Podaż pracy stanowią chętni do pracy, a popyt na pracę - pracodawcy.

Stopa bezrobocia liczona dla wieku 15-74 lata (z wyjątkiem Hiszpanii, Włoch i Wielkiej Brytanii - tam minimalny wiek 16 lat)

Bezrobotni zgodnie z definicją MOPu to osoby bez pracy w wieku 15-74 lata, zdolni do jej podjęcia w ciągu najbliższych 2 tygodni, szukające jej aktywnie w minionych 4 tygodniach.

Stopa bezrobocia (EUROSTAT): UE - 10,7%, Austria - 4,3%, Grecja, Hiszpania - 26%, Polska - 10,6%, strefa euro - 11,7%. W 2012r. w UE było 26mln bezrobotnych.

Dane z GUS: grudzień 2012 - 2 137 000 osób. Stopa bezrobocia: w Polsce - 13,4%, woj. łódzkie - 14%, Łódź - 12,1%, warmińsko-mazurskie - 21,2%. Najwyższe bezrobocie: pow. braniewski - 30,9%, bartoszycki - 29,7%, kętrzyński - 29,8%, włocławski - 28,4%. Najniższe bezrobocie: Katowice - 5,2%, Warszawa - 4,4%, Kraków - 5,9%. Największe berzobocie północny zachód i północny wschód.

Europejskie czarne dziury: Andaluzja (Hiszpania) - 30,6%, Wyspy Kanaryjskie (Hiszpania) - 29,7%, Macedonia Zachodnia (Grecja) - 23,2%, Berlin.

Liczba bezrobotnych na 1 miejsce pracy w Polsce: 2011r. - 23, 2012r. (I - XI) - 19.

Najniżej opłacani: pracownik ochrony i szwaczka (1568zł brutto), pracownik sprzątający (1626zł), kelner (1652zł), asystentka stomatologiczna (1675zł), sprzedawca/kasjer, telemarketer (1800zł)

Liczba ludności w Polsce (2012) - 38,5mln.

W ciągu ostatnich 5 miesięcy (IX 2012-I 2013)do bezrobocia trafia więcej mężczyzn. Liczba bezrobotnych kobiet i mężczyzn w styczniu wyrównuje się (1,16mln, 1,14mln) - sezonowość robót budowlanych, więcej zarabiają (są drożsi), są słabiej wykształceni niż kobiety. Spada liczba zawieranych małżeństw, rośnie liczba rozwodów. Przeciętne trwanie życia - kobiety - 80,9lat, mężczyzna - 72,4 lata - jest wyraźna tendencja rosnąca, wzrasta różnica między długością życia kobiet i mężczyzn. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw - kurczy się liczebność znajdujących zatrudnienie na rynku pracy. Bezrobocie sektorowe, wzrosty i spadki, jednak tendencja jest rosnąca. Przyrosty wynagrodzeń w latach 2008-2012 są coraz mniejsze. Spadek wynagrodzeń realnych i nominalnych w latach 2008-2012. na początku 2010r. Rosły wynagrodzenia nominalne, a spadały wynagrodzenia realne. Siła nabywcza rent i emerytur była wyższa niż wynagrodzeń. Świadczenia są chronione w gospodarce przed ich spadkiem realnym.

Wynagrodzenie nominalne - kwota, którą dostaje pracownik

Wynagrodzenie realne - ilość produktów, jaką to można kupić za pieniądze, które stanowią płacę nominalną

Rynkiem pracy nazywamy całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają.

Rynek pracy to mechanizm dopasowań podaży i popytu na pracę, dopasowania wyrażają warunki, na jakich dokonuje się transakcja między osobami oferującymi pracę za określoną płacę (podaż pracy) i jej nabywcami (pracodawcy tworzą popyt na pracę oferując określoną płacę)

Rynek pracy to ogół instytucji i procesów najmu pracowników przez pracodawców oraz ogół instytucji, uwarunkowań oraz czynników, negocjacji warunków zatrudnienia, pracy i płacy.

Co to jest rynek pracy?

* jeden z wielu rynków w gospodarce

* jeden z trzech rynkowych czynników produkcji (obok ziemi i kapitału)

* jest rynkiem heterogenicznym, gdyż występują na nim różne zawody, wymagające odmiennych zdolności, kwalifikacji, niekonkurujące ze sobą, mówimy wówczas o segmentacji rynku.

Popyt na rynku pracy stwarzają zakłady pracy (pracodawwcy). Podaż zgłaszają gospodarstwa domowe, z których wywodzą się pracownicy. Dlaczego poszukujemy pracy? Podaż pracy jest spowodowana popytem na dobra i usługi konsumpcyjne.

Podaż pracy - całkowita (globalna) podaż pracy obejmuje społeczne zasoby pracy, czyli ludność aktywną zawodową (osoby już pracujące + osoby poszukujące pracy)

W wymiarze jakościowym podaż pracy obejmuje kompetencje, na które składają się:

* kwalifikacje (wiedza, doświadczenie, umiejętności)

* cechy osobowe

* postawy, zachowania

Źródła podaży pracy:

* przyrost zasobów pracy - wynikający z procesów demograficznych - przyrost naturalny, który tworzy podaż pracy z opóźnieniem ok. 20lat.

* migracja ludności poszukującej pracy: zewnętrzna, obejmująca przyjazdy z zagranicy, a w skali regionów lub lokalnych rynków pracy - wewnętrzna obejmująca przyjazdy spoza terenu

* aktywizacja zawodowa ludności dotychczas biernej zawodowo - np. gospodyń domowych.

Decyzja, przed którą stoi każdy, kto wstępuje na rynek pracy, każdy kto tworzy zasoby pracy sprowadza się do odpowiedzi na pytanie: jaką część swojego czasu wolnego (czasu pozostającego do dyspozycji po zaspokojeniu potrzeb takich jak jedzenie, spanie itd.) przeznaczyć na pracę zarobkową.

Czas wolny i konsumpcja - jeśli pracownik będzie dłużej pracować to zmniejszy swój czas wolny na konsumpcję, którą umożliwiają wyższe dochody. Konsumpcja dóbr zakupionych za ostatnią godzinę pracy nie sprawia już takiej przyjemności jak konsumpcja dóbr zakupionych za pierwsze godziny pracy. Jeśli z coraz większej ilości czasu wolnego trzeba rezygnować na rzecz pracy, to te godziny rozrywek, na które sobie można pozwolić niosą za sobą większą użyteczność krańcową w porównaniu do sytuacji, gdy ma się więcej czasu wolnego. Uzyskana konsumpcja charakteryzuje się natomiast coraz mniejszą użytecznością krańcową.

Ludzie mają zróżnicowane preferencje względem czasu poświęconego na pracę i czasu wolnego; w swoim wyborze kierują się chęcią osiągnięcia największej satysfakcji z dokonanej kombinacji obu kategorii czasu. Pracoholicy - dla nich czas wolny ma małą wartość, zaś dużą wartość ma praca i uzyskany dzięki niej dochód, chętnie więc zrezygnują z jednostki swego czasu wolnego za stosunkowo niską dodatkową opłatę, łatwo jest ich zachęcić, aby pracowali dłużej, podjęli dodatkową pracę, itd.

Miłośnicy czasu wolnego - dla nich czas wolny ma dużą wartość, zaś praca i uzyskany z niej dochód nie są cenione. Trudno jest ich nakłonić do rezygnacji z jednostki czasu wolnego, jeśli już godzą się na dłuższą pracę, to za sowitą opłatą, która im wynagrodzi “poświęcenie”.

Różnice w upodobaniach wynikają z:

1) osobowości - np. dla młodej matki cenny jest czas wolny, który może poświęcić swojemu dziecku

2) rodzaj wykonywanej pracy - np. praca kreatywna, stawiająca wyzwania i uciążliwa, w trudnych warunkach, np. muzyk łatwiej zrezygnuje z godziny czasu wolnego, niż np górnik czy robotnik budowlany.

Płaca na rynku pracy jest rynkową ceną pracy i ustala się w wyniku konfrontacji popytu na pracę i jej podaży.

Wpływ wzrostu płacy na popyt na pracę typowych pracowników i podaż pracy

P_pd - krzywa podaży na pracę

P_pp - krzywa popytu na pracę

Lewa część rysunku obrazuje jak zachowuje się krzywa popytu na pracę. Jeśli cena pracy (płaca) wzrośnie z P1 do P2 to graficznym tego odzwierciedleniem będzie przesunięcie (ruch) w górę po krzywej popytu. Popyt spadnie z Q2 przy płacy P1 do poziomu Q1 przy płacy P2. Wniosek: jeśli inne warunki nie zmienią się, to nacisk na wzrost płac w krótkim okresie prowadzi do spadku popytu na pracę.

Prawa część rysunku obrazuje jak zachowuje się krzywa podaży pracy. Graficznym odzwierciedleniem wzrostu płac z P1 do P2 jest przesunięcie (ruch) w górę po krzywej podaży; w efekcie wzrasta podaż pracy (“płacą więcej na rynku pracy, więc zachęceni szukają pracy”).

Pozapłacowe determinanty rynku pracy:

- wzrost przeciętnej wydajności pracy - nastąpi przesuniecie w prawo krzywej popytu na pracę, a więc wzrost popytu na pracę, gdyż pracodawcy liczą na większą produkcję dostarczaną przez robotników przy tej samej płacy

- organiczenie świadczeń socjalnych oferowanych przez pracodawców (np. z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych) co wpłynie ograniczająco na ich podaż pracy - przy niższych świadczeniach będą mniej skłonni pracować za tą samą płacę.

Do głównych czynników determinujących rynkowy popyt na pracę należą;

- płaca (stawka płac)

- wydajność pracy (inaczej produktywność pracy)

- popyt na produkty pracy

Do głównych czynników determinujących rynkową podaż na pracę należą;

- płaca (stawka płac)

- liczba osób o określonych kwalifikacjach

- pozapłacowe korzyści z pracy, np. świadczenia socjalne dla pracowników, warunki pracy, dni wolne od pracy, organizacja czasu pracy, satysfakcja z pracy, prestiż związany z wykonywaną pracą.

Podaż pracy - każde gospodarstwo domowe zgłasza swoją indywidualną podaż pracy, która jest zależnością między stawką płac a wielkością podaży, czyli tego ile czasu dany człowiek chce pracować przy danej stawce płac w danym okresie.

Inne czynniki wpływające na podaż pracy:

- ceny dóbr i usług konsumpcyjnych

- polityka rynku pracy

- polityka podatkowa - wysokie podatki dochodowe ograniczają konsumpcję, a więc podwyżka podatkowa ogranicza podaż, zachęca do czasu wolnego.

Wysokość płac determinowana jest przez rynek lecz w świecie rzeczywistym na ich wysokość mają większy lub mniejszy wpływ:

- przedsiębiorca

- pracownicy (bezpośrednio lub poprzez związki zawodowe)

- państwo

Rynek pracy to ogół instytucji i procesów najmu pracowników przez pracodawców oraz ogół instytucji, uwarunkowań oraz czynników negocjacji warunków zatrudnienia, pracy i płacy.

Uczestnicy rynku pracy:

- przedsiębiorca - instytucje - osoby fizyczne

Rynek pracy ma swoją strukturę podmiotową, reprezentowaną przez odpowiednie instytucje. Do podstawowych instytucji zaliczamy:

- pracujących oraz reprezentujące ich związki zawodowe

- pracodawców (firmy) i ich konfederacje

- publiczne służby zatrudnienia, włącznie z systemem ubezpieczeń od bezrobocia

- inne podmioty wspierające równoważenie rynku pracy

Uczestnicy rynku pracy

Podmioty występujące w roli pracodawców i pracowników oraz pośredników między pracodawcami i pracownikami

Podstawową funkcją rynku pracy jest utrzymywanie w dłuższym okresie równowagi między popytem na pracę a podażą pracy. Dokonuje się to poprzez stworzenie pracodawcom możliwości pozyskania pracowników dysponujących odpowiednim potencjałem, rozumianym jako zestaw pożądanych kompetencji. Z drugiej strony poprzez umożliwienie pracownikom uzyskania pracy odpowiadającej ich potrzebom ekonomicznym i społecznym.

Inne 4 podstawowe funkcje:

1) funkcja mechanizmu dostosowawczego - rynek pracy oznacza regulację dopływu i odpływu zasobów siły roboczej “do” i “z” produkcji dóbr i usług

2) funkcja zasięgu oddziaływania - rynek to także miejsce, zasięg terytorialny wzajemnego oddziaływania podaży i popytu na siłę roboczą, podstawowy wymiar tego zasięgu to rynek lokalny

3) funkcja poradnictwa - ta formuła realizuje się poprzez instytucje poradnictwa pracy zawodowej oraz poradnictwa zawodowego

4) funkcja selekcji - ta funkcja dokonuje się dzięki temu, że rynek pracy jest dziedziną współzawodnictwa i opiera się na prawnie zagwarantowanych możliwościach właściwego tj. odpowiadającego kompetencjom usytuowania każdej jednostki w społecznym podziale pracy.

Rozpatrując politykę rynku pracy jako interwencję państwa w procesu rynkowe postawmy pytanie... Czy interwencja państwa na rynku pracy jest w ogóle potrzebna?

Teorie rynku pracy dostarczają co najmniej kilku podstawowych argumentów na rzecz stosowania interwencji państwa na rynku pracy:

- niedostateczna przejrzystość na rynku pracy - brak dostępu do informacji

- niedostosowanie alokacyjne

- niedostateczna skłonność do ryzyka

- dyskryminacja grup problemowych - osoby starsze, młode kobiety, niepełnosprawni, obcokrajowcy

Istnieją nieraz poglądy, że interwencja państwa na rynku pracy jest niepotrzebna, wręcz szkodliwa. W uproszczeniu możemy powiedzieć, że mamy dwie teoretyczne koncepcje rynku pracy:

1) ujęcie klasyczne - naczelną ideą jest twierdzenie, że w warunkach wolnorynkowej gospodarki występuje tendencja do ustalania się na rynku pracy równowagi, charakteryzuje się pełnym zatrudnieniem, nie ma więc bezrobocia w gospodarce wolnorynkowej. Rynek pracy jest w równowadze dzięki temu, że istnieje tendencja do ustalenia się stawek realnych na odpowiednim poziomie. Jeśli bezrobocie występuje, to jest ono wynikiem ograniczeń w swobodnym działaniu mechanizmów rynkowych na rynku pracy. Jakie są to ograniczenia - przede wszystkim wynikają one z tendencji do usztywniania płac, które są rezultatem postępowania związków zawodowych opierających się redukcjom płac. Jeśli związki wywindują płace na zbyt wysoki poziom i będą skutecznie opierać się ich redukcji, to w efekcie powstanie bezrobocie (o rozmiarach AB), ma więc charakter dobrowolny, gdyż jest wynikiem świadomego braku zgody robotników na zaakceptowanie wymogów mechanizmów rynkowych.

W latach 70. XXw. M. Friedman i E.S. Phelps sformułowali teorię naturalnej stopy bezrobocia. Tak jak klasycy twierdząc, ze w gospodarce występuje tendencja do ustalenia się równowagi na rynku pracy. Jednak dopuszczają w tej równowadze istnienie bezrobocia, które określają mianem bezrobocia naturalnego, przyczyną są niedoskonałości funkcjonowania rynków, zwłaszcza niekompletne informacje o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej, niedoskonała mobilność siły roboczej, ograniczona konkurencja z powodu hojnych zasiłków dla bezrobotnych, ustaw o płacy minimalnej.

Zalecenia klasyków dla polityki gospodarczej:

- aktywna interwencja państwa jest niewskazana

- państwo powinno tworzyć warunki dla rozwoju mechanizmów rynkowych

- państwo powinno usunąć ograniczenia w funkcjonowaniu mechanizmów rynkowych i usprawniać działanie rynku pracy, głównie poprzez rozwój sieci biur pracy, poprawę informacji o wolnych miejscach pracy i rozwój szkoleń zawodowych

2) ujęcie keynesistowskie - ekonomia keynesistowska nie podziela przekonania klasyków o skutecznym działaniu mechanizmów rynkowych na rynku pracy. W warunkach swobodnego działania mechanizmów rynkowych występuje tendencja do ustalania się nadwyżki podaży siły roboczej nad popytem oznacające istnienie bezrobocia. Przyczyną tej tendencji jest niewystarczający popyt na towary. Gdy popyt jest zbyt mały do zaspokojenia wytworzonej produkcji, to producenci zmuszeni są obniżyć produkcję, a tym samym również zatrudnienie do poziomu wyznaczonego przez efektywny popyt, jeśli nie chcą zbankrutować. W rezultacie pojawia się bezrobocie, które ma dość trwały charakter i nie może być zlikwidowane w wyniku samoczynnych mechanizmów rynkowych. W związku z tym konieczna jest aktywna ingerencja państwa. W odróżnieniu od ujęcia klasycznego bezrobocie ma charakter przymusowy, albowiem nawet zaakceptowanie przez robotników niższych płac realnych nie zlikwidowałby bezrobocia.

Polityka na rynku pracy:

A) aktywna polityka rynku pracy - ma na celu redukcję bezrobocia, opiera się na wykorzystaniu szeregu instrumentów ekonomicznych. Można w niej wyodrębnić:

a) politykę makroekonomiczną - polega na wykorzystaniu:

- instrumentów fiskalnych - podatków, wydatków budżetowych

- instrumentów pieniężnych - stopy procentowe, podaż pieniądza

Do oddziaływania na rozmiary agregatowego popytu na towary, ponieważ redukcja bezrobocia wymaga jego zwiększenia. To jest typowo keynesistowska metoda, nastawiona na zwalczanie bezrobocia związanego z niedostatecznym popytem.

b) politykę mikroekonomiczną - ta polityka obejmuje zespół instrumentów mających na celu poprawę funkcjonowania rynku pracy i redukcję bezrobocia w określonych grupach siły roboczej. Instrumenty polityki mikroekonomicznej:

- publiczne programy zatrudnienia - polegają na tworzeniu przez państwo dodatkowych miejsc pracy dla określonych grup bezrobotnych

- polityka subsydiowania zatrudnienia - polega na udzielaniu subsydiów tym przedsiębiorstwom, które zrezygnują z planowanej redukcji zatrudnienia lub utwoirzą nowe miejsca pracy

- organizowanie przez państwo szkoleń zawodowych - umożliwiają bezrobotnym zdobywanie i zmianę kwalifikacji zawodowych

- rozwój usług pośrednictwa pracy - udzielanie informacji o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej

- zachęty do zmniejszenia czasu pracy pracowników - np. przez dzielenie całego etatu między kilku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy

B) pasywna polityka rynku pracy - obejmuje różnorodne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych:

a) zasiłki dla bezrobotnych

b) jednorazowe odszkodowania dla osób zwalnianych z pracy

c) dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę

Są to metody osłonowe, nie prowadzą do zmniejszenia bezrobocia (zasiłki - czas, wysokośç, zmniejszanie z czasem)

Grupy ryzyka na rynku pracy (znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy) - są to grupy osób, które ze względu na swoje cechy społeczno-demograficzne lub zawodowe mają wyjątkowe trudności z podjęciem pracy zawodowej lub z powrotem do statusu pracujących, nawet gdy jest dobra koniunktura gospodarcza grupy te nie mogą być istotnie zmniejszone. Najczęściej wymieniane grupy ryzyka to:

- długotrwale bezrobotni

- bezrobotni o niskich kwalifikacjach (bez kwalifikacji)

- bezrobotni powyżej 50 r.ż.

- kobiety, bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do lat 7

- niepełnosprawni

- imigranci

- osoby, które opuściły zakłady penitencjarne

Dyskryminacja na rynku pracy - jest to zastosowanie kryteriów pozaekonomicznych przy przyjmowaniu i wynagradzaniu pracowników, może dotyczyć różnych grup, np. mniejszości etnicznych, płci, wieku. Przyczyny dyskryminacji:

- preferencje (uprzedzenia) pracodawców, ale także osób już zatrudnionych, klientów firmy, którzy odczuwają przykrość wchodząc w kontakty z pewnymi grupami i dla uniknięcia przykrości są skłonni poświęcić część swego dochodu.

- niedoskonałość informacji na rynku pracy (tzw. dyskryminacja statystyczna) - nie mając pełnej informacji o wydajności kandydata do pracy wykorzystuje się informacje dotyczące całej grupy i odrzuca kandydata obawiając się wsokich kosztów związanych z ryzykiem niedopasowania go do stajowiska pracy.

Segmentacja rynku pracy

Rynek pracy składa się z wielu rynków częściowych, zwanych segmentami, które tworzą jego strukturę. Segmenty te można wyodrębniać na podstawie takich kryteriów jak: płeć, wiek, kwalifikacje, zawód, gałąź, dział gospodarki, region, miejscowość, itp. Możemy więc mówić o odrębnych rynkach pracy kobiet i mężczyzn, młodocianych i osõb starszych, rynkach prawników, lekarzy, itd. Mamy również rynek pracy zewnętrzny oraz wewnętrzny (wewnątrzzakładowy); w tym przypadku chodzi o relacje między popytem i podażą w obrębie danego zakładu pracy. Procesy wyodrębniania się poszczególnych części rynku pracy określa się mianem segmentacji.

Znaczenie segmentacji: polega ono na tym, że przynależność danej osoby do określonego segmentu pozwala jej w mniejszym lub większym stopniu zrealizować oczekiwania jakie wiązała z pracą, a także wpływa na jej pozycję społeczną. Najczęściej wymieniamy:

- regionalne rynki pracy - ogólna sytuacja na regionalnych rynkach pracy różni się od sytuacji na rynku krajowym, np. deficytowi miejsc pracy w skali krajku może towarzyszyć ich nadmiar w niektórych regionach.

- sektorową strukturą rynku pracy - jest pochodną rtozmieszczenia potencjału pracy w układzie działów gospodarki i dzieli rynek na 3 sektoyry: sektor I to rolnictwo, leśnictwo i rybłówstwo, sektor II to przetwórstwo (przemysł i budownictwo), sektor III to szeroko ujęte usługi.

Segmentacja funkcjonalna na rynku pracy (dualny rynek pracy)

- podstawowy rynek pracy - tzw. "prac dobrych" o atrakcyjnej płacy, dla pracowników wykwalifikowanych

- wtórny rynek pracy (drugorzędny) - tzw. "prac złych" o niskiej płacy, niepewnych, o niskich kwalifikacjach, niezaawansowanej technologii

1 - kadra podstawowa

2 - pierścień gorszych prac

3 - pierścień gorszych prac - bufor

Formalny i nieformalny rynek pracy

- zatrudnieni w sektorze formalnym są częścią zinstytucjonalizowanej organizacji pracy, mają określony, legalnyu status, płacą podatki

- rynek nieformalny "szary rynek pracy", trudno go zidentyfikować, jego istnienie przynosi pożytki i straty.

Bezrobocie. Rodzaje i klasyfikacja

Od początku lat 90. XXw. bezrobocie w Polsce stało się najważniejszą kwestią społeczną i wyzwaniem dla gospodarki.

Co oznacza termin bezrobocie?

Jest to taka sytuacja na rynku pracy, w której osoby będące w wieku produkcyjnym, zdolne i skłonne do pracy w typowych warunkach istniejących w gospodarce, poszukujące pracy, nie mogą znaleźć zatrudnienia. (wg E. Kwiatkowskiego)

Zjawisko bezrobocia związane jest z zależnościami przyczynowo-skutkowymi z popytem na pracę, jej podażą i stawkami płac. Bezrobocie ma miejsce wówczas, gdy:

- podaż i popyt nie występują w dynamicznej równowadze z ilościowego i strukturalnego punktu widzenia

- pracownicy nie akceptują obowiązujących stawek płac, wykazują nieodpowiednią mobilność

- instytucje i organizacje rynku pracy (rządowe, związkowe pracowników i pracodawców) działają przeciw poprawie elastyczności funkcjonowania rynku pracy

Bezrobocie można rozpatrywać w ujęciu zasobowym i jako strumienie

Bezrobocie jest zasobem, którego poziom i struktura rejestrowane są w danym punkcie czasowym, jego rozmiary rosną, jeśli dopływ (osoby, które uzyskały status bezrobotnych) jest większy niż odpływ (osoby, które utraciły status bezrobotnego z różnych powodów)

Napływ do bezrobocia - napływ do zasobu bezrobotnych, czyli strumień zwiększający jego rozmiary może pochodzić z różnych źródeł:

- zwolnienia z pracy

- absolwenci wchodzący na rynek pracy

- powracający na rynek pracy (kiedyś byli bezrobotnymi, ale zniechęcili się do poszukiwania pracy, gospodynie domowe i inni)

Odpływ z bezrobocia - oznacza odejście z zasobu na skutek:

- znalezienia pracy

- rezygnacji z poszukiwań

- utraty uprawnień do statusu bezrobotnego, np. z powodu wieku emerytalnego

Wielkość zasobu bezrobocia zależy od kształtowania się relacji między strumieniami

Kiedy rośnie bezrobocie?

- wtedy gdy będą rosły napływy do bezrobocia lub będą się zmniejszały odpływy z bezrobocia

- wtedy gdy będą wysokie napływy oraz nieco niższe odpływy

Bezrobocie jest zjawiskiem dynamicznym

Osoby napływające do bezrobocia powinny przebywać w nim stosunkowo krótko - nie tracą wówczas nabytych kwalifikacji. Jeśli osoby napływające do bezrobocia pozostają w nim długo, wówczas mówimy o zasobie stagnacyjnym.

Stopa bezrobocia

Jest to relacja liczba zarejestrowanych bezrobotnych do zasobu siły roboczej lub do ludności w wieku produkcyjnym. Pewien poziom bezrobocia (3-4%) jest w gospodarce nieunikniony, a nawet konieczny, zjawiskiem niekorzystnym jest nadmierne bezrobocie.

Tradycyjny podział bezrobocia:

1) bezrobocie frykcyjne - jest rezultatem ruchu zatrudnianych na rynku pracy, występuje w każdej gospodarce, także w warunkach pełnego zatrudnienia, jest korzystne dla gospodarki, jest to minimalny, nieredukowalny poziom bezrobocia

2) bezrobocie strukturalne - wynika z długookresowych procesów dostosowawczych między strukturą popytu na pracę, a struktura jej podaży powstaje ze względu na rozbieżności i małą elastyczność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji, jest typowe w sytuacji ograniczania z różnych przyczyn wielkości danej produkcji, czego konsekwencją jest brak zapotrzebowania na siłę roboczą w tej samej skali i o tej samej strukturze, osoby, które z tych powodów utraciły pracę stają się mimowolnie przymusowymi ofiarami bezrobocia strukturalnego. Temu rodzajowi bezrobocia przyjmuje się wymiar zawodowy, działowo-gałęziowy, demograficzny i geograficzny. Wobec dynamicznie rozwijającej się gospodarki kwalifikacje nabyte stają się mniej potrzebne, inne w ogóle zbędne, przedsiębiorcy zgłaszają zapotrzebowanie na wyższe lub zupełnie nowe umiejętności zawodowe. Osoby o zbędnych kwalifikacjach tracą pracę, o ile nie uda im się zaadoptować do nowych wymogów kwalifikacyjnych, bądź przemieścić się tam, gdzie znajdą zatrudnienie, temu bezrobociu towarzyszy istnienie wolnych miejsc pracy na skutek niedopasowań między strukturą podaży i popytu na pracę.

Bezrobocie strukturalne - przyczyny

- dyskryminacja jest przyczyną bezrobocia strukturalnego kobiet

- postęp techniczny

- gwałtowne zmiany popytu na rynku dóbr i usług

- sezonowe wahania aktywności gospodarczej

3) bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) - wynika z niedostatku popytu, który jest spowodowany powtarzającym się (cyklicznym) brakiem popytu w gospodarce, następuje spadek popytu globalnego, a płace i ceny nie zdążyły się dostosować i przywrócić stanu pełnego zatrudnienia, do czasu dostosowania płac i cen oraz osiągnięcia przez nie poziomu zapewniającego nową równowagę długookresową. Pojawia się, gdy spadek łącznego popytu prowadzi do spadku produkcji i zatrudnienia, dopiero w długim okresie płaca i ceny obniżają się na tyle, iż powoduje to wzrost realnej podaży i spadek stopy procentowej tak aby łączny popyt powrócił do poziomu umożliwiającego pełne zatrudnienie, a bezrobocie sprowadzone niedostatkiem popytu zostaje wchłonięte.

Formy przejawiania się bezrobocia:

1) bezrobocie chroniczne - stałe, występuje na terenach o słabej infrastrukturze przemysłowej np. woj. Koszalińskie, warmińsko-mazurskie

2) bezrobocie krótko-, średnio- i długookresowe - czyli do 3 miesięcy, 6 miesięcy, powyżej 1 roku, długotrwałe - powyżej 24 miesięcy (2 lata)

Kolejne podziały bezrobocia:

1) bezrobocie rejestrowane - jawne, ustalone na podstawie ewidencji urzędów pracy lub ustalone

na podstawie opartego na standardach międzynarodowych badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL), nazywane też bezrobociem rzeczywistym

2) bezrobocie ukryte - nigdzie nie ewidencjonowane, rozpoznanie tego zjawiska wymaga badań ankietowych lub zastosowania statystycznych metod szacunkowych

Źródła informacji o skali bezrobocia:

1) statystyka urzędów pracy - bieżąco rejestrują się osoby poszukujące pracy

2) kwartalne badania GUS aktywności ekonomicznej ludności obejmujące od 2000r. 22,3 tys. gospodarstw domowych

Kim jest osoba bezrobotna?

Odpowiedź zależy od źródła informacji np. według urzędów pracy osoba w wieku 18 lat (z wyjątkiem młodocianych absolwentów), która nie nabyła praw emerytalno-rentowych ani do zasiłku bądź świadczenia przedemerytalnego, wychowawczego, macierzyńskiego, czy chorobowego.

Według BAEL bezrobotna jest osoba w wieku 15 lat i więcej, która jednocześnie spełnia 3 warunki: w okresie badanego tygodnia nie wykonywały pracy przynoszącej zarobek co najmniej przez 1 godzinę, aktywnie poszukiwały pracę i były zdolne (gotowe) podjąć pracę w tygodniu badanym i następnym.

Bezrobocie ukryte w wolnorynkowej gospodarce kapitalistycznej:

1) zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu osób deklarujących i poszukujących pracy w pełnym wymiarze (nie dotyczy tych, którzy wybierają w sposób wolny pracę niepełną, np. student.)

2) zatrudnienie poniżej kwalifikacji - osób wbrew woli z wyjątkiem tych, które taką wolę wyraziły, mając na względzie charakter ofert pracy

3) zatrudnienie nadmiernej liczby osób w stosunku do rzeczywistych potrzeb wynikajacych z celów działalności firmy

Bezrobocie ukryte w wolnorynkowej gospodarce kapitalistycznej rozpatrujemy w dwóch płaszczyznach:

1) subiektywnej - osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze wbrew swej woli, zatrudnione poniżej swych kwalifikacji wbrew swej woli, mimi że pracodawca uważa że osoby te sa wykorzystane właściwie

2) obiektywnej - niewłaściwe wykorzystanie siły roboczej

Przyczyny bezrobocia ukrytego w gospodarce rynkowej:

1) autonomiczne decyzje prywatnych przedsiębiorstw - wierzą że nastąpi szybka poprawa koniunktury, robią tak z pobudek ekonomiczno-etycznych, np. moralne zobowiązania wobec pracowników

2) restrykcyjne praktyki związków zawodowych - wywierają różnego rodzaju presje na właścicieli firm

3) interwencjonizm rządowy

Samoczynny mechanizm zwalczania nadmiernego zatrudnienia

Gospodarka samoczynnie ogranicza, gdyż to tkwi w naturze gospodarki wolnorynkowej: zjawisko to jest krótkotrwałe, sporadyczne, jeśli przemieni się w trwałe i obejmujące całą gospodarkę winą za to obciąża się po części związki zawodowe i rządzących.

Klasyfikacja statusu osób na rynku pracy wg P. Sinclair'a

Przez zadawanie określonych pytań i uzyskiwane odpowiedzi na nie można zidentyfikować status osób na rynku pracy - osoby zatrudnione w pełni to te, które pracują w pełnym wymiarze godzin + te które pracują w niepełnym, ale nie chcą pracować dłużej.

3 metody wyznaczania wielkości bezrobocia:

1) rejestracja bezrobotnych przez urzędy pracy

2) badania ankietowe reprezentującej grupy ludności

3) rejestracja osób ubiegających się o zasiłki dla bezrobotnych (nie jest częsta, ale np. stosowana w Wielkiej Brytanii od 1982r.)

Obliczanie bezrobocia na podstawie liczby osób zarejestrowanych w urzędzie pracy

Jest szeroko stosowana na świecie, także w Polsce. Wielkość tak wyznaczonego zasobu zależy w dużej mierze od przyjętych warunków uprawniających do rejestracji, a te są różne w różnych krajach, zmieniają się w czasie, a więc trudno porównywać wielkości.

Bezrobocie rejestrowane

Jeśli szanse zwolnienia z pracy są małe, motywacja do rejestracji może być osłabiona. Z drugiej strony mogą być inne motywy do rejestracji, np. chęć uczestnictwa w aktywnych programach rynku pracy. W obu przypadkach liczba zarejestrowanych bezrobotnych nie będzie odzwierciedlać prawdziwych rozmiarów bezrobocia.

Badania ankietowe reprezentacyjnej próby ludności kraju - jest to powszechnie znana metoda w świecie. Ma długą historię - w USA stosowana już w latach 40. XXw. W Polsce stosowana od 1992r. nosi nazwę BAEL. Badanie prowadzi GUS. Obejmuje osoby w wieku 15-74 lata.

Następstwa bezrobocia

1) wymiar indywidualny - skutki odczuwane przez osoby bezrobotne, rodziny osób bezrobotnych

2) wymiar ogólnospołeczny - skutki odczuwane przez całe społeczeństwo. Charakter skutków:

- ekonomiczny, w tym m.in. finansowy

- społeczny - zwłaszcza socjologiczny i psychologiczny

Pozytywne skutki bezrobocia

1) wzmaga konkurencję o miejsca pracy miedzy potencjalnymi pracownikami

2) ma to wpływ na motywację do kształcenia, zwiększania nakładów na inwestycje w „kapitał ludzki”, bezrobocie przyspiesza procesy wzrostu poziomu kwalifikacji zawodowych, co ma znaczenie dla długofalowego wzrostu gospodarczego

3) kraje dysponujące zasobami pracy o wyższych kwalifikacjach charakteryzują się wyższym tempem wzrostu gospodarczego

4) bezrobocie z uwagi na różną dynamikę postępu technicznego w dziedzinach gospodarki sprzyja realokacji siły roboczej

5) przebywanie siły roboczej w bezrobociu skłania je do zmiany kwalifikacji, stąd mówimy że bezrobocie pełni funkcję pewnego rodzaju „przystanku” między zastosowaniem siły nabywczej, warunek - nie może trwać zbyt długo

6) bezrobocie ma znaczenie dla skuteczności polityki antyinflacyjnej, wyższe bezrobocie oznacza osłabienie pozycji pracowników i związków zawodowych w przetargach płacowych, a więc zmniejszenie presji na wzrost płac, co prowadzi do osłabienia procesów inflacyjnych

7) wzrost bezrobocia osłabia dynamikę popytu na towary, która odgrywa ważną rolę w kształtowaniu inflacji, polityka antyinflacyjna jest bardziej skuteczna w warunkach wysokiego i rosnącego bezrobocia

8) przyczynia się do poprawy efektywności gospodarowania w skali mikroekonomicznej groźba utraty pracy zwiększa motywację do solidnej pracy i do większej dyscypliny

9) bezrobocie ogranicza nadmierną płynność zatrudnienia

10) pracodawcy śmielej redukują nadmierne zatrudnienie - tym samym bezrobocie sprzyja procesom racjonalizacji zatrudnienia na szczeblu mikro.

Negatywne skutki bezrobocia:

Perspektywa makroekonomiczna

1) Utrata produkcji wynikająca z niepełnego wykorzystania zasobu siły roboczej - faktyczny poziom produkcji w gospodarce jest niższy od poziomu potencjalnego, w perspektywie długofalowej to oznacza zmniejszenie dynamiki wzrostu produkcji, oprócz tego mamy skutek pośredni w postaci obniżenia przeciętnej wydajności pracy, w okresie bezrobocia następują procesy ubytku kapitału ludzkiego, co ma wpływ na wydajność pracy w okresie ponownego zatrudnienia. Straty mierzymy w postaci tzw. luki PKB, tj. odchylenia rzeczywistego PKB od jego poziomu potencjalnego.

2) obciążenia finansowe ponoszone przez państwo z tytułu bezrobocia, ma ono różnorodny charakter:

a) koszty bezpośrednie - wydatki na bezrobotnych i ich obsługę. Koszty bezpośrednie obciążając finanse państwa - zasiłki i ALMP (Aktywne polityki rynku pracy), zasiłki pomocy społecznej, wcześniejsze emerytury, odprawy dla zwalnianych z pracy oraz wydatki na funkcjonowanie instytucji obsługujących bezrobotnych, to także wydatki na instytucje pomocy społecznej, służbę zdrowia, szkolnictwo, policję.

b) koszty pośrednie - utrata przychodów budżetowych z tytułu istnienia bezrobocia, te koszty to są koszty alternatywne, gdyż wskazują utracone możliwości przychodów budżetowych (funduszy celowych). Koszty pośrednie obciążają finanse państwa związane ze zmniejszeniem przychodów budżetowych oraz przychodów różnych funduszy celowych - spadki wpływów podatkowych w rezultacie spadki zatrudnienia i wzrostu bezrobocia.

Skutki mikroekonomiczne bezrobocia

Pogorszenie położenia ekonomicznego bezrobotnych i ich rodzin - pogorszenie standardu konsumpcji i stopnia zaspokojenia ich potrzeb - ich dochody spadły, możemy porównać dochód osoby bezrobotnej w okresie pracy i w okresie bezrobocia. Społeczne skutki - powstanie grupy społecznej „bezrobotnych”, którzy wyróżniają się swoistą kulturą.

Krzywa Beveridge'a

Założenia do koncepcji krzywej Beveridge'a

Różne typy bezrobocia mają swoje własne przyczyny i uwarunkowania, wymagają także odmiennych środków zaradczych. Dla polityki ograniczania bezrobocia duże znaczenie ma identyfikacja typów bezrobocia, które występują w rzeczywistości, dzięki temu można będzie trafniej dobrać sposoby redukcji bezrobocia. Istotną rolę w próbach określania dominujących typów bezrobocia ma koncepcja krzywej Beveridge'a. William Beveridge żył w XIX i XXw. to brytyjski ekonomista, doradca rządu brytyjskiego. Zwrócił on uwagę, że na rynku pracy współistnieją wolne miejsca pracy i bezrobocie.

Istota koncepcji krzywej Beveridge'a

W dynamicznej gospodarce zawsze istnieje pewna liczba bezrobotnych i wolnych miejsc pracy. Jeśli mamy sytuację, gdy popyt na pracę składający się z zajętych miejsc pracy przez zatrudnionych oraz wakatów (wolnych miejsc pracy) z podaży pracy, składającej się z osób zatrudnionych i bezrobotnych, to faktyczne rozmiary zatrudnienia są niższe od popytu i podaży o liczbę wolnych miejsc pracy (lub liczbę bezrobotnych, bo obie wielkości są sobie równe). Gdy popyt na pracę rośnie w okresach dobrej koniunktury, a nawet przekracza wielkość podaży pracy, to pewne bezrobocie i tak istnieje ze względu na frykcje i niedopasowania strukturalne. Gdy popyt na pracę jest niższy niż podaż pracy, np. w okresach recesji tak jest, to również nie wszystkie miejsca pracy są zajęte, np. część bezrobotnych nie chce podjąć pracy przy danej płacy, bezrobotni są niemobilni geograficznie. Skoro ZAWSZE występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych, to między tymi wielkościami istnieje pewna zależność:

Wyższej liczbie bezrobotnych towarzyszy mniejsza liczba wakatów i na odwrót - ujemna zależność między liczbą bezrobotnych a liczbą wolnych miejsc pracy, inaczej - ujemna zależność między stopą bezrobocia i stopą wolnych miejsc pracy.

Położenie i kształt krzywej dostarcza informacji o sytuacji na rynku pracy - o dopasowaniu popytu i podaży na rynku pracy. Wskazuje na stopień zmienności wolnych miejsc pracy i stopę bezrobocia. Krzywa Beveridge'a prezentuje związek między stopą bezrobocia i stopą wolnych miejsc pracy w gospodarce. Stopa wolnych miejsc pracy to liczba wolnych miejsc pracy jako odsetek zasobów pracy.

Krzywa podnosi się, gdy przy danym poziomie wolnych miejsc pracy występuje wyższe bezrobocie (wyższa stopa), co wskazuje na opadającą efektywność rynku pracy. Na efektywność tą wpływają niedopasowania między dostępnymi miejscami pracy, osobami bezrobotnymi oraz niemobilnej siły roboczej.

Krzywa BW₀ - jej położenie zależy od czynników, traktowanych jako niezmienne, jeśli one się zmienią wówczas krzywa się przemieszcza w kierunku początku układu współrzędnych, bądź przeciwnie.

Istotna jest wielkość odpływów z bezrobocia do zatrudnienia w czasie t. Określa ona liczbę udanych skojarzeń bezrobotnych i miejsc pracy. O_t = A_t * f(B_t*W_t) B_t - liczba bezrobotnych w czasie t, W_t - liczba wolnych miejsc pracy w czasie t. Istotny w równaniu jest A_t - współczynnik dopasowań w czasie t.

Jeśli w kolejnych okresach czasu A_t jest coraz wyższy (niższy) to oznacza, że ta sama liczba bezrobotnych, wolnych miejsc pracy generować będzie większe lub mniejsze odpływy z bezrobocia do zatrudnienia.

Jeśli w czasie będzie rosła efektywność dopasowani, to znaczy, że taka sama wielkość odpływów będzie uzyskana przy mniejszej liczbie bezrobotnych i wolnych miejsc pracy.

Położenie krzywej Beveridge'a w układzie współrzędnych jest określone przez wielkość współczynnika efektywności dopasowań A_t. Położenie krzywej BW₀ - odpowiada A₀, krzywa obrazuje takie kombinacje liczby bezrobotnych i liczby wolnych miejsc pracy, które przy efektywności dopasowań A_t gwarantują jednakowy odpływ z bezrobocia do zatrudnienia. Gdy efektywność wzroście z A₁ to na wykresie krzywa przesunie się do dołu, do położenia BW₁. Krzywa ta pokazuje kombinacje liczby bezrobotnych i liczby wolnych miejsc pracy gwarantujące taki sam, jak w przypadku BW₀ odpływ z bezrobocia.

Wzrost efektywności dopasowań oznacza więc że taki sam odpływ z bezrobocia uzyskujemy przy mniejszej liczbie bezrobotnych i wolnych miejsc pracy. To oznacza, że jeśli w przypadku krzywej BW₀ uzyskanie danego odpływu z bezrobocia do zatrudnienia wymagało B₀ bezrobotnych i W₀ wolnych miejsc pracy, to w przypadku krzywej BW₁ taki sam odpływ do zatrudnienia wymaga B₀ bezrobotnych i W₁ wolnych miejsc pracy przy W₁<W₀ lub B₁ bezrobotnych, W₀ wolnych miejsc pracy przy B₁<B₀.

Co może wpływać na zmiany efektywności dopasowań liczby bezrobotnych i wolnych miejsc pracy? Dwie grupy czynników:

1) czynniki wpływu na intensywność poszukiwań pracy przez bezrobotnych, pracowników i pracodawców - wyższy stosunek zasiłków do wynagrodzeń osłabia intensywność poszukiwań. Wydłużający się okres bezrobocia - niechęć pracodawców do długookresowych bezrobotnych.

2) skala niedopasowań strukturalnych i wolnych miejsc pracy, w przekroju kwalifikacyjnym, zawodowym i przestrzennym - płynność zmian struktury popytu na towary i struktury popytu na pracę - „edytor tekstu versus popyt na maszyny do pisania”. Skala zdolności przystosowawczej podaży pracy do zmieniających się wymogów popytu na pracę.

Im mniejsza skala niedopasowań strukturalnych popytu i podaży pracy oraz im wyższa intensywność poszukiwań na rynku pracy, tym wyższa efektywność dopasowań bezrobotnych i wolnych miejsc pracy - krzywa BW - położona bliżej początku układu.

Próby identyfikacji typów bezrobocia

1) koncepcja określania rozmiarów bezrobocia związanego z niedostatecznym popytem - jeśli w gospodarce występuje sytuacja określona jako B>W. To rozmiary bezrobocia wynikającego z niedostatecznego popytu nad liczbą wolnych miejsc pracy, a łączne rozmiary bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego równe są liczbie wolnych miejsc pracy.

2) koncepcja określania rozmiarów bezrobocia niezwiązanego z niedostatecznym popytem. Jeśli w gospodarce jest sytuacja, w której B<W, t bezrobocie wynikające z niedostatecznego popytu równe jest zero, a występujące bezrobocie ma w całości charakter frykcyjny bądź strukturalny

Poszukiwanie wyjaśnień faktycznej sytuacji na unijnym rynku pracy w okresie minionego 2012r.

- w czasie recesji firmy zgłaszają mniej wolnych miejsc pracy, bezrobocie jest rosnące

- następuje pogorszenie procesu dopasowania wolnych miejsc pracy i bezrobocia. Dla większości krajów krzywa Beveridge'a przemieściła się w kierunku prawym, na zewnątrz.

- tylko dla jednego kraju krzywa przesunęła się do wewnątrz - Niemcy, ukazując poprawę na rynkach pracy i procesu dopasowań

- pogorszenie sytuacji na rynku pracy może być konsekwencją;

* niedopasowań między kwalifikacjami pożądanymi przez pracodawców dla obsadzenia wakatów

* zwyżka bezrobocia długookresowego

* nieodpowiednimi reakcjami na zmiany demograficzne oraz

* nieefektywnymi usługami publicznymi służb zatrudnienia

* konsekwencją frykcyjności i barier możliwości geograficznej i zawodowej

* a także asymetrycznej informacji między pracodawcami i pracownikami. Europejscy obywatele nadal spotykają utrudnienia prawne, administracyjne i praktyczne w przekraczaniu granic. Eures będzie reformowane.

Ostatnio obserwuje się spadek wydatków na ALMP przeznaczonych na osoby bezrobotne.

Dane wskazują, że wydatki te mają pozytywny wpływ na bezrobocie kobiet i osób nisko kwalifikowanych. Te kraje członkowskie, w których jest niskie bezrobocie długookresowe mają jednocześnie wysoki udział wydatków ALMP, choć nie można wykluczyć, że i inne czynniki się do tego przyczyniły. Wydatki na ALMP w okresie 2007-2010 zmniejszyły się w UE o ponad 20%.

Prawo Okuna - znaczenie bezrobocia

Gdy bezrobocie nie przekracza dopuszczalnych społecznie granic - jest to zjawisko pozytywne:

- wzmaga konkurencję o miejsca pracy

- konkurencja o miejsca pracy wpływa na motywację do kształcenia, do inwestycji w kapitał ludzki

- dzięki temu w ujęciu długookresowym wpływa to na procesy wzrostu gospodarczego - kraje dysponujące zasobami pracy o wyższych kwalifikacjach charakteryzują się wyższym tempem wzrostu gospodarczego

- różna dynamika postępu technicznego, zmieniająca się struktura popytu konsumpcyjnego i popytu na pracę wymaga realokacji siły roboczej i dostosowania kwalifikacji do nowoczesnych wymogów, istnienie bezrobocia może ułatwić niezbędne procesy realokacyjne w gospodarce, przesunięcia siły roboczej do bardziej efektywnych zastosowań, ważne aby to nie trwało zbyt długo, bo inaczej zasoby pracy stracą swoje walory ekonomiczne

- bezrobocie ma wpływ na politykę antyinflacyjną państwa, ponieważ osłabia pozycję pracowników i związków zawodowych, wysokie bezrobocie wpływa na zmniejszenie pensji na wzrost płac w trakcie negocjacji z pracodawcami - wg tradycyjnych teorii inflacji prowadzi to do osłabienia procesów inflacyjnych

- wzrost bezrobocia osłabia dynamikę popytu na towary, która odgrywa ważną rolę w kształtowaniu inflacji

- we skali mikroekonomicznej bezrobocie poprawia efektywność gospodarowania - rośnie motywacja do solidnej pracy, a z drugiej strony pracodawcy śmiało podejmują działania w zakresie redukcji nadmiernego zatrudnienia

Negatywne skutki makroekonomiczne bezrobocia:

- podstawowym skutkiem jest utrata produkcji i wynikające z niepełnego wykorzystania zasobów pracy - to oznacza, że faktyczny poziom produkcji mógłby być wyższy. W perspektywie długofalowej oznacza to zmniejszoną dynamikę wzrostu produkcji. To jest bezpośredni skutek bezrobocia, ale obok niego jest też skutek pośredni:

- obniżenie przeciętnej wydajności pracy

- bezrobocie w ujęciu długofalowym zmniejsza dynamikę wzrostu produkcji

- straty produkcyjne w gospodarce związane z istnieniem bezrobocia możemy mierzyć na podstawie tzw. luki PKB. Jest to odchylenie rzeczywistego PKB od jego poziomu potencjalnego

Skutki makroekonomiczne bezrobocia:

Badania związków między bezrobociem i PKB w latach 50. XXw. prowadził amerykański ekonomista Arthur Okun. Sformułował on zależność, którą nazywamy prawem Okuna. ”Wzrost bezrobocia o 1 punkt procentowy pociąga za sobą spadek PKB w ujęciu rzeczowym o ok. 3 punkty procentowe”. W późniejszym okresie sformułowano teorię naturalnej stopy bezrobocia i w związku z tym prawo Okuna zostało zmodyfikowane: „każdy punkt procentowy nadwyżki stopy bezrobocia ponad naturalną stopę bezrobocia pociąga za sobą lukę faktycznego PKB w stosunku do poziomu potencjalnego wynoszącą 3%”.

Prawo Okuna

W punkcie A występuje sytuacja, dla której potencjalny PKB implikuje naturalny poziom bezrobocia b_n. W takim przypadku luka PKB (odchylenia faktycznego PKB od poziomu potencjalnego) wynosi 0.

Dopiero wzrost faktycznej stopy bezrobocia do poziomu b₀ (punkt B) powoduje wystąpienie luki PKB wynoszącej 3(b₀-b_n). Luka PKB uwzględnia tylko bezrobocie cykliczne, pomija te rodzaje bezrobocia, które mieszczą się w bezrobociu naturalnym.

Gdyby uwzględnić straty produkcyjne związane z bezrobociem naturalnym to luka PKB byłaby wyższa.

Koszty bezrobocia na płaszczyźnie makroekonomicznej mają dwojaki charakter:

1) Koszty bezpośrednie - wydatki na bezrobotnych i ich obsługę

2) koszty pośrednie - utrata przychodów budżetowych to swego rodzaju koszty alternatywne, czyli utracone możliwości przychodów budżetowych.

Koszty bezrobocia - koszty bezpośrednie:

Zwiększone wydatki na:

- łagodzenie następstw bezrobocia (zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki pomocy społecznej, wcześniejsze emerytury, koszty instytucji obsługujących bezrobotnych, ale także wydatki służby zdrowia, szkolnictwa, policji) oraz

- programy ograniczania bezrobocia - aktywne programy rynku pracy ALMP

Koszty pośrednie

Te koszty obciążające finanse państwa związane są ze:

- zmniejszeniem przychodów budżetowych oraz

- zmniejszeniem przychodów różnych funduszy celowych, np. fundusz pacy, ubezpieczeń społecznych. Wynika to ze spadku wpływów podatkowych, w rezultacie spadku zatrudnienia, wzrostu bezrobocia; podatków bezpośrednich i pośrednich.

Naturalna stopa bezrobocia (Friedman)

Jest to taki poziom bezrobocia, który jest charakterystyczny dla stanu równowagi, w tym także równowagi na rynku pracy. Jest zależna od czynników realnych, dotyczących zwłaszcza rynku pracy, nie jest zaś wrażliwa na zmiany czynników pieniężnych. Istnieje, ponieważ to wynika z niedoskonałego funkcjonowania rynku pracy, z odstępstwa faktycznego działania rynku pracy od modelu doskonałej konkurencji. W dynamicznej gospodarce pojawiają się na rynku pracy frykcje i niedopasowania strukturalne, których efekty nie mogą być usunięte w krótkim czasie w warunkach niedoskonałego funkcjonowania rynków.

Naturalna stopa bezrobocia to nieunikniony poziom bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego w gospodarce, której rzeczywiste warunki funkcjonowania odbiegają od doskonałej konkurencji. Faktyczne rozmiary bezrobocia mogą odchylać się od poziomu naturalnej stopy bezrobocia przez okres przejściowy.

Jaka polityka oddziaływania na rozmiary bezrobocia?

- ekspansja popytu może obniżyć bezrobocie poniżej naturalnego poziomu tylko przez pewien okres przejściowy - sugestia - polityka państwa nie powinna być wykorzystywana do obniżania bezrobocia tą drogą

- trwałe utrzymywanie bezrobocia poniżej poziomu naturalnego jest możliwe, ale musiałoby to wiązać się z rosnącym przyspieszeniem procesów inflacyjnych

- wraz z rozwojem nowej makroekonomii klasycznej uznano, że ograniczanie bezrobocia za pomocą ekspansywnej polityki pieniężnej jest niewskazane

- można redukować bezrobocie dzięki poprawie efektywności funkcjonowania rynku pracy i towarów, rozwoju sieci urzędów pracy, rozwój szkoleń zawodowych, poprawę mobilności siły roboczej, lepszą informację o miejscach pracy i bezrobotnych

Polityka państwa wobec bezrobocia Rola państwa jako pomiotu polityki gospodarczej.

„Polityka” (z gr. „sztuka rządzenia państwem”) w szerokim znaczeniu jest rozumiana jako podejmowanie przedsięwzięć w celu wywierania wpływu na tok spraw publicznych, a jej podmiotem może być zarówno państwo, organizacja, grupa społeczna, czy pojedyncza osoba. Istota polityki w wąskim znaczeniu „działalność władz państwowych w kształtowaniu stosunków wewnętrznych w państwie oraz stosunków państwa z zagranicą”

Aktywność państwa w sferze gospodarki narodowej nazywana jest polityką ekonomiczną lub gospodarczą

Polityka państwa na rynku pracy

Wchodzi w skład polityki gospodarczej rozumianej jako świadome i celowe oddziaływanie instytucji oraz organów państwowych (rządowych i samorządowych) na gospodarkę narodową - na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą.

Polityka państwa wobec bezrobocia

Bezrobocie jest usytuowane na rynku pracy. Wobec tego, aby je ograniczyć państwo powinno kierować swoje działania bezpośrednio na mechanizmy funkcjonowania rynku pracy.

Jest to pogląd charakterystyczny dla tych teorii bezrobocia, które opierają się na przekonaniu, że skuteczne są przede wszystkim samoczynne mechanizmy rynkowe, inne poglądy skłaniają się do traktowania bezrobocia jako rezultatu splotu procesów makro- i mikroekonomicznych, związanych z funkcjonowaniem różnych segmentów i obszarów gospodarki.

Procesy gospodarcze zachodzące na innych rynkach, poza rynkiem pracy, odgrywają istotną rolę w kształtowaniu bezrobocia; dlatego polityka ekonomiczna państwa oddziałująca na bezrobocie, uwzględnia także politykę w dziedzinie rynków towarowych, pieniężnych i kapitałowych.

Czy państwo powinno aktywnie uczestniczyć w procesie redukcji bezrobocia:

- stanowisko leseferystyczne - bezrobocie to rezultat optymalizacyjnych decyzji i procesów gospodarczych a aktywna polityka gospodarcza państwa jest działalnością naruszającą „niewidzialną rękę rynku” i szkodzi procesom gospodarczym

- pogląd odmienny, dotyczy:

- form i instrumentów polityki gospodarczej za pomocą których państwo może wpływać na bezrobocie

- mechanizmów oddziaływania państwa na bezrobocie

- skuteczności oddziaływania państwa na bezrobocie

Główne obszary polityki ekonomicznej mające zasadnicze znaczenie dla kształtowania się bezrobocia

- polityka makroekonomiczna

- polityka regulacji rynku pracy

- polityka państwa na rynku pracy

U podstaw bezrobocia mogą mieć różnorodne przyczyny i uwarunkowania:

Poszukiwania pracy mogą być:

- związane z naturalną zmianą miejsc pracy i zmiana podaży pracy

- wynikać z niedopasowań strukturalnych na rynku pracy związanych z dynamiką postępu technicznego i restrukturyzacją gospodarki

- być efektem wahań koniunktury w szczególności łącznego popytu na towary i sztywność płac

- powiązane z kosztami pracy

- efektem czynników wpływających na postępowanie jednostek na rynku pracy

Różnorodność obszarów polityki państwa skierowanej na ograniczenie bezrobocia

* Niektórzy autorzy ograniczają się do poszukiwania przyczyn i uwarunkowań bezrobocia w czynnikach i procesach gospodarczych związanych ściśle z rynkiem pracy - tym samym koncentruje się na organizowaniu polityki państwa wobec bezrobocia do działań i regulacji skierowanych bezpośrednio na mechanizmy funkcjonowania rynku pracy. Wierzący w skuteczność samoczynnych mechanizmów.

* Znaczącą rolę odgrywają autorzy, którzy postrzegają bezrobocie jako zjawisko będące rezultatem splotu procesów makro- i mikroekonomicznych, związanych z funkcjonowaniem różnych segmentów i obszarów gospodarki. Procesy zachodzące na wszystkich rynkach, nie tylko na rynku pracy, ale na rynkach towarowych, pieniężnych, kapitałowych odgrywają istotną rolę w kształtowaniu bezrobocia.

Wieloaspektowy charakter bezrobocia

Występują różne klasyfikacje polityki państwa wobec bezrobocia. Do podstawowych klasyfikacji polityki państwa w obszarze ograniczania bezrobocia zaliczamy te, które wyodrębniają:

1) oddziaływanie na popyt na pracę, podaż pracy i niedopasowania strukturalne na rynku pracy	5) politykę makro- i mikroekonomiczną
2) oddziaływanie na bezrobocie równowagi i nierównowagi	6) politykę zatrudnienia i politykę ryku pracy
3) metody polityki ekonomicznej w układzie instrumentalnym	7) politykę podażową i popytową
4) metody polityki ekonomicznej w układzie segmentowym	8) politykę ekonomiczną i politykę deregulacji rynku pracy

Oddziaływanie na popyt na pracę, podaż pracy i niedopasowania strukturalne na rynku pracy

Sposoby ograniczania podaży pracy:

- wcześniejsze emerytury	- wydłużanie urlopów
- wydłużanie okresu kształcenia	- rozwój zatrudnienia w niepełnym wymiarze
- skracanie czasu pracy

Instrumenty zmniejszenia niedopasowań strukturalnych popytu i podaży pracy to:

- poprawa usług pośr4ednictwa pracy	- rozwój szkoleń zawodowych i podnoszących kwalifikacje
- lepsza informacja o wolnych miejscach pracy	- adresowanie programów rynku pracy do grup siły roboczej i lokalnych rynków pracy znajdujących się w najtrudniejszym położeniu
- zorientowanie systemu edukacji na potrzeby rynku

Środki oddziaływania na popyt na pracę to np.:

- środki oddziałujące na popyt na towary

- stawki płac i inne elementy kosztów pracy

- wydajność pracy

Klasyfikacja polityki państwa na część poświęconą oddziaływaniu na bezrobocie równowagi i część dotyczącą bezrobocia nierównowagi wyrastające z teorii bezrobocia równowagi, która rozwija się w ostatnich latach (teoria naturalnej stopy bezrobocia i teorii bezrobocia NAIRU)

Bezrobocie równowagi dotyczy: bezrobocia frykcyjnego oraz strukturalnego. Bezrobocie równowagi definiuje się jako bezrobocie zależne od czynników realnych, więc dla jego ograniczania istotne znaczenie mają działania ograniczające niedopasowania strukturalne na rynku pracy i poprawiają funkcjonowanie rynku pracy, np. przez intensywniejsze poszukiwania pracy.

Bezrobocie nierównowagi dotyczy: bezrobocia cyklicznego. Bezrobocie nierównowagi - zasadniczą rolę odgrywają środki wpływające na popyt na towary, m.in. pieniężne, fiskalne. Ostatnio zauważono, że znaczny popyt na towary nie pozostaje bez znaczenia dla poziomów bezrobocia.

Klasyfikacja polityki państwa wobec bezrobocia wg kryterium stosowanych instrumentów polityki gospodarczej:

Według tego kryterium wyodrębniamy:

- politykę pieniężną	- politykę celną
- politykę fiskalną (m.in. podatkową)	- politykę kursową i dochodową

Instrumenty te mają raczej charakter globalny, a nie selektywny, toteż z natury rzeczy nie mogą odgrywać ważnej roli w oddziaływaniu na bezrobocie strukturalne. Mają wpływ na łączny popyt na towary. Jest wielu zwolenników i sceptyków dotyczących skuteczności tych instrumentów.

Metody polityki ekonomicznej w układzie segmentowym

Według tego kryterium wyróżniamy:

- politykę przemysłową	- politykę regionalną
- politykę rolną	- politykę edukacyjną
- politykę inwestycyjna	- politykę mieszkaniową
- politykę przekształceń strukturalnych	- politykę społeczną, itd.

Polityka segmentowa

Klasyfikacja segmentowa zwraca uwagę na to, że procesy gospodarcze zachodzące w tych okresach oraz prowadzona tam polityka ekonomiczna mają wpływ na rozmiary bezrobocia. Akcentuje się kompleksowe podejście do ograniczania bezrobocia, akcentującego postawę uwzględniania aspektów zatrudnienia w kształtowaniu kierunków polityce bezrobocia w poszczególnych segmentach.

Tradycyjny podział polityki makro- i mikroekonomicznej charakteryzuje

Możemy wyodrębnić:

1) politykę zatrudnienia - wykorzystuje instrumenty polityki makroekonomicznej (głównie pieniężnej i fiskalnej)

2) politykę rynku pracy - instrumenty dostosowujące strukturę podaży pracy do struktury popytu na pracę, np. szkolenia zawodowe.

Polityka podażowa i popytowa

Polityka popytowa polega na oddziaływaniu na stronę popytową gospodarki, głównie poprzez politykę pieniężną i fiskalną, ale także popytotwórcze efekty polityki państwa na rynku pracy - zasiłki dla bezrobotnych, subsydiowanie zatrudnienia, szkolenia zawodowe.

Polityka podażowa - koncentruje się na kształtowaniu zdolności produkcyjnych gospodarki, a zwłaszcza na wykorzystaniu bodźców ekonomicznych w celu oddziaływania na produkcję potencjalną i naturalną stopę bezrobocia. Oddziaływanie na stronę podażową dokonuje się przez kształtowanie wielkości i efektywności zasobów czynników produkcji, kapitału i pracy, swą rolę odgrywają także podatki, koszty pracy, koszty użycia kapitału, szkolenia.

Polityka deregulacji rynku pracy

Pod pojęciem polityki deregulacji rynku pracy rozumiemy politykę zmierzającą do zwiększenia swobody działania podmiotów gospodarczych, zmniejszenia zakresu regulacji państwa w sferze zbiorowych stosunków pracy. Albo politykę usuwania ingerencji w procesy swobodnego funkcjonowania rynku pracy.

Ta polityka obejmuje m.in.:

- system zabezpieczenia społecznego bezrobotnych

- ustawodawstwo w dziedzinie płacy minimalnej

- ustawodawstwo w dziedzinie zwolnień z pracy i przyjęć do pracy

- przepisy w zakresie uprawnień związków zawodowych

Ta polityka zmierza do zmiany instytucji rynku pracy, dlatego jej skutki są bardziej długotrwałe.

Elastyczność i deregulacja na rynku pracy

W literaturze dużą wagę przywiązuje się do elastyczności rynku pracy i związanego z nią stopnia regulacji rynku pracy. Ten nurt rozważań odwołuje się do kierunku neoklasycznego, który akcentuje swobodę mechanizmów rynkowych w kształtowaniu pożądanych stanów równowagi na rynku pracy. Im większa elastyczność rynku pracy i niższy stopień jego regulacji, tym większy zakres działania mechanizmów rynkowych, co przyczynia się do poprawy sytuacji na rynku pracy

Elastyczność i sztywność na rynku pracy to dawno znane tematy.

W tradycyjnej ekonomii neoklasycznej pojęcie elastyczności rynku pracy przeciwstawiano sztywności rynku pracy utożsamianej ze:

- sztywność płac i - brakiem mobilności siły roboczej

Do tematu wrócono w latach 80 i 90. XXw., gdy bezrobocie w Europie było wyraźnie wyższe niż w USA (w Europie niska elastyczność)

Brak jednolitej definicji

- najogólniej pojęcie elastyczności odnosi się do zdolności do szybkich dostosowań do zmian warunków rynkowych i technologii

- elastyczność w ujęciu makro- i mikroekonomicznym, ta ostatnia to możliwości dostosowawcze przedsiębiorstwa w zakresie polityki personalnej oraz zaspokojenia potrzeb życiowych pracujących i poszukujących pracy, elastyczność rynku pracy w ujęciu makroekonomicznym to sposób osiągania równowagi na rynku pracy - równowaga może być naruszona przez wstrząsy popytowe, podażowe, strukturalne zaś sposób i szybkość dochodzenia do równowagi zależy od elastyczności 3 elementów, tj.: elastyczności popytu na pracę, podaży pracy, płac.

Elementy elastyczności rynku pracy:

- elastyczność zatrudnienia - elastyczność czasu pracy

- elastyczność płac - elastyczność podaży pracy

Elastyczność płac polega na wrażliwości płac na czynniki determinujące w szczególności na sytuację na rynku pracy, rentowność przedsiębiorstwa, wydajność pracy.

Od czego zależy stopień sztywności płac. Wiele czynników wpływa na sztywność płac, np.:

- siła związków zawodowych

- szczebel negocjowania warunków pracy (zawierania układów zbiorowych)

- strategie płacowe przedsiębiorców

- skala ingerencji państwa w kształtowaniu płac (np. płaca minimalna)

Elastyczność podaży pracy - to pojęcie ma dość szeroki zakres znaczeniowy i jest rozumiana jako:

- wrażliwość rozmiarów podaży na zmianę jej determinantów, w tym także płac

- zdolność przystosowania się podaży pracy do zmieniającej się struktury popytu na pracę. Ten rodzaj elastyczności podaży pracy jest także nazywany mobilnością siły roboczej tj. zdolności przystosowawczej siły roboczej do wymogów popytu na pracę.

Mobilność siły roboczej:

- mobilność zawodowa - skłonność i zdolność siły roboczej do zmiany zawodu

- mobilność kwalifikacyjna - skłonność i zdolność siły roboczej do podnoszenia kwalifikacji

- mobilność przestrzenna - mobilność międzyzakładowa

Dostosowania bieżące, średniookresowe i długookresowe kwalifikacji

Bieżące powinny opierać się na:

- monitoringu zawodów deficytowych

- analizie losów absolwentów szkół i szkoleń zawodowych

Średniookresowe powinny opierać się na elastycznym systemie edukacyjnym, dostosowanym do bieżących i przyszłych potrzeb rynku pracy

Długookresowe, czyli dostosowania perspektywiczne powinny opierać się na długofalowych prognozach popytu na pracę wg zawodów i kwalifikacji.

Mobilność przestrzenna siły roboczej

- mobilność przestrzenna polega na zmianie miejsca zamieszkania w układzie regionalnym, ma duże znaczenie w przypadku silnego zróżnicowania regionalnego bezrobocia

- przepływy z regionów o niskich płacach i wysokim bezrobociu powodują/;

- obniżenie ogólnego bezrobocia w gospodarce oraz

- obniżenie presji płacowej (na wzrost płac)

- stymulowanie mobilności przestrzennej wymaga poprawy informacji o warunkach pracy i warunkach mieszkaniowych na terenie całego kraju

Mobilność międzyzakładowa

Ten termin oznacza skłonność pracowników do zmiany miejsca pracy, co może ułatwiać niezbędne dostosowania strukturalne na rynku pracy, zmienia się struktura popytu na produkty oraz postęp techniczny wpływają na zmiany strukturalne w popycie na pracę wg kwalifikacji, wykształcenia i zawodów. W niektórych firmach następuje likwidacja miejsc pracy, zaś u innych - nowe miejsca powstają. Ten rodzaj mobilności sprzyja procesom realokacji siły roboczej

Deregulacja rynku pracy

Deregulacja poprawia elastyczność na rynku pracy, prowadzi zdaniem wielu ekonomistów do lepszego funkcjonowania rynku pracy. W latach 60 XXw. główny instrument walki z bezrobociem, tj. politykę makroekonomiczną uznano za mało skuteczną. Zwrócono uwagę na determinanty bezrobocia równowagi (naturalną stopę bezrobocia oraz bezrobocia NAIRU), w szczególności na zależność bezrobocia od sprawności funkcjonowania rynku pracy.

Kierunki deregulacji i rynku pracy:

1) deregulacja w kwestii płacy minimalnej. Polega na:

- obniżeniu wysokości płac minimalnych

- wprowadzeniu zróżnicowania płac minimalnych w przekroju siły roboczej

Uzasadnienie: stawki płac powinny być dostosowane do krańcowej produktywności siły roboczej oraz sytuacji na rynku pracy. Płace minimalne mogą stanowić bariery dla zatrudnienia niektórych grup siły roboczej, w tym osób wchodzących na rynek pracy po raz pierwszy oraz osób bez kwalifikacji. Powód? Kształtuje się na zbyt wysokim poziomie z punktu widzenia krańcowej produktywności pracy. Należy więc różnicować płace minimalne wg grup i w przekroju przestrzennym

2) deregulacja rynku pracy w odniesieniu do zwolnień z pracy. Formy deregulacji:

- liberalizacja procedur przy zwolnieniach grupowych - mniejsza rola konsultacji ze związkami zawodowymi

- obniżenie zbyt dużych odpraw przy zwolnieniach grupowych - zbyt długie okresy wypowiedzenia

Uzasadnienie: zbyt wysokie koszty zwolnień, rygorystyczne procedury ograniczają elastyczność zatrudnienia w przedsiębiorstwach, zniechęcają do tworzenia nowych miejsc pracy.

Polityka państwa wobec bezrobocia

Polityka zatrudnienia a polityka rynku pracy

Celem polityki zatrudnienia jest oddziaływanie na ogólny poziom zatrudnienia w gospodarce (aż do stanu pełnego zatrudnienia), w jej obszarze stosuje się głównie narzędzia polityki gospodarczej, zwłaszcza polityki budżetowej i pieniężnej, mające charakter makroekonomiczny.

Polityka rynku pracy - ogół środków zmierzających do takiego ukształtowania rynku pracy i możliwości zatrudniania pracobiorców, które pozwolą na osiągnięcie określonych celów społeczno-gospodarczych.

Polityka pasywna - służy zapewnieniu bezpieczeństwa socjalnego, natomiast polityka aktywna - jest skierowana na aktywizację zawodową.

Podstawowym celem polityki rynku pracy jest:

- zmniejszenie bezrobocia (tzw. cel zatrudnieniowy)

- poprawa funkcjonowania rynku pracy dzięki zwiększeniu mobilności i lepszego dopasowania struktury zatrudnienia (tzw. cel strukturalny)

- zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego bezrobotnych (tzw. cel socjalny)

Polityka rynku pracy nakierowana jest na rozwiązywanie problemów strukturalnych rynku pracy i na poprawę skuteczności jego funkcjonowania - opiera się na wyspecjalizowanych instrumentach dostosowujących strukturę podaży pracy do struktury popytu na pracę, np. szkolenia zawodowe, ma zatem charakter mikroekonomiczny.

Trwały i masowy charakter bezrobocia powoduje, że polityka społeczna koncentruje się na 3 obszarach:

1) ochrona pracowników przed utratą zatrudnienia (zapewnienie im ochrony prawnej przed zwolnieniami, utrzymanie zatrudnienia, nawet na gorszych warunkach

2) zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego bezrobotnych oraz ograniczanie negatywnych skutków społecznych braku pracy (ochrona egzystencji rodzin osób bezrobotnych, zmniejszenie psychospołecznych ujemnych skutków)

3) pomoc bezrobotnym w uzyskaniu zatrudnienia (aktywizowanie bezrobotnych)

W Polsce mieliśmy 4 ustawy, w których zapisano zadania polityki społecznej wobec bezrobocia (to tzw. ramy instytucjonalno-prawne polityki społecznej wobec bezrobocia):

1) ustawa z 29.12.1989r. o zatrudnieniu

2) ustawa z 16.10.1991r. o zatrudnieniu i bezrobociu

3) ustawa z 14.12.1995r. o zatrudnień i przeciwdziałaniu bezrobociu

4) ustawa z 20.04.2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

W ustawach znalazły się definicje najważniejszych pojęć, zadania i kompetencje podmiotów odpowiedzialnych za wykonywanie zadań państwa, sposób ich funkcjonowania, zakres i warunki udzielania świadczeń socjalnych oraz stosowania instrumentów aktywizacji zawodowej bezrobotnych.

Zadania skierowane wobec bezrobotnych wykonują publiczne służby zatrudnienia: powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy powoływane przez władze samorządowe.

Co jest głównym źródłem finansowania polityki rynku pracy w Polsce?

Fundusz Pracy jest głównym źródłem finansowania polityki rynku pracy w Polsce. Jest to państwowy fundusz celowy, który został utworzony ustawą o zatrudnieniu z 1989r. Jest tworzony głównie z obowiązkowych składek, które ustalane są od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, co najmniej od minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Inne źródła Funduszu Pracy to:

- dotacje budżetu państwa

- środki z budżetu UE przeznaczone na współfinansowanie projektów finansowanych z Funduszu Pracy

- odsetki od lokat nadwyżek finansowanych z Funduszu Pracy

- spłaty rat i odsetki pochodzące od pożyczek udzielonych z Funduszu Pracy

- środki z budżetu UE przeznaczone na współfinansowanie działań z zakresu udziału publicznych służb zatrudnienia w EURES

- odsetki od środków Funduszu Pracy pozostających na rachunkach bankowych dysponenta Funduszu Pracy oraz samorządów województw, powiatów, Ochotniczych Hufców Pracy i wojewodów

Co jest finansowane ze środków Funduszu Pracy?

Aktywne i pasywne formy przeciwdziałania bezrobociu, w szczególności:

- zasiłki - staże

- stypendia - pożyczki na finansowanie kosztów szkoleń

Co roku podawane są przez MPiPS zasady ubiegania się o środki na programy na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywności zawodowej.

Podstawowe instrumenty polityki rynku pracy, służące aktywizacji zawodowej bezrobotnych, oferowane przez publiczną administrację pracy:

- pośrednictwo pracy - poradnictwo zawodowe - szkolenia i przekwalifikowania zawodowe - prace interwencyjne

- staże - roboty publiczne - pożyczki i dopłaty na tworzenie nowych miejsc pracy

Co jest finansowane ze środków Funduszu Pracy?

- refundacja doposażenia lub wyposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego

- jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej, koszty doradztwa, pomocy prawnej, konsultacji

- zwrot kosztów poniesionych przez pracodawcę z tytułu zatrudnienia bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych

- koszty przygotowania zawodowego osób dorosłych

- zwrot kosztów poniesionych przez organizatora robót publicznych z tytułu zatrudnienia bezrobotnych

- badania, opracowywanie analiz, programów, ekspertyz, konkursów dotyczących rynku pracy

Zasady stosowania instrumentów aktywizacji bezrobotnych istotnie zmieniono w ustawie z 2004r. Postanowiono zwiększyć selektywność i skuteczność, w tym celu wyodrębniono kilka grup usług rynku pracy. 3 grupy instrumentów:

1) ustalono katalog usług podstawowych rynku pracy oferowanych ogółowi bezrobotnych (i poszukujących pracy) przez publiczną administrację, do nich zaliczono: pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informację zawodową, szkolenia oraz pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy

2) zaoferowano drugą grupę usług rynku pracy - tylko dla wyodrębnionej kategorii bezrobotnych, znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, to takie grupy jak: w wieku do 25lat, powyżej 50lat, długotrwale bezrobotni, bez kwalifikacji, niepełnosprawni; zaoferowano takie usługi jak: przygotowanie zawodowe, prace interwencyjne, staże, roboty publiczne, itp.

3) trzecia grupa instrumentów ma zachęcić do korzystania z podstawowych usług rynku pracy - zwrot kosztów przejazdu do pracy, na staż, szkolenia poza miejscem zamieszkania, dofinansowanie wyposażenia miejsca pracy, itp.

Dalsze zmiany w ustawodawstwie

- wg analiz urzędów pracy nawet 65% bezrobotnych nie jest zainteresowanych podjęciem pracy

- rząd powinien sprawdzić czy nie byłoby taniej przyznać wszystkim bezrobotnym automatycznie prawa do ubezpieczenia zdrowotnego

- rząd natomiast proponuje zaostrzenie konsekwencji wobec bezrobotnych. Traciliby oni prawo ubezpieczenia zdrowotnego nawet na 270dni jeśli wcześniej odmówiliby udziału w programie aktywizacji zawodowej

Projekt zamian w zakresie elastyczności czasu pracy. Zaproponowane rozwiązania wprowadzają dwie zasadnicze zmiany:

1) wydłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy

2) zmiana regulacji zasad ruchomego czasu pracy

- okres rozliczeniowy został wydłużony nie więcej niż do 12 miesięcy, będzie on dotyczył każdego systemu czasu pracy

- wprowadzenie wydłużonego okresu rozliczeniowego pozwoli pracodawcom bardziej elastycznie gospodarować czasem pracy pracowników, w zależności od zapotrzebowania na pracę w poszczególnych miesiącach. Okresy dłuższej pracy będą równoważone okresami pracy krótszej lub dniami wolnymi od pracy

- możliwe będzie sporządzenie indywidualnego rozkładu czasu pracy pracownika (w formie pisemnej lub elektronicznej) na okres krótszy niż przyjęty okres rozliczeniowy - musi on obejmować jednak co najmniej 2 miesiące

- w kwestii przedłużonego do 12 miesięcy okresu rozliczeniowego nowe przepisy przewidują, że w tej sprawie powinno być zawarte porozumienie pracodawcy z przedstawicielami pracowników. Dłuższy okres powinien być uwzględniony np. w układzie zbiorowym lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi. Kopię porozumienia o stosowaniu zasady wydłużonego okresu rozliczeniowego pracodawca musi przekazać okręgowemu inspektorowi pracy.

- przyjęto tu dwa warianty. Pracodawca może wyznaczyć pracownikom różne godziny rozpoczęcia pracy w poszczególne dni, z zachowaniem przepisów dotyczących wymiaru czasu pracy, odpoczynku dobowego i tygodniowego.

- w drugim wariancie określony będzie przedział czasu, w którym pracownik powinien rozpocząć pracę (czyli zostanie określony czas, w jakim pracownicy powinni stawiać się do pracy). Warianty ruchomego czasu pracy powinny zostać uwzględnione w układzie zbiorowym lub w porozumieniu ze związkami zawodowymi. Ponadto wykorzystanie pracy w systemie ruchomego czasu będzie możliwe także na wniosek zainteresowanego pracownika, co przyczyni się do lepszego godzenia życia zawodowego i rodzinnego.

Związki zawodowe są przeciwne.

Wydłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy do 12 miesięcy, zmiana definicji doby pracowniczej, obniżenie stawek za pracę w godzinach nadliczbowych - to tylko niektóre z proponowanych przez rząd zmian w kodeksie pracy - „Będziemy pracować przez 26 tygodni z rzędu, po 12 godzin na dobę” - straszą związkowcy.

Przedsiębiorcy będą mogli dużo później niż dotychczas oddać pracownikom dni wolne w zamian za przepracowane nadgodziny albo pracę w weekendy i święta

- ustawa przewiduje zmianę definicji doby pracowniczej, ułatwia wprowadzenie przerywanego czasu pracy, wydłużanie niepłatnej przerwy w pracy oraz obniżenie stawek za pracę w godzinach nadliczbowych

- dzięki proponowanemu w projekcie swobodniejszemu organizowaniu czasu pracy, możliwe stanie się elastyczniejsze prowadzenie działalności i efektywniejsze zarządzanie personelem w warunkach zmieniającego się popytu. W konsekwencji może to ograniczyć skalę masowych zwolnień pracowników i pozwoli utrzymać konkurencyjność przedsiębiorstw.

Pracodawcy mogą liczyć na pomoc we:

- właściwym przygotowaniu ofert pracy

- doborze kandydatów odpowiadających oczekiwaniom zawartym w ofertach

- upowszechnieniu ofert pracy

Profilowanie bezrobotnych po polsku

Projekt tzw. profilowania osób bezrobotnych, który ma pomóc lepiej diagnozować potrzeby ludzi szukających pracy:

- bezrobotny przychodzi zarejestrować się do urzędu. Wita go doradca klienta. Wspólnie wypełniają krótki, elektroniczny kwestionariusz, a w nim dwie części:

- pierwsza zawiera 10 punktów , to m.in. płeć, wiek, miejsce zamieszkania, pozwolą ocenić oddalenie bezrobotnego od miejsca pracy

- druga zawiera 13 pytań: o powód rejestracji w urzędzie, ocenia chęci znalezienia pracy i otwartości na współpracę z doradcę zawodowym - pozwolą ocenić gotowość rejestrującego się do powrotu na rynek pracy

Osoba bezrobotna zostaje przypisana do jednego z trzech profili:

1) bezrobotny aktywny - dla osób samodzielnych, dobrze przygotowanych do pracy i wymagających jedynie przedstawienia ofert od pracodawców

2) bezrobotny wymagający wsparcia - dla osób mających obniżoną motywację do szukania pracy, na których umiejętności często nie ma już dużego zapotrzebowania na rynku pracy. Zanim zaczną umawiać się na rozmowy kwalifikacyjne muszą podnieść swoje kwalifikacje, np. na szkoleniu albo stażu u pracodawcy.

3) bezrobotny oddalony od rynku pracy - dla osób długotrwale bezrobotnych, słabiej wykształconych, rejestrujących się głównie dla ubezpieczenia zdrowotnego. Często odmawiają podjęcia pracy, bo już pracują, tyle że na czarno. Nie da się im łatwo pomóc, cały proces wymaga czasu i współpracy urzędu z ośrodkiem pomocy społecznej a także zaangażowanie lokalnych organizacji pozarządowych i prywatnych agencji zatrudnienia. Wobec nich resort podejmuje długofalowe działania obejmujące 20 godzin tygodniowo przez minimum 2 miesiące. Jeśli odmówi udziału zostanie pozbawiony na 9 miesięcy prawa do zasiłków z pomocy społecznej.

Inne propozycje zmian:

- urzędy mają się otworzyć bardziej na współpracę z prywatnymi agencjami pracy i lepiej informować osoby bezrobotne o dostępnych miejscach pracy

- przewiduje się nowe instrumenty m.in. trójstronne umowy szkoleniowe, grant na telepracę, dodatki dla pracodawców zatrudniających rodziców powracających na rynek pracy po okresie opieki nad dzieckiem

Możliwości uzyskania środków przez pracodawców

- granty na telepracę - 20 tysięcy zł dla pracodawcy, który zatrudni rodzica dziecka do 6 roku życia lub osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne

- zwolnienie ze składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w przypadku zatrudnienia bezrobotnego do 35 roku życia

- refundacja składek ubezpieczenia społecznego (przez pierwsze 6 miesięcy) za bezrobotnego, który został zatrudniony w pierwszej pracy

- dofinansowanie wynagrodzenia osoby długotrwale bezrobotnej powyżej 50 roku życia (30% minimalnej pensji przez rok, w przypadku 60-latków - 2 lata)

Propozycje aktywnego wsparcia bezrobotnych

Aby pracodawca mógł skorzystać z dofinansowania:

- zatrudnienie bezrobotnego będzie musiało trwać po ustaniu refundacji, zwolnienia lub dofinansowania - pół roku w przypadku pierwszej pracy bezrobotnego i 50 latka oraz roku w przypadku 60 latka.

Staże i przygotowanie zawodowe (oferta dla bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy)

- staż jest przeznaczony dla bezrobotnych dl 25 roku życia oraz bezrobotnych absolwentów szkół wyższych, którzy nie ukończyli 27 lat

- przygotowanie zawodowe przeznaczone jest dla osób długotrwale bezrobotnych, bezrobotnych bez kwalifikacji, bezrobotnych powyżej 50 roku życia, bezrobotnych wychowujących samotnie co najmniej 1 dziecko do 7 roku życia, bezrobotnych niepełnosprawnych.

- celem stażu jest nabycie umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązywania stosunku pracy z pracodawcą

- celem przygotowania zawodowego jest zdobycie nowych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych poprzez praktyczne wykonywania zadań zawodowych na stanowisku pracy wg ustalonego programu uzgodnionego między starostą, pracodawcą i bezrobotnym.

- w trakcie stażu oraz przygotowania zawodowego w miejscu pracy bezrobotni otrzymują od starosty stypendium w wysokości 120% lub 140% kwoty zasiłku dla bezrobotnego (zależy od terminu skierowania)

- program stażu jest określany w umowie zawartej między powiatowym urzędem pracy a pracodawcą na czas 3-12 miesięcy. Pracodawca przyjmując na staż otrzymuje świadczenie pracy i nie ponosi kosztów wynagrodzenia za świadczoną pracę przez bezrobotnego.

Kogo można skierować na staż?

- bezrobotny, który nie ukończył 25 lat (do 12 miesięcy)

- bezrobotni w okresie do 12 miesięcy od dnia wskazanego na dyplomie, świadectwie, poświadczającym ukończenie szkoły wyższej, którzy nie ukończyli 27 lat

- bezrobotni w trudnej sytuacji na rynku pracy - do 6 miesięcy, np. do tej kategorii zaliczono:

* osoby bezrobotne samotnie wychowujące dziecko * osoby długotrwale bezrobotne lub kobiety, które nie podjęły zatrudnienia poi urodzeniu się dziecka * osoby bezrobotne bez: kwalifikacji zawodowych, doświadczenia zawodowego, wykształcenia średniego

* osoby bezrobotne powyżej 50 roku życia * osoby bezrobotne niepełnosprawne * osoby bezrobotne, które po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęły zatrudnienia.

Prace interwencyjne - zatrudnienie bezrobotnego przez pracodawcę, które nastąpiło w wyniku umowy zawartej z PUP i ma na celu wsparcie osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy, tzn.:

- bezrobotni do 25 roku życia - długotrwale bezrobotni - w rejestrze PUP łącznie przez okres 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat - bezrobotni powyżej 50 roku życia

- bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych - wychowujący co najmniej 1 dziecko do 18 roku życia - bezrobotni po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia - bezrobotni niepełnosprawni

Roboty publiczne - mogą być organizowane przez gminy, organizacje pozarządowe, które statutowo zajmują się ochroną środowiska, oświatą, kulturą, opieką zdrowotną, sportem i turystyką, bezrobociem i pomocą społeczną.

- instytucje mogą ubiegać się o zatrudnienie bezrobotnych w pełnym wymiarze czasu, w okresie do 6 miesięcy w ramach realizowanych na terenie gminy lub województwa inwestycji strukturalnych i innych zadań inwestycyjnych finansowanych (lub dofinansowanych) ze środków budżetu państwa, samorządu terytorialnego, funduszy celowych lub środków instytucji, organizacji, a także zadań związanych z opieką społeczną i obsługą bezrobocia.

- urząd pracy po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku pracodawcy zawiera z organizatorem robót publicznych stosowną umowę, kieruje kandydatów do pracy i refunduje organizatorowi robót publicznych przez okres do 6 m-cy część kosztów poniesionych na wynagrodzenia (przy pełnym wymiarze czasu); refundacja nie może być wyższa niż 50% przeciętnego wynagrodzenia na koniec każdego miesiąca i składki na ubezpieczenie społeczne od refundowanego wynagrodzenia.

Kiedy powstają nowe miejsca pracy?

Przyjmuje się, że zatrudnienie jest funkcją wzrostu gospodarczego tzn. że gdy mamy niski wzrost gospodarczy (2-2,5% w skali roku), to nowe miejsca pracy nie powstają.

3 tezy na temat relacji między wzrostem gospodarczym a zatrudnieniem:

1) wzrost gospodarczy następuje niemal wyłącznie w rozwiniętych gospodarkach dzięki wzrostowi wydajności pracy i nie prowadzi do powstania nowych miejsc pracy i do wzrostu zatrudnienia

2) Rifkin ogłosił „koniec pracy”, tj. zmierzamy do modelu rynku pracy na formule 20:80, tzn. 20% ludzi zdolnych do pracy będzie pracować, a 80% pozostanie biernymi zawodowo - „społeczeństwo 1/5”

3) na wszelki wzrost zatrudnienia występuje wówczas, gdy tempo wzrostu gospodarczego przekracza 5% rocznie (w przypadku Polski ten poziom generował wzrost). Cechą współczesnej gospodarki jest i będzie bezzatrudnieniowy wzrost gospodarczy a także zmniejszająca się liczba miejsc pracy.

Krajem, który tworzy miejsca pracy były USA. W każdym roku na przestrzeni minionych 50 lat przybywało netto 1 644 000 miejsc pracy, w krajach UE trzykrotnie mniej, bo 560 000. Jako przyczynę wymienia się m.in. dużą mobilność zatrudnienia, łatwość rozwiązywania stosunku pracy, powoływaniem tzw. Poor jobs - stanowisk poniżej standardów, np. w sferze usług, przestarzałych zakładach wytwórczych, jeszcze inni podają ekspansyjną politykę monetarną i wzrost płac pobudzający na wzrost produktywności.

Determinanty (niektóre) wzrostu prozatrudnieniowego:

- niekonwencjonalne formy zatrudnienia

- ekspansja zatrudnienia w sferze usług

- napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (tutaj problem jest o wiele bardziej skomplikowany, bo zależy od wielu jeszcze innych czynników).

Elastyczność popytu na pracę jako zdolności przystosowania się pracodawców do zmieniających się warunków na rynkach produktów i rynku pracy.

Elastyczność popytu na pracę powinna występować w skali makro-, mezo- i mikroekonomicznej:

Potrzeba elastyczności popytu na pracę rodzi konieczność poszukiwania nowych rozwiązań w obszarze zatrudnienia, które zmierzają do uelastycznienia zatrudnienia i organizacji pracy przez wykorzystanie ich form nietypowych (niestandardowych).

Elastyczne formy zatrudnienia i organizacji pracy Są sposobem dostosowywania zasobów podażowej jak i popytowej strony rynku do zmian zachodzących na rynkach produktów.

W elastycznych formach zatrudnienia i organizacji pracy upatruje się jednego ze sposobów rozwiązywania problemów nierównowagi rynku pracy, a zwłaszcza ograniczanie bezrobocia strukturalnego i koniunkturalnego, są również sposobem aktywizacji zawodowej osób, które z różnych względów napotykają na trudności na rynku pracy stałej, na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu, obniżają również koszty transakcyjne, tj. koszty obsługi transakcji kupna-sprzedaży zachodzącej miedzy pracodawcą i pracobiorcą, zmniejszając w ten sposób koszty pracy.

Kategorie niestandardowych form zatrudnienia i organizacji pracy powodujących uelastycznienie rynku pracy:

- kontraktowanie pracy - umowy o pracę na czas określony - praca tymczasowa - praca dorywcza - realizacja programów rynku pracy - wypożyczanie pracowników - dzielenie pracy

- zatrudnienie w częściowym wymiarze czasu pracy - samozatrudnienie w miejsca zatrudnienia najemnego - zmienny czas pracy pracowników zatrudnionych na stałe - praca na wezwanie - praca na telefon - praca w domu - telepraca

Co o elastycznych formach zatrudnienia sądzą:

1) pracodawcy - to jest sposób na wzrost elastyczności zatrudnienia i ograniczania bezrobocia przez lepsze dostosowanie rozmiarów struktury zatrudnienia do zmiennych potrzeb, unikanie dużych kosztów pracy.

2) pracownicy -prowadzi do pogorszenia warunków pracy (jakości pracy) wykorzystywania pracowników, powstaje segmentacja rynku pracy, bo elastyczne formy są rzadziej objęte szkoleniami, mają mniejsze szanse awansu, niższe wynagrodzenia, jest to forma dyskryminacji.

3) bezrobotni -wzrost szans na zatrudnienie

Możemy wyróżnić kilka podstawowych elastyczności rynku pracy:

1) zatrudnienia (numeryczna) - oznacza zdolności przystosowawcze liczby zatrudnionych w przedsiębiorstwach do zmieniających się warunków ekonomicznych, dotyczących w szczególności produkcji, płac realnych, wydajności pracy, rentowności produkcji. Wyższa elastyczność zatrudnienia implikuje silniejszą wrażliwość liczby zatrudnionych w przedsiębiorstwie na zmianę czynników określających popyt na pracę.

Do elastyczności zatrudnienia przyczyniają się wszystkie nietypowe formy zatrudnienia, bowiem pozwalają pracodawcom na szybsze dostosowywanie liczby zatrudnionych do zmiennych warunków działania firmy.

2) czasu pracy - są to wszystkie formy organizacji czasu pracy, które odbiegają od tradycyjnego, sztywnego unormowania czasu pracy w skali doby i tygodnia. Elastyczny czas pracy obejmuje różne schematy, odmienne od regularnych, sztywnych 8-godzinnych rozkładów, utrwalonych w epoce tradycyjnej gospodarki przemysłowej. Takie ujęcie pozwala na objęcie zakresem tego pojęcia całego szeregu różnorodnych form elastycznego czasu pracy, elastyczność czasu pracy oznacza możliwość dostosowywania czasu pracy do potrzeb przedsiębiorstwa (pracodawcy) przy danej licznie zatrudnionych.

- niestandardowe rozkłady czasu pracy

- przesuwanie pór rozpoczynania i kończenia pracy

- modele zmianowości z długim okresem rozliczeniowym, różnego rodzaju konta czasu pracownika, czyli kumulowanie przepracowanych godzin, aby je wykorzystać jako czas wolny w późniejszym okresie

- zmniejszenie liczby przepracowanych godzin w tygodniu i w ciągu życia zawodowego (np. wcześniejsze emerytury). Rodzaje elastycznego zatrudnienia:

Rodzaj umowy o pracę	Korzyści dla pracodawcy
Umowa-zlecenie dla ucznia lub studenta do 26 roku życia	- nie odprowadza od niej składek emerytalnych i rentowych i tym samym zdrowotnej - współpracę można zakończyć kiedy się chce
Umowa na czas określony	- do końca grudnia 2100 takich umów może być nawet sto, pod warunkiem, że w sumie okres zatrudnienia terminowego nie przekroczy 24 miesięcy. Nie obowiązuje zasada, iż trzecia umowa terminowa jest automatycznie kontraktem na czas nieokreślony - brak obowiązku uzasadnienia wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony jest zgodny z Konstytucją RP (wyrok z 2.12.2008.P48/2007)
Umowa na zastępstwo	- jest zawierana, gdy jednego z pracowników nie ma w pracy, a jego nieobecność jest usprawiedliwiona - z zastępcą można się rozstać szybciej niż z innymi pracownikami, umowę na zastępstwo wolno bowiem rozwiązać z 3-dniowym wypowiedzeniem

Zatrudnienie terminowe - jest to zatrudnienie, które wygasa z upływem okresu, na który została zawarta umowa (z określonym terminem rozwiązania umowy o pacę). Termin określa się dwojako:

- oznaczając konkretną datę lub

- zdarzenie, z którego upływem umowa się rozwiąże

Inny rodzaj kontraktu terminowego: umowa na czas wykonania określonej pracy - strony nie mogą wyraźnie określić ścisłego terminu współpracy, w tym przypadku wcześniejsze zwolnienie pracownika jest możliwe tylko gdy nastąpi ogłoszenie upadłości/likwidacji firmy oraz redukcji etatów z przyczyn niedotyczących pracownika pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników.

Wady i zalety dla pracodawcy z różnych form zatrudnienia

Współpraca z bezrobotnym stażystą	Max. 6 lub 12 miesięcy, pracodawca nie podpisuje żadnej umowy	Urząd pracy	Tak, odprowadza urząd pracy	Brak	W wymiarze 2 dni za każde 30 dni stażu
Współpraca z pracownikiem tymczasowym	W ciągu kolejnych 36 miesięcy łączny okres wykonywania pracy tymczasowej na rzecz 1 użytkowania nie może przekroczyć 12 miesięcy (chyba że zastępuje nieobecnego - wtedy max. 36 miesięcy)	Agencja pracy tymczasowej	Tak, odprowadza agencja pracy tymczasowej	Brak	Standard art. 154 KP
Umowa o pracę z bezrobotnym	Zależy od rodzaju refundacji	Pracodawca	tak	Refundacja kosztów wyposażenia i doposażenia stanowiska pracy	Standard art. 154 KP

Firmy szukające oszczędności powinny przyjąć na etat bezrobotnych.

Urząd pracy (starosta płaci) pokrywa wówczas koszt wyposażenia stanowiska la bezrobotnego oraz zwraca wypłacone wynagrodzenie i odprowadzane składki ZUS; przyjęło się, że chodzi o przedmioty codziennego użytku niezbędne w pracy biurowej - biurko, telefon, faks, komputer. Do jakiej kwoty zwraca? Max 6-krotne przeciętne wynagrodzenie w poprzednim kwartale.

Staże dla bezrobotnych - nie mogą pracować dłużej niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo bądź 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo, jeśli są niepełnosprawni w stopniu znacznym lub umiarkowanym.

- nie mogą pracować w ramach stażu w niedzielę i święto, w porze nocnej, w systemie zmianowym ani w godzinach nadliczbowych

- nie przysługują mu odpoczynki takie same jak pracownikom, a więc muszą mieć zagwarantowany co najmniej 11 godzinny odpoczynek dobowy i 35 godzinny odpoczynek tygodniowy,

Praca tymczasowa (pracownik - „czasownik”)

Korzyści dla pracodawcy użytkownika:

- nie płacy odpraw

- nie płaci ekwiwalentów i innych świadczeń ze stosunku pracy (nie zawiera przecież umowy o pracę z tymczasowym pracownikiem), on go wypożycza.

Praca tymczasowa użytkownik - agencja zatrudnia tymczasowych na umowę o pracę tylko na czas określony lub wykonanie konkretnego zadania. Umowa rozwiązuje się automatycznie z upływem ustalonego okresu wykonywania pracy na rzecz użytkownika. W ciągu 36 miesięcy łączny okres wykonywania pracy tymczasowej na rzecz 1 użytkownika nie może przekroczyć 12 miesięcy. Pracodawca użytkownik zapewnia pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy tymczasowej. Prowadzi ewidencję czasu pracy. Generalnie nie może pracować na rzecz i pod kontrolą innego podmiotu, chyba że powierzy pracownikowi inną pracę na 3 miesiące bez wręczania wypowiedzenia zmieniającego umowę. Informuje agencję o wynagrodzeniu, które ma otrzymywać pracownik tymczasowy i które nie może odbiegać od zasad wynagradzania w firmie.

3) płac - zależy od wielu czynników takich jak:

- strategia płac w przedsiębiorstwie - sytuacja na rynku pracy - rentowności firm

- siła związków zawodowych - stopień ingerencji państwa w kształtowanie poziomu płac (np. przez płacę minimalną) na rynku pracy

4) podaży pracy - może być rozumiana jako zdolność do stosowania podaży pracy oraz do zmian jej różnych determinant (np. wynagrodzenia) oraz zmiennych struktur popytu na pracę, np. poprzez przekwalifikowanie, podwyższanie kwalifikacji. Mobilność zasobów pracy czyli dostosowywanie zmian struktury popytu może być: zawodowa, kwalifikacyjna, przestrzenna, geograficzna, międzyzakładowa.

Elastyczność

W UE co trzecia osoba jest zatrudniona w formie niestandardowej, 18-20% pracuje w niepełnym wymiarze czasu pracy, w Polsce w niepełnym wymiarze czasu pracy tylko ok. 11%.

Instytucje rynku pracy

Instytucjami rynku pracy realizującymi zadania określone w ustawie są publiczne służby zatrudnienia - tworzą organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewódzkimi urzędami pracy, urzędem obsługującym ministra właściwego do spraw pracy oraz urzędami wojewódzkimi realizującymi zadania określone ustawą.

Ochotnicze Hufce Pracy - są państwową jednostką wyspecjalizowaną w działaniach na rzecz młodzieży, w szczególności młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym oraz bezrobotnych do 25 roku życia. W zakresie kształcenia i wychowania młodzieży Ochotnicze Hufce Pracy w szczególności prowadzą działania mające na celu:

- umożliwienie młodzieży, która nie ukończyła szkoły podstawowej lub gimnazjum, albo nie kontynuuje nauki po ukończeniu tych szkół, zdobycie kwalifikacji zawodowych oraz uzupełnienie wykształcenia podstawowego lub gimnazjalnego

- umożliwienie młodzieży uzupełnienia ponadgimnazjalnego wykształcenia ogólnego i zawodowego

Agencje zatrudnienia - są niepublicznymi jednostkami organizacyjnymi świadczącymi usługi w zakresie pośrednictwa pracy, pośrednictwa do pracy za granicą, u pracodawcy zagranicznego, poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego i pracy tymczasowej. Podmioty, które zamierzają prowadzić usługi w zakresie:

- pośrednictwa pracy na terenie RP

- pośrednictwa do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych obywateli polskich

- doradztwa personalnego

- poradnictwa zawodowego

- pracy tymczasowej

Instytucje szkoleniowe - są to publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące na podstawie odrębnych przepisów edukację pozaszkolną.

Instytucjami rynku pracy realizującymi zadania określone w ustawie są:

Instytucje dialogu społecznego - na rynku pracy są organizacje i instytucje zajmujące się problematyką rynku pracy: organizacje związków zawodowych, pracodawców, bezrobotnych oraz organizacje pozarządowe współpracujące z publicznymi służbami zatrudnienia i Ochotniczymi Hufcami Pracy w zakresie realizacji zadań określonych ustawą.

Instytucje partnerstwa lokalnego - są instytucjami realizującymi inicjatywy partnerów rynku pracy tworzonymi na rzecz realizacji zadań określonych ustawą wspieranymi przez organy samorządu terytorialnego.

Zadania samorządu województwa w zakresie polityki rynku pracy:

Określanie i koordynowanie regionalnej polityki rynku pracy i rozwoju zasobów ludzkich w odniesieniu do krajowej polityki rynku pracy przez przygotowanie i realizację regionalnego planu działań na rzecz zatrudnienia;

2. Podział posiadanych środków Funduszu Pracy, z uwzględnieniem kierunków i priorytetów określonych w regionalnym planie działań na rzecz zatrudnienia, na działania na rzecz promocji zatrudnienia, rozwoju zasobów ludzkich i aktywizacji bezrobotnych;

3. Opracowywanie analiz rynku pracy i badanie popytu na pracę, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych;

4. Współdziałanie z wojewódzką radą zatrudnienia w określaniu i realizacji regionalnej polityki rynku pracy i rozwoju zasobów ludzkich;

5. Badanie efektywności projektów lokalnych

6. Programowanie i wykonywanie zadań realizowanych przy współfinansowaniu EFS

7. Inicjowanie i realizowanie przedsięwzięć mających na celu rozwiązanie lub złagodzenie problemów związanych z planowanymi zwolnieniami grup pracowników z przyczyn dotyczących zakładu pracy;

8. Realizowanie zadań wynikających z koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zakresie świadczeń dla bezrobotnych, w szczególności:

- pełnienie funkcji instytucji właściwej

- przyjmowanie i rozpatrywanie wniosków bezrobotnych o wydanie odpowiednich zaświadczeń w sprawach świadczeń z tytułu bezrobocia

- wydawanie decyzji w sprawach świadczeń z tytułu bezrobocia

9. Realizowanie zadań wynikających z prawa swobodnego przepływu pracowników między państwami, w szczególności realizowanie zadań z zakresu udziału w sieci EURES

10. Realizowanie zadań wynikających z umów międzynarodowych i innych porozumień zawartych z partnerami zagranicznymi w zakresie kierowania polskich obywateli do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych

11. Organizowanie i koordynowanie usług poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej, a także ich rozwijanie na terenie województwa

12. opracowywanie, gromadzenie, aktualizowanie i upowszechnianie informacji zawodowych na terenie województwa

13. koordynowanie działań w zakresie kształcenia ustawicznego i szkolenia bezrobotnych i poszukujących pracy, w szczególności:

- diagnozowanie potrzeb rynku pracy w zakresie kształcenia ustawicznego i szkolenia bezrobotnych i poszukujących pracy

- określanie i wdrażanie instrumentów służących dostosowaniu kierunków kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb rynku pracy

- prowadzenie rejestru instytucji szkoleniowych

- prowadzenie dialogu społecznego w zakresie polityki zatrudnienia i kształcenia ustawicznego pracowników i poszukujących pracy

14. organizacja, prowadzenie i finansowanie szkoleń pracowników wojewódzkich i powiatowych UP

Polityka rynku pracy realizowana przez władze publiczne opiera się na dialogu i współpracy z partnerami społecznymi, w szczególności w ramach:

- działalności rad zatrudnienia

- partnerstwa lokalnego

- uzupełniania i rozszerzania oferty usług publicznych służb zatrudnienia przez partnerów społecznych i agencje zatrudnienia

Naczelna Rada Zatrudnienia - jest organem opiniodawczo-doradczym ministra właściwego do spraw pracy w sprawach polityki rynku pracy. Do zakresu działań Naczelnej Rady Zatrudnienia należy w szczególności:

1) inspirowanie przedsięwzięć zmierzających do pełnego i produktywnego zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich

2) opiniowanie projektów Krajowego Planu Działań i regionalnego planu działań na rzecz zatrudnienia

3) opiniowanie rocznych sprawozdań z działalności Funduszu Pracy, a także ocena racjonalności gospodarki środkami tego funduszu

4) opiniowanie okresowych sprawozdań z realizacji Krajowego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia

5) opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących problematyki zatrudnienia

Wojewódzkie rady zatrudnienia są organami opiniodawczo-doradczymi marszałka województwa w sprawach polityki rynku pracy.

Powiatowe rady zatrudnienia są organami opiniodawczo-doradczymi starosty w sprawach polityki rynku pracy.

Organizacja publicznych służb zatrudnienia

Wojewódzkie urzędy pracy - to jednostki organizacyjne samorządu województwa, wspólnie z partnerami publicznymi i prywatnymi, realizują działania na rzecz promocji zatrudnienia i rozwoju rynku pracy w regionie, jako jednostki organizacyjne, mają swą wyspecjalizowaną komórkę - Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej, ponadto realizują projekty w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, np. w Łodzi tj. Regionalne Obserwatorium Rynku Pracy, Elastyczne Rozwiązania na Rynku Pracy (zakończył się w 2012r.)

Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej - w całym kraju funkcjonuje 53 Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej, w tym 4 w województwie łódzkim (Łódź, Sieradz, Piotrków Trybunalski, Skierniewice).

Gminne Centra Informacji - służą bezpłatną pomocą osobom bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu zatrudnienia, palcówki te są wyposażone w ogólnodostępne stanowiska komputerowe, dzięki którym można sporządzać i drukować CV, listy motywacyjne, podania itp. a wykorzystując Internet przeglądać aktualne oferty zamieszczane przez pracodawców. Co ważne, można przy tym liczyć na fachowe wskazówki obsługujących Centrum, najczęściej funkcjonują w siedzibach urzędów miast, gmin, gminnych ośrodkach, domach kultury, a także na terenie szkół, innych placówek skupiających społeczności lokalne.

Akademickie Biura Karier - świadczą pomoc studentom i absolwentom w zakresie wchodzenia na rynek pracy oraz sprawnego poruszania się po nim. Skutkiem prowadzonego wsparcia ma być znalezienie, w możliwie krótkim czasie odpowiedniego zatrudnienia, odpowiadającego wykształceniu i zainteresowaniom młodego człowieka.

Tworzenie pierwszych Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w polskich urzędach pracy to wynik zawartego w 1994r. porozumienia między Ministerstwem Pracy i Spraw Socjalnych Niemiec i Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej RP. Bezpośrednimi partnerami wykonawczymi ustaleń tego porozumienia były Federalny Urząd Pracy Niemiec i Krajowy Urząd Pracy w Polsce. W marcu 1995r. w Toruniu utworzono pierwsze Centrum Informacji Zawodowej. Druga placówka tego typu rozpoczęła działalność w lipcu 1995r. w Gdańsku. Kolejne Centra powstawały w Łodzi luty 1996r.

Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej są to wyspecjalizowane komórki organizacyjne wojewódzkich urzędów pracy, które:

- wspomagają powiatowe urzędy pracy w prowadzeniu poradnictwa zawodowego przez świadczenie wyspecjalizowanych usług w zakresie planowania kariery zawodowej na rzecz bezrobotnych i poszukujących pracy

- opracowują, aktualizują i upowszechniają informacje zawodowe na terenie województwa

- udzielają porad indywidualnych i grupowych z wykorzystaniem standaryzowanych metod ułatwiających wybór zawodu, zmianę kwalifikacji, podjęcie lub zmianę zatrudnienia, w tym badanie zainteresowań i uzdolnień zawodowych

- inicjują, organizują i prowadzą grupowe porady zawodowe dla bezrobotnych i poszukujących pracy

- udzielają informacji o zawodach, rynku pracy oraz możliwościach szkolenia i kształcenia

- współdziałają z powiatowymi urzędami pracy w opracowaniu informacji o rynku pracy dla potrzeb klubów pracy

- udostępniają bezrobotnym i poszukującym pracy informacji i elektronicznych baz danych służących uzyskaniu umiejętności poszukiwania pracy i samozatrudnienia

- udzielają pomocy pracodawcom w doborze kandydatów do pracy

- współpracują z instytucjami rynku pracy w zakresie propagowania poradnictwa i informacji zawodowej na terenie województwa

- prowadzą zajęcia aktywizacyjne na rzecz bezrobotnych i poszukujących pracy

- współpracują przy świadczeniu usług EURES

- współdziałają z PUP w opracowaniu i realizowaniu indywidualnych planów działania

Krajowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia - art. 3 ustawy o promocji zatrudnienia: Zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej są realizowane na podstawie uchwalanego przez Radę Ministrów Krajowego Planu Działań na Rzecz Zatrudnienia, zawierającego zasady realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia, zwanego dalej „Krajowym Planem Działań”, oraz w oparciu o inicjatywy samorządu gminy, powiatu, województwa i partnerów społecznych.

Rola Krajowego Planu Działań. Krajowy Plan Działań określa w szczególności:

- cele i kierunki działań zgodne z priorytetami polityki państwa w dziedzinie rynku pracy

- przewidywaną wysokość środków finansowych, w tym Funduszu Pracy oraz budżetu państwa, na dofinansowanie działań wynikających z Krajowego Planu Działań

- wskaźnik efektywności Krajowego Planu Działań

Co zapisano w aktualnym planie?

Jako misję Krajowego Planu Działań 2012-2014 (załącznik do uchwały Rady Ministrów z 21.08.2012) należy rozumieć podjęcie i realizowanie działań mających :

- doprowadzić do wzrostu zatrudnienia i ograniczenia bezrobocia oraz do podniesienia w przekroju województw i powiatów poziomu:

- spójności społecznej mierzonej wskaźnikiem zatrudnienia i stopą bezrobocia

- spójności gospodarczej mierzonej wskaźnikiem PKB przypadającego na mieszkańca

- spójności przestrzennej mierzonej czasem przejazdu do danego obszaru komunikacją lotniczą, drogową i kolejową

Działania realizowane w ramach KPDZ/2012-2014 mają służyć przeciwdziałaniu ubożeniu i wykluczeniu m.in. ze względu na brak zatrudnienia i niepełnosprawność.

Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości stanowi jeden z 6 priorytetów Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015. Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin.

W obszarze zatrudnienia cel ten ma być realizowany poprzez:

- tworzenie warunków sprzyjających przedsiębiorczości

- zmniejszenie obciążeń pracodawców

- upowszechnienie elastycznych form zatrudnienia oraz wzrost mobilności zasobów pracy

- inicjatywy na rzecz równości szans na rynku pracy

- dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy

- rozwijanie instytucji dialogu społecznego

- wzmacnianie negocjacyjnego systemu stosunków między pracownikami i pracodawcami

- poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy

- wzrost efektywności instytucjonalnej obsługi rynku pracy oraz prowadzenie racjonalnej polityki migracyjnej

Na podstawie zdiagnozowanych wyzwań i zagrożeń ustalono 4 priorytety, których realizacji służą działania określone w Krajowym Planie Działań 2009-2011, priorytetami były:

- wzrost aktywności - aktywności zawodowej, w konsekwencji zatrudnienia, najważniejszy jest obecnie rozwój kształcenia ustawicznego, aktywizacja osób w wieku 50+, poprawa mobilności przestrzennej

- sprawny rynek pracy - powinna nastąpić poprawa funkcjonowania rynku pracy poprzez stworzenie lepszych warunków działania przedsiębiorstw oraz zatrudniania pracowników, promocja alternatywnych i elastycznych form zatrudnienia oraz metod organizacji pracy; system zabezpieczenia społecznego na rynku pracy powinien zniechęcać do wydłużania okresu bezrobocia i jednocześnie zachęcać do podjęcia edukacji lub skorzystania z instrumentów aktywnej polityki rynku pracy.

- Doskonalenie aktywnej polityki rynku pracy - poprawa dostępności i trafności adresowania usług i instrumentów rynku pracy oraz ich skuteczności, a także poprawa funkcjonowania instytucji rynku pracy, zwiększenie dostępności działań publicznych służb zatrudnienia dla wszystkich, którzy chcą podjąć lub zmienić pracę; stosować zindywidualizowane podejścia wobec interesantów; wprowadzenie profesjonalnego monitoringu skuteczności aktywnej polityki rynku pracy przy pomocy wskaźnikowej oceny skuteczności działania publicznych służb zatrudnienia

- Łagodzenie skutków kryzysu gospodarczego oraz przygotowanie rynku pracy do ożywienia gospodarki - wsparcie utrzymania istniejących miejsc pracy, stworzenie warunków ułatwiających przedsiębiorstwom szybką adaptację do pogarszających się warunków gospodarowania, bez konieczności zwalniania pracowników

W każdym priorytecie wyodrębniono zadania, a następnie wyodrębniono obszary problemowe i wyzwania. zadania zapisane na lata 2012-2014:

Priorytet I Adaptacyjny rynek pracy.

Działanie kierunkowe 1.: Skuteczne wdrażanie wszystkich elementów modelu flexicurity.

Działanie kierunkowe 2.: Aktywizacja grup marginalizowanych na rynku pracy (młodzież, grupa 50+,kobiety, niepełnosprawni, rodzice z małymi dziećmi, grupa NEET) 20 różnych zadań. NEET - kategoria odnosząca się do młodzieży, która nie uczy się i nie pracuje

Działanie kierunkowe 3.: Wspieranie tworzenia nowych i lepszych miejsc pracy, zwłaszcza w sektorach o wysokim potencjale rozwoju. - 13 zadań

Priorytet II Wzmocnienie obsługi rynku pracy.

Działanie kierunkowe 4.: Doskonalenie świadczenia usług rynku pracy. - 15 zadań

Zadanie 4.6 Zielona Linia. Centrum Informacyjno - Konsultacyjne Służb Zatrudnienia. Cel: świadczenie ogólnopolskiej usługi Contact Center o nazwie „Zielona Linia” udostępniającego informacje w zakresie pomocy świadczonej przez PSZ.

4.15 Wspieranie rozwoju agencji zatrudnienia oraz tworzenie warunków do współpracy z publicznymi służbami zatrudnienia w zakresie usług rynku pracy. Cel: Rozwój agencji zatrudnienia, tj. niepublicznych instytucji rynku pracy wspomagających działania urzędów pracy w realizacji usług rynku pracy wraz ze zwiększeniem zakresu ochrony klientów agencji zatrudnienia oraz rozbudowa systemu współpracy starostów z agencjami zatrudnienia w celu poprawy efektywności i skuteczności działań wobec grup osób będących w trudnej sytuacji na rynku pracy.

Działanie kierunkowe 5.: Rozwój elastycznego rynku pracy o zasięgu międzynarodowym, zapewniający swobodny przepływ pracowników, umożliwiający wyrównywanie niedoborów i nadwyżek zasobów pracy

Zadanie 5.1 Tworzenie polityki migracyjnej odpowiadającej potrzebom rynku pracy

Zadanie 5.2 Aktywizacja zawodowa cudzoziemców objętych w Polsce ochroną międzynarodową

Finanse - przyjęto iż realizacja zadań ujętych w KPDZ/2012-2014 będzie finansowana ze środków krajowych i zagranicznych. W ramach krajowych środków publicznych wyróżniono: Budżet państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego oraz fundusze celowe, w tym w szczególności Fundusz Pracy i PFRON. W ramach środków zagranicznych głównym źródłem finansowania zadań jest budżet UE (EFS). Planowane środki na realizację zadań ujętych w KPDZ/2012-2014 wyniosą ogółem 14 243 669 tys. zł (100%) - 61,4% to środki zagraniczne.

Efekt aktywnej polityki państwa na rynku pracy. Efekty polityki państwa na rynku pracy są różnorodne. Co to znaczy?

Bezpośrednim skutkiem ekspansji programów aktywnej polityki jest wzrost liczby uczestników programów. A więc odpowiednie zmniejszenie liczby bezrobotnych gdyż uczestnicy większości programów są wycofaniem z rejestru bezrobotnych. Efektem brutto (nominalnym) ekspansji programów jest redukcja bezrobocia w wielkość uczestnictwa w tych programach. Nas nie interesuje efekt netto (efekt realny). Musimy więc uwzględnić pośrednie efekty aktywnej polityki rynku pracy.

Podstawowe efekty aktywnej polityki państwa na rynku pracy:

- aktywizacja zawodowa bezrobotnych

- poprawa dopasowań strukturalnych na rynku pracy

- wzrost produktywności siły roboczej

- zahamowanie utraty statusu materialnego bezrobotnych

- efekt „jałowego biegu”

- efekt substytucji te są negatywne (neutralne) dla rozmiarów zatrudnienia

- efekt wypierania

Efekt „jałowego biegu” - uczestnictwo w programie nie przynosi żadnych skutków w zakresie zatrudnienia, tzn. przyjęcie do pracy nastąpiłoby i tak, niezależnie od uczestnictwa w programie, np. uczestnik kursu fryzjerskiego podjął pracę w tym zawodzie, który dotychczas posiadał

Efekt substytucji - uczestnicy aktywnych programów rynku pracy zastępują w pracy osoby nieuczestniczące w programach. Ma to miejsce wówczas, gdy koszty pracy uczestników programów są dla pracodawców niższe od kosztów pracy innych osób - zwalniają więc tych „droższych”, aby znaleźć miejsce dla subwencjonowanych

Efekt wypierania - polega na tym, że rozwój aktywnych programów wypiera z rynku pracy firmy prywatne zajmujące się działalnością o podobnym charakterze

Charakterystyka instrumentów polityki rynku pracy:

Instrument	Mocne strony	Słabe strony	Wytyczne efektywności
Doradztwo i pośrednictwo pracy	- pomaga skrócić czas trwania bezrobocia - nie generuje wysokich kosztów - pomaga dopasować bezrobotnych do aktywnych programów	- może powodować efekt wypychania - może powodować efekt jałowego biegu - osoby znajdujące zatrudnienie przez poradnictwo pracy są zazwyczaj najbardziej aktywne i najlepiej wykwalifikowane spośród ogółu bezrobotnych i prawdopodobnie znalazłyby pracę bez korzystania z tego pośrednictwa - przynosi korzyści tylko pewnej frakcji osób poszukujących pracy	Powinno być powiązane z systemem monitorowania intensywności poszukiwań pracy przez bezrobotnych oraz skuteczniej weryfikować gotowość podjęcia przez nich zatrudnienia
Szkolenie zawodowe (w tym szkolenie teoretyczne i praktyczne - on the training)	- przyczynia się do wzrostu produkcyjności bezrobotnych - pozwala na produktywne wykorzystanie czasu bezrobocia, zapobiegając tym samym dekwalifikacji - generuje pozytywne efekty jeśli jest prawidłowo adresowane, czyli nakierowane na potrzeby grup problemowych na rynku pracy np. kobiet, młodzieży, bezrobotnych w starszym wieku itp.	- zazwyczaj szkolenie jest źle adresowane co skutkuje występowaniem jałowego biegu - osoby korzystające ze szkoleń najprawdopodobniej i tak znalazłyby pracę bez udziału w tych szkoleniach - intensywność poszukiwań pracy przez bezrobotnych zmniejsza się w trakcie trwania szkolenia, istnieje duże ryzyko wystąpienia efektu zamknięcia - szkolenie może zwiększać aspiracje i wymagania bezrobotnych odnośnie przyszłego stanowiska pracy, co może utrudniać znalezienie pracy	Przedmiot i tematyka szkolenia powinny odpowiadać potrzebom rynku pracy. Szkolenie ma umożliwić bezrobotnym zdobycie czy pogłębienie kwalifikacji poszukiwanych przez pracodawców. Powinno prowadzić do uzyskania uprawnień i certyfikatów, honorowanych przez pracodawców. Bardzo ważna jest forma szkolenia, która w dużej mierze przesądza o ich skuteczności. Dlatego szkolenie teoretyczne należy łączyć ze szkoleniem praktycznym najlepiej w zakładzie pracy, co wymagałoby jednak nawiązania kontaktów z lokalnymi pracodawcami. Należy dążyć do większej indywidualizacji szkoleń.
Subsydiowanie zatrudnienia w sektorze prywatnym	- może prowadzić do regularnego, permanentnego zatrudnienia po zakończeniu okresu subsydiowania - stwarza bezrobotnym możliwości przygotowania zawodowego poprzez uzyskiwanie kwalifikacji zawodowych i innych umiejętności w miejscu pracy - pomaga utrzymać kontakt z rynkiem pracy	- może powodować efekt jałowego biegu - pracownicy subsydiowani i tak zostaliby zatrudnieni nawet w sytuacji braku takiego subsydiowania - pracodawcy mogą dążyć do zastępowania normalnych pracowników pracownikami subsydiowanymi, co generuje efekt substytucji - pracodawcy mogą traktować pracowników subsydiowanych wyłącznie jako tanie źródło siły roboczej, co skutkuje nieprzedłużaniem zatrudnienia tym osobom w momencie, gdy kończy się okres subsydiowania	Należy zwracać szczególną uwagę na precyzyjne adresowanie tego typu instrumentów, czyli kierować je do osób najbardziej potrzebujących, będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Subsydia powinno łączyć się z innymi aktywnymi programami polityki rynku pracy, by stanowiły most prowadzący do regularnego zatrudnienia
Samozatrudnienie	- wspiera postawy przedsiębiorcze - generuje pozytywne efekty w odniesieniu do pewnej kategorii bezrobotnych - najczęściej są to mężczyźni w młodym wieku posiadający wykształcenie i przygotowanie techniczne	- może powodować efekt jałowego biegu - osoby bezrobotne korzystające z tej formy pomocy i tak podjęłyby działalność gospodarczą, nawet w sytuacji braku tego typu wsparcia - może prowadzić do efektu wypychania, co objawia się wypieraniem z rynku drobnych przedsiębiorstw pozbawionych takich form finansowego wsparcia - w porównaniu do innych form aktywnych możliwości wykorzystania tego instrumentu wśród bezrobotnych są ograniczone, jest on skuteczny tylko do pewnej kategorii osób pozostających bez pracy, najczęściej będących w młodym wieku i zazwyczaj lepiej wykształconych	Należy łączyć formy wsparcia finansowego z fachowym doradztwem niezbędnym przy zakładaniu firmy. Wsparcie tego typu należy kierować do ludzi zdolnych do podjęcia i prowadzenia własnej działalności gospodarczej
Roboty publiczne	- aktywizują długookresowo bezrobotnych - prowadzą do produkcji dóbr publicznych i przyczyniają się do rozwoju i poprawy infrastruktury w regionie- - mogą skutecznie weryfikować gotowość podjęcia pracy przez bezrobotnych	- mogą powodować efekt wypychania wypierając miejsca pracy w sektorze prywatnym - uczestnicy robót publicznych są zazwyczaj postrzegani przez pracodawców jako pracownicy mało wydajni i słabo zmotywowani do pracy. Roboty publiczne bardzo często prowadzą do stygmatyzacji bezrobotnych, co znacząco osłabia ich szanse na zatrudnienie na regularnym rynku pracy - prace wykonywane w ramach robót publicznych charakteryzują się niską produktywnością	Roboty publiczne muszą mieć tymczasowy charakter i być organizowane na stosunkowo krótki okres czasu. W celu zwiększenia szans uczestników robót publicznych na zatrudnienie na regularnym rynku pracy należałoby łączyć je z innymi formami aktywizacji, np. ze szkoleniem. Można rozważyć również możliwość organizowania tego typu prac przez firmy działające w sektorze prywatnym, co zniwelowałoby efekt wypychania towarzyszący bardzo często tym programom.

Sumując, należy podkreślić, że skala wydatków na aktywne programy zatrudnienia w Polsce jest dużo mniejsza od środkiem UE. Mocną stroną naszej polityki rynku pracy jest natomiast wysoki udział wydatków na działania aktywizujące bezrobotnych (61,4%). Ograniczone zostały też możliwości hazardu moralnego, gdyż tylko ok. 15% zarejestrowanych bezrobotnych posiada prawo do zasiłku dla bezrobotnych, a jego wysokość jest najniższa w Unii. Jeśli popatrzymy na wydatki na aktywne programy zatrudnienia, to zauważamy, że drogi poszczególnych krajów prowadzące do wzrostu zatrudnienia związane są z tradycją i historią stosunków przemysłowych określających systemowy charakter danego modelu gospodarczego. Trzeba zatem wskazać jednoznacznie kraj, który Polska mogłaby naśladować we wszystkich zakresach.

Ewolucja programów zatrudnienia

Polityka rynku pracy - kiedy powstała?

Powstała w latach 30. XXw. i początkowo była pomyślana jako instrument niosący pomoc bezrobotnym w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Miała charakter:

- aktywne pośrednictwo pracy

- rozwój szkoleń

- subsydiowanie zatrudnienia

Efektem - zmniejszenie rozmiarów bezrobocia frykcyjnego.

Gdzie powstała?

Prekursorami aktywnej polityki rynku pracy jako integralnej części polityki społeczno-ekonomicznej byli Szwedzi. Jaki pierwszy użył tego terminu Gösta Eehn i Rudolph Meidner w 1948r. Uważali on tę politykę za demokratyczną strategię społeczną, zmuszającą do kontroli inflacji przy jednoczesnym dążeniu do pełnego zatrudnienia.

Od lat 60. do końca lat 80. XXw. aktywna polityka rynku pracy stała się ważnym instrumentem wspierającym przemiany strukturalne w gospodarce. Zwrócono uwagę na to, by programy tworzyły lepsze warunki do inwestowania.

Jakie zalecenia stawiano przed aktywnymi programami zatrudnieniowymi:

- mają promować pracę i szkolenia zawodowe zamiast finansować bezrobocie - zasada prymatu pracy i szkolenia nad świadczeniami kompensacyjnymi

- mają akcentować komponenty inwestycyjne tak dalece, jak to możliwe w celu rozbudowy infrastruktury, poprawy ochrony środowiska naturalnego, tym samym polepszenia warunków do prywatnych inwestycji

- mają zwiększać rolę inicjatyw na szczeblu lokalnym

- mają podejmować kroki zmierzające do stworzenia drugiego rynku pracy, przy czym powinien on mieć znaczenie uzupełniające i być zorientowany na integrację zawodową bezrobotnych z pierwszym rynkiem pracy

Nowe trendy w latach 90. XXw.

Te nowe trendy dotyczyły polityki społecznej. Przenosiły one punktu ciężkości z socjalnych uprawnień jednostki na jej zobowiązania. W polityce rynku pracy znalazło to odzwierciedlenie w koncepcji łączącej wspieranie gotowości do podjęcia zatrudnienia ze zwiększeniem przymusu pracy. To filozofia państwa pracy - workfare state - negowała zwalczanie wykluczenia społecznego przez przyzwoite świadczenia kompensacyjne. Zgodnie z tą doktryną zasadniczym zadaniem systemu osłony socjalnej dla bezrobotnych powinno być zapewnienie dochodów na okres aktywnego poszukiwania pracy. Stworzenie warunków do aktywizacji zawodowej. W tym duchu przeprowadzono reformy: welfare to work w Wielkiej Brytanii, work, work, work w Holandii, active life w Danii. Reforma miała na celu liczne obostrzenia i cięcia w systemie świadczeń dla bezrobotnych.

Nowe tysiąclecie

Pojawiła się koncepcja przejściowych rynków pracy, pochodzi ona z połowy lat 90. Zmierzała ona do nowej interpretacji pełnego zatrudnienia. Punktem wyjścia było poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: czy możliwe jest współcześnie pełne zatrudnienie, rozumiane jako praca w pełnym wymiarze (8 godzin X 5 dni na tydzień) 46 tygodni w roku przez 45 lat? Ale jego różne kombinacje pełnego i niepełnego zatrudnienia w ciągu życia. Nie, to nie jest realne. W związku z tym za pełne zatrudnienie uznajmy 30 godzin pracy w tygodniu, które będzie można wykonywać w zależności od sytuacji ekonomicznej i potrzeb życiowych. Zatrudnienie odbiegające od normalnego standardu pracy można określić jako zatrudnienie przejściowe, a instytucje z nim związane jako przejściowy rynek pracy.

Bezrobocie jest ekstremalną formą takiej przejściowej fazy, koncepcja przejściowych rynków dopuszcza występowanie bezrobocia frykcyjnego. Polityka rynku pracy wspiera różne kombinacje pełnego i niepełnego zatrudnienia, przejściową pracę w niepełny wymiar lub okresowo skrócony czas pracy, środki promujące szkolenia… urlopy opiekuńcze, aby zapobiegać bezrobociu.

Nowe podejście - nieplanowane i wymuszone fazy bezczynności zawodowej nie muszą być określane negatywnie. Czas wolny można wykorzystać na wykonywanie czynności zaplanowanych przez siebie, szkolenie, doskonalenie zawodowe, umożliwiające podjecie pracy na pierwszym rynku pracy. Rozwiązanie to musi uzyskać akceptację społeczną. Potrzebne są tylko nowe instytucje, które regulowałyby przerwy w nieciągłym życiorysie zawodowym (tzw. New institutional arrangements). Trzeba stworzyć nowe instytucje rynku przejściowego, które pozwolą na przejścia.

Obszary płynnego przejścia:

- między pracą w niepełnym i pełnym wymiarze godzin oraz między pracą podporządkowaną a samozatrudnieniem

- z populacji bezrobotnych do pracy

- z systemu edukacji i szkolenia zawodowego do systemu zatrudnienia

- z pracy domowej czy szarej strefy do zatrudnienia podporządkowanego

Zaletą tej koncepcji jest holistyczne podejście do problemu przejść między stronami aktywności i bierności zawodowej. Koncepcja pozwala szerzej popatrzeć na rolę aktywnej polityki rynku pracy. Standardowe jej ujęcie jest nastawione na redukcję liczby bezrobotnych przez zatrudnienie subsydiowane, szkolenia, przekwalifikowanie.

Ekonomia podażowa wpływa na nowe podejście

W Europie zaczęto upatrywać przyczyn długotrwałego bezrobocia nie tyle w braku agregatowego popytu w gospodarce, ile w historycznie ukształtowanej infrastrukturze rynku pracy, niewystarczającej elastyczności innowacyjności przedsiębiorstw oraz w sztywności rynku pracy. Zaczęto akcentować „więcej rynku na rynku pracy”, konieczność zwiększenia jego elastyczności przez deregulację. Pod koniec XXw. zalecenia deregulacji rynku pracy znalazły się w dokumentach Komisji Europejskiej, Rady Europy, OECD.

Pozycja związków zawodowych

Silna pozycja związków zawodowych w Europie uniemożliwia akceptację deregulacji rynków pracy w Europie. Kompromisem między interesami przedsiębiorców i stroną pracowniczą, żądającej ochrony socjalnej jest koncepcja flexicurity.

Kształt aktywnej polityki rynku pracy

Kształt ten zależy od przyjętego modelu przeciwdziałania bezrobociu. W krajach wysokorozwiniętych są dwa podstawowe modele:

- substytucyjny - koncentruje się wyłącznie na aktywnych środkach przeciwdziałania bezrobociu

- komplementarny - akcentuje zintegrowaną, prozatrudnieniową politykę społeczno-ekonomiczną, której integralnym elementem jest aktywna polityka rynku pracy.

Te dwa ujęcia różni ocena źródeł bezrobocia. W pierwszym modelu to mała aktywność bezrobotnych i złe funkcjonowanie publicznych służb zatrudnienia. W drugim modelu - niedostatki miejsc pracy.

Zatrudnienie socjalne

Skierowanie do uczestnictwa w kontrakcie socjalnym, w lokalnym programie pomocy społecznej lub w indywidualnym programie zatrudnienia socjalnego (art. 50 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia)

Bezrobotni korzystający ze świadczeń pomocy społecznej i zagrożeni wykluczeniem społecznym mogą skorzystać ze szczególnych form pomocy. Urzędy pracy będą mogły objąć osoby bezrobotne lub poszukujące pracy indywidualnym programem działania. Obowiązkowe będzie objęcie takim planem działania osób bezrobotnych mających szczególne trudności w rozpoczęciu pracy lub ponownym jej podjęciu, jeżeli nie podejmie pracy przez cx najmniej 6 miesięcy od czasu rejestracji.

Zwiększona ma także zostać współpraca pomiędzy powiatowymi urzędami pracy i ośrodkami pomocy społecznej. Nowelizacja przewiduje wprowadzenie możliwości skierowania osób bezrobotnych korzystających ze świadczeń pomocy społecznej do działań aktywizacyjnych realizowanych nie tylko przez powiatowe urzędy pracy, lecz również ośrodki pomocy społecznej. Ma to zapobiegać w szczególności wykluczaniu społecznemu osób objętych różnego rodzaju problemami społecznymi, rodzinnymi i kulturowymi.

Kontrakt socjalny

Jest to pisemna umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, określająca uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny (ustawa z 12.03.2004r. o pomocy społecznej). Pracownik socjalny może zawrzeć kontrakt z osobą lub rodziną w trudnej sytuacji życiowej. Kontrakt będzie określał zasady współdziałania tych osób z ośrodkiem pomocy społecznej.

Odmowa zawarcia kontraktu socjalnego lub niedotrzymywanie jego postanowień mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Powiatowy urząd pracy w okresie 6 miesięcy od dnia utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych z powodu upływu okresu jego pobierania, a w przypadku bezrobotnych bez prawa do zasiłku - w okresie 6 miesięcy od dnia rejestracji na wniosek ośrodka pomocy społecznej może skierować do uczestnictwa w kontrakcie socjalnym. (art. 108 ustawy o pomocy społecznej).

Rodzaje bezrobotnych w szczególnej sytuacji:

- bezrobotni do 25 roku życia

- bezrobotni długotrwale albo po zakończeniu realizacji kontraktu socjalnego, albo kobieta, która nie podjęła zatrudnienia po urodzeniu dziecka

- bezrobotny powyżej 50 roku życia

- bezrobotny bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego i bez wykształcenia średniego.

- bezrobotny samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia

- bezrobotny, który po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjął zatrudnienia

- bezrobotny niepełnosprawny

Inne formy pomocy

Oprócz kontraktu socjalnego osoba może zostać skierowana do udziału w lokalnym programie pomocy społecznej l(art. 110 ustawy o pomocy społecznej) lub do uczestnictwa w indywidualnym programie zatrudnienia socjalnego (art. 12 ustawy o zatrudnieniu socjalnym).

Lokalny program pomocy społecznej:

- jest opracowywany i wdrażany przez radę gminy stosownie do istniejących potrzeb w zakresie pomocy społecznej

- określa formę i zakres realizacji zadań wymienionych w ustawie o pomocy społecznej

- określa problemy społeczne w perspektywie ośrodka pomocy społecznej np. kwestie dzieci, bezrobocie, rozwiązywanie problemów alkoholowych

Zatrudnienie socjalne

Zatrudnienie wspierane (socjalne) to forma wsparcia osób, które mają szczególne trudności w wejściu lub powrocie na otwarty rynek pracy np. są długotrwale bezrobotne. Z tej formy wsparcia mogą skorzystać osoby, które uczęszczały wcześniej przez co najmniej 6 miesięcy na zajęcia Centrum Integracji Społecznej (CIS) lub Klubu Integracji Społecznej (KIS).

Zatrudnienie wspierane polega na tym, że powiatowy urząd pracy może zrefundować pracodawcy lub centrum integracji społecznej część wynagrodzenia i składek zdrowotnych, należnych z tytułu świadczonej przez uczestnika pracy, jeżeli zatrudnia go nie krócej niż przez 12 miesięcy. Wysokość refundacji może kształtować się następująco:

- 100% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne, w pierwszych 3 miesiącach

- 80% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne, w kolejnych 3 miesiącach

- 60% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne, w następnych 6 miesiącach

Zatrudnienie socjalne stosuje się przede wszystkim do:

- bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności

- uzależnionych od alkoholu pop zakończeniu programu psychoterapeutycznego w zakładzie leczenia odwykowego

- uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej

- chorych psychicznie

- długotrwale bezrobotnych

- zwalnianych z zakładów karnych

- uchodźców realizujących indywidualny program integracji

Indywidualny program zatrudnienia socjalnego

Uczestnictwo w indywidualnym programie zatrudnienia socjalnego wynika ze skierowania dokonanego przez powiatowy urząd pracy, zaopiniowanego przez ośrodek pomocy społecznej do utworzonego na podstawie przepisów ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Centrum Integracji Społecznej. Skierowana osoba przyjmowana jest po podpisaniu z nią indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego.

Program taki przygotowywany jest przez pracownika socjalnego centrum integracji społecznej, powinien określać przede wszystkim zakres i formy reintegracji zawodowej i społecznej, rodzaje sprawności psychofizycznych niezbędnych do podjęcia pracy oraz metod ich ćwiczenia oraz osoby odpowiedzialne za realizację programu. Osoba skierowana pod warunkiem realizacji powyższego programu uprawniona jest do korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego.

W czasie realizacji programu na wniosek uczestnika, kierownik centrum integracji społecznej przyznaje świadczenie integracyjne w wysokości zasiłku dla bezrobotnych, którego kwota jest następnie refundowana przez starostę właściwego dla siedziby centrum ze środków Funduszu Pracy w wysokości wypłaconych w poprzednim miesiącu świadczeń integracyjnych wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne. Maksymalny okres uczestnictwa w programie wynosi 18 miesięcy.

Na co zwrócić uwagę:

Liczby, skala wydatków, sposoby finansowania, co to jest Fundusz Pracy, nazwy ustaw, charakterystyczne pojęcia np. workfare state - czym się różni od welfare state, nie będzie definicji

Ok. 10 pytań - 6 zalicza

Polityka rynku pracy - wykład, prof. dr hab. Bogusława Urbaniak

29

Najczęściej pionowo odkładane wartości wolnych miejsc pracy, a poziomo bezrobocia.

---