Polityka regionalna - pojęcie najszersze. Jest to polityka UE związana z wyrównywaniem dysproporcji regionalnych w rozwoju społecznym i gospodarczym przy pomocy instrumentów finansowych.
Fundusze strukturalne - instrumenty finansowe polityki regionalnej. Wyróżniamy 4+1:
1) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (1975)
2) Europejski Fundusz Społeczny (1957)
3*) Europejski Fundusz Spójności (kohezji) (1992) - ma zasięg czasowy i przestrzenny (terytorialny) prawdopodobnie po 2020 przestanie istnieć
4) Europejski Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich (1962-2006)
5) Europejski Fundusz Rybacki (1992) - do 2006 nazywał się Europejski Instrument Wspierania Rybołówstwa
Polityka spójności jest kierowana do krajów, w których trzeba wyrównywać różnice.
Tylko integracja równych elementów daje największe efekty ekonomiczne.
Region - to pewien wyodrębniony obszar, względnie jednolity, mający cechy naturalne i nabyte. Cechy naturalne, to takie, które region posiada "z urodzenia", np. gwara, wyznanie. Cechy nabyte to takie, które region nabywa dodatkowo, np. w sposób obiektywny lub są mu subiektywnie nadane, ale w sposób celowy.
Euroregion - to zorganizowany region transgraniczny (musi być granica państwa, nie wystarczy współpraca transgraniczna).
Współpraca transgraniczna - Europejska Konwencja Ramowa o współpracy Transgranicznej między Wspólnotami i Władzami Terytorialnymi (Konwencja Madrycka). Współpraca transgraniczna to każde wspólnie podjęte działania mające na celu umacnianie i rozwój sąsiedzkich kontaktów między wspólnotami i władzami terytorialnymi dwóch lub większej ilości stron jak również przyjęcie wspólnych uzgodnień do realizacji tych zamierzeń i podpisanie umowy.
Obszar współpracy to region transgraniczny. Zorganizowanie regionu przy pomocy instytucji. Każdy euroregion jest współpracą transgraniczną, a nie każda współpraca transgraniczna jest euroregionem.
Euroregion to fenomen europejski. Pomysłodawcą euroregionów były Niemcy. Pierwszy euroregion powstał w 1958r. na granicy niemiecko-holenderskiej. W granicach Polski jest 18 euroregionów.
SERG (1970) - Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych.
LACE - euroregion - formalna struktura współpracy transgranicznej skupiająca przedstawicieli szczebla lokalnego i regionalnego, a także w uzasadnionych przypadkach partnerów gospodarczych i społecznych i ma zwykłą strukturę organizacyjną składającą się z rady, zarządu, sekretariatu i tematycznych grup roboczych.
Etapy kształtowania się polityki regionalnej:
1) 1957-1975 - traktaty rzymskie - powołanie EFRR - tzw. polityka regionalna (doraźne działania)
2) 1975/76 do JAE (1985/87)
3) od JAE do 1992 (Traktat z Maastricht)
4) 1993-1999
5) 2000-2006 - strategia lizbońska
6) 2007-2013 - strategia Europa 2020
7) 2014-2020
Zasady polityki (euro)regionalnej:
I zasady generalne:
1) subsydiarność - UE nie zastępuje państwa członkowskiego, tylko je uzupełnia. Każde państwo, poszczególne jego regiony są odpowiedzialne za swój rozwój regionalny i lokalny
2) partnerstwo - współpraca i dialog między wszystkimi podmiotami polityki regionalnej. Współpraca wertykalna - współpraca KE z podmiotami krajowymi, regionalnymi, lokalnymi. Współpraca horyzontalna - dialog, który odbywa się w kraju.
II zasady organizacyjne
1) zasada kompatybilności - zgodność - polityka regionalna musi być zgodna z prawem unijnym (pierwotnym i wtórnym), politykami sektorowymi, ogólną strategią działania UE (planem rozwojowym)
2) zasada programowania - środki finansowe trafiają wg pewnego klucza, czyli na program. Jest ona trójszczeblowa:
* kraj opracowuje strategię rozwoju
* strategia jest przedstawiana Komisji i tam następuje zapoznanie się ze strategią rozwojową każdego kraju i wraca do państwa z poprawkami - Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia
* w ramach Ram sporządzane są programy operacyjne PO. Są 4 ogólne (Infrastruktura i Środowisko, Innowacyjna Gospodarka, Kapitał Ludzki, Regionalne Programy Operacyjne, (Pomoc Techniczna)) i 2 szczegółowe, (Rozwój Polski Wschodniej, Europejska Współpraca Terytorialna)
W ramach programów operacyjnych realizuje się projekty
III zasady finansowe:
1) zasada dofinansowania - nie ma finansowania całkowitego, tylko dofinansowywanie przez UE
2) zasada koncentracji - koncentracja na celach polityki regionalnej - konwergencja, konkurencyjność i zatrudnienie, europejska współpraca terytorialna
IV zasady oceny:
1) monitoring - dotyczy celów, obszarów wsparcia, projektów, zgodności traktowania środków, dotrzymywania procedur
2) ocena finansowa - dokonuje jej państwo w oparciu o własne prawodawstwo, może się włączyć Komisja Europejska, może żądać korekt, wstrzymania projektu
3) ocena ostateczna - przebiega w trzech płaszczyznach:
- ocena ex ante (wstępna) - dokonują jej odpowiednie jednostki, kontroluje się jak przebiegał monitoring, ocena finansowa, powraca się do celów założycielskich
- ocena śródterminowa - cały przebieg wdrożeniowy, przeprowadzają odpowiednie struktury
- ocena ex post (po fakcie) - ocena efektów końcowych, włącza się Komisja Europejska, bierze też udział państwo, władze lokalne, regionalne, w których realizowany był projekt
Ewolucja polityki regionalnej
1957-75 - tzw. polityka regionalna - obsługiwana przez EFS i EF Orientacji i Gwarancji Rolnej. Traktat Rzymski. Trzy raporty (Mothe'a, Birkerlbacha, Rossiego). Włączenie polityki regionalnej do tzw. Średniookresowych Programów Rozwoju. 1972 - szczyt paryski - decyzja o powołaniu EFRR. Raport Thomsona
1976-85/87 - EFRR (+2 EFS, EFOiGR). Ustalenie budżetu polityki regionalnej - 16% ogółu wydatków. Pierwsze zasady - zasada dodatkowości (dofinansowania), zasada koordynacji. Finansowanie - od zasady kwot krajowych do tzw. intertwencji wiełkowych
1985/87-1992 - JAE - 1985 - cały rozdział o polityce regionalnej. Budżet wzrasta z 16 do 25%. Zasady monitoringu i oceny. Wprowadzono instytucje Inicjatyw Wspólnotowych
1993-1999 - Przyjęcie siedmioletnich okresó programowania. Duży budżet (perspektywiczny, 7-letni) i mały budżet (bieżący, roczny). 1/3 budżetu ogólnego to budżet polityki regionalnej. Utworzenie struktury organizacyjnej Komitetu regionów - reprezentacja regionów na forum UE. Uporządkowanie zasad. Dopracowana zasada koncentracji. Cele: kowergencja, restrukturyzacja społeczna i ekonomiczna regionów, zwalczanie bezrobocia także wśród młodych, wspólna polityka rolna, pomoc dla regionów ekstremalnych (o niskiej gęstosci zaludnienia). Dokonano uporządkowania krajów wraz z euroregionami w 4 grupy. Kryteria brane pod uwagę przy podziale to: dysproporcje ekonomiczne (PKB, wskaźnik inwestycji, infrastruktura), społeczne (stopa bezrobocia, stopa zatrudnienia, dynamika wielkości zatrudnienia, struktura zatrudnienia, zasoby siły roboczej - struktura wiekowa), demograficzno-geograficzne/przyrodnicze (gęstość zaludnienia). PODZIAŁ KRAJÓW
I kraje spójne (konwergencyjne, najbiedniejsze) - wyraźne dysproporcje gospodarcze, PKB<75% średniej unijnej. Są to: Hiszpania, Portugalia, Grecja, (Irlandia), Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Czechy, Słowacja, Węgry, Cypr, Malta, Słowenia, Bułgaria, Rumunia)
II kraje północne i kontynentalne - gdzie podstawowe dysproporcje to dysproporcje zatrudnieniowe, pozostałe problemy wyróżniają się dużą różnorodnoscią i podatnością na zmiany: Austria, Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Francja, Wielka Brytania
III kraje, gdzie istota i ranga problemów różnią się znacząco między regionami w kraju. Duże zróżnicowanie regionalne. Dają o sobie znać problemy gospodarcze i zatrudnieniowe: Niemcy, Włochy
IV kraje nordyckie: Szwecja, Finlandia, dominują ekstremalne warunki przyrodnicze, niska gęstość zaludnienia
2000-2006 Cele: 1) konwergencja 2) restrukturyzacja ekonomiczna i społeczna regionów 3) walka z bezrobociem 4) inicjatywy wspólnotowe: - INTERREG - EQUAL - URBAN - LEADER "+" |
2007-2013 Cele: 1) konwergencja 2) konkurencyjność i zatrudnienie 3) europejska współpraca terytorialna Inicjatywy wspólnotowe: - JESICA - JEREMIE - JASPIS |
2014-2020 Cele: 1) konwergencja - regiony słabo rozwinięte, przejściowe, odległe 2) konkurencyjność i zatrudnienie- regiony rozwinięte 3) europejska współpraca terytorialna 4) "Łącząc Europę" - instrument związany z cyfryzacjæ, infrastrukturą, transportem |
Instrumenty finansowe w regionach i euroregionach 2007-2013
Unijne I 1) EFRR 2) EFS 3) Fundusz spójności II 4) Europejski Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich 5) Europejski Fundusz Rybacki III inicjatywy wspólnotowe 2000-2006, 2007-2013 - pula finansów wydzielona z funduszów, nie są funduszami IV Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa - wspierający Partnerstwo Wschodnie |
Fundusze pozaunijne, ale wynikające z partnerstwa z innymi krajami: 1) fundusze norweskie - fundusz EOG - fundusz norweski 2) granty szwajcarskie
|
Euroregiony wobec problemów społecznych w UE - wykład, prof. dr hab. Maria Greta
1