Kryteria doboru pacjentów do odpowiednich grup wiekowych, są ogólnie ustalone, lecz należy zatrzymać się wokół wskazań przeciwwskazań, które wynikają z wieku ćwiczących. Jest on dokonywany na zasadach ogólnie przyjętych w prowadzeniu tego typu zajęć z ludźmi zdrowymi z uwzględnieniem uwarunkowań wynikających z jednostki chorobowej.

Przedstawia się on następująco:

Metodyka prowadzenia ćwiczeń w grupie wiekowej dzieci i młodzieży (wiek 4- 17 lat)

Zgodnie z przyjętym podziałem na grupy do ćwiczeń ogólnnokondycyjnych według kryteriów wieku wśród dzieci i młodzieży wyróżnia się trzy takie przydziały:

- 4- 6 lat

- 7- 13 lat

- 14- 17 lat

Ćwiczenia ogólnokondycyjne w najmłodszej podgrupie wiekowej prowadzi się wyłącznie w formie zabawowej. Z dziećmi w wieku 4- 5 lat obowiązuje sposób prowadzenia określany mianem naśladownictwa ruchowego. Polega to na demonstracji zadania ruchowego przez fizjoterapeutę, a ćwiczący dzięki wzrokowej obserwacji naśladują te ruchy. Oczywiście na każdą tak prowadzoną jednostkę zajęć obowiązuje konspektu ze ściśle określonym celem, dobór odpowiednich ćwiczeń zgodnie z prawidłowo zbudowaną krzywą natężenia wysiłku. Dobrze jest, jeżeli prowadzący w znajdującym się konspekcie ćwiczenia wplecie jaką bajkę ilustrowaną słowem. Znakomicie zwiększa to zainteresowanie ćwiczących, a to z kolei wpływa na poprawność wykonywania zadań ruchowych, przez co ułatwia realizację celu zajęć. Ten sposób prowadzenia zajęć nie wymaga od ćwiczących znajomości dość skomplikowanego nazewnictwa. Potrzebna jest wyłącznie spostrzegawczość.

Ze starszymi pacjentami tej podgrupy (dzieci w wieku 5-6 lat) można prowadzić zajęcia ogólnokondycyjne w sposób trochę mniej trudniejszy przez tzw. opowieść ruchową. Zadania ruchowe są słownie opisywane i na tej podstawie w oparciu o wyobraźnię ćwiczących- ilustrowane przez nich ruchem. ta forma ćwiczeń wymaga wyraźnie już rozwiniętej psychiki (wyobraźnia)i przez co gwarantuje jedność rozwoju fizycznego z umysłowym.

Dzieci w wieku 9-13 lat osiągają apogeum sprawności psychofizycznych w okresie dzieciństwa. Dlatego w tym okresie najłatwiej kształtować nawyki ruchowe. Wzrasta szybkość wykonywanych ruchów, ich precyzja i możliwość przedłużania w czasie wykonywania zadań ruchowych, co wynika w głównej mierze z poprawy umiejętności koncentracji uwagi. Polepszanie się wyżej wymienionych wyznaczników obserwuje się mniej więcej w okresie pokwitania. Natomiast siła mięśni w stosunku do innych zdolności kondycyjnych wzrasta tylko nieznacznie przed okresem dojrzewania płciowego. Z tych względów podstawowa formą prowadzenia omawianych zajęć powinny być gry i zabawy ruchowe.

Krótki czas trwania ćwiczeń ogólnokondycyjnych (20-30 min.) w tej podgrupie wiekowej nie jest podyktowany małą wydolnością fizyczną pacjentów, lecz niemożnością koncentracji przez dłuższy czas.

Podział gier i zabaw zgodnie z systematyką opracowaną dla dzieci zdrowych przedstawia się następująco:

1) zabawy i gry ze śpiewem

2) zabawy i gry orientacyjno- porządkowe

3) zabawy i gry na czworakach

4) zabawy i gry z mocowaniem

5) zabawy i gry bieżne

6) wyścigi na wesoło

7) zabawy i gry skoczne

8) zabawy i gry rzutne

9) gry drużynowe

Większość z wymienionych tu grup zabaw i gier należy odpowiednio modyfikować dla potrzeb kinezyterapii. Potrzebne przeróbki należy uzależnić od:

1) wskazań i przeciwwskazań wynikających ze schorzenia

2) zainteresowań pacjentów

3) posiadanego sprzętu i pomieszczeń

Ostatnia podgrupa dzieci i młodzieży to populacja między 14a 17 rokiem życia. W okresie pokwitania obserwuje się znaczące pogorszenie sprawności fizycznej. Możliwości wydolnościowo- sprawnościowe w tej grupie wiekowej są na tyle dobre, że pozwalają na prowadzenie zajęć 90 minutowych. Ważne jest to, że można je prowadzić w formie ścisłej. Polega ona na słownym wyjaśnieniu ćwiczącym istoty i celu konkretnego ćwiczenia, popartym pokazem, na słownym dyktowaniu tempa, które wymusza określoną intensywność ćwiczenia. Przeważają tutaj ćwiczenia kształtujące przeplatane oporowymi. W tych ostatnich opór aplikowany jest w różny sposób; za pomocą ciężarków jednoręcznych, piłek ciężkich, sprężyn gimnastycznych czy przez współćwiczącego w ćwiczeniach parami.

Metodyka prowadzenia ćwiczeń w grupie osób dorosłych ( wiek 18- 60 lat)

Jeżeli są ku temu możliwości należy chorych kwalifikować do grup ćwiczeniowych w dwóch przedziałach wiekowych:

- 18 do 40 lat

- 40- 60 lat

Brak możliwości podziału na powyższe przedziały należy w prowadzeniu omawianych ćwiczeń kompensować ich indywidualizacją, stosując dla mniej wydolnych pacjentów mniejsze natężenia wysiłkowe.

W przedziale wiekowym dorosłych należy w celu urozmaicenia ćwiczeń stosować wszystkie formy ich prowadzenia. Dominującą jest forma ścisła. Młodsza część tej grupy kwalifikuje się przy braku przeciwwskazań do prowadzenia ćwiczeń ogólnokondycyjnych w oparciu o najwłaściwsze do potrzeb formy treningu sportowego bądź ich elementy. Celem jest wykonywaniw zadań ruchowych z oporem na odpowiednio przygotowanych stanowiskach rozmieszczonych na „obwodzie” pomieszczenia, w którym trening się odbywa. Liczba stanowisk mieści się w przedziale od 24 do 36. Na pierwszym treningu zawodnicy zapoznają się z układem stacji na sali i zadaniami ruchowymi, które na poszczególnych stanowiskach należy wykonać. Podczas drugich i trzecich zajęć ćwiczący zapoznają się dokładnie z pozycjami wyjściowymi, rodzajami stabilizacji części ciała i z techniką wykonywania poszczególnych ćwiczeń. Czwarte i piąte zajęcia poświęcone są na określenie stosowanych obciążeń co wyznacza ilość powtórzeń każdego ćwiczenia na każdej stacji, jak i podczas pokonywania jednego obwodu. Jako punkt wyjścia do określenia normy treningowej przyjmuje się połowę maksymalnej liczby powtórzeń uzyskanej w czasie ćwiczenia testowego podczas czwartego treningu. W czasie zajęć każdy ćwiczący na wszystkich stanowiskach wykonuje próbę polegającą na powtarzaniu zachowania ruchowego w odpowiednim tempie do tego momentu, w którym ćwiczenie wykonywane jest poprawnie. Po ostatnim powtórzeniu następuje minutowa przerwa wypoczynkowa i test jest kontynuowany na następnym stanowisku, kolejno na wszystkich stacjach, które wybrano podczas trzeciego treningu. Liczba powtórzeń nie może przekroczyć 30- tu.

Przystosowanie sportowego treningu obwodowego dla potrzeb kinezyterapii polegało przede wszystkim na zmniejszeni bardzo dużego obciążenia wysiłkowego przy zachowaniu istoty metodyki. Osiągnięto ten cel dzięki następującym zmianom:

1) zmniejszenie liczby stanowisk w przedziale 10 do 12

2) ograniczeni liczby powtórzeń każdego ćwiczenia do 15

3) skrócenia czasu treningu do 30 minut

4) dyktowaniu tempa ćwiczeń przez fizjoterapeutę

5) kolejna zmiana stanowisk przez wszystkich ćwiczących następowała w tym samym czasie

Pacjenci mniej wydolni, w początkowej fazie leczenia, mieli na każdej stacji mniejsze od 15-u limity powtórzeń, np. 5. Czas, w którym sprawniejsi wykonywali ćwiczenie do 6-go do 15-go był u nich przeznaczony na intensywną wentylacje płuc przez wykonywanie pogłębionych wdechów i wydechów.

Prowadzenie ćwiczeń ogólnokondycyjnych w ten sposób sprawia pewnie niedogodności. Muszą być one prowadzone przez dwie lub trzy osoby. Kwalifikowanie do treningu obwodowego musi odbywać się wspólnie z lekarzem prowadzącym na podstawie odpowiednich badań jak i obserwacji kandydatów w czasie treningu. Poza tym można go stosować tylko w odniesieniu do ludzi młodych, w pełni wydolnych, ze schorzeniami zlokalizowanymi wyłącznie w narządzie ruchu.

Metodyka prowadzenia ćwiczeń w grupie osób w starszym wieku ( wiek 61 lat i powyżej)

W ćwiczeniach dominuje forma ścisła z ograniczeniem współzawodnictwa i całkowitym wyeliminowaniem zajęć o charakterze rywalizacji sportowej. Jeżeli to możliwe, należy próbować podnieść wskaźniki wytrzymałości fizycznej, krążeniowo-oddechowej, poprawić koordynację nerwowo-mięśniową i nie dopuszczać do zmian wtórnych z nieczynności tj. zmiany stawowe, zaniki mięśniowe, ograniczenie ruchu. Czas trwania zajęć powinien zamykać się w przedziale 30- 40 minut. Większość ćwiczeń należy wykonywać w siadzie; najlepiej na krzesłach.

W doborze ćwiczeń i innych form ruchu należy kierować się następującymi wskazaniami:

- do udziału w ćwiczeniach ogólnokondycyjnych należy kwalifikować osoby zdiagnozowane przez lekarza prowadzącego

- przed przystąpieniem do ćwiczeń chory powinien mieć określoną sprawność i wydolność fizyczną

- obciążenia wysiłkowe nie mogą przekraczać granic 30-50-u procent indywidualnych obciążeń maksymalnych

-natężenie ćwiczeń musi wykluczać nadmierne zmęczenie

- należy stale pamiętać, że u osób starszych o małej wydolności fizycznej już niewielki wysiłek może być obciążeniem granicznych możliwości

- ćwiczenia intensywniejsze powinny być przeplatane dla odpoczynku ćwiczeniami oddechowymi

- wskazane są przerwy między intensywnymi zajęciami

U ludzi w podeszłym wieku nie zaleca się stosowania:

- ćwiczeń połączonych z działaniem tłoczni brzusznej

- ćwiczeń wymagających wysiłków statycznych z zatrzymaniem akcji oddechowej

- ćwiczeń, skłonów wykonywanych w szybkim tempie

Efektywność działań całego procesu kinezyterapii u pacjentów w podeszłym wieku najlepiej jest oceniać na podstawie umiejętności lokomocyjnych. Jest to metoda prosta i możliwa do zastosowania w każdych warunkach.

---