Pojęcie modele integracji:

Integracja (łac. integratio - odnowienie, scalenie, uzupełnienie). Integracja oznacza tworzenie w miarę jednolitej, nowej całości z istniejących już elementów. Najczęściej termin integracja używany jest łącznie z określeniami: gospodarcza, społeczna, polityczna, kulturowa, czy regionalna.

Modele integracji:

1) pluralizm (transakcjonizm) - kierunek w stosunkach międzynarodowych przyjmujący zasadę wielofaktorowości. Integracja polega na stworzeniu wspólnoty państw o wysokim poziomie wymiany dyplomatycznej, ekonomicznej i politycznej. W procesach integracyjnych szczególnie istotne są nie tyle instytucje formalne, co czynniki umożliwiające zawieranie trwałych transakcji gwarantujących powiązania ekonomiczne i polityczne. Integracji sprzyjają: kontakty, wymiana i łączność między ludźmi.

2) funkcjonalizm i neofunkcjonalizm:

a) funkcjonalizm - integracja to proces wzajemnych dostosowań. Stosunki międzynarodowe mają apolityczny charakter. Istotna rola organizacji międzynarodowych. Pomijane są stosunki społeczne, ekonomia jest skutecznym środkiem integracji.

b) neofunkcjonalizm - rozwinął się na gruncie krytyki funkcjonalizmu tradycyjnego. Integracja ekonomiczna i unia polityczna są ze sobą powiązane na zasadzie efektu rozprzestrzeniania się. Uczestnicy integracji najpierw podejmują decyzje o charakterze ekonomiczno-społecznym, a w dalszej kolejności rozszerzają je o sferę polityczną.

3) federalizm - jest najdalej idącą formą integracji państwa, w której państwa decydują się na stopniową rezygnację z posiadanych uprawnień na rzecz wspólnie tworzonych struktur, instytucji o charakterze ponadnarodowym. W ten sposób tworzy się państwo związkowe posiadające ponadnarodowe, demokratyczne instytucje z władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Centralizacja określonych funkcji na szczeblu rządu federalnego i decentralizacja na poziomie lokalnym i regionalnym.

Historia integracji europejskiej

* Traktat Paryski - traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (TEWWiS) podpisano w Paryżu 18 kwietnia 1951r. TEWWiS wszedł w życie 23 lipca 1952r. i obowiązywał przez 50 lat (do 23 lipca 2002r.)

* Traktaty Rzymskie - 25 marca 1957r. podpisano w Rzymie traktaty powołujące do istnienia EWG i EURATOM. Weszły w życie 1 stycznia 1958r.

* Jednolity Akt Europejski - JAE był umową międzynarodową zawartą w ramach Wspólnot Europejskich modyfikującą Traktaty Rzymskie. Podpisany w 1986r. Współdziałanie Wspólnot rozciągnięto na nowe dziedziny takie jak: spójna polityka gospodarcza i społeczna, ochrona środowiska, rozwój nauki i postęp technologiczny.

* Traktat o Unii Europejskiej - wszedł w życie w 1993r. w skład nowo powstałej Unii Europejskiej weszły Wspólnota Europejska (wcześniej EWG), EWWiS oraz EURATOM. Do pierwotnego gospodarczego wymiaru współpracy między państwami (I filar) dodano wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (II filar) i wspólną politykę dotyczącą wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (III filar).

Etapy rozszerzania Unii Europejskiej

18 kwietnia 1951 powstała EWWiS. Celem tej organizacji było istnienie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego państw członkowskich: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, Niemiec i Włoch.

1973 - pierwsze rozszerzenie: Dania, Irlandia i Wielka Brytania.

1981 - drugie rozszerzenie: Grecja

1986 - trzecie rozszerzenie: Hiszpania i Portugalia

1995 - czwarte rozszerzenie: Austria, Finlandia i Szwecja. Społeczeństwo Norwegowie drugi raz wypowiadają się w referendum przeciw przyłączeniu ich kraju do WE.

2004 - piąte rozszerzenie : Cypr, Czechy, Estonia, Litwa Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia,

2007 - szóste rozszerzenie: Bułgaria i Rumunia

Kraje kandydujące: Turcja, Chorwacja, Macedonia i Islandia.

Instytucje Unii Europejskiej:

1) Parlament Europejski (Strasburg) - reprezentacja obywateli UE. Kadencja trwa 5 lat. Eurodeputowani wybierani są w wyborach powszechnych bezpośrednich przez obywateli państw członkowskich. Prawo wyborcze, zarówno czynne jak i bierne jest związane z obywatelstwem UE. Liczba miejsc w PE przysługująca państwu członkowskiemu zależy od liczby ludności tego państwa. Podczas obecnej kadencji (2009-14) w PE zasiada 736 posłów. Na czele PE stoi przewodniczący. Kieruje on pracami PE i reprezentuje go w stosunkach zewnętrznych. Przewodniczący wybierany jest bezwzględną większością głosów na połowę okresu Kadencji Parlamentu w głosowaniu tajnym. Kompetencje Parlamentu Europejskiego:

* legislacyjne - stanowi prawo europejskie

* budżetowe - uchwala budżet

* inicjatywy - może żądać od Komisji przedłożenia aktów prawnych, których ustanowienie uważa się za niezbędne w celu wykonania postanowień Traktatów

* kontrolne - wybiera przewodniczącego Komisji, zatwierdza ostateczny skład Komisji, może uchwalić wotum nieufności dla Komisji ze względu na jej działalność

2) Rada Europejska (Bruksela) - powstała w 1974r. jako nieformalne forum dyskusji między szefami państw i rządów. Status formalny zyskała w 1992r. dzięki Traktatowi z Maastricht, w którym jej funkcję zdefiniowano jako dawanie Unii impulsów niezbędnych do rozwoju oraz określanie ogólnych politycznych warunków tego rozwoju.

3) Rada Unii Europejskiej (Bruksela) - organ prawodawczy Unii. Organ międzyrządowy - członkowie Rady reprezentują interesy swoich państw członkowskich i działają zgodnie z instrukcjami swoich rządów. W RUE zasiadają ministrowie każdego państwa członkowskiego odpowiedzialni za daną dziedzinę. Główną kompetencją RUE jest stanowienie prawa wspólnie z Parlamentem. Rada występuje w 10 formacjach (Rada ds. Ogólnych, Rada ds. Zagranicznych, Rada ds. Gospodarczych i Finansowych, Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów, Rada ds. Konkurencyjności, Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii, Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa, Rada ds. Środowiska, Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury), którym przyporządkowane są wszystkie dziedziny polityki Unii.

Kompetencje Rady Unii Europejskiej:

* przyjmuje akty ustawodawcze - rozporządzenia, dyrektywy, memoranda, stanowiska itp. najczęściej w trybie współdecyzji z Parlamentem.

* uczestniczy w koordynacji polityk państw członkowskich

* rozwija wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa na podstawie ogólnych wytycznych Rady Europejskiej

* zawiera w imieniu Unii umowy międzynarodowe

* uchwala wraz z Parlamentem Budżet UE.

4) Komisja Europejska (Bruksela) - jest organem wykonawczym i reprezentuje interesy UE jako całości. Nazwa „Komisja” odnosi się zarówno do zespołu komisarzy, jak i do samej instytucji. Komisja składa się z 27 komisarzy, w tym wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Komisja jest powoływana na 5 lat.

Kompetencje Komisji Europejskiej:

* ustalanie celów i priorytetów działań

* przedstawianie Parlamentowi i Radzie projektów legislacyjnych (inicjatywa legislacyjna)

* czuwanie nad polityką UE i nad jej budżetem oraz ich wykonywanie

* egzekwowanie prawa europejskiego wraz z Trybunałem Sprawiedliwości

* reprezentowanie Unii na arenie międzynarodowej (negocjowanie umów handlowych między UE a państwami trzecimi itp.)

* Komisja proponuje podjęcie działania na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym (subsydiarność)

Dokumenty i dane Komisji Europejskiej:

* zielone księgi - dokumenty stanowiące punkt wyjścia do debaty i konsultacji

* białe księgi - konkretne propozycje Komisji w sprawie działań Unii

* Eurostat - oficjalne dane statystyczne Unii

* Eurobarometr - badania opinii w kwestiach związanych z Unią.

5) Trybunał Sprawiedliwości UE (Luksemburg) - utworzony w 1952r.. jego podstawową misją jest czuwanie „nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu” traktatów. Stanowi władzę sądowniczą Unii Europejskiej i czuwa we współpracy z sądami państw członkowskich nad jednolitym stosowaniem i jednolitą wykładnią prawa UE. Obejmuje 3 organy sądowe: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd (utworzony w 1988r.), Sąd do Spraw Służby Publicznej (utworzony w 2004r.)

W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, co oznacza, że reprezentowane są wszystkie krajowe porządki prawne UE. Trybunał Sprawiedliwości jest wspomagany przez 8 rzeczników generalnych, których rolą jest przedstawianie uzasadnionych opinii w sprawach wniesionych przed Trybunał. Kompetencje Trybunału Sprawiedliwości:

1) kontrola legalności aktów instytucji Unii Europejskiej

2) czuwanie nad poszanowaniem przez państwa członkowskie obowiązków wynikających z traktatów

3) wykładnia prawa Unii na wniosek sądów krajowych.

6) Trybunał Obrachunkowy (Luksemburg) - sprawuje kontrolę nad finansami UE. Przeprowadza kontrole, na podstawie których ocenia pozyskiwanie i wykorzystywanie funduszy UE. Wyniki swoich kontroli prezentuje w drodze sprawozdań i opinii. Trybunał promuje rozliczalność i przejrzystość oraz pomaga Parlamentowi i Radzie w nadzorowaniu wykonania budżetu UE, w szczególności w ramach procedury udzielania absolutorium.

7) Europejski Bank Centralny (Frankfurt nad Menem) - stanowi centralny element Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) skupiającego EBC oraz banki centralne państw członkowskich UE. EBC to wyspecjalizowana, niezależna instytucja powołana do prowadzenia polityki pieniężnej w strefie euro. Posiada osobowość prawną oraz własne organy i uprawnienia decyzyjne.

Organy doradcze:

1) Komitet Regionów (Bruksela) - powstał w 1994r. Składa się z przedstawicieli władz lokalnych i regionalnych krajów członkowskich. Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat spośród kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie. Ich mandat jest odnawialny.

Zadania Komitetu Regionów:

* Komitet zapewnia reprezentację interesów lokalnych w procesie stanowienia prawa unijnego poprzez opiniowanie projektów aktów prawnych, w szczególności w sprawach: zatrudnienia, kształcenia, funduszy strukturalnych, środowiska, kultury, ochrony ludności, zmian klimatu, czy energii.

* może również wydawać opinie z własnej inicjatywy (opinie Komitetu nie mają charakteru wiążącego)

* każdego roku Komitet Regionów odbywa 5 sesji plenarnych

2) Komitet Ekonomiczno-Społeczny (Bruksela) - powstał w 1957r. na mocy Traktatu Rzymskiego. W jego skład wchodzą 3 grupy:

* Grupa I - przedstawiciele organizacji pracodawców

* Grupa II - przedstawiciele pracowników

* Grupa III - pozostałe środowiska gospodarcze i społeczne.

Funkcje Komitetu:

* przedstawia swoją opinię Radzie, Komisji i PE albo na ich wniosek, albo z własnej inicjatywy

* zachęca społeczeństwo obywatelskie do większego angażowania się w kształtowanie polityki UE

* wzmacnia rolę społeczeństwa obywatelskiego w krajach nie należących do UE oraz pomaga tworzyć struktury doradcze

* opinie Komitetu Ekonomiczno-Społecznego nie mają charakteru wiążącego.

Integracja europejska w obszarze polityki społecznej

Cele polityki społecznej w UE

Polityka społeczna UE to działania Wspólnoty mające na celu powstanie ponadnarodowego prawa, jak również wzajemne uznawanie minimalnych standardów socjalnych przez państwa członkowskie.

Zadania polityki społecznej UE

Do zakresu zagadnień polityki społecznej UE zalicza się:

- politykę zatrudnienia

- stosunki pracy

- szkolenia zawodowe

- ochronę społeczną, bezpieczeństwo i higienę pracy

- ustanawianie minimalnych norm ochrony zatrudnienia

- przeciwdziałanie bezrobociu

- zwalczanie dyskryminacji

- dialog społeczny

Przesłanki integracji w obszarze socjalnym

1) Konieczność opracowania mechanizmu równoważącego kwestie społeczne i gospodarcze

2) Przekonanie, że integracja europejska nie może ograniczać się jedynie do tworzenia wspólnej przestrzeni ekonomicznej, lecz ma dotyczyć szeroko rozumianych procesów gospodarczych i społecznych

Traktaty Rzymskie

Przepisy dotyczące praw społecznych zostały ujęte już w Traktacie Rzymskim, ustanawiającym w 1957r. EWG. W pierwszych latach funkcjonowania EWG polityka społeczna miała marginalne znaczenie. Za priorytetowy cel Wspólnoty uznano szeroko zakrojoną integrację gospodarczą.

Polityka społeczna w Traktatach Rzymskich: Państwa założycielskie EWG uznały, iż wzrost gospodarczy automatycznie doprowadzi do rozwoju sfery społecznej, a integracja gospodarcza pociągnie za sobą samoczynne dostosowanie przepisów socjalnych w ramach Wspólnoty. Najistotniejsze: artykuły 123-125 deklarowały utworzenie specjalnego instrumentu finansowego - Europejskiego Funduszu Społecznego, którego podstawowym zadaniem miało być stymulowanie mobilności pracowników wewnątrz Wspólnoty oraz ułatwianie im adaptacji zmian procesów produkcji.

Szczyt w Paryżu (1972) - stwierdzono, że wzrost w sferze gospodarczej nie pociągnął za sobą postępu w sferze socjalnej, jak wcześniej zakładano. Stwierdzono, że warunki życia w poszczególnych państwach członkowskich są zbyt zróżnicowane, a kwestia poprawy jakości życia powinna być rozstrzygnięta przy udziale wszystkich partnerów społecznych.

Program Akcji Społecznej (1973)

W programie tym określono 3 podstawowe wytyczne dla polityki społecznej:

1) pełne i lepsze zatrudnienie

2) lepsze warunki życia i pracy

3) większy udział pracowników i partnerów społecznych w procesach decyzyjnych.

Ten pierwszy program socjalny Wspólnoty został ostatecznie uchwalony przez Radę Ministrów w 1974r.

Jednolity Akt Europejski

Regulacje w pierwszej połowie lat 80. dotyczyły głównie problemów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy. Dopiero podpisany w 1986r. Jednolity Akt Europejski określił nowe kompetencje Wspólnoty w dziedzinie polityki socjalnej.

Kwestie socjalne w JAE:

* wzrosła ranga dialogu społecznego na szczeblu europejskim

* podkreślono konieczność skoordynowania działań europejskich funduszy strukturalnych w celu poprawienia jakości życia w biedniejszych państwach członkowskich

* według postanowień JAE, polityka Wspólnoty powinna zmierzać do zachowania spójności pomiędzy gospodarką i problemami socjalnymi.

Traktat z Maastricht (1992r.)

Do Traktatu dołączono Porozumienie w Sprawie Polityki Społecznej, w którym państwa członkowskie, wykluczeniem Wielkiej Brytanii, zostały upoważnione do korzystania z organów, procedur i mechanizmów traktatowych dla celów polityki społecznej. W Porozumieniu określono cele polityki społecznej, które jedynie w kwestii praw pracowników i dialogu społecznego wykraczały poza ramy Traktatu o WE. Zadania UE w obszarze polityki społecznej wg Traktatu z Maastricht

Zadaniem Wspólnoty jest wspieranie wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenie stopy życiowej obywateli UE oraz podejmowanie działań zmierzających do poprawy poziomu oświaty i kształcenia zawodowego. Ponadto cele polityki społecznej powinny być realizowane w oparciu o zasadę pomocniczości (subsydiarności).

Europejska Karta Społeczna (RE)

Podpisana w 1961r. Zawiera prawa i wolności oraz ustanawia mechanizm nadzoru gwarantujący ich przestrzeganie przez Państwa-Strony. Od 1996r. zrewidowana EKS, która weszła w życie w 1999r. stopniowo zastępuje pierwotny traktat z 1961r.

Prawa gwarantowane:

1) prawo do mieszkania:

* dostęp do mieszkań o odpowiednim standardzie

* ograniczenie bezdomności

* polityka mieszkaniowa nakierowana na wszystkie kategorie osób nie posiadających wystarczających zasobów

* procedury ograniczające przymusową eksmisję

* równy dostęp dla osób nie będących obywatelami do mieszkań socjalnych i zasiłków mieszkaniowych

* budownictwo mieszkaniowe i zasiłki mieszkaniowe dostosowane do potrzeb rodziny

2) zdrowie:

* dostęp do efektywnego systemu ochrony zdrowia dla całek populacji

* polityka zapobiegania chorobom, w szczególności poprzez zapewnienie zdrowego środowiska

* polityka ukierunkowana na usuwanie zagrożeń dla zdrowia wynikających z pracy w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy na płaszczyźnie prawnej oraz w praktyce

* ochrona macierzyństwa

3) edukacja:

* bezpłatna edukacja na poziomie podstawowym i średnim

* bezpłatne i efektywne poradnictwo zawodowe

* dostęp do przygotowania do zawodu (ogólne i zawodowe szkolnictwo średnie), uniwersyteckiego i pozauniwersyteckiego szkolnictwa wyższego, szkolenia zawodowego

* środki specjalne dla obcokrajowców przebywających na terenie państwa

* integracja dzieci niepełnosprawnych w ramach zwykłego systemu szkolnictwa

* dostęp do edukacji i szkolenia zawodowego dla osób niepełnosprawnych

4) praca i zatrudnienie:

* zakaz pracy przymusowej

* zakaz zatrudnienia dzieci poniżej 15 lat

* specjalne warunki zatrudnienia osób w wieku 15-18 lat

* prawo pracownika do zarabiania na życie pracą swobodnie wybraną

* polityka gospodarcza i społeczna skierowana na osiągnięcie pełnego zatrudnienia

* sprawiedliwe warunki pracy w zakresie płacy i czasu pracy

* ochrona godności w pracy oraz ochrona przed molestowaniem seksualnym

* wolność tworzenia związków zawodowych i organizacji pracodawców w celu ochrony interesów ekonomicznych i socjalnych, wolność wstępowania lub nie wstępowania do tych organizacji

* promocja wspólnych konsultacji, rokowań zbiorowych oraz mechanizmów pojednawczych i dobrowolnego arbitrażu

* ochrona w przypadku zwolnienia z pracy

* prawo do strajku

* dostęp do zatrudnienia dla osób niepełnosprawnych

5) ochrona prawna i społeczna:

* status prawny dziecka

* traktowanie młodocianych przestępców

* ochrona przed złym traktowaniem i nadużyciami

* zakaz jakichkolwiek form wykorzystywania (seksualnego i innych)

* prawna ochrona rodziny (równość pomiędzy małżonkami oraz małżonków w stosunku do dzieci, ochrona dzieci w przypadku rozpadu rodziny)

* prawo do ubezpieczenia społecznego, zabezpieczenia społecznego oraz świadczeń socjalnych

* prawo do ochrony przed ubóstwem i wykluczeniem społecznym

* opieka nad dziećmi

* specjalne środki ochrony osób w podeszłym wieku

6) przemieszczanie się osób:

* prawo do łączenia się rodzin

* prawo obywateli do opuszczenia własnego kraju

* gwarancje proceduralne w przypadku wydalenia z kraju

* uproszczenie formalności imigracyjnych

7) kwestia dyskryminacji:

* prawo kobiet i mężczyzn do równego traktowania i równych szans w zatrudnieniu

* prawo wszystkich obywateli i obcokrajowców legalnie zamieszkujących i/lub pracujących na terytorium Państwa, do tego by prawa gwarantowane Kartą były przestrzegane bez dyskryminacji ze względu na rasę, płeć, wiek, kolor skóry, język, religię, przekonania, narodowość, pochodzenie społeczne, stan zdrowia lub przynależność do mniejszości narodowej.

* zakaz dyskryminacji ze względu na obowiązki rodzinne

* prawo osób niepełnosprawnych do integracji społecznej i uczestnictwa w życiu społeczeństwa.

Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników

Uchwalona przez Radę UE w dniach 8-9 grudnia 1989r. w Strasburgu. Tekst dokumentu inspirowany był EKS oraz konwencjami MOP. Kartę przyjęło 11 państw członkowskich Wspólnoty (z wyjątkiem Wielkiej Brytanii). Karta została zatwierdzona przez Komitet Społeczno-Ekonomiczny oraz przez Parlament Europejski. Mimo że akt nie ma charakteru prawnego, Karta jest pewnym symbolem wartości uznanych za podstawowe w sprawach społecznych we Wspólnocie Europejskiej.

Podstawowe prawa społeczne pracowników:

1) prawo do pracy w państwie Wspólnoty zgodnie z własnym wyborem

2) prawo do godziwego wynagrodzenia

3) prawo do poprawy warunków życia i pracy

4) prawo do ochrony socjalnej zgodnie z obowiązującymi przepisami krajowymi

5) prawo do swobody zrzeszania się i rokowań zbiorowych

6) prawo do szkolenia zawodowego

7) prawo kobiet i mężczyzn do równego traktowania

8) prawo pracowników do informacji, konsultacji i uczestnictwa

9) prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy

10 ochrona dzieci i młodzieży
11) zagwarantowanie osobom starszym minimalnego poziomu życia

12) poprawa społecznej i zawodowej integracji osób niepełnosprawnych

Konwencja nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy

Zabezpieczeniem społecznym określa się wszystkie rodzaje działalności socjalnej i wszelkie świadczenia wymienione w Konwencji nr 102 MOP z 1952r. o normach minimalnych w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, w której określono koncepcję ryzyka socjalnego powiązanego z określonym świadczeniem.

Ryzyko społeczne w Konwencji 102 MOP Konwencja obejmuje ryzyka:

1) choroby - ryzyko ma charakter złożony, niejednorodny, przysługują świadczenia zdrowotne i pieniężne związane z utratą zarobku z powodu choroby

2) bezrobocia - utrata zarobków z powodu niemożności otrzymania odpowiedniego zatrudnienia przez osobą zdolną do pracy i mogącą ją podjąć

3) starości - zapewnienie środków do życia po osiągnięciu ustalonego wieku

4) wypadku przy pracy i choroby zawodowej - ryzyko złożone, określone szeroko i precyzyjnie (rozbudowany katalog świadczeń)

5) konieczności utrzymywania dzieci - wsparcie materialne i rzeczowe rodzin

6) macierzyństwa - wsparcie materialne i świadczenia zdrowotne w związku z utratą zarobku w okresie ciąży, porodu, połogu i potrzeby opieki zdrowotnej w tych okresach

7) inwalidztwa - niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek działalności zawodowej w ustalonym stopniu, jeżeli można przypuszczać, że będzie trwała, w związku z czym następuje utrata zarobków

8) śmierć żywiciela rodziny - utrata przez wdowę lub dzieci środków do utrzymania

Zgodnie z Konwencją do zabezpieczenia społecznego zostały włączone następujące świadczenia:

1) opieka lekarska

2) zasiłki chorobowe

3) świadczenia w czasie bezrobocia

4) świadczenia na starość

5) świadczenia w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych

6) świadczenia rodzinne

7) świadczenia macierzyńskie

8) świadczenia w razie inwalidztwa

9) świadczenia w razie śmierci żywiciela rodziny

Instytucje globalnej polityki społecznej

Pojęcie globalizacji - Ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności i integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się „jednego świata", światowego społeczeństwa, zanikanie kategorii państwa narodowego, kurczenie się przestrzeni społecznej i wzrost tempa interakcji poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych oraz wzrost znaczenia organizacji ponad- i międzynarodowych, w szczególności ponadnarodowych korporacji.

Globalizacja jest również widziana jako zjawisko powodujące wzrost nowych, nieprzewidywalnych form ryzyka oraz wzrost nierówności społecznych w skali globu, czy też w skali poszczególnych społeczeństw. Skutki tych procesów nie są do końca rozpoznane, mogą prowadzić zarówno do większej homogenizacji kultury, jak i do zwiększenia różnorodności kulturowej

Globalizacja a polityka społeczna

Globalizacja tworzy problemy socjalne, które wymagają podejścia ponadnarodowego. dokumentuje zawodność instytucji państwa (zbyt małe, aby sprostać wielkim kwestiom socjalnym i zbyt wielkie, aby rozwiązać małe problemy). zmienia proporcje dotyczące równowagi sił pomiędzy kapitałem a pracą. Mała mobilność kapitału sprzyja zwiększonej sile reprezentacji pracowniczych, zwiększona mobilność w otwartej gospodarce rynkowej osłabia związki zawodowe. stymuluje konkurencyjność, a ta zmienia parytety w polityce społecznej. Szansę otrzymują kraje o tańszej sile roboczej i niższych kosztach socjalnych. sprzyja internacjonalizacji polityki społecznej; obserwujemy wędrówkę idei i wymianę doświadczeń, powstaje nowa, zbiorowa świadomość, która ma ponadgraniczny charakter. Zmienia priorytety w polityce społecznej; zamiast zajmować się „bogatymi" biednymi w krajach wysoko rozwiniętych przesuwa się ciężar zainteresowań decydentów na biednych w innych krajach, gdyż mogą oni stanowić zagrożenie dla bogatych społeczności (produkcja narkotyków, terroryzm, niekontrolowany napływ migrantów itp.).

Organizacja Narodów Zjednoczonych jako podmiot globalnej polityki społecznej

ONZ jest międzynarodową organizacją, utworzoną po Drugiej Wojnie Światowej w celu:

• utrzymania pokoju i bezpieczeństwa światowego,

• rozwijania przyjaznych stosunków między narodami,

• wspierania postępu społecznego,

• walki o prawa człowieka i poprawy standardów.

Państwa-członkowie są złączone zasadami Karty Narodów Zjednoczonych - międzynarodowego porozumienia, wymieniającego prawa i obowiązki członków globalnej społeczności.

Powstanie ONZ

Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana 26 czerwca 1945 r. w San Francisco i tym samym dała początek ONZ - organizacji zastępującej przedwojenną Ligę Narodów i opartej na zasadzie suwerennej równości państw. Do ONZ należą 192 kraje (2010 r.) o różnych modelach polityki społecznej.

Deklaracja Praw Człowieka

ONZ promuje rozwój społeczny, pomaga głodującym, chorym, analfabetom, przeciwstawia się wszelkiej dyskryminacji. Podstawą działania jest Deklaracja Praw Człowieka z grudnia 1948r, w której występuje wiele uniwersalnych wartości, angażujących ludzi do działań na rzecz sprawiedliwości w wymiarze globalnym.

System Narodów Zjednoczonych. Na System Narodów Zjednoczonych składają się:

• Organizacja Narodów Zjednoczonych,

• Programy i fundusze Narodów Zjednoczonych,

• Wyspecjalizowane organizacje Narodów Zjednoczonych

Organy Organizacji Narodów Zjednoczonych:

Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarczo - Społeczna, Rada Powiernicza,

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Sekretariat. Pięć z nich ma swoją siedzibę w Nowym Jorku, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości rezyduje w Hadze.

Programy i fundusze Narodów Zjednoczonych

Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF), Program Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju (UNDP), Światowy Program Żywnościowy (WFP). Działają dla rozwoju, pomocy humanitarnej oraz praw człowieka

Wyspecjalizowane organizacje Narodów Zjednoczonych

Zajmują się takimi dziedzinami jak: ochrona zdrowia, praca, rolnictwo. Instytucje te koordynują swoją pracę z ONZ dzięki specjalnym umowom, ale pozostają osobnymi, autonomicznymi organizacjami. Należą do nich m.in. Międzynarodowa Organizacji Pracy (ILO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).

Zgromadzenie Ogólne ONZ

Zgromadzenie Ogólne przyjmuje w sprawach globalnej polityki społecznej deklaracje, rezolucje i konwencje. Do przykładowych należą: Deklaracja o Postępie Społecznym i Rozwoju (1969 r.), Międzynarodowa Konwencja o Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej (1969 r.), Konwencja o Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet (1979 r.), Konwencja o Prawach Dziecka (1989 r). Poszczególne Programy ONZ oraz jej organizacje wyspecjalizowane patronują Światowym Szczytom.

Rada Gospodarczo-Społeczna ONZ

Jest najważniejszym podmiotem globalnej polityki społecznej. Prowadzi politykę kadrową, decydując o obsadzie kluczowych stanowisk w agencjach, programach i funduszach ONZ. Jej zadaniem jest rozwijanie międzynarodowej współpracy w dziedzinie gospodarki, kultury, oświaty, zdrowia i problematyki społecznej. Rada zajmuje się przestrzeganiem praw człowieka i podstawowych wolności przez omawianie aktualnych problemów w tych dziedzinach i uchwalanie odpowiednich zaleceń pod adresem Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Rada inicjuje i prowadzi badania, opracowuje konwencje międzynarodowe i przedstawia je do aprobaty Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Ważnym zadaniem Rady Gospodarczo-Społecznej jest koordynacja działalności wyspecjalizowanych organizacji przez zawieranie z nimi porozumień o współpracy, na podstawie których organizacje te przedstawiają Radzie sprawozdania ze swojej działalności. Rada dąży do koordynacji działań niepaństwowych organizacji międzynarodowych, przyznaje im statusy konsultacyjne. Działa poprzez: komisje funkcjonalne (np. ds. Ludności, Rozwoju Społecznego, Praw Człowieka, Statusu Kobiet, Narkotyków), komitety (np. Organizacji Pozarządowych, Planowania Rozwoju, Osiedli Ludzkich) i regionalne komisje gospodarcze, które integrują współpracę w danym regionie.

Agencje i programy ONZ

Agencje i wyspecjalizowane programy ONZ wychodzą naprzeciw potrzebom społecznym, zwłaszcza w krajach niskorozwiniętych. Inicjatywa jednak powinna wychodzić od państwa, które ma nierozwiązane problemy. To ono wpierw definiuje potrzeby i zaprasza agencje lub (i) programy ONZ do pomocy. Programy i fundusze ONZ mają charakter doraźny; wspomagają dany kraj krótkoterminową interwencją, natomiast agencje podejmują długofalowe projekty współpracy.

Wieloletnie programy i fundusze społeczne ONZ

• UNDP - United Nations Development Programme - New York, USA;

• UNIFEM - United Nations Development Fund for Women - New York USA;

• UNV - United Nations Volunteers - Bonn, Germany;

• UNICEF - United Nations Children s Fund - New York, USA

• UNHCR - United Nations High Commissioner for Refugees - Genewa Szwajcaria;

• WFP - World Food Programme - Rzym, Włochy;

• UNFPA - United Nations Population Fund - New York, USA

• UNODC - United Nations Office on Drugs and Crime - Wiedeń, Austria;

• UNCHS - United Nations Centre for Human Settlements - Nairobi, Kenia;

• UNRISD - United Nations Research Institute for Social Development - Genewa, Szwajcaria.

• UNU - United Nations University - Tokio, Japonia

• UNITAR - United Nations Institute for Training and Research - Genewa, Szwajcaria.

Organizacje wyspecjalizowane ONZ

• ILO - International Labour Organization - siedziba - Genewa

• FAO - Food and Agriculture Organization -Rzym

• UNESCO - United Nations Educational, Scientlfic and Cultural Organization - siedziba Paryż,

• WHO - World Health Organization - Genewa

• IBRD - International Bank for Reconstruction and Development- Waszyngton

• IMF - International Monetary Fund - Waszyngton, USA.

Wszystkie te organizacje współpracują z Radą Gospodarczo-Społeczną

Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju - UNDP (United Nations Development Programme)

Program ten został utworzony w 1965 r. Misją UNDP jest pomoc krajom w ich wysiłkach na rzecz humanistycznego rozwoju i równości praw. Dlatego też UNDP asystuje przy zwalczaniu ubóstwa, tworzeniu miejsc pracy, rozwoju mieszkalnictwa. Organizacja ta jest neutralna politycznie. Współpracuje ze wszystkimi organizacjami wyspecjalizowanymi ONZ, tj.: z ILO, FAO, UNESCO, WHO.

Działalność UNDP

Poprzez sieć licznych biur krajowych UNDP jest obecny z pomocą w 174 krajach świata. Współuczestniczy finansowo w krajowych programach eliminowania ubóstwa, zwalczania bezrobocia, promocji kobiet oraz regeneracji środowiska naturalnego. Obecnie działalność organizacji skupia się na wspieraniu demokratycznych rządów, zapobieganiu kryzysom i walce z HIV/AIDS. W ramach swojej działalności UNDP zarządza dwoma programami- Programem Wolontariuszy ONZ (UNV) i Funduszem Narodów Zjednoczonych dla Rozwoju Kobiet (UNIFEM).

Indeks rozwoju społecznego

Od dwudziestu lat UNDP wydaje raporty o rozwoju społecznym świata, klasyfikując w nich ponad 180 państw według różnic w długości życia, dostępie do edukacji oraz zamożności. W raportach tych można znaleźć dane dotyczące sytuacji kobiet na świecie, a także wskaźniki śmiertelności dzieci.

Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom - UNICEF (UN International Children`s Fund)

UNICEF to jedyna struktura ONZ, która jest dedykowana wyłącznie dzieciom. Fundusz ten został powołany między innymi z inicjatywy polskiego lekarza żydowskiego pochodzenia Ludwika Rajchmana (1881-1965) na Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 11 grudnia 1946 r. jako organ pomocniczy, z myślą o doraźnej pomocy dzieciom - ofiarom II wojny światowej. Z czasem ONZ rozszerzyło mandat UNICEF na kraje rozwijające się, w których liczne rzesze dzieci znajdowały się w rozpaczliwym położeniu. UNICEF jest funduszem w systemie ONZ od 1953 r.

Działalność UNICEF

UNICEF jest częścią globalnego ruchu na rzecz dzieci, wspierając je w poprawie jakości życia. Fundusz jest zaangażowany w pomoc dzieciom szczególnie poszkodowanym wskutek wojen, klęsk żywiołowych, nędzy, głodu, przemocy i nadużyć. Ważnym kierunkiem działania Funduszu (we współpracy z WHO) są szczepienia przeciwko gruźlicy, błonicy, kokluszowi, tężcowi, szkarlatynie i polio (Heine-Medina). UNICEF propaguje wiedzę na temat AIDS; szacuje się, że około 2,6 mln dzieci jest zarażonych wirusem. Fundusz angażuje się także w jodowanie soli, terapię przeciwbiegunkową oraz zakładanie kanalizacji (program: czysta woda). Odrębną działalnością są programy na rzecz bezpiecznego macierzyństwa i karmienia piersią. Fundusz realizuje programy przeciwdziałające seksualnemu wykorzystywaniu dzieci. Ważnym kierunkiem jest, wspólnie z UNESCO, praca nad bezpłatnym kształceniem dzieci w zakresie szkoły podstawowej. Fundusz promuje wiedzę na temat Konwencji o Prawach Dziecka (z 20 listopada 1989 r.) W 1965 roku Fundusz otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców - UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees)

Urząd ten to organ pomocniczy Zgromadzenia Ogólnego ONZ, utworzony 1 stycznia 1951 r. w miejsce Międzynarodowej Organizacji Uchodźców, działającej od 1947 r. Mandat Urzędu wiąże się z organizacją międzynarodowej ochrony uchodźców pod egidą ONZ oraz działaniami na rzecz trwałego rozwiązania problemu uchodźców przez ich repatriację i asymilację w nowym środowisku. Możliwe jest również przesiedlanie uchodźców do innych krajów. Mandat UNHCR ma charakter humanitarny, a nie polityczny. Prawną podstawę działania tworzą dwa akty - Konwencja z 1951 r. i Protokół z 1967 r. określające Status Uchodźcy, ratyfikowane przez 123 kraje (Polska w 1991 r.).

Za uchodźcę uważa się osobę, która znajduje się poza państwem swego obywatelstwa i która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego państwa.

DZIAŁALNOŚĆ UNHCR

UNHCR podejmuje działania na rzecz:

• przestrzegania przez rządy międzynarodowych norm dotyczących traktowania uchodźców,

• funkcjonowania sprawiedliwych procedur przyznawania azylu,

• respektowania zasady, aby uchodźcy nie byli przymusowo odsyłani do kraju, gdzie ich życiu lub wolności zagrażałoby niebezpieczeństwo,

• przyznawania uchodźcom statusu prawnego oraz praw ekonomicznych i społecznych takich samych jak obywatelom kraju, w którym uchodźcy otrzymali azyl,

• zapewnienia uchodźcom pomocy humanitarnej, zakwaterowania, wyżywienia i opieki medycznej,

• zagwarantowania uchodźcom fizycznego bezpieczeństwa i ochrony przed przemocą.

Światowy Program Żywnościowy - WFP (World Food Programme)

Program został utworzony tymczasowo w 1961 r, a na stałe w 1963 r.; jest obecnie frontową agendą ONZ, udzielającą pomocy żywnościowej w naturze i środkach finansowych dla krajów cierpiących na niedobór żywności. Światowy Szczyt Żywności (1996 r.) określił liczbę głodujących na świecie na ponad 800 mln osób, ale obecnie liczba głodujących przekracza 1 mld. Wskazuje to na nieskuteczność działań międzynarodowej społeczności, która chce ograniczyć tę liczbę o połowę do 2015 r.

Działalność

Celem działalności WFP jest doraźne oraz długofalowe dostarczanie pomocy żywnościowej do ludności krajów zagrożonych wojną lub klęskami żywiołowymi. W 2010 r. WFP niósł pomoc żywnościową dla 90 mln ludzi w 73 krajach świata. Było to około 3,7 mln ton żywności. WFP realizuje trzy podstawowe programy:

* Żywność dla życia; w razie niebezpieczeństwa lub skutków wojny (np.na granicy Rwanda-Tanzania w ciągu 24 godzin dla 250 tyś. uciekinierów dostarczono i podzielono wystarczającą ilość żywności).

* Żywność dla wzrostu; program chroni życie nienarodzonych, niemowląt, dzieci w wieku szkolnym, matek karmiących oraz ludzi starszych (Haiti, Pakistan, Maroko, Mozambik).

* Żywność dla pracy; WFP promuje działania samopomocowe polegające np. na opłacaniu żywnością robotników budujących drogi lub porty (Ghana, Lesotho), naprawiających tamy lub kanały irygacyjne (Bangladesz, Somalia), sadzących lasy (Etiopia).

Skala działań

W pracach WFP bierze udział 4000 osób, obsługujących operacje obecnie w 73 krajach. WFP kupuje żywność i usługi w krajach rozwijających się celem ożywiania ich gospodarki. W ciągu ostatnich trzech dekad pomoc zwalczająca głód kosztowała 30 mld $, a jej rozmiary wyniosły ponad 53 mln ton.

Fundusz Narodów Zjednoczonych do Spraw Działalności Populacyjnej - (UN Population Fund)

Fundusz asystuje krajom rozwijającym się w ich polityce demograficznej, zdrowotnej oraz w planowaniu rodziny, z poszanowaniem prawa jednostki do indywidualnych decyzji. Kreuje politykę zrównoważonego rozwoju demograficznego.

Działalność

Fundusz został umocowany przez Radę Gospodarczo-Społeczną ONZ w 1973 r. (i potwierdzony w 1993 r.) z następującymi celami:

• promowanie prawa każdej jednostki do życia w zdrowiu i z równymi szansami,

• szerzenie wiedzy i rozwijanie edukacji w obszarze planowania rodziny,

• budzenie świadomości elit we wszystkich krajach co do problemów ludnościowych i prezentowanie możliwych strategii zajmowania się tymi problemami,

• asystowanie krajom rozwijającym się, na ich życzenie, w rozwiązywaniu ich problemów ludnościowych.

Biuro ONZ ds. Narkotyków i Przestępczości - UNODC (UN Office on Drugs and Crime)

Program uwrażliwia ludzi na skutki narkotyków dla jednostki, rodziny i wspólnot. Stara się budować i wspierać partnerstwo lokalne, narodowe i międzynarodowe na rzecz przeciwdziałania narkotykom. Promuje i wspiera wysiłki redukujące popyt i podaż narkotyków. Program dostarcza informacji, analiz i ekspertyz dotyczących przerzutu narkotyków oraz przestępstw z nimi związanych. Głównymi producentami narkotyków są: Afganistan, Boliwia, Kolumbia, Laos i Peru. W tych krajach Biuro realizuje programy alternatywne na rzecz rolników, finansując im produkcję zbóż. Biuro prowadzi także działalność przeciw korupcji, terroryzmowi i zorganizowanej przestępczości.

Organizacje wyspecjalizowane ONZ

Międzynarodowa Organizacja Pracy - ILO (International Labour Organization)

W pracach przygotowawczych do powołania MOP brało udział 9 państw (Belgia, Kuba, Czechosłowacja, Japonia, Francja, Polska, Włochy, W. Brytania i USA).Międzynarodowa Organizacja Pracy została utworzona 28 czerwca 1919 roku podczas paryskiej konferencji pokojowej Umowa założycielska MOP zwana Konstytucją, została uzupełniona w 1944 r. deklaracją uchwaloną w Filadelfii, która odnowiła cele i zadania tej organizacji.

Organizacja ILO/MOP

Naczelnym organem MOP jest Międzynarodowa Konferencja Pracy, składająca się z delegatów (po 4)

wszystkich członków: 2 delegatów każdego państwa członkowskiego powinno reprezentować rząd, 1 delegat - pracodawców i 1 - pracowników. Każdy z delegatów dysponuje 1 niezależnym głosem, możliwe jest więc zajmowanie przez poszczególnych delegatów tego samego państwa odmiennego stanowiska podczas głosowania. Konferencja zbiera się zazwyczaj raz w roku w Genewie. Podstawowym jej zadaniem jest formułowanie projektów konwencji i zaleceń, których uchwalenie wymaga 2/3 głosów obecnych delegacji. W 2010 r. ILO liczyła 183 członków.

Działalność ILO/MOP

MOP podejmuje inicjatywy - na zasadzie wspólnego działania przedstawicieli rządów, organizacji pracodawców i pracowników dla:

• poprawy warunków pracy i życia mas pracujących,

• likwidacji bezrobocia,

• zagwarantowania pracującym odpowiednich zarobków,

• efektywnego uznawania prawa do rokowań zbiorowych,

• likwidacji dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia i szkolenia,

• ochrony pracy dzieci, młodzieży i kobiet,

• ochrony pracowników w przypadku ich chorób i schorzeń zawodowych,

• uznania zasady swobodnego stowarzyszania się,

• organizowania kształcenia zawodowego i technicznego.

MOP działa na rzecz międzynarodowej polityki i programów promujących podstawowe prawa człowieka i tworzy międzynarodowe standardy pracy w postaci konwencji i rekomendacji. Ich celem jest poprawa i ochrona warunków pracy i życia pracujących. MOP kontroluje realizację tych aktów przez państwa, które je ratyfikowały. Ogółem w latach 1919-2009 MOP uchwaliła 188 Konwencji i 199 Rekomendacji. Polska dotychczas ratyfikowała 89 Konwencji, ale z nich obowiązuje 36. Członkowie MOP nie są zobowiązani do ratyfikacji konwencji, ale jedynie do ich przedstawienia swym organom wewnętrznym. Państwa, które ratyfikowały poszczególne konwencje, składają do MOP sprawozdania o działaniach podjętych w celu realizacji zapisów tych dokumentów.

Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa - FAO (Food and Agriculture Organization)

FAO liczy około 180 członków. Polska jest, z przerwami, członkiem od 1945 r. Cele FAO:

• współpraca w łagodzeniu ubóstwa i głodu przez promocję rozwoju rolnictwa,

• tworzenie dostępu do żywności, potrzebnej do życia i zdrowia wszystkim ludziom o każdej porze;

• podnoszenie poziomu wyżywienia narodów;

• polepszanie warunków życia ludności wiejskiej;

• popieranie zawierania porozumień w sprawie międzynarodowego handlu produktami rolnymi;

• udzielanie pomocy technicznej;

• zbieranie i opracowywanie informacji o sytuacji żywnościowej świata;

• prowadzenie badań na temat produkcji rolnej, zwierzęcej, rybołówstwa i leśnictwa.

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury - UNESCO (UN Educational, Scientific and Cultural Organization)

UNESCO koncentruje się na popieraniu:

• wzajemnego poznania, poszanowania i zrozumienia narodów za pomocą wszelkich środków masowego przekazu;

• rozwoju kultury, powszechnej oświaty i badań naukowych;

• rozwoju wymiany kulturalnej.

Cele te są realizowane przez:

• organizowanie konferencji międzynarodowych, seminariów i sympozjów oraz grup badawczych;

• uchwalanie projektów konwencji międzynarodowych;

• inicjowanie i wypracowywanie wspólnych programów działania oraz koordynowanie realizacji tych programów;

• udzielanie pomocy technicznej;

• organizowanie kampanii i rocznic międzynarodowych.

Światowa Organizacja Zdrowia - WHO (World Health Organization)

WHO gromadzi informacje o sytuacji zdrowotnej każdego kraju. Zajmuje się ograniczaniem umieralności niemowląt i dzieci oraz wdraża programy aktywnego starzenia się (program przyjęty w Madrycie w 2002 r.). Koordynuje i prowadzi w skali światowej walkę z zakaźnymi chorobami epidemicznymi, w tym z: cholerą, trądem, żółtą febrą, ospą, malarią, gruźlicą i chorobami wenerycznymi, AIDS. Szerzy wśród ludności krajów dotkniętych tymi chorobami oświatę sanitarną. WHO inspiruje, popiera i koordynuje badania nad chorobami serca, rakiem, chorobami wirusowymi, zdrowiem psychicznym, chorobami tropikalnymi, genetyką. WHO organizuje liczne konferencje, seminaria i sympozja. Działa na rzecz unifikacji przepisów sanitarnych i nazewnictwa chorób oraz ujednolicania i normalizacji leków.

Zadania WHO

• koordynowanie pracy służby zdrowia w zakresie międzynarodowym;

• udzielanie rządom pomocy technicznej w umacnianiu służby zdrowia na ich terytorium;

• inicjowanie i popieranie prac zmierzających do likwidacji chorób epidemicznych, endemicznych i innych;

• opracowywanie projektów konwencji dotyczących międzynarodowych spraw zdrowia;

• rozwijanie i popieranie międzynarodowych norm w odniesieniu do żywności, produktów biologicznych, farmaceutycznych i podobnych;

• ustanawianie międzynarodowego nazewnictwa chorób, przyczyn zgonów oraz czynności służby zdrowia;

• ujednolicanie metod diagnostycznych;

• popieranie i prowadzenie badań naukowych w dziedzinie zdrowia;

• popieranie działalności na polu zdrowia psychicznego;

• popieranie opieki nad matką i dzieckiem;

• popieranie, wspólnie z innymi organizacjami wyspecjalizowanymi, działalności na rzecz poprawy warunków wyżywienia, mieszkaniowych, sanitarnych, wypoczynku i pracy.

Polityka strukturalna UE

Polityka strukturalna UE - zespół działań podejmowanych na szczeblu wspólnotowym, zmierzających do osiągnięcia gospodarczej i społecznej spójności na obszarze UE oraz przyspieszenia rozwoju gospodarczego całej Wspólnoty.

Ogólne priorytety polityki strukturalnej UE wynikają z postanowień Traktatu o UE (art. 2), jak i innych dokumentów programowych Komisji Europejskiej:

* wzmocnienie gospodarczej i społecznej spójności na obszarze UE

* przyspieszenie rozwoju gospodarczego państw Wspólnoty poprzez wspieranie konkurencyjności regionów i państw członkowskich

Postęp techniczny a kwestie społeczne

W przypadku szczególnej gwałtowności dostosowań i równocześnie przestrzennego skoncentrowania produkcji gałęzi schyłkowych. Zmiany te mogą grozić upadkiem gospodarki całego regionu poprzez unieruchomienie mechanizmu błędnego koła niedorozwoju (sieciowy układ gospodarki lokalnej/ regionalnej)

Upadek jednych firm z reguły pociąga za sobą pogorszenie kondycji zakładów z nimi powiązanych, ze wszystkimi negatywnymi konsekwencjami tego zjawiska w postaci: wysokiego bezrobocia, marnotrawstwa zasobów ludzkich, niewykorzystania istniejącej infrastruktury itp. Uzasadnia to podejmowanie specjalnych działań w ramach regionalnej polityki strukturalnej w postaci programów rozwijania nowych technologii rozbudowy i modernizacji infrastruktury, przyznawania subwencji, kształcenia, itd.

„Regionalna polityka strukturalna” wiąże się z funkcjonowaniem funduszy strukturalnych i odnosi się do kompleksu działań wspólnotowych, mających na celu rozwiązywanie problemów strukturalnych UE.

Polityka spójności (cohesion Policy)

Jest to ustanowiona na mocy Traktatu o WE służąca wzmacnianiu spójności gospodarczej i społecznej w UE poprzez zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów lub stref najmniej uprzywilejowanych, w tym stref wiejskich.

Spójność gospodarcza Jest mierzona za pomocą PKB per capita wg parytetu siły nabywczej. Wzrost spójności gospodarczej polega na zmniejszeniu zróżnicowań w poziomie rozwoju gospodarczego pomiędzy obszarami bogatymi i biednymi. Obecnie rozpiętości regionalne w UE mierzone PKB per capita, są większe w porównaniu z USA, czy Japonią. W ostatnim dwudziestoleciu był rejestrowany wzrost tych rozpiętości.

Spójność społeczna jest mierzona za pomocą wskaźnika stopy bezrobocia, ale coraz częściej jako miernik uwzględnia się stopę partycypacji określającą, jaka część ludności w wieku produkcyjnym znajduje zatrudnienie. Wzrost bezrobocia kreuje wysokie prawdopodobieństwo występowania w regionie różnych patologii społecznych, co pogarsza spójność społeczną Unii, odnotowywaną zwłaszcza w ostatnich latach. Wzrost spójności społecznej polega na zmniejszaniu zróżnicowań w wykorzystaniu kapitału ludzkiego pomiędzy poszczególnymi obszarami UE.

Spójność terytorialna (przestrzenna) jest rozumiana jako dostępność do wszystkich miast i regionów UE, niezależnie od ich bardziej lub mniej korzystnego położenia geograficznego. Peryferyjne położenie oznacza, że koszt funkcjonowania podmiotów gospodarczych w danym mieście i regionie jest wyższy, co oznacza ich niższą konkurencyjność. Do oceny spójności przestrzennej brakuje jak dotychczas jednego, uniwersalnego miernika. W ostatnich latach poziom peryferyjności zaczęto oceniać za pomocą czasu podróży komunikacją lotniczą, drogową i kolejową z danego miasta do kilkuset najważniejszych ośrodków Europy. Wzrost spójności terytorialnej polega na eliminowaniu barier dostępności do regionów peryferyjnych poprzez ich lepsze powiązanie z obszarami centralnymi Wspólnoty.

Cele polityki strukturalnej UE Podział celów szczegółowych:

1) horyzontalne - dotyczą wyodrębnionej grupy ludności, bez względu na miejsce zamieszkania i obejmuje obszar całej UE

2) regionalne - związane z pomocą dla określonego regionu spełniającego warunki do uzyskania pomocy wspólnotowej

Cele polityki strukturalnej UE w latach:

1) 1993-1999:

cel 1 - rozwój i strukturalne dostosowanie regionów zacofanych,

cel 2 - konwersja regionów dotkniętych regresją przemysłu,

cel 3 - zwalczanie długookresowego bezrobocia oraz ułatwianie młodzieży dostępu do rynku pracy,

cel 4 - przystosowanie siły roboczej do zmian w systemie produkcji,

cel 5 - wspieranie rozwoju obszarów wiejskich: a) wspieranie obszarów rolniczych, b) ułatwianie rozwoju i dostosowywanie strukturalne obszarów wiejskich.

cel 6 - wspieranie regionów z bardzo niską gęstością zaludnienia.

2) 2000-2006:

Cel 1 - finansowanie regionów opóźnionych w rozwoju, gdzie poziom PKB ma 1 mieszkańca nie przekracza 75% średniego poziomu unijnego (poprzedni cel1), jak również regionów o niskiej gęstości zaludnienia (poprzedni cel 6) oraz regionów ultraperyferyjnych

Cel 2 - odbudowa gospodarcza I społeczna regionów z trudnościami strukturalnymi, włącznie z regionami o dominacji przemysłu ciężkiego (regiony dawnego celu 2) I upadającymi regionami rolniczymi (regiony dawnego celu 5b) lub nadmiernie zdominowanymi przez gospodarkę monokulturową.

Cel 3 - (horyzontalny rozwój potencjału ludzkiego, poprzednie cele 3 i 4), poprzez wspieranie adaptacji i modernizacji polityk oraz systemów kształcenia, szkolenia i zatrudnienia. W ramach tego celu powinna być dostarczana pomoc finansowa w obszarach nieobjętych celem 1.

3) 2007-2013:

Cel 1 Konwergencja - zakłada ograniczenie dysproporcji regionalnych w Europie poprzez pomoc tym regionom, których produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca wynosi mniej niż 75 % PKB UE, tak aby mogły one dogonić regiony zamożniejsze.

konwergencja - proces zmniejszania zróżnicowań pomiędzy krajami UE oraz upodabniania struktur społeczno-gospodarczych

Cel 2 Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach - zakłada tworzenie miejsc pracy poprzez promowanie konkurencyjności i zwiększanie atrakcyjności zainteresowanych regionów dla firm i inwestorów. Cel ten obejmuje wszystkie regiony w Europie nieobjęte celem 1. Innymi słowy, cel zakłada pomaganie bogatszym regionom w osiąganiu jeszcze lepszych wyników celem stworzenia efektu domina w całej UE, sprzyjanie bardziej zrównoważonemu rozwojowi w tych regionach poprzez wyeliminowanie wszelkich pozostałych obszarów ubóstwa.

Cel 3 Europejska współpraca terytorialna - zakłada zachęcanie do współpracy transgranicznej - tak między państwami, jak i między regionami - której nie udałoby się realizować bez pomocy ze strony polityki spójności. Pod względem finansowym kwoty te są nieistotne w porównaniu z dwoma pozostałymi celami, jednak wiele państw i regionów chce, aby to się zmieniło w przyszłości.

Cele te są osiągane w wyniku realizacji różnorodnych programów finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), Funduszu Spójności, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz innych instrumentów wsparcia.

Zasady polityki strukturalnej UE

1) zasady generalne: subsydiarności, koordynacji, elastyczności

2) zasady organizacji polityki strukturalnej: wieloletniego programowania, partnerstwa, kompatybilności

3) zasady finansowana polityki strukturalnej: koncentracji, dodatkowości, komplementarności, refundacji

Zasada subsydiarności - oznacza, że na szczeblu wspólnotowym powinny być podejmowane jedynie te działania, które zapewniają większą skuteczność i efektywność, niż gdyby pozostawić prowadzenie stosownych akcji w wyłącznej kompetencji regionów lub rządów państw członkowskich. Polityka strukturalna, zgodnie z unijną zasadą subsydiarności, jest jedynie uzupełnieniem działań podejmowanych na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym. Wspierane są te przedsięwzięcia, na które brakuje odpowiednich środków.

Zasada koordynacji - dotyczy trzech grup zagadnień:

1) zintegrowanego wykorzystania wszystkich dostępnych instrumentów finansowych

2) koordynowania przez Komisję Europejską polityk strukturalnych krajów członkowskich

3) dążenia do harmonijnego rozwoju przestrzeni europejskiej

Zasada elastyczności - oznacza respektowanie w polityce strukturalnej UE specyfiki prawno-instytucjonalnej państw członkowskich. Komisja Europejska w sposób bezpośredni nie może wpływać ani na ich struktury gospodarcze, ani na narodowe polityki strukturalne, ponieważ nie ma ku temu podstaw prawnych. Powinna brać także pod uwagę rodzime tradycje w zakresie prowadzenie polityki strukturalnej.

Zasada wieloletniego programowania - oznacza, iż wsparcie polityki strukturalnej powinno się odbywać zgodnie z uprzednio przygotowanymi przez organy Unii Europejskiej i państwo członkowskie wieloletnimi programami rozwoju. Programowania dokonuje się poprzez określenie celów i kierunków interwencji za pomocą instrumentów strukturalnych.

Zasada partnerstwa - oznacza, że w procesie wdrażania polityki strukturalnej zarówno na etapie programowania, jak i realizacji powinny uczestniczyć odpowiednie szczeble władz wspólnotowych i krajowych oraz wszyscy zainteresowani partnerzy społeczni, instytucje i środowiska regionalne i lokalne najlepiej znające potrzeby i możliwości swego regionu. Polega to na szerokiej współpracy i dialogu pomiędzy wszystkimi podmiotami polityki strukturalnej, zarówno na szczeblu lokalnym, regionalnym, państwowym, jak i wspólnotowym. Zasada partnerstwa oznacza obowiązek uzgadniania wszystkich ustaleń na każdym etapie procedury programowania.

Zalety partnerstwa według Komisji Europejskiej:

* możliwość wymiany wzajemnie korzystnych informacji między wszystkimi partnerami

* stymulowanie ściślejszej współpracy i klimatu zaufania, stanowiących podstawowe elementy kapitału społecznego i ułatwiających dochodzenie do konsensusu

* wytwarzanie poczucia zaangażowania w podejmowanie przedsięwzięcia oraz wspólnej odpowiedzialności za ich realizację

* kreowanie sieci powiązań lokalnych, opierających się na więziach między wszystkimi partnerami lokalnymi

* możliwość wymiany wiedzy milczącej i innowacji dzięki horyzontalnemu a nie hierarchicznemu charakterowi relacji między partnerami

Zasada kompatybilności - jest związana z dążeniem do spójności polityki strukturalnej z innymi politykami wspólnotowymi, w tym przede wszystkim ochrony konkurencji, zamówień publicznych, ochrony środowiska i równych szans kobiet i mężczyzn

Zasada spójności odnosi się do istniejących związków między polityką strukturalną a polityką makroekonomiczną, prowadzoną przez poszczególne państwa członkowskie.

Zasada koncentracji reguluje działania funduszy strukturalnych, określając, że ich interwencja, aby przyniosła efekt nie powinna być rozproszona, lecz skoncentrowana na niewoli precyzyjnie określonych celach i obszarach mających podstawowe znaczenie dla spójności społeczno-gospodarczej. Przejawem tej zasady są działania Komisji zmierzające do:

1) przeznaczania środków z funduszy strukturalnych na ograniczoną liczbę celów

2) wybory regionów dotkniętych najpoważniejszymi problemami na podstawie odpowiednio dobranych kryteriów

3) koncentracji wsparcia w regionach opóźnionych w rozwoju w najmniej zamożnych krajach UE, czego wynikiem jest podział środków na podstawie poziomu zamożności państwa i regionów oraz znaczenie ich problemów strukturalnych.

Zasada dodatkowości oznacza, iż środki pomocowe UE powinny uzupełniać, a nie zastępować środki krajowe przeznaczone na działania strukturalne. Według tej zasady finansowanie przez Unię konkretnych przedsięwzięć nie może doprowadzić do ograniczenia wydatków państwa członkowskiego w danym regionie. Działania UE nie powinny wypierać i zastępować działań na szczeblu krajowym, regionalnym, czy lokalnym, lecz je wzbogacać i poszerzać.

Zasad komplementarności oznacza uzupełnianie się działań podejmowanych z inicjatywy zarówno podmiotów krajowych, jak i Wspólnoty. Ma to wzmocnić tzw. efekt dźwigni środków wspólnotowych poprzez możliwe najszersze wykorzystanie m.in. prywatnych źródeł finansowania.

Instrumenty ekonomiczne polityki strukturalnej

Pomoc strukturalna - wspólnotowa polityka strukturalna jest finansowana ze środków pochodzących z budżetu UE (fundusze strukturalne), kredytów Europejskiego Banku Inwestycyjnego, oraz innych dostępnych instrumentów finansowych. Współfinansowanie projektów z tych źródeł stanowi tzw. pomoc strukturalną.

Fundusze strukturalne - jest to zasób finansowy UE, umożliwiający pomoc w restrukturyzacji i modernizacji gospodarki krajów członkowskich poprzez interwencje w kluczowych sektorach i regionach, przez co wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii.

Obszar oddziaływań

Fundusze kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE. W skład Unii wchodzą regiony dobrze rozwinięte, takie jak Niemcy, okolice Paryża, czy Holandia oraz te, których poziom rozwoju odbiega od "średniej europejskiej”, np. Grecja, Portugalia oraz nowe kraje członkowskie UE. Polityka Strukturalna i Fundusze mają pomóc władzom centralnym i regionalnym słabiej rozwiniętych regionów w rozwiązaniu ich najważniejszych problemów gospodarczych i społecznych.

Klasyfikacja NUTS

Regiony korzystające ze środków funduszy strukturalnych są klasyfikowane według nomenklatury NUTS.

Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) opracowana została na podstawie europejskiej Nomenclature of Territorial Units for Statistics (NUTS) obowiązującej w krajach Unii Europejskiej. Ma zastosowanie w procesie zbierania, harmonizacji i udostępniania danych statystyk regionalnych krajów UE. Stanowi podstawę rozwoju regionalnych rachunków ekonomicznych, regionalnej statystyki rolnictwa oraz innych dziedzin statystyki regionalnej. Służy kształtowaniu regionalnych polityk krajów Unii i jest niezbędna do przeprowadzania analiz stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego regionów pod kątem oceny zróżnicowań regionalnych i opracowywania programów rozwoju regionalnego.

Podział Polski wg nomenklatury NUTS

Podział na 5 terytorialnych, powiązanych poziomów: 3 określono jako poziomy regionalne, 2 określono jako poziomy lokalne.

Poziom regionalny obejmuje swym zasięgiem:

• POZIOM 1 - regiony (6),

• POZIOM 2 - województwa (16),

• POZIOM 3 - podregiony (45).

Poziom lokalny obejmuje swym zasięgiem:

• POZIOM 4 - powiaty 308+65,

• POZIOM 5 - gminy (2489 w tym 65 miast na prawach powiatu).

Fundusze

W latach 2000-2006 istniały cztery Fundusze strukturalne, realizujące cele polityki spójności UE:

• Europejski Fundusz Społeczny 

• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej 

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 

• Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa

Fundusz spójności Jest instrumentem finansowym UE, nienależącym do Funduszy strukturalnych i wdrażanym na poziomie wybranych państw a nie regionów. Jego celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę sieci transportowych i autostrad oraz obiektów ochrony środowiska o dużym obszarze oddziaływania (np. oczyszczalnie ścieków)

Europejski Bank Inwestycyjny jest własnością 27 państw UE (wnoszą kapitał założycielski), powstał w 1958 roku, siedziba: Luksemburg. Bank pozyskuje środki finansowe na rynkach kapitałowych i pożycza je, naliczając niskie stopy procentowe, z przeznaczeniem na projekty służące poprawie infrastruktury, dostaw energii lub norm środowiskowych zarówno w UE, jak i w krajach sąsiedzkich lub rozwijających się. Rola EBI: Europejski Bank Inwestycyjny wspiera projekty w państwach UE oraz inwestuje w przyszłych państwach członkowskich i w krajach partnerskich. Bank zamiast wykorzystywać środki z budżetu UE pozyskuje je na rynkach kapitałowych. Pożyczki udzielane są na korzystnych warunkach na projekty zgodne z celami polityki UE. W 2008 roku EBI zgromadził prawie 60 miliardów euro. EBI prowadzi działalność nienastawioną na zysk.

Fundusze norweskie

Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz Norweski Mechanizm Finansowy, potocznie znane jako fundusze norweskie, są formą bezzwrotnej pomocy finansowej pochodzącej z trzech krajów : Norwegii, Islandii i Liechtensteinu. Przeznaczenie środków funduszy norweskich

• Ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez m.in. redukcję zanieczyszczeń i promowanie odnawialnych źródeł energii,

• Promowanie zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami,

• Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast,

• Rozwój zasobów ludzkich poprzez m.in. promowanie wykształcenia i szkoleń, wzmacnianie w samorządzie i jego instytucjach potencjału z zakresu administracji lub służby publicznej, a także wzmacnianie wspierających go procesów demokratycznych,

• Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem,

• Badania naukowe.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego — EFRR (European Regional Development Fund - ERDF)

Powstał w 1975 roku w ramach reformy związanej z przystąpieniem Wielkiej Brytanii do EWG. Była to odpowiedź Wspólnoty Europejskiej na pogłębiające się dysproporcje w rozwoju regionów państw członkowskich. Jego zadaniem jest promowanie rozwoju i przekształcenia strukturalnego regionów opóźnionych w rozwoju oraz gospodarczego i społecznego przekształcenia obszarów z trudnościami strukturalnymi

Wsparcie z EFRR

• inicjatywy na rzecz rozwoju lokalnego oraz zatrudnienia, jak też działalności małych i średnich przedsiębiorstw

• rentowne inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymywanie trwałego zatrudnienia,

• infrastruktura,

• rozwój turystyki oraz inwestycji w dziedzinie kultury,

• ochrona i poprawa stanu środowiska,

• rozwój społeczeństwa informacyjnego.

Europejski Fundusz Społeczny EFS (European Social Fund ESF) Jest to najdłużej istniejący fundusz strukturalny. Utworzono go w 1957 roku wraz z powołaniem do życia Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Ma na celu finansowanie działań państw członkowskich skierowanych na przeciwdziałanie bezrobociu i rozwój zasobów ludzkich. Finansuje szkolenia zawodowe i wszelkie przedsięwzięcia zmierzające do zwiększenia zatrudnienia, jak również działania, które mają zapewnić pracownikom ponowne zatrudnienie po przekwalifikowaniu zawodowym. Służy osiągnięciu spójności gospodarczej i społecznej oraz wysokiego poziomu zatrudnienia w UE

Obszar wsparcia: aktywna polityka rynku pracy

• przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu,

• przeciwdziałanie zjawisku długotrwałego bezrobocia zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet,

• ułatwianie ponownej integracji długotrwale bezrobotnych z rynkiem pracy,

• wspieranie integracji zawodowej ludzi młodych, starych oraz osób powracających na rynek pracy po okresie nieobecności na nim.

Obszar wsparcia: wykluczenie społeczne

• Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, mające na celu ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej i przygotowanie osób narażonych na wykluczenie społeczne do wejścia na rynek pracy oraz utrzymanie zatrudnienia lub umożliwienie powrotu do czynnego życia zawodowego.

• Działania w tym zakresie są skierowane do osób, które ze względu na trudną sytuację życiową nie potrafią samodzielnie odnaleźć się na rynku pracy ani rozwiązać osobistych, społecznych i zawodowych problemów, korzystając długotrwale ze świadczeń pomocy społecznej.

Obszar wsparcia: kształcenie ustawiczne

• ułatwienie i polepszenie dostępu do rynku pracy oraz integrację z rynkiem pracy,

• podwyższenie i utrzymanie potencjału zatrudnienia osób oraz promowanie mobilności zawodowej poprzez zwiększanie dostępu do szkoleń zawodowych, edukacji oraz doradztwa.

Obszar wsparcia: rozwój przedsiębiorczości

• promocja wykwalifikowanej, przeszkolonej i zdolnej do adaptacji do zmiennych warunków rynku pracy
  kadry pracowniczej,

• popieranie innowacyjności i potencjału adaptacyjnego w zakresie organizacji pracy,

• rozwijanie przedsiębiorczości oraz warunków sprzyjających tworzeniu miejsc pracy i podwyższaniu kwalifikacji,

• rozwój potencjału ludzkiego w sferze badań, nauki i technologii.

Rezultaty

W latach 2004-2008 z pomocy finansowanej z EFS skorzystało ponad 2 mln osób, uczestnicząc w ponad 8 tys. projektów, o wartości ponad 8 mld zł. Rezultatem wsparcia ze środków EFS jest m.in. stworzenie ok. 61 tys. nowych miejsc pracy, objęcie wsparciem w postaci usług doradczych bądź jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej prawie 65 tys. osób, podniesienie kwalifikacji zawodowych przez ponad 218 tys. osób bezrobotnych, a także przeszkolenie ok. 500 tys. pracowników przedsiębiorstw. Obecnie EFS współfinansuje w Polsce jeden program - PO KL. Na jego realizację przeznaczono prawie 11,5 mld euro.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) Jeden z programów wchodzących w skład Narodowej Strategii Spójności, które są realizowane w Polsce w latach 2007-2013. Finansowany w całości środkami EFS. Głównym celem programu jest wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej.

EFS finansuje w ramach PO KL w latach 2007-2013 rozwój następujących obszarów w Polsce:

Zatrudnienie, Edukacja, Integracja społeczna, Rozwój potencjału pracowników i przedsiębiorstw, Budowa sprawnej i skutecznej administracji publicznej. W ramach PO KL dofinansowywane są inicjatywy mające na celu aktywizację osób bezrobotnych i biernych zawodowo, zapobieganie wykluczeniu społecznemu oraz zapewnienie równego dostępu do zatrudnienia osobom i grupom społecznym doświadczającym dyskryminacji na rynku pracy, m.in. poprzez rozwijanie alternatywnych form zatrudnienia, podnoszenie lub zmianę kwalifikacji zawodowych, wspieranie zatrudnienia w sektorze ekonomii społecznej oraz promocję przedsiębiorczości i samozatrudnienia

Priorytety PO KL:

1) Centralne:

I Zatrudnienie i integracja społeczna:

• modernizacja publicznych służb zatrudnienia

• zwiększenie zasięgu oddziaływania aktywnych polityk rynku pracy

• wzmocnienie instytucji pomocy społecznej

• budowa partnerstwa na rzecz integracji społecznej

II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących:

• rozwój i poprawa funkcjonowania systemowego wsparcia adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw,

• rozwój wykwalifikowanej i zdolnej do adaptacji siły roboczej,

• poprawa funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą,

• poprawa stanu zdrowia osób pracujących poprzez opracowywanie programów profilaktycznych oraz programów wspierających powrót do pracy.

III Wysoka jakość systemu oświaty:

• wzmocnienie systemu edukacji w zakresie monitoringu, ewaluacji i badań edukacyjnych oraz ich wykorzystania w polityce edukacyjnej i zarządzaniu oświatą.

• poprawa stopnia powiązania ofert w zakresie kształcenia i szkolenia z potrzebami rynku pracy, w szczególności poprzez dostosowywanie programów nauczania i materiałów dydaktycznych oraz wprowadzenie nowych form doskonalenia nauczycieli w przedsiębiorstwach,

• opracowanie i wdrożenie Krajowych Ram Kwalifikacji i Krajowego Systemu Kwalifikacji,

• upowszechnienie uczenia się przez całe życie

IV Szkolnictwo wyższe i nauka:

• dostosowanie kształcenia na poziomie wyższym do potrzeb gospodarki i rynku pracy,

• poprawa jakości oferty edukacyjnej szkół wyższych,

• podniesienie atrakcyjności kształcenia w obszarze nauk matematyczno - przyrodniczych i technicznych na poziomie wyższym

• podniesienie kwalifikacji kadr sektora badań i rozwoju w zakresie współpracy z gospodarką oraz marketingu i komercjalizacji badań naukowych

V Dobre rządzenie:

• poprawa zdolności regulacyjnych administracji publicznej,

• poprawa jakości usług oraz polityk związanych z rejestracją działalności gospodarczej i funkcjonowaniem przedsiębiorstw,

• modernizacja procesów zarządzania w administracji publicznej i wymiarze sprawiedliwości

• budowa potencjału partnerów społecznych i organizacji pozarządowych ukierunkowanych na wzmocnienie ich aktywnego uczestnictwa w procesie realizacji Strategii Lizbońskiej

2) Regionalne:

VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich:

• zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy,

• zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób młodych,

• zmniejszenie bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy,

• zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób starszych.

VII Promocja integracji społecznej:

• poprawa dostępu do rynku pracy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym

• wzmocnienie i poszerzenie zakresu działań sektora ekonomii społecznej

VIII Regionalne kadry gospodarki:

• rozwój wykwalifikowanej i zdolnej do adaptacji siły roboczej

• poprawa funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą.

IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach:

• zmniejszenie nierówności w upowszechnianiu edukacji, szczególnie między obszarami wiejskimi i miejskimi,

• zmniejszenie nierówności w zakresie jakości usług edukacyjnych, szczególnie między obszarami wiejskimi i miejskimi,

• podniesienie atrakcyjności i jakości kształcenia zawodowego oraz wzmocnienia rozwoju zawodowegoi podnoszenia kwalifikacji nauczycieli, szczególnie na obszarach wiejskich

X Pomoc techniczna:

• wsparcie procesów zarządzania i wdrażania programu,

• efektywne wykorzystanie zasobów UE i krajowych, zgodnie z prawem i polityką Wspólnoty

• zagwarantowanie zgodności wdrażanych projektów z regulacjami i polityką wspólnoty, wprowadzanie i realizację odpowiednich procedur zarządzania i kontroli, zgodnych ze standardami Komisji Europejskiej,

• organizacja systemu informacji promocji i szkoleń,

• wdrożenie i organizacja systemu narzędzi informatycznych do sprawnego zarządzania i wdrażania działań.

Priorytety centralne a regionalne

W priorytetach centralnych środki z EFS są przeznaczane przede wszystkim na wsparcie efektywności struktury i systemów instytucjonalnych. Natomiast środki w priorytetach regionalnych zostaną głównie przekazane na wsparcie osób i grup społecznych w poszczególnych województwach. Wszystkie priorytety podzielone są na działania, poddziałania i typy realizowanych projektów, które precyzują formy wsparcia

Dialog społeczny

Dialog społeczny jest zasadą ustrojową, zapisaną w konstytucji RP z 1997 r. Można go traktować jako metodę podejmowania ważnych decyzji regulujących warunki życia i pracy obywateli. Powinien być prowadzony z poszanowaniem słusznych interesów zaangażowanych stron, w klimacie wzajemnego zaufania i dążenia do wypracowania wspólnego stanowiska, optymalnego dla danych warunków.

Partnerami dialogu społecznego są: organy samorządu terytorialnego, organy samorządu zawodowego, związki zawodowe, organizacje pracodawców oraz inne organizacje społeczne i przedstawicielstwa środowisk zawodowych i twórczych.

Dialog społeczny (w węższym ujęciu) jest pojęciem obejmującym całokształt wzajemnych relacji pomiędzy związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców. Obejmuje także ich stosunki (dwustronne lub trójstronne) z organami państwowymi, jak rząd i jego agendy, samorząd lokalny i inne instytucje państwowe. Jest procesem stałej interakcji pomiędzy uczestnikami dialogu w celu osiągnięcia porozumienia w sprawach kontroli nad zmiennymi czynnikami społeczno-ekonomicznymi w skali makro i mikro.

Strony dialogu

1) związkowa, reprezentująca interesy pracowników, zrzeszonych w organizacjach działających na wszystkich poziomach dialogu społecznego;

2) pracodawcza, reprezentująca interesy pracodawców, zrzeszonych w organizacjach działających na wszystkich poziomach dialogu społecznego;

3) rządowa, reprezentująca interesy państwa, składająca się z przedstawicieli władzy wykonawczej.

4) Strona związkowa i pracodawcza występujące razem określane są jako strona społeczna, a zatem związki zawodowe i organizacje pracodawców nazywane są partnerami społecznymi.

Zasady dialogu

* Niezależność i równowaga stron

* Zaufanie i kompromis

* Działanie zgodnie z prawem

Formy dialogu społecznego

1) Negocjacje - uczestniczą w nich zazwyczaj partnerzy społeczni, ale na szczeblu krajowym bierze w nich udział również trzecia - rządowa - strona. Celem negocjacji jest zwykle osiągnięcie kompromisu, który będzie gwarancją pokoju społecznego. Rokowania mogą także dotyczyć spraw merytorycznych i wzajemnych relacji między stronami. Ich wynikiem powinna być umowa wiążąca wszystkie strony negocjacji.

2) Konsultacje - angażują tych samych uczestników, co negocjacje, ale nie muszą prowadzić do zawarcia porozumienia, chociaż strony zazwyczaj honorują ich wynik.

3) Opiniowanie - przedstawiciele administracji państwowej występują z inicjatywą, aby poznać opinie związków zawodowych i organizacji pracodawców o polityce rządu. Stanowiska partnerów społecznych nie są bezwzględnie wiążące dla rządu. Zasady opiniowania są jednak najczęściej uregulowane przepisami prawa, które również określają, w jakich sprawach rząd jest zobowiązany do zasięgnięcia opinii.

4) Informowanie - przedstawiciele administracji państwowej przekazują partnerom społecznym informacje, z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych stron. Przedstawienie informacji nie wiąże się z obowiązkiem wysłuchania stanowiska strony, ale często stosowaną praktyką jest możliwość zadawania dodatkowych pytań oraz przeprowadzenie krótkiej dyskusji. Na poziomie zakładowym prawo do informowania posiadają działające u pracodawców związki zawodowe, rady pracowników oraz inne przedstawicielstwa pracownicze.

Dialog społeczny zinstytucjonalizowany

W dialogu zinstytucjonalizowanym negocjacje zbiorowe są prowadzone przez specjalnie powołane do tego celu instytucje, rady czy komisje, działające na podstawie aktów prawnych lub przyjętych porozumień. Udział w pracach takich instytucji jest ograniczony do kilku najbardziej reprezentatywnych organizacji związków zawodowych i pracodawców, które mogą realnie wpływać na zachowania swoich członków i skłonić ich do zastosowania się do ustaleń ciała trójstronnego

Dialog społeczny nieformalny

Może być realizowany poprzez zawieranie układów zbiorowych pracy oraz konsultacje i opiniowanie, będące realizacją uprawnień organizacji partnerów społecznych wynikających z ustawodawstwa ich dotyczącego. W formach nieinstytucjonalnych możliwe jest tworzenie dialogu obywatelskiego z udziałem organizacji pozarządowych. Często praktykowaną formą dialogu niesformalizowanego - zwłaszcza w razie zagrożenia konfliktami społecznymi - są kontakty doraźne nazywane dialogiem incydentalnym (ad hoc). Ma on miejsce poza kontaktami zinstytucjonalizowanymi

Klasyfikacja: zasięg

1) Dialog międzynarodowy - dialog społeczny prowadzony przez międzynarodowe organizacje pracodawców i pracowników oraz ich stowarzyszenia o różnorodnym charakterze; przykładem

takiego dialogu jest europejski dialog społeczny

2) Dialog krajowy - prowadzony w danym państwie na szczeblu centralnym, najczęściej poprzez instytucje dialogu, takie jak rady społeczno-gospodarcze (w Polsce: Trójstronna Komisja ds. Społeczno-Gospodarczych);

3) Dialog branżowy - dotyczy zagadnień określonego sektora gospodarki narodowej, prowadzony jest za pośrednictwem instytucji sformalizowanych w różnym stopniu (w UE: komitety sektorowe, w Polsce: trójstronne zespoły branżowe; instytucje dialogu dwustronnego);

4) Dialog regionalny - prowadzony na obszarze określonego regionu lub innej jednostki, dotyczący problemów danego obszaru (w Polsce: wojewódzkie komisje dialogu społecznego);

5) Dialog zakładowy - bezpośrednie kontakty pracodawców z reprezentantami zakładowych organizacji związkowych, rad pracowników lub innych przedstawicielstw pracowniczych, bez uczestnictwa przedstawicieli administracji państwowej.

Klasyfikacja: uczestnicy

1) Dialog dwustronny (autonomiczny) - prowadzony przez partnerów społecznych (związki zawodowe i organizacje pracodawców), bez udziału przedstawicieli strony rządowej.

2) Dialog trójstronny prowadzony na szczeblu centralnym, rozgrywa się między partnerami społecznymi, reprezentującymi dwie strony oraz trzecią stroną - rządową. Udział władz w relacjach trójstronnych nie musi być jednakowy. Mogą one uczestniczyć w nich bezpośrednio lub tylko pośrednio, wykorzystując wyniki autonomicznych ustaleń i rekomendacje uczestników tego procesu.

3) Dialog wielostronny - oprócz trzech stron: rządowej, związkowej i pracodawczej w dyskusji biorą udział przedstawiciele innego typu organizacji, bądź instytucji, np. samorząd terytorialny, reprezentanci organizacji o charakterze korporacyjnym, np. izb (samorządów) zawodowych i gospodarczych, co ma miejsce najczęściej przy dialogu branżowym. Reprezentacja stron rozszerzona o organizacje pozarządowe (NGO-s: stowarzyszenia, fundacje itp.) - w zależności od przyznanego im statusu podczas wspólnych kontaktów - nadać może dialogowi społecznemu cech dialogu obywatelskiego (cywilnego).

Instytucje dialogu społecznego: Komisja Trójstronna

Platformą dialogu społecznego na szczeblu ogólnopolskim jest Trójstronna Komisja ds. Społeczno-Gospodarczych, zwana skrótowo Komisją Trójstronną. W ramach Komisji Trójstronnej działa 9 zespołów problemowych oraz 1 zespół doraźny.

Komisja Trójstronna stanowi forum dialogu społecznego prowadzonego dla godzenia interesów pracowników, pracodawców oraz dobra publicznego.

Celem działalności Komisji jest dążenie do osiągnięcia i zachowania pokoju społecznego drogą wzajemnych ustępstw zaangażowanych stron.

Do kompetencji Komisji należy prowadzenie dialogu społecznego w sprawach wynagrodzeń i świadczeń społecznych oraz w innych sprawach społecznych lub gospodarczych.

Komisja Trójstronna: strona rządowa

W skład Trójstronnej Komisji wchodzą przedstawiciele strony rządowej, pracowników oraz pracodawców. Stronę rządową w Komisji reprezentują przedstawiciele Rady Ministrów wskazani przez Prezesa Rady Ministrów (poszczególne resorty).

Komisja Trójstronna: pracownicy

Pracowników w Komisji Trójstronnej reprezentują przedstawiciele reprezentatywnych organizacji związkowych (zasada reprezentatywności została zapisana w ustawie o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego oraz w kodeksie pracy, art. 241 ). Aktualnie w skład KT wchodzą trzy reprezentatywne organizacje związkowe, tj.: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy “Solidarność” (NSZZ “Solidarność”), Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ), Forum Związków Zawodowych (FZZ).

Komisja Trójstronna: pracodawcy

Stronę pracodawców reprezentują przedstawiciele reprezentatywnych organizacji pracodawców: Konfederacja Pracodawców Polskich (KPP), Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych „Lewiatan” (PKPP Lewiatan), Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP), Business Centre Club (BCC).

Komisja Trójstronna: inne podmioty

Oprócz reprezentantów strony rządowej i partnerów społecznych w pracach Komisji uczestniczą, z głosem doradczym, przedstawiciele: Głównego Urzędu Statystycznego, Narodowego Banku Polskiego, jak również przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego, delegowani przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Każda z trzech stron Komisji może zapraszać do udziału w jej pracach (z głosem doradczym) przedstawicieli organizacji społecznych i zawodowych oraz odpowiednio: strona rządowa - przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, strona pracowników - przedstawicieli innych związków zawodowych i organizacji związkowych, nie uznanych jako reprezentatywne oraz strona pracodawców - przedstawicieli innych organizacji pracodawców, podobnie jak w przypadku związków zawodowych, nienoszących cech reprezentatywności. Poszerzony, doraźny skład Komisji Trójstronnej jest wyrazem włączenia do dialogu społecznego innych grup interesów, których udział ma charakter konsultacyjny.

Dialog międzynarodowy Dialog w UE: komitologia

Pod pojęciem europejskiego dialogu społecznego rozumie się dyskusje, konsultacje, negocjacje i wspólne działania reprezentatywnych organizacji europejskich partnerów społecznych. Rozwój tego dialogu związany jest ściśle z wyzwaniami, które pojawiają się przed państwami członkowskimi w miarę pogłębiania się integracji europejskiej, w szczególności związanych z asymetrią między dążeniem do konkurencyjności i ograniczoną możliwością koordynowania krajowych polityk społecznych.

Zasady

Europejski dialog społeczny stanowi jeden z filarów EMS. Bazuje na zasadach solidarności, odpowiedzialności i uczestnictwa; stanowi formę oddziaływania europejskich partnerów społecznych na europejskie standardy społeczne i odgrywania ważnej roli w zarządzaniu sprawami Unii Europejskiej.

Formy europejskiego dialogu społecznego: dialog dwustronny

Dialog międzysektorowy (cross-industry) oraz dialog sektorowy (w ramach komitetów dialogu sektorowego) - organizacje europejskich partnerów społecznych są konsultowane w danej sprawie przez Komisję Europejską (na podstawie art. 154 TFUE); Partnerzy mogą podjąć negocjacje nad porozumieniem w danej kwestii (na podstawie art. 155 TFUE); efektem tych negocjacji mogą być porozumienia wdrożone w drodze:

* dyrektyw (np. w sprawie urlopów rodzicielskich, w sprawie pracy w niepełnym wymiarze czasu czy pracy na czas określony)

* porozumień - przez samych partnerów społecznych (np. porozumienia w sprawie: telepracy, stresu związanego z pracą oraz porozumienie dotyczące przemocy w miejscu pracy);

Formy europejskiego dialogu społecznego: dialog trójstronny

Trójstronny Szczyt na Rzecz Wzrostu i Zatrudnienia; dyskusje pomiędzy partnerami społecznymi a instytucjami UE. Komisja Europejska, na podstawie art. 154 TFUE -zobowiązana jest do popierania konsultacji między europejskimi partnerami społecznymi i podejmowania środków w celu ułatwienia ich dialogu.

Europejski Komitet Ekonomiczno - Społeczny (EKES)

European Economic and Social Committee (EESC) to organ doradczy Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej. Opinie dla tych instytucji przedstawia z własnej inicjatywy lub na ich wniosek, jeżeli taki wymóg przewidują postanowienia Traktatu. Pominięcie konsultacji w tym przypadku stanowi uchybienie proceduralne i może stanowić podstawę do zaskarżenia decyzji do Trybunału Sprawiedliwości. Komitet jest przedstawicielstwem różnych środowisk społeczno-gospodarczych zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego.

Podstawy działania EKES

EKES działa na podstawie Traktatu o Unii Europejskiej, Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Protokołów (nr 7 i 36) do Traktatu Lizbońskiego oraz Regulaminu. Członków komitetu mianuje Rada podejmując decyzję jednomyślnie, spośród list kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie, po uprzednim zasięgnięciu opinii Komisji Europejskiej i organizacji europejskich reprezentujących różne dziedziny życia gospodarczego i społecznego. Członkowie komitetu powinni wykonywać swoje funkcje w sposób całkowicie niezależny, w ogólnym interesie UE.

Organizacja EKES

Komitet składa się z 344 członków pracujących w trzech grupach: I - pracodawców, II - pracobiorców, III - interesów różnych (w tym organizacji pozarządowych). Komitet składa się z sześciu wyspecjalizowanych sekcji, których liczba może zostać zwiększona. Każdy przedstawiciel Komitetu (z wyjątkiem przewodniczącego) musi należeć do przynajmniej jednej sekcji (ale nie więcej niż dwóch), gdzie sprawuje 2, 5 - letnią kadencję. Członkowie Komitetu są niezawiśli w wykonywaniu swych funkcji i nie są ograniczeni instrukcjami swoich państw narodowych.

Skład EKES (mandat: 4 lata)

Niemcy, Wielka Brytania, Francja i Włochy (24),Hiszpania i Polska (21), Rumunia (15), Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja, Holandia, Portugalia, Szwecja i Węgry (12), Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja (9), Estonia, Łotwa i Słowenia (7), Cypr i Luksemburg (6), Malta (5),

Misja EKES

Komitet jest organem doradczym, którego zadaniem jest wyrażanie opinii na temat polityki gospodarczej i społecznej w ramach Wspólnot Europejskich oraz w sprawach mogących nieść z sobą reperkusje dla sytuacji ekonomicznej i społecznej we Wspólnotach. Opinie mogą być sporządzone na wniosek innych organów UE (często są one bezwzględnie wymagane traktatowo), lub też z własnej inicjatywy Komitetu. Nie są one formalnie wiążące, chociaż są zwykle brane pod uwagę przy podejmowaniu stosownych decyzji przez te organy. Opinie są przyjmowane na zgromadzeniu plenarnym Komitetu zwykłą większością głosów i publikowane następnie w “Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich”.

Europejskie modele społeczne

Europejski Model Społeczny

Nie ma jednolitej, powszechnie przyjętej definicji EMS. Przy zachowaniu pewnych wspólnych cech ogólnych występują istotne różnice między modelami społecznymi w zakresie: przyjętych celów szczegółowych, specyfiki i doboru instrumentów, zakresu i form zabezpieczeń społecznych, poziomu opodatkowania, zakresu i poziomu ingerencji państwa w gospodarkę. EMS to raczej zbiór wspólnych, najważniejszych zasad, które leżą u podstaw różnych odmian państwa opiekuńczego realizowanych w poszczególnych krajach europejskich.

4 główne cechy EMS (Anthony Giddens, 2006)

1) państwo z szerokim zakresem interwencjonizmu i odpowiednio wysokim poziomem fiskalizmu

2) bezpłatna i obowiązkowa edukacja

3) solidny system zabezpieczeń społecznych

4) ograniczanie nierówności

Komisja Europejska wskazuje 5 głównych kierunków polityki społecznej (European Comission, 2004)

1) pełne zatrudnienie

2) system zabezpieczeń społecznych

3) zwalczanie wykluczenia społecznego

4) promowanie dzietności

5) nowa polityka imigracyjna

Istota EMS (próba generalizacji)

Dążenie do zachowania i umacniania spójności społecznej przez zapewnienie powszechnego dostępu do pracy i redystrybucję dochodów i dzięki temu sprzyjanie zrównoważonemu wzrostowi gospodarczemu i poprawie konkurencyjności. Powinna temu służyć solidarność międzygrupowa i międzypokoleniowa.

EMS umożliwia osiągnięcie 4 głównych celów:

1) pełne zatrudnienie i ochrona przed ryzykiem rynku pracy (ochrona miejsc pracy, wsparcie dla bezrobotnych, ochrona praw pracowniczych)

2) zapewnienie stałego wsparcia dochodowego osobom, które znajdują się trwale poza rynkiem pracy, które nie mogą pracować ze względu na wiek (osoby w podeszłym wieku, dzieci i młodzież) lub stan zdrowia (osoby chore i niepełnosprawne)

3) walka z ubóstwem i zmniejszenie nierówności dochodowych

4) zapewnienie powszechnego dostępu do podstawowych usług społecznych (ochrona zdrowia, edukacja, kultura)

Instrumenty EMS:

1) regulacje rynku pracy (przepisy chroniące zatrudnienie, przepisy dotyczące minimalnych wynagrodzeń, przepisy określające dopuszczalny czas pracy i inne warunki pracy i płacy, system zasiłków dla bezrobotnych)

2) system zabezpieczeń społecznych (emerytury i renty, zasiłki rodzinne, inne świadczenia)

3) polityka redystrybucji dochodów pierwotnych (przez podatki i transfery pieniężne w ramach pomocy społecznej)

4) dostarczanie bezpłatnie, lub po przystępnych cenach podstawowych usług społecznych (edukacja, ochrona zdrowia, kultura, wypoczynek, opieka socjalna)

Klasyfikacja modeli społecznych w państwach UE:

1) nordycki (społeczno-demokratyczne państwo opiekuńcze) - Dania, Finlandia, Szwecja, Holandia:

- wysokie podatki

- wysokie świadczenia dla wszystkich

- małe zróżnicowanie dochodowe

- bardzo duża rola związków zawodowych

- prawo do świadczeń obejmują wszystkich obywateli

- główną troską jest integracja (oraz reintegracja) na rynku pracy osób korzystających ze świadczeń

- celem zabezpieczenia społecznego jest zapewnienie wszystkim obywatelom równego i wysokiego standardu opieki

- podstawowymi zasadami w tym modelu są równość i aktywizacja zawodowa

- prawo do zabezpieczenia społecznego uniwersalnym prawem wszystkich obywateli, a świadczenia są udzielane w formie bezpłatnych usług lub połączonych świadczeń

- państwa, w których funkcjonuje ten model przywiązują znaczenie do zapewnienia wszystkim określonego dochodu oraz wysokiej jakości usług opiekuńczych dla dzieci, osób niepełnosprawnych, osób starszych, osób wymagających dodatkowej opieki

- brak konkretyzacji ze strony rynku czy organizacji obywatelskich

- w efekcie kraje nordyckie mają najwyższy poziom wydatków na zabezpieczenie społeczne oraz powszechną opiekę społeczną.

2) anglosaski - Wielka Brytania, Irlandia:

- niezbyt wysokie podatki

- system zabezpieczeń zorientowany głównie na ludzi ubogich oraz wykluczonych z rynku pracy

- stosunkowo słabe związki zawodowe

- duże zróżnicowanie dochodowe

- ograniczone ustawodawstwo chroniące miejsca pracy

- obecność państwa w gospodarce i życiu społecznym jest niewielka

- słabo rozwinięty system publicznych usług socjalnych

- działania na rzecz zaspokojenia potrzeb społecznych podejmują głównie sami obywatele i organizacje społeczne, często poprzez rynek (np. firmy prywatne świadczą komercyjnie usługi socjalne)

- wydatki społeczne są w tym modelu znacznie niższe niż w modelu nordyckim

3) kontynentalny - Niemcy, Austria, Francja, Belgia, Luksemburg:

- typowy model tradycyjnego państwa opiekuńczego

- szeroki zakres ubezpieczeń od różnych rodzajów ryzyka rynku pracy

- hojne zasiłki niezwiązane z zatrudnieniem i emeryturami

- rynek pracy silnie regulowany przez układy zbiorowe dotyczące wszystkich zatrudnionych w branży i silna władza państwowa

- oparty na mechanizmie utrzymywania poziomu dochodów przy wykorzystaniu gwarancji i systemów ubezpieczeń społecznych

- skromna oferta usług socjalnych

- znacząca rola III sektora (organizacje pozarządowe wspólnoty lokalne) lub prywatnych usługodawców

- rozwinięta ochrona zatrudnienia i system gwarancji, którego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa osobom mającym stałe, wieloletnie zatrudnienie

4) śródziemnomorski - Włochy, Hiszpania, Portugalia, Grecja:

- rozbudowane i kosztowne systemy emerytalne, umożliwiające przechodzenie na wczesne emerytury (obecnie reformowane)

- sztywna prawna ochrona zatrudnienia

- układy zbiorowe silnie spłaszczające zróżnicowanie płac na oficjalnym rynku pracy

- rola państwa jest znacząca, ale tylko w wybranych obszarach

- dużą rolę odgrywające rodzina i lokalne organizacje społeczne

- słabo rozwinięty system świadczeń z tytułu bezrobocia i bardzo niewielki zakres aktywnej polityki rynku pracy

- opieka społeczna przyjmuje przede wszystkim formę wysokich świadczeń emerytalnych dla osób starszych

- państwo w niewielkim stopniu angażuje się w działania w dziedzinie pomocy społecznej

Kraje Europy Środkowej

* na Węgrzech, w Czechach i na Słowacji występują cechy zbliżone do modelu kontynentalnego

* w krajach bałtyckich wyraźne są elementy modelu nordyckiego

* Polska zbliżona do modelu śródziemnomorskiego

Skuteczność poszczególnych EMS (wg Andre'a Sapir'a, 2005). Na ocenę skuteczności składają się:

* efektywność - miara: poziom zatrudnienia

* sprawiedliwość - miara: poziom ryzyka popadnięcia w ubóstwo

	Efektywność	Sprawiedliwość
Nordycki	Tak	Tak
Anglosaski	Tak	Nie
Kontynentalny	Nie	Tak
śródziemnomorski	Nie	Nie

Otwarta metoda koordynacji (OMK)

OMK to główny „miękki” instrument reakcji europejskiej polityki spójności społecznej. Jest to międzyrządowa metoda zarządzania w UE, opiera się na dobrowolnej współpracy państw członkowskich. Stosowana w dziedzinach, w których z różnych powodów trudno stosować akty bezwzględnie wiążące (dyrektywy, rozporządzenia). Wprowadzona w 2000r. w Lizbonie decyzją Rady Europejskiej

ZAKRES DZIAŁANIA OMK

Obszary polityki społecznej:

• Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu (2000 r.)

• Adekwatne i stabilne emerytury (2001 r.)

• Dostępne o wysokiej jakości i stabilne usługi zdrowotne i opieka długoterminowa (2004 r.)

• W 2006 ROKU POŁĄCZONO POWYŻSZE OBSZARY W JEDEN MECHANIZM

ETAPY DZIAŁANIA OMK

1. Wspólne ustalanie celów prowadzonych działań w obszarze objętym OMK

2. Ustalanie wspólnych wskaźników jako metody porównywania najlepszych praktyk oraz miary postępu

3. Przełożenie celów określanych dla UE na polityki krajowe i opracowanie przez państwa członkowskie krajowych raportów: zabezpieczenie społeczne i integracja społeczna (wraz z krajowymi planami działań na rzecz integracji społecznej)

4. Publikowanie raportów analizujących i oceniających na podstawie dokumentów przedstawionych przez kraje członkowskie

5. Wspólnotowy program działań w celu wzmocnienia współpracy między państwami członkowskimi w zakresie zwalczania wykluczenia społecznego

Korzyści OMK

• Wspólne cele strategiczne mogą w przyszłości stać się materialnymi standardami EMS (czyli ustalającymi uprawnienia do świadczeń, a także określającymi ich poziom)

• OMK ma wpływ na kształtowanie polityki społecznej w krajach UE. KPD są przygotowywane w sposób partnerski i partycypacyjny z udziałem partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego (zwiększenie przejrzystości)

• Rozwój statystyki społecznej i budowanie systemu wskaźników monitorowania rozwoju społecznego, co pozwala na lepszą ocenę zrealizowanych zadań i określanie kierunków dalszych zmian.

Wady OMK

• UE przez długi czas nie przewidywała prowadzenia wspólnej polityki społecznej (priorytetowa rola polityki gospodarczej), w konsekwencji OMK nie zawiera w sobie instrumentów silnie motywujących do współpracy

• OMK to w praktyce wyłącznie wspólne działania koncepcyjne, polityczne i wymiana statystyk. Nie przewiduje ani sankcji za nieosiągnięcie wyznaczonych celów, ani motywatorów (nagród) dla efektywnych realizatorów

OMK a subsydiarność

Zasadniczą cechą OMK jest odejście od jednolitego i wspólnego dla wszystkich krajów mechanizmu implementacji polityk, w tym odgórnie narzucanego regulacyjnego wdrażania szczegółowych rozwiązań. Zamiast tego preferowanym sposobem jest wymiana najlepszych doświadczeń i poszukiwanie krajowych sposobów wdrażania polityk unijnych. Stanowi przykład zastosowania do praktyki UE zasady subsydiarności, zgodnie z którą poszczególne kompetencje publiczne powinny być realizowane na możliwie najniższym szczeblu administracyjnym.

Komitet ds. Ochrony Socjalnej

Jest to komitet doradczy Rady Europejskiej. Powstał w 2000 r. w Lizbonie. Celem głównym Komitetu jest wspieranie współpracy między Komisją Europejską a krajami członkami UE w modernizowaniu i poprawie funkcjonowania systemów zabezpieczenia społecznego

Szczegółowe cele działania Komitetu ds. Ochrony Socjalnej:

• Zapewnienie godziwego poziomu płac

• Zapewnienie odpowiedniego poziomu dochodów

• Bezpieczeństwo emerytur i stabilny system emerytalny

• Promocja integracji społecznej

• Wysoka jakość i stabilność systemów opieki zdrowotnej

Zadania Komitetu to:

• śledzenie sytuacji społecznej i rozwoju ochrony socjalnej w Państwach Członkowskich i w Unii;

• wspieranie wymiany informacji, doświadczenia i dobrych praktyk między Państwami Członkowskimi oraz z Komisją;

• opracowywanie sprawozdań, formułowanie opinii

W wypełnianiu swojego mandatu komitet nawiązuje odpowiednie kontakty z partnerami społecznymi.

Europejska Strategia Zatrudnienia (ESZ)

Jest to zbiór naczelnych zasad i priorytetów ukierunkowujących działania Unii Europejskiej na określone cele w zakresie polityki zatrudnienia. Jej celem jest koordynacja narodowych polityk zatrudnienia państw członkowskich, a także wyznaczanie kierunków rozwoju w zakresie zapobiegania i przeciwdziałania bezrobociu, rozwijania potencjału kadrowego oraz integracji społecznej na rynku pracy. Strategia opiera się przede wszystkim na budowaniu dialogu pomiędzy Komisją Europejską a państwami członkowskimi, partnerami społecznymi oraz innymi instytucjami europejskimi. Zasadniczą rolę w koordynacji celów i priorytetów na szczeblu UE odgrywa Komitet Zatrudnienia w którego skład wchodzą przedstawiciele państw członkowskich i Komisji Europejskiej. Przyjętym sposobem działania jest monitorowanie postępów, koordynacja i sprawozdawczość. Podstawą europejskiej strategii zatrudnienia są wydawane wytyczne w sprawie zatrudnienia, przygotowane przez KE. W ramach strategii stosuje się „otwartą metodę koordynacji”, zgodnie z którą przedstawiciele państw członkowskich spotykają się, aby omówić politykę i priorytety w tej dziedzinie.

Pakiet dotyczący zatrudnienia

Co roku rządy krajowe (poprzez Komitet Zatrudnienia) i instytucje europejskie sporządzają pakiet dotyczący zatrudnienia, który obejmuje:

• wytyczne dotyczące zatrudnienia: wytyczne w zakresie krajowej polityki zatrudnienia, zaproponowane przez Komisję, uzgodnione przez rządy krajowe oraz zatwierdzone przez Radę, obejmujące wspólne priorytety i cele

• krajowe programy reform: przedłożone przez rządy krajowe sprawozdania na temat krajowej polityki zatrudnienia, które Komisja analizuje pod kątem zgodności z celami strategii Europa 2020 i inicjatyw przewodnich

• wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu: sprawozdanie Komisji zawierające analizę najważniejszych kwestii związanych z zatrudnieniem przedstawionych w rocznej analizie wzrostu gospodarczego.

• zalecenia dla poszczególnych krajów: zalecenia Komisji skierowane do rządów krajowych towarzyszące wspólnemu sprawozdaniu o zatrudnieniu

• Zatrudnienie a rozwój społeczeństwa w Europie : sprawozdanie opracowywane w ujęciu rocznym zawiera dane analityczne i statystyczne, które stanowią podstawę wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu

Historia ESZ

Za początek ESZ uznaje się Traktat Amsterdamski przyjęty podczas Szczytu Luksemburskiego w 1997r. podczas, którego państwa członkowskie oraz UE zobowiązały się m.in. do podjęcia działań na rzecz opracowania skoordynowanej polityki zatrudnienia oraz tworzenia rynków pracy zdolnych do reagowania na zmiany ekonomiczne. W tym okresie w krajach UE pozostawało bez pracy około 17 mln osób i bezrobocie rosło.

W celu ograniczenia bezrobocia zaproponowano 3 działania:

• określenie przez Unię strategii europejskiej, a przez państwa członkowskie krajowych programów zatrudnienia, ocenianych co roku przez Radę w świetle wspólnie ustalonej strategii (obecnie KPR i KPDZ);

• prawo Unii do podejmowania pewnych działań, które przyczyniłyby się do polepszenia współpracy między państwami członkowskimi i uzupełniałyby ich aktywność;

• utworzenie Komitetu Zatrudnienia zobowiązanego do koordynowania polityki poszczególnych państw w dziedzinie zatrudnienia i rynku pracy.

Wytyczne Rady Europejskiej w sprawie zatrudnienia - 4 filary (1997 rok)

• poprawa zdolności do uzyskiwania i utrzymywania zatrudnienia - poprzez rozwój zasobów ludzkich,

• rozwój przedsiębiorczości - działania na rzecz powstania i ułatwienia prowadzenia przedsiębiorstw,

• poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i pracowników do zmieniających się uwarunkowań gospodarczych i technologicznych na rynku pracy

• wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy - działania na rzecz zapewnienia równego dostępu obywateli do rozwoju osobistego na rynku pracy - zwłaszcza na rzecz zapewnienia równości kobiet i mężczyzn

Strategia Lizbońska (2000r.)

Główny cel działania: do 2010 roku UE przekształca się w najbardziej dynamiczną i konkurencyjną, opartą na wiedzy gospodarkę w świecie, zdolną do zrównoważonego wzrostu gospodarczego stworzenia nowych i lepszych miejsc pracy i zapewnienia większej spójności społecznej z poszanowaniem środowiska. W 2005 r. ESZ stała się częścią składową Strategii Lizbońskiej, mającej na celu stworzenie „większej liczby lepszych miejsc pracy”. Pięć lat później, w obliczu kryzysu finansowego, przed strategią stawia się cel przywrócenia rozwoju - inteligentnego, zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu.

Główne kierunki oddziaływań w Strategii Lizbońskiej:

• szybkie przechodzenie do gospodarki opartej na wiedzy, w tym rozwój społeczeństwa informacyjnego, badań i innowacji oraz kształcenie odpowiednich kwalifikacji i umiejętności;

• liberalizacja i integracja tych rynków i sektorów, których wspólny rynek nie objął, tj.: telekomunikacji, energetyki, transportu, poczty, a także usług finansowych oraz całości rynku usług;

• rozwój przedsiębiorczości: deregulacja i lepsze wsparcie ze strony administracji (likwidacja barier administracyjno-prawnych), łatwiejszy dostęp do kapitału i technologii, ograniczanie zakłócającej konkurencję pomocy publicznej, tworzenie równego pola konkurencji;

• wzrost zatrudnienia i zmiana modelu społecznego: wzrost aktywności zawodowej, uelastycznienie rynku pracy, poprawa edukacji, unowocześnienie systemu zabezpieczeń społecznych, ograniczanie biedy i wykluczenia społecznego;

• rozwój zrównoważony

Reforma Strategii Lizbońskiej. Priorytety na lata: 2005 - 2010

Bardziej atrakcyjne miejsce dla inwestowania i pracy

• Rozszerzenie i pogłębienie wspólnego rynku

• Poprawa prawodawstwa europejskiego i krajowego

• Stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w obrębie Europy i poza nią

• Rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej

Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego

• Wzrost i poprawa inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju

• Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów

• Przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej

Tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy

• Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizacja systemów zabezpieczeń socjalnych

• Zwiększenie zdolności dostosowawczej pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy

• Wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji

Mocniejsze umocowanie Strategii w politykach krajowych państw członkowskich. Państwa UE zostały zobowiązane do przygotowywania Krajowych Programów Reform, tj. programu realizacji celów Strategii na poziomie narodowym.

Europa 2020

Strategia „Europa 2020” odnosi się do kluczowych wyzwań stojących przed społeczeństwem europejskim, także w czasie kryzysu i transformacji. Ma służyć przemianie Unii Europejskiej w inteligentną i zrównoważoną gospodarkę, o wysokich wskaźnikach zatrudnienia oraz większej spójności społecznej. Strategia została zaprezentowana przez Komisję Europejską marcu 2010 r.

Obszary priorytetowe

• rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji;

• rozwój zrównoważony: wspieranie efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej gospodarki;

• rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.

Główne cele zatrudnieniowe do 2020 roku: Europa 2020

• podwyższenie wskaźnika zatrudnienia w grupie wiekowej 20-64 do 75%.

• obniżenie odsetka osób zbyt wcześnie kończących naukę do poziomu poniżej 10% i podwyższenie odsetka osób w grupie wiekowej 30-34 kończących uczelnie wyższe do co najmniej 40%.

• zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym o co najmniej 20 mln.

Prozatrudnieniowe projekty przewodnie (inicjatywy) w ramach Strategii Europa 2020

„Unia innowacji” - projekt na rzecz poprawy warunków ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, tak by innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które z kolei przyczynią się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy.

„Młodzież w drodze” - projekt na rzecz poprawy jakości i atrakcyjności systemów szkolnictwa wyższego poprzez wspieranie mobilności studentów i młodych specjalistów. Przejawem realizacji tego projektu powinna być większa dostępność ofert pracy w państwach członkowskich, bezkolizyjne uznawanie kwalifikacji i doświadczenia zawodowego, co ułatwi młodzieży wejście na rynek pracy.

„Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” - projekt na rzecz modernizacji rynków pracy i wzmocnienia pozycji obywateli poprzez podnoszenie kwalifikacji przez całe życie i mobilność zawodową, co przyczyni się do zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej i lepszego dopasowania popytu do podaży na rynku pracy. Projekt - poprzez unowocześnienie rynków pracy - zakłada także trwałość modeli społecznych w obliczu odchodzenia na emeryturę pokolenia wyżu demograficznego.

„Europejski program walki z ubóstwem” - projekt na rzecz zapewnienia spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa.

Polityka społeczna w UE - wykład, dr Justyna Przywojska

22

---