Literatura:
W. Balicki „ Makroekonomia”
R. Taylor „ Makroekonomia. Teoria, funkcjonowanie i polityka „
B. Czarny Rapacki „ Podstawy ekonomii „
Wyk: Helena Bednarek
22.09.2002 WYKŁAD 1
Makroekonomia bada zjawiska związane z gospodarowaniem całego społeczeństwa. Bada współzależności między takimi agregatami (wielkościami połączonymi) jak dochód narodowy, wydatki na konsumpcje, inwestycje, oszczędności, popyt, podaż pieniądza, przeciętny poziom cen i rozmiary bezrobocia. Celem tych badań jest wyszukanie przyczyn niepełnego wykorzystania czynników produkcji.
Mikroekonomia kładzie nacisk na sprawność mechanizmów rynkowych, natomiast makroekonomia akceptuje zawodność tych mechanizmów i niezbędność ingerencji państwa.
Ustrój gospodarczy jest tym czynnikiem, który sprzyja rozwojowi gospodarczemu, bądź go hamuje. Jest czynnikiem rozstrzygającym, czy społeczeństwo będzie bogate czy biedne.
Pojęcia służące do określania ustroju gospodarczego:
Sytuacja gospodarcza - wpływ na zasobność środków finansowych.
Czynności gospodarcze - działania aby zapobiec zajściu zmiany gospodarczej lub aby nastąpiła zmiana.
Prawo do posiadania jakiegoś dobra. Przysługuje temu, kto legalnie może zostać jego właścicielem.
Ustrój gospodarczy stanowi te reguły prawne, które przesądzają o tym komu oraz jakie przysługują prawa do posiadania, oraz jakie musi lub może wykonywać czynności gospodarcze.
Rodzaje ustrojów:
Ustroje liberalne lub etatystyczne. Ustrój liberalny czy liberalizm gospodarczy to pogląd, w myśl którego, tym lepiej dla społeczeństwa ( tym lepiej funkcjonuje gospodarka ) im mniej czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych a więcej dostępnych każdemu obywatelowi oraz im mniej jest czynności nakazanych przez państwo. Ustrój etatystyczny, jest tym bardziej, im więcej jest czynności gospodarczych zastrzeżonych dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych (wyłącznie) oraz im więcej jest czynności nakazanych przez państwo.
Gospodarka centralnie zarządzana. To ustrój gospodarczy, w którym jednostki gospodarcze zaczyna obowiązywać szczególny rodzaj nakazów i zakazów. Nakazy mają charakter dyrektyw gospodarczych czyli nakładają na jednostkę gospodarczą obowiązek prowadzenia działalności w dziedzinach i rozmiarach określonych przez władzę i sposobem przez te władze wymaganym.
Gospodarka rynkowa. Podstawowym motywem działania przedsiębiorstw jest maksymalizacja zysku a podstawowym sposobem kontaktów między przedsiębiorstwami są transakcje kupna - sprzedaży zawierane w oparciu o swobodnie negocjowane ceny.
Ustrój demokratyczny. Całe społeczeństwo jest wyposażone w mechanizmy wyborcze a zatem może wprowadzać zmiany charakteru prawa gospodarczego. Może zmieniać obowiązujące zakazy i nakazy, może zmieniać uprawnienia obywateli.
Ustrój dyktatorski - narzucanie woli jednostki lub grupy z pominięciem mechanizmów wyborczych.
USTROJE
DYKTATURA DEMOKRACJA
SOCJALIZM KAPITALIZM SOCJALIZM KAPITALIZM
ETATYSTYCZNY ETATYSTYCZNY
ETATYSTYCZNY LIBERALNY ETATYSTYCZNY LIBERALNY
C R C R R C R C R R
C - gospodarka centralnie zarządzana
R - gospodarka rynkowa
22.10.2002 WYKŁAD 2
Produkt krajowy brutto.
Produkt krajowy brutto - strumienie dóbr i usług wytwarzane w ciągu roku, oraz strumienie dochodów. Powinna istnieć równowaga pomiędzy tymi strumieniami, powoduje to równowagę cen.
Produkt krajowy - wynik pracy całego społeczeństwa w ciągu roku. PKB to suma wytworzonych w danym kraju i czasie produktów i usług, które nie zostały poddane w tym czasie dalszemu przetworzeniu. Produkty, które nie zostaną poddane dalszej przeróbce, obróbce, gdyż opuściły sferę produkcji to dobra finalne. Są one podstawą PKB. W skład PKB wchodzi również wartość usług.
PKB jest obliczany za pomocą Systemu rachunkowości Narodowej. System ten opiera się na założeniach:
Jeżeli ktoś pracuje zarobkowo ( sprzedaje pracę, jej rezultaty ), to oznacza, że ta praca i jej rezultaty są potrzebne komuś , kto za to zapłaci i zwiększy dobrobyt narodowy.
Jeżeli ktoś wydzierżawia ziemię lub jakąś nieruchomość lub inną rzecz i ta dzierżawa zaspokaja czyjeś potrzeby i płaci za to czynsz, to ta czynność podnosi PKB.
Jeżeli ktoś wpłaca pieniądze i pobiera odsetki to wpływa na PKB.
Właściciel domu, mieszkający w nim i płacący czynsz też tworzy PKB.
Zysk przedsiębiorstw, który przyczynia się do zaspokojenia potrzeb tej firmy wpływa na PKB.
Każdy obywatel podnosi dobrobyt, ale nie każdy podnosi PKB.
Dzieci, emeryci, renciści, chorzy nie tworzą PKB, ale biorą udział w podziale .
Metody liczenia PKB.
Metoda wydatkowa, kiedy uwzględniamy wydatki na dobra i usługi konsumenckie, finalne oraz wydatki na inwestycje finalne. Wynik rocznej pracy społeczeństwa obliczamy sumując wydatki konsumentów na dobra finalne, konsumpcyjne, inwestycje i zapasy oraz wydatki państwa na zakup dóbr potrzebnych dla funkcjonowania państwa np.: na sądownictwo, szkolnictwo. PKB to wartość (suma) dóbr i usług finalnych wyprodukowanych oraz kupionych przez konsumentów, państwo, inwestorów w ciągu roku w gospodarce zamkniętej.
Sumowanie dochodów czynników produkcji to metoda dochodowa obliczania PKB.
Sumowanie wartości produkcji dodanej - metoda produkcyjna. Np.: przedsiębiorstwo kupuje surowiec i przetwarza go - dodaje mu wartości. Maszyny w firmach produkcyjnych zużywają się i zmniejsza się ich wartość, ale PKB nie uwzględnia tego, liczy wartość maszyn jak nowych.
Produkt krajowy brutto - jest to strumień nowych produktów, jeśli w tym produkcie uwzględnimy inflację to wtedy otrzymamy produkt realny. PKB obliczmy trzema metodami:
Sumując wydatki na dobra i usługi różnych podmiotów gospodarczych.
Suma wielkości produktu w różnych gałęziach gospodarki.
Mierzenie całkowitego dochodu przez sumowanie całkowitego dochodu z płac i zysków otrzymywanych przez różne grupy podmiotów gospodarczych.
Te trzy metody powinny dawać równy wynik. W praktyce tak nie jest, błędy wynikają np.: z zaokrągleń.
Y = C + I + G + Ex
Y - PKB
C - konsumpcja. Wydatki gospodarstw domowych przeznaczonych na zakup dóbr trwałych.
I - inwestycje. Suma wydatków przedsiębiorstw na wyposażenie i zapasy, obiekty i hale.
G - wydatki rządowe
Ex - eksport
Inwestycje dzielimy na inwestycje w kapitał trwały i na zapasy. Inwestycje w kapitał trwały to wydatki niezbędne dla funkcjonowania przedsiębiorstwa nowego, modernizującego się lub rozszerzającego działalność. Inwestycje są strumieniem nowego kapitału w ciągu roku i są dodawane do zasobu kapitału. Zasób to całkowita fizyczna ilość kapitału produkcyjnego zaangażowanego w gospodarstwie i wzrasta w ciągu roku. Kapitał przybywa oraz ubywa, chociażby poprzez zużycie czy stopień przestarzałości oraz amortyzację. Zasób kapitału to kapitał na koniec ubiegłego roku minus amortyzacja w ciągu badanego roku plus inwestycje w ciągu roku. Dla makroekonomii inwestycje polegają na nabywaniu nowych maszyn, urządzeń, linii produkcyjnych, budowli, hal, fabryk i zapasów związanych z procesem produkcyjnym. Inwestycje portfelowe - inwestycje w akcje i obligacje - nie są to inwestycje w rozumieniu makroekonomii.
06.10.2002 WYKŁAD 3.
PKB cd..
Wydatki i dochody w zamkniętej gospodarce.
W gospodarce, gdzie występuje tylko gospodarstwo domowe i przedsiębiorstwo, PKB tworzy tylko dochody wydawane na konsumpcje przez gospodarstwo domowe i dochody wysyłane na inwestycje przez przedsiębiorstwo.
W gospodarce otwartej pojawia się dodatkowy odpływ, czyli import i dodatkowy przypływ czyli eksport.
Podstawowe mankamenty PKB:
Cały system obliczania PKB dotyczy gospodarki rynkowej ( popyt, podaż ). Nie obejmuje działalności poza rynkowej.
Szara strefa. Np.: narkotyki, prostytucja itd..
Produkcja anty dóbr - odpadki, skażenie środowiska.
Makroekonomia - wykłady
3