinie, szkole i szerszym środowisku, w przypadku odrzucenia przez jednego z rodziców - wrogość w stosunku do winowajcy, odrzucenie przez obojga rodziców może doprowadzić do anomalii typu sadystycznego w stosunku do rodziców, rodzeństwa i innych domowników. Zachowanie cyniczne, agresywne, złośliwe. W przypadku uszkodzenia CUN - wrogość wyrażana w postaci aspołecznego zachowania.

• wrogość w stosunku do dzieci - odbicie stosunku dziecka do dorosłych, jednak napięcie znacznie słabsze; łatwo wdają się w bójki i dają się prowokować. Łagodniejsza forma - pokazanie się (element obawy przed przyjęciem przez inne dzieci, spowodowane brakiem poczucia bezpieczeństwa) oraz manifestacja (uczynki aspołeczne spowodowane złymi układami z rodzicami.

• łagodniejsze formy aspołecznego zachowania:

• brak pragnienia zadowolenia dorosłych

• forma zachowania obojętności w kontaktach z innymi

• łagodniejsze formy autyzmu

3. Manifestowane skrajną aspołecznością - brak zainteresowania tym, czy dorośli aprobują jego zachowanie, nie szuka sympatii innych, ma b. małe skrupuły przy wyrządzaniu komuś krzywdy, działanie nie skrępowane normami społecznymi, przez rówieśników traktowane nieufnie, niekoleżeńskie, nie lubiane.

Przyczyny: uszkodzenie systemu nerwowego, dewiacje wychowawcze w domu, destrukcja ze strony dorosłych lub rówieśników.

8

---