13. RUCHY SPOŁECZNE I POLITYCZNE
Proces powstawania ruchu społecznego i politycznego:
Proces powstawania ruchu społecznego na przykładzie ekologów: na początku jest problem. Zawiązuje się grupa ludzi, którzy chcą walczyć przeciw danej sprawie. Grupa się powiększa do kilku miejsc (w różnych miejscach występuje ten sam problem) i łączą się. Dalej problem wychodzi poza pewien określony obszar. Tworzy się ruch społeczny, gdzie nie ma hierarchii, ludzie spotykają się spontanicznie.
Gdy są wybory, tworzy się grupa inicjacyjna, rejestrująca się w sądzie - są teraz ruchem politycznym (w tym wypadku - ekologiczny). Wyodrębnia się elitę ruchu, ale jak ktoś zajdzie wyżej, oni przejmują inne zadania - to już jest ruch polityczny.
Ruchy społeczne - to wszystkie masowe wystąpienia społeczne, które nie osiągnęły swojej dojrzałości na sformułowanie celów politycznych.
Ruch społeczny - to forma społecznej aktywności celowej, spontaniczna i masowa, o szerokim zasięgu czasu i przestrzeni, w której mniej lub bardziej sformalizowane siły społeczne żywiołowo lub w sposób świadomy i zorganizowany dążą do realizacji celów grupy społecznej, którą reprezentują.
Ruchy społeczne - to dążenie ludzi do realizacji wspólnych celów.
Ruch polityczny - forma ruchu społecznego, która wyznaczyła sobie cele polityczne.
Typy ruchów społecznych:
Ruchy niepodległościowe (narodowo-wyzwoleńcze);
Ruchy federacyjne (narodowotwórcze);
Ruchy ekstremalne (anarchia, pacyfizm, faszyzm, komunizm);
Ruchy socjalne i demokratyczne;
Ruchy religijne;
Ruchy narodowe (pozwalały na wyodrębnienie narodowości, np. Litwa, Bułgaria, itp.);
Ruch robotniczy (szeroko pojmowany);
Ruchy alternatywne (wszystkie nowe ruchy - pacyfizm, neoanarchizm).
Andrzej Towiański i ruch towiańczyków:
Powstanie towianizmu poprzedzała klęska powstania kościuszkowskiego, listopadowego, 3 zabory, była wielka emigracja w Paryżu.
Romantyzm - istotą była wiara, marzenia, poeta jest wieszczem, mistrzem, występuje oderwanie się od rzeczywistości.
Objawienia Towiańskiego: 28 maja 1828 roku (pierwsze objawienie); 11 maja 1839 roku (drugie objawienie, oddaje swój majątek i wyjeżdża do Paryża).
„Sprawa boża” - Towiański zapoznał się z literaturą (m. in. Adama Mickiewicza). Wybrał Francję, bo tam była elita, było tam największe skupisko Polaków.
„Sprawa boża” - on jest przewodnikiem, on poprowadzi naród polski do walki o niepodległość.
Polska straciła niepodległość, bo nie było zgody do Boga, była kłótnia. Trzeba było przeżyć karę, ulec cierpieniu (pokuta), potem będzie dobrze i coraz lepiej.
Towiański pojechał do Francji i spotkał się z Mickiewiczem i powiedział o „sprawie bożej” i poeta w to uwierzył. Mickiewicz uważał, że Towiańskiego należy słuchać. Towiański mówił, że to dzięki Mickiewiczowi stał się taki popularny. Towiański musiał przygotować sobie grunt do działania. Towiański miał wielu sympatyków, był wielbiony, ale także krytykowano go (pomimo tego, tworzyła się jego legenda).
Sposób na odzyskanie niepodległości - w cierpieniu czekać na niepodległość, dojdzie w końcu do tego i będzie dobrze.
Osobowość wewnętrzna - musimy odbudować najlepsze ludzkie cechy. Jak je odzyskamy, możemy myśleć o niepodległości zewnętrznej, czyli odzyskanie niepodległości.
Rosja - miano się z nią zbratać, potem ze Słowiańszczyzną i odrodzić świat.
My nie możemy przeciwstawiać się Rosji, bo to, co ona nam dała, jest od Boga.
Kwestia relacji z kościołem (urzędowy) - jest hierarchia, Pius IX odszedł od relacji człowiek-Bóg; nie było indywidualnego dbania o wiarę, panowała za duża instytucjonalizacja kościoła.
Towiański odrzucał sens istnienia kościoła jako łącznika z Bogiem. To jest niepotrzebne, musi być bezpośredni kontakt z Bogiem.
Koło Towiańskiego było bardziej radykalne od niego samego.
Mesjanizm indywidualny - jedna osoba ratuje świat.
Mesjanizm narodowy - wiele osób ratuje świat.
Zdaniem Towiańskiego narodem wybranym może być ten naród, gdzie było najwięcej wybranych mężów.
Doszło do rozłamu. Mickiewicz odszedł i stworzył własne koło. Ten ruch nie uzyskał dużej popularności, bo było zbyt dużo duchowego podejścia do wielu spraw.
Towiański został oskarżony o coś, czego nie zrobił i trafił do więzienia.
Gdy z niego wyszedł, pojechał do Szwajcarii.
Kolejne koła zaczęły powstawać we Włoszech. Towiański nadal miał wielki wpływ na wielu ludzi.
Posłannictwo Towiańskiego:
Polacy narodem wybranym (po Żydach i Francuzach). Jego mesjanizm odnoszony jest do samego Towiańskiego. Czuje się wielkim człowiekiem.
Personifikacja mesjanistyczna (do osoby Towiańskiego):
Posłannictwo (Chrystus, Napoleon, Towiański). Sprawa boża - tak Towiański mówił o swoim posłannictwie. Uważał, że to Polacy są sami sobie winni za wszelkie niepowodzenia. Rosjanie są narzędziem Boga.
Został uznany za twórcę - teodycea (ucieleśnienie). W mesjanizmie - ucieleśnienie ducha (chodzi o Mesjasza, za którego Towiański się uważał).
Atrybuty ruchów politycznych i społecznych (na przykładzie Solidarności i Faszystów):
1. Charyzmatyczny przywódca
a) Lech Wałęsa
b) Adolf Hitler
2. Elita ruchu
a) Dwie konstrukcje tworzenia „S”:
laikat tradycyjny, ortodoksyjny (Macierewicz, Olszewski) - z tego wyodrębnił się laikat częstochowski (radykalny odłam, nie honorowali porozumień Okrągłego Stołu)
Laikat z Lasek (miejscowość pod Warszawą) - (Mazowiecki, Michnik - z KOR-u) - chcieli porozumienia z komunistami.
b) Ruch faszystowski - niestabilny charakter elit. Na początku Hitler opiera się o S.A. (tak było do 1933 roku). Potem następują zmiany. Hitler uważa, że ludzie z SA zbyt dużo wiedzą i nim i dochodzi do „nocy długich noży”, podczas której ludzie z SA zostają zabici. „Fiołki marcowe” - nuworysze - oni dochodzą do Hitlera, gdy ten zaczyna wygrywać.
3. Symbolizm ruchu:
a) Solidarność -graficzne (napis „Solidarność”, znak V - od zwycięstwa), symbole (Matka Boska w klapie Lecha Wałęsy)
b) Ruch faszystowski:
Swastyka
Pozdrowienie „Heil Hitler”
Symbolika z czasów rzymskich
4. Podłoże kulturowe:
a) „S” - ważna religia i demokracja, rocznice narodowe
b) Ruch faszystowski - nawiązanie do I Rzeszy Niemieckiej (Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego);
Kultura (rozwój muzyki - szczególnie Wagner; mitologia germańska)
5. Szeroki udział mas:
a) „S” - 10 mln Polaków
b) Niemcy - występował przymus należenia do partii („Kto nie z nami, ten przeciwko nam”). Kto nie chciał należeć, musiał uciekać lub wysyłany był do specjalnego obozu
6. Więzi organizacyjne:
a) „S” - bardziej trwałe związki nieformalne, niż organizacyjne. Dopiero w 1989 roku powstawały Komitety Obywatelskie.
b) Faszyzm - pełne zorganizowanie
7. Środki działania:
a) „S” - manifestacje, rocznice, strajki, ulotki. Do 1980 roku - robotnicy na ulicę. Od 1980 roku - pozostawanie w zakładach pracy.
b) Ruch faszystowski - manifestacje, bojówki faszystowskie, w stosunku do niezdecydowanych - szykany.
8. Program:
a) „S” - postulaty sierpniowe (21)
b) faszyści - Mein Kampf
9. Miejsca skupienia:
a) „S” - miejsca skupienia to Gdańsk, Warszawa, Szczecin; specjalne miejsca skupienia (Stocznie w Gdańsku, Szczecinie, Kościół św. Brygidy w Gdańsku, Kościół na Żoliborzu - Popiełuszko)
b) ruch faszystowski - miejsca skupienia to Monachium, Berlin; specjalne miejsca skupienia to piwiarnia w Monachium, Norymberga
723