Masaż.

Układ nerwowy działający jak koordynator wielu czynności ustrojowych wykonuje swoje zadania w drodze samoregulacji. Poprzez receptory odbiera on bodźce z otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego a po przekazaniu ich do konkretnych narządów oraz ośrodków następuje ich odczytanie co pozwala na podjęcie odpowiednich reakcji przez ustrój tak względem środowiska zewnętrznego jak i wewnętrznego ( regulacja czynności narządów wewnętrznych i metabolizmu ). Następuje poprzez drogę łuków odruchowych z których każdy zbudowany jest z pięciu głównych elementów:

• receptor, poddany działaniu impulsu,

• droga dośrodkowa ( aferentna ),

• ośrodek odruchu,

• droga nerwowa odśrodkowa ( aferentna ),

• efektor - narząd wykonawczy,

• W synapsie - gdzie następuje łączenie się neuronu z neuronem - przechodzenie impulsu powiązane jest z uwolnieniem neurotransmitera.

Układ nerwowy składa się z 2 podstawowych części:

1/ układ nerwowy somatyczny:

- ośrodkowy układ nerwowy,

- obwodowy układ nerwowy,

2/ układ nerwowy autonomiczny:

- sympatyczny układ nerwowy ( współczulny ),

- parasympatyczny układ nerwowy ( przywspółczulny ),

SOMATYCZNY UKŁAD NERWOWY

-Ośrodkowy układ nerwowy:

W jego skład wchodzi umiejscowione w jamie czaszki mózgowie ( mózg, móżdżek i pień mózgu - który tworzą rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie i zaliczane przez niektórych międzymózgowie ) i rdzeń kręgowy w kanale kręgowym ( od 1 kręgu szyjnego do górnej krawędzi 2 kręgu lędźwiowego przechodząc u góry w rdzeń przedłużony a na dole zakańczając się stożkiem rdzeniowym od którego odchodzi nić ogonowa).

Poprzez masaż możemy wywierać jedynie wpływ pośredni ( układ krążenia i układ nerwowy obwodowy )

- Obwodowy układ nerwowy:

Jego podstawowym elementem jest neuron który zbudowany jest z ciała komórkowego i 2 rodzajów wypustek tzw. neurytu i dendrytu. Neuron wysyła jedną - przewodzącą bodźce, przebiegające od komórki nerwowej - wypustkę osiową nazywaną aksonem lub neurytem. Cienkich dendrytów jest najczęściej kilka, zawsze przewodzą one impulsy w stronę komórek. Neuron pokryty jest błoną komórkową o zmiennej przepuszczalności zależnej od momentu pobudzania lub momentu spoczynkowego, przechodzącą na wypustki.

Masaż jest czynnikiem prowadzącym do zaimpulsowania a co za tym idzie do wywołania pobudzenia wdanym elemencie nerwowym, w stopniu proporcjonalnym do czasu trwania i intensywności. Pobudzenie to zmienia sploaryzowanie błony komórkowej z dodatniej na ujemną - stan ten określamy depolaryzacją - trwającym ułamki sekund impulsem a stan czynności przechodzi poprzez element nerwowy. Zmiana przepuszczalności błony komórkowej i włączenie "pompy sodowej" związana jest z powrotem do spoczynku. Zakócenia przemiany metabolizmu w okolicach nerwu, oziębienie lub uszkodzenia i urazy pochodzenia mechanicznego mogą znacznie upośledzić lub znieść całkowicie zdolność przewodzenia.

Nerwy rdzeniowe :

Powstają dzięki połączeniu odbiegającego od rdzenia korzenia przedniego-ruchowego z korzeniem tylnym-czuciowym który związany razem ze zwojem rdzeniowym w tak zwany pień nerwu rdzeniowego. Pień ten można podzielić na 4 gałęzie:

- gałąź grzbietową - która unerwia mięśnie głębokie grzbietu oraz skórę grzbietu,

- gałąź brzuszną - unerwiającą mięśnie oraz skórę przedniej i bocznej okolicy szyi, tułowia i kończyn,

- gałąź oponową - unerwia opony rdzenia. Gałęzie oponowe nerwów rdzeniowych będące cienkimi gałązkami, wnikającymi przez otwory międzykręgowe do kanału kręgowego i zaopatrują oponę twardą rdzenia kręgowego, okostną kręgów i naczynia krwionośne,

- gałąź łączącą białą - składającą się z włókien współczulnych (po ich odłączeniu się od nerwu rdzeniowego) i dochodzącą do zwoju współczulnego.

Nerwy rdzeniowe to nerwy mieszane - włókna ruchowe, czuciowe i autonomiczne . Gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych przebiegają poprzez skórę oraz mięśnie głębokie grzbietu od okolicy potylicznej do kości guzicznej. Gałęzie brzuszne odcinka szyjnego, lędźwiowego, krzyżowego i guzicznego wymieniając włókna nerwowe, tworzą w rejonie kręgosłupa sploty:

- splot szyjny - z zespolenia gałęzi brzusznych 4 pierwszych nerwów szyjnych - C1 do C4,

- splot ramienny - gałęzie brzuszne 4 dolnych nerwów szyjnych - C5 do C8 - i pierwszego nerwu piersiowego -Th1,

- splot lędźwiowy - składający się z gałęzi brzusznych trzech pierwszych nerwów lędźwiowych i ( częściowo ) czwartego nerwu lędźwiowego - L1 do L4,

- splot krzyżowy - tworzą go gałęzie brzuszne 4 i 5 nerwu lędźwiowego - L4, L5 - i wszystkich nerwów krzyżowych - S1 do S5,

Ze splotów tych odchodzą nerwy obwodowe, unerwiające czuciowo i ruchowo głównie kończyny.

Splot szyjny:

Położony jest on w obrębie wyrostków poprzecznych kręgów na poziomie szyjnym. Nerw przeponowy - najdłuższe i największe odgałęzienie splotu szyjnego - dochodzi do śródpiersia przedniego, biegnąc między opłucną i osierdziem. Jego odgałęzienia unerwiają opłucną śródpiersiową, osierdzie ścienne oraz przeponę. W przypadku jednostronnego porażenia nerwu przeponowego następuje wysokie ustawienie przepony na porażonej części i stronie ciała, a w przypadku obustronnego porażenia nerwów utrudnienie a nawet uniemożliwienie oddychania..

Splot ramienny :

Można wydzielić 2 jego części:

a/ nadobojczykową, leżącą w trójkącie bocznym szyi,

b/ podobojczykową, w jamie pachowej,

ad a/ w skład części nadobojczykowej wchodzi:

- nerw piersiowy długi,

- nerw grzbietowy łopatki,

- nerw piersiowo - grzbietowy,

- nerwy piersiowe przednie,

- nerw nadłopatkowy,

- nerw pachowy,

Ad b/ w skład części podobojczykowej wchodzi

- nerw mięśniowo - skórny,

- nerw promieniowy,

- nerw łokciowy,

- nerw pośrodkowy,

- nerw skórny przyśrodkowy ramienia,

- nerw skórny przyśrodkowy przedramienia,

Splot lędźwiowy:

Położony jest na wyrostkach żebrowych kręgów na poziomie lędźwiowym, odprowadza krótkie gałęzie do mięśnia lędźwiowego większego i mniejszego oraz do mięśni grzbietu a gałęzie długie do mięśni brzucha i kończyny dolnej spośród których nerwy biodrowo-podbrzuszny i biodrowo-pachwinowy unerwiają mięśnie brzucha a pozostałe przechodzą do kończyny dolnej:

- nerw płciowo - udowy,

- nerw skórny boczny uda,

- nerw udowy,

- nerw zasłonowy,

Splot krzyżowy:

Umiejscowiony w miednicy mniejszej w kierunku bocznym od stawów krzyżowych przednich na przedniej powierzchni mięśnia gruszkowatego. Jego odgałęzienia dzielą się na gałązki krótkie ( unerwiają ściany miednicy ) i długie które unerwiają:

- nerw pośladkowy górny,

- nerw pośladkowy dolny,

- nerw skórny tylny uda,

- nerw sromowy,

- nerw guziczny,

- nerw kulszowy, który z kolei dzieli się na:

- nerw piszczelowy,

- nerw strzałkowy wspólny,

- nerw strzałkowy głęboki,

- nerw strzałkowy powierzchowny,

Nerwy międzyżebrowe:

Gałęzie brzuszne nerwów na poziomie rdzeniowym, takie które posiadają elementy unerwienia odcinkowego, przebiegają w liczbie 12 par przez przestrzenie międzyżebrowe w kierunku przednim. Ostatni z nich - nerw podżebrowy - odchodzi w dół od 12 żebra podobnie jak pozostałe nerwy międzyżebrowe unerwiając mięśnie międzyżebrowe oraz mięśnie brzucha.

Nerwy czaszkowe :

Nerwy parzyste odchodzące od mózgowia wychodząc poprzez otwory podstawy czaszki i zaopatrując główne narządy głowy. Oznaczone są one liczbami rzymskimi wg kolejności odchodzenia od mózgowia w stronę od bieguna czołowego do potylicznego. Spośród 12 par, wyodrębnia się nerwy ruchowe, czuciowe oraz mieszane.

I. Nerw węchowy,

II. Nerw wzrokowy,

III. Nerw okoruchowy,

IV. Nerw bloczkowy,

V. Nerw trójdzielny,

VI. Nerw odwodzący,

VII. Nerw twarzowy,

VIII. Nerw przedsionkowo - ślimakowy,

IX. Nerw językowo - gardłowy,

X. Nerw błędny,

XI. Nerw dodatkowy,

XII. Nerw podjęzykowy,

Ze względu na możliwość oddziaływania masażem najistotniejsze są:

a/ nerw trójdzielny (V),

b/ nerw twarzowy (VII),

c/ nerw błędny (X),

d/ nerw dodatkowy (XI),

ad a / nerw trójdzielny ( V ).

Wychodzący z mózgowia za pomocą dwóch korzeni:

- grubszy - część czuciowa

- cieńszy - część ruchowa

Schodzą się one na obrzeżach piramidy kości skroniowej, po czym część czuciowa - wchodzi do zwoju półksiężycowatego, wysyłającego trzy wielkie odgałęzienia na obwód:

- nerw oczny - wyłącznie czuciowy, unerwiający skórę powieki górnej, grzbiet nosa i okolice czołową

- nerw szczękowy - wyłącznie czuciowy, unerwiający skórę powieki dolnej, skórę okolicy

skroniowej, skórę policzka, wargi górnej i nosa

- nerw żuchwowy, do którego dołączają się włókna części ruchowej - posiada włókna czuciowe i ruchowe. Włókna ruchowe - zaopatrują wszystkie mięśnie żwacze, włókna czuciowe - skórę wargi dolnej, policzka i małżowiny usznej.

ad b/ nerw twarzowy ( VII ).

Jest to nerw mieszany posiadający włókna czuciowe, ruchowe i przywspółczulne. Po przejściu przez kanał nerwu twarzowego, wnika w śliniankę przyuszną dzieląc się następnie na odgałęzienia unerwiające większość mięśni mimicznych twarzy. Jego porażenie zależne od specyfiki swojego charakteru powoduje opuszczenie kąta ust po stronie przeciwległej do uszkodzenia - przy porażeniu ośrodkowym - lub - co zdarza się znacznie częściej - zmiany mięśni mimicznych po stronie porażonej przy porażeniu obwodowym, obejmującym ruchową część nerwu twarzowego. Skóra w takim przypadku ulega wygładzeniu a twarz traci wyraz i staje się maskowata. Nie jest możliwe zamknięcie szpary powiekowej ani opuszczenie kącika ust. Zdrowe mięśnie pociągające nos i usta w stronę zdrową powodują asymetrię twarzy, chory nie może gwizdać ani wymawiać zgłosek wargowych.

ad c/ nerw błędny ( X ).

Jest nerwem mieszanym, posiadającym włókna ruchowe, czuciowe i przywspółczulne. Unerwia większość narządów wewnętrznych ( krtań, serce, płuca, przewód pokarmowy )

ad d/ nerw dodatkowy ( XI ).

Posiada włókna ruchowe zaopatrując mięśnie czworoboczny i mostkowo-obojczykowo-sutkowy. Jego porażenie skutkuje kręczem szyi, dodatkowo utrudniając obracanie głową, unoszenie barków i uniemożliwia odwodzenie kończyny górnej ponad poziom.

AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY

Zadaniem tego układu unerwiającego prawie wszystkie narządy i tkanki organizmu, jest regulowanie czynności narządów wewnętrznych. Jakakolwiek kontrola nad tym układem nie jest możliwa, odwrotnie niż w przypadku układu ruchowego somatycznego. Wynika to z tego, że reagowanie autonomicznego układu na impuls jest tzw. działalnością falową - krótkotrwałą oprócz której pewna część jego włókien wykazuje tzw. aktywność toniczną, również podczas spoczywania lub podczas snu, charakteryzującą się rytmicznym wahaniem o nieokreślonej częstotliwości, od wysokiej odpowiadającej rytmowi serca czy oddychania do bardzo niskiej, charakterystycznej dla rytmu dobowego, miesięcznego, sezonowego (najczęściej związanego z porami roku).

Część współczulna:

Neurony ośrodkowe układu współczulnego w rdzeniu kręgowym ( neurony przedzwojowe ) te, które znajdują się w słupach pośrednio - bocznych istoty szarej rdzenia kręgowego w segmentach Th1 - Th12 oraz w trzech górnych segmentach lędźwiowych L1 - L3, oddają aksony, takie które w odgałęzieniach łączących białych kończą się synapsą w zwojach pnia współczulnego. Nieliczne z ich włókien przebiegają dalej jako nerwy współczulne i zakańczają się w umieszczonych bardziej na obrzeżach zwojach pośrednich. Włókna poza zwojowe, w postaci odgałęzień łączących szarych, maja możliwość wchodzenia do mieszanych nerwów somatycznych lub też wraz z nerwami współczulnymi docierania wprost do narządów wewnętrznych. Podział autonomicznego układu nerwowego ma tradycyjnie anatomiczna formę i obejmuje część obwodową, brak jest ośrodków mózgowych współczulnych lub przywspółczulnych. Sieci neuronalne mózgu zbudowane są ład w nieco inny sposób, tworząc wielkie systemy kierujące kompleksowo. Nie występuje uogólnione pobudzenie czy hamowanie całego układów współ i przywspółczulnego.

Układ autonomiczny jest nakierowany w swoich czynnościach na konkretne narządy i komórki. Może występować jego pobudzenie jednoodcinkowe z równoczesnym hamowaniem na innym bowiem jest on wybiórczo uruchamiany przez mózg zgodnie z najważniejszą zasadą fizjologiczną - optymalizacji stanu otoczenia wewnętrznego w momencie potrzeby przetrwania organizmu jako całości.

Część przywspółczulna:

Jest dzielona na odcinek:

1/ głowowy - neurony ośrodkowe umieszczone są w przywspółczulnych jądrach nerwów czaszkowych: III, VII, IX i X. Włókna zakończone są synapsami w zwojach zlokalizowanych w bezpośredniej bliskości lub wewnątrz unerwionych narządów.

2/ krzyżowy - neurony ośrodkowe tego odcinka są umieszczone w słupach pośrednio-przyśrodkowych istoty szarej rdzenia kręgowego w 2,3 4 segmencie krzyżowym. Utworzony z włókiem przedzwojowych wspólny nerw miedniczny, oddaje synapsy na neuronach zwojowych w okolicy konkretnych narządów i naczyń krwionośnych miednicy, jelita grubego, odbytnicy oraz narządów płciowych wewnętrznych i zewnętrznych

Działanie masażu na organizm ludzki można porównać do prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych we wszystkich jego częściach w wyniku lepszego ukrwienia. W wyniku masowania tkanek, oddziałujemy w bezpośredni sposób na umieszczone w nich zakończenia nerwowe co stymuluje przewodnictwo nerwowe. Masaż mięśni karku, grzbietu i okolicy lędźwiowo - krzyżowej ma duże znaczenie dla nerwów rdzeniowych i splotów nerwowych, zaś masaż kręgosłupa ma działanie tonizujące i pobudzające na pień układu współczulnego wraz z jego zwojami leżącymi wzdłuż kręgosłupa po obu jego stronach.

---