Pow: N,O2, argon 0,93%, CO2 0,03%, neon, hel, CH4, krypton, podtul. azotu, H, 0,01%+ domieszki i zaniecz. Pion.bud.atmTROPOSF.- najniższa warstwa, wys rośnie wraz ze wzrostem intensywności konwekcji i pionowego mieszania się powietrza (~7 km nad biegunami, do ~16km nad równikiem); w niej ok. 80% całej masy atmosfery, temperatura malej jednostajnie wraz ze wzrostem (ok. 5°C na każdy km) TROPOP - warstwa rozdzielająca, grub 1-2km, izotermia STRATOSF - sięga do ~50km, warstwa inwersyjna (z wys temp rośnie), suche i rozrzedzone pow, mały gradient ciśn, dzięki prądom powietrznym może wpływać na przemieszczenia się ukł barycznych, kształtujących pogodę w troposf STRATOP - warstwa rozdzielająca MEZOSF -do 80km, temp spada wraz ze wzrostem wys i u szczytu warstwy ma najniższa wartość w atm -75 do -90°C, silnie turbulencyjna, ciśn b.niskie MEZOP - warstwa rozdz, izotermia TERMOSF - wzrost temp z wys Zan. POW: Zaniecz. to domieszki oraz skład stałe, których udział jest większy od średnich wartości w pow.czystym. Rozróżniamy zaniecz pochodzenia natur. i antropogen. NAT: pożary lasów, erupcje wulkanów, erozje gleb, rozpylanie wody morskiej, procesy życiowe bakterii, reakcje chem składu naturalnego występującego w powietrzu (siarczany, azotany) ANTROPOGENICZNE: spalanie C, oleju, gazówdo atm, pyły, zw. gazowe, azotowe, przemysł chem, metalurgia, górnictwo, hutn, rolnictwo, ochr roślin, komun (CO2, węglowodory, tlenki N do atm) ADWEKCJA - poziomy napływ pow na dany teren o innych parametrach niż pow zalegające nad danym terenem KONWEKCJA -pionowy ruch pow, b.swobodny, powolny, wyrównany +swobodna - ruch powietrza wywołany różnicami gęst subst znajdującej się w polu graw (ciepłe powietrze jest rzadsze i lżejsze) + wymuszona -ruch jest wymuszony przez jakąś przeszkodę (ściana lasu, duże miasto, łańcuch górski) TURBULENCJA - to nieuporz. ruch cząst pow płynącego w określonym kierunku. Polega on na tym, że porcje pow porywane przez wiatr i strumienie poruszaja się we wszystkich kierunkach po nieregularnych i chaotycznych torach. O jej powstaniu decyduje:-zróżnicowanie prędkości ruchu przylegających warstw powietrza -występowanie dużego pionowego gradientu temp. Powietrza -kontrast w nagrzaniu podłoża i atmosfery (T.termiczna) -charakter tego podłoża(T.dynam) INWERSJA - wzrost temp wraz ze wzr wys, gradient pionowy jest na minusie; często powstaje w przygruntowej warstwie pow podczas bezchmurnych i bezwietrznych nocy, brak chmur powoduje silne wypromieniowanie ciepła z podłoża wtedy od wychłodzonego pow oziębia się przygruntowa warstwa powietrza. W wyniku tego temp jest najniższa tuż przy powgleby i rośnie wraz ze wzr wys. IZOTERMIA - temp w warstwie gruntowej lub wyżej nie zmienia się wraz z wys, gradient pionowy temp wynosi 0.Rów bilansu ciepl pow czynnej. Q + G + A + E = 0 Q - strumień ciepła wynikający z bilansu radiacyjnego G - st wymiany c. między pow czynną a głęb warstwami gleby A - st wym c. miedzy powierzchnią czynną a atmosferą E - st wym c. na drodze przemian fazowych wody EFEKT CIEPL -CO2 znajdujący się w atm przepuszcza krótkofalowe prom słon, a stosunkowo intens. pochłania prom długofal cieplne ( gł. Wysyłane przez pow Ziemi). Pochłaniając prom dolna warstwa atm. ogrzewa się i promieniując zwrotnie podnosi temp pow Ziemi. CO2 atm zmniejsza w konsekwencji straty ciepła z pow Ziemi.- Gazy odpow za efekt ciep.: para w, CO2, halony, freony, O3 troposferyczny, metan, PAN, Zmiany nieokresowe temp, najczęściej są adwekcyjne, spowodowane napływem mas chłodnego pow. Zjaw to najczęściej jest obserwowane w maju i kwiet, kiedy to napływające arktyczne pow powoduje spadek znaczący temp, a nawet przymrozki. Np. zimni ogrodnicy- 12-15 V wrzes/paź - spływ powietrza zwrotn, wysoka temp. - 3 dekada grudnia - powietrze polarne morskie jest wilg, opady Zmiany okresowe- są to zmiany temp pow w cyklu dobowym czy rocznym charakt dla danego obszaru klimaty. Np. tp. Najniższa o świcie, najwyż o 14. Dł, okresu meteo i jak się zmienia Wyzn ją na podst śred dobowej temp pow 2,5°C-gospodarczy, 5°C- wegetacyjny, 10°C- okres silnego wzr roślin. Okres weget ze śred ustaloną dobową temp pow=5°C i większą. Przed 25 marca okres rozpoczyna się w Kotlinie Śląskiej i w rejonie Tarnowa, najpóźniej po 15 kwiet na Pojezierzu Maz. Dł okresu weget waha się od 190 na Mazurach do 220 w Dolinie Odry, w górach 100-150. Płn. i wsch. część kraju 190-200, płd. I zach. 210-225.Wpływ temp na rozwój i plonowanie roślin.- temp min - bez pokrywy śnieżnej -25°C żyto - 12°C rzepak, rzepik, wytrzym. roślin maleje wraz z odwilżami i upływu terminu spoczynku zimowego. - temp max - do 40°C przy silnych mogą doprowadzić do obumarcia - amplitudy temp - niekorzystne są częste zmiany temp np. 55°C jednego dnia może spowodować odpadniecie kory - przymrozki wiosenne późne - groźne bo zaczyna się kiełkowanie i kwitnienie +ciepła jesień, temp pow. 20°C na wzrost i rozwój, wczesna wiosna- szybszy rozwój roślin ZAMARZANIE GLEBY - zamarzanie zawartej w niej wody, przebiega zwykle w temp poniżej 0°C, cementując wilgotne cząstki i nadając glebie dużą twardość. Woda zawarta w glebie jest roztworem soli o różnym stęż, który obniża temp zamarzania gleby (nawet poniżej -2°C). Im gleba jest bardziej sucha tym temp zamarzania spada. głębokość zamarzania zależy od temp gleby, czasu działania mrozu, od grub pokrywy śnieżnej, typu gl, szaty roślinnej, rzeźby terenu GLEBY WYSADZINOWE - gleby zbite drobnoziar, dużo mikroporów, woda w mikroporach zamarza (gl zaczyna puchnąć), niebezpieczne dla wszystkiego co się w gl znajduje, w Suwałkach ok. 120cm warstwy wysadzinowej Przymrozki: 1)podział: +ze wzg na termin występowania: jesi, zimowe, wios +ze wz na intensywność: łagodny (temp spada 0°C do -2°C), umiarkowany (-2,1°C do -4°C), intensywny (spada poniżej -4°C), +ze wz na miąższość: przygruntowe, poziom klatki +ze wz na genezę powstawania: radiacyjne (związane z prom Ziemi), adwekcyjne (związane z napływami masy pow), adwekcyjno-radiacyjne Radiacyjne - kłopotliwe do progn, wyst. lokalnie, niebez dla rolnictwa, powstają na skutek wyprom. ciepła. Na powst wpływa - brak zachm, wilg pow mała, wiatr, gleby charakt się małym przewodn ciepła Adwekcyjne - związane z napływem masy pow, mniejsza intens, wyższy pionowy zasięg, pojawiają się ruchy pow; wyrównany przebieg temp na różnych wys, łatwe do prognozowania. Radiacyjno- adwekcyjne - brak następstwa czasowego, gdy te 2 sposoby wywołania przymrozka występują jednocześnie Metoda Kamermana- temp min na 2m=t( tp. Term. zwilżonego odczytana o 14)-k (stała wyznaczana dla każdej stacji), k= t - t min ( „temp min zaczerpniętej z następ dnia rano”)Przeciwdziałania: - zraszanie rozpoczęte przed wystąpieniem P., nieustanne, podnosi tp. nawet o 7°C -przykrywanie roślin. Do + 6°C, zdjąć po ranku -wytwarzanie dymu/mgły nad rośl -ogrzewanie pow/gleby -mieszanie pow wiatrakami. Rodzaje energii prom w atm. +bezpośrednie - I, krótkotrwałe, od 270 do 3000nm, docierające do danego punktu bezpośrednio od tarczy słon w formie wiązki promieni równoległych +rozproszone - D, prom w zakresie od 290 do 1500nm, prom krótkofalowe, dociera do punktu z całej sfery niebieskiej za wyjątkiem prom bezpośr +całkowite - T, suma prom prostopadł i rozprosz +zwrotne atmosfery - EA, od 4000 do 120000 nm +ziemi (georadiacja) - długofal, od 4000 do 120000nm, wyprom. ciepła przez ziemię Bilans radiacyjny Pełny: Q=I*sinh + D+EA - Ez - (RK + RD) Krótktr: Qk=I *sinh + D - (Rk) Długotrw: QD= EA - EZ - RD , prom całk: I*sinh + D, prom odbite: RK+RD Pomiar: pyrheliometry(krótfal), pyranometry(cał,rop, odb), pyrgeometry(dłfal), pyrradiometry(króti dłfal) Wpływ prom na rozwój i plonowanie roślin. Liście czerpią energię z prom, w liściach przebiegają procesy biochem (udział krótkofal), wywołanie fotosyntetcznego prom o dł 400-710nm wtedy rośliny wydzielają tlen i pochłaniają światło, energię świetlną przekształcają w energię chem. Powierz liści decyduje o st wykorzystania przez rośliny energii świetlnej. Prom widzialne decyduje o rozmieszczeniu roślin w siedliskach ekolog. Warunkuje wzrost i rozwój roślin. Za małe natęż światła w łanie zmniejsza produktywność fotosyntezy. Światło wpływa na skład chem plonu (owoców, buraków). UV wpływa na kiełkowanie i jakość nasion, działa też zabójczo i bakteriobójczo. Podczerwone podnosi temp roślin. Są rośliny światło i ciemnolubne. Są rośliny długiego i krótkiego dnia. Nazywamy to fotoperiodyzmem. EKSTYNKCJA - osłabienie prom sł wywołane przez atm. Sm = I0 * pm Sm - natężenie bezpośr prom sł I0 - stała słon p - średni współcz. przeźroczys warstwy atm m - warstwa(masa) atmo, którą przenikają promienie sł zanim dotrą do pow Ziemi Wskaźniki wilg powi. +ciśnienie max pary w. E[hPa] - max ciśn jakie może wywierać para w. w danej temp. Im temp wyższa tym E wyższa +ciśn aktualne pary w. e[hPa] - ciśn jakie wywiera para w. zawarta aktualnie w pow atmosf; e=0pow suche, bez pary w. +wilg wzgl pow f[%] - stos ciśn aktual do ciśnienia max w danej temp +wilgotność względna (a) - ciężar pary wodnej zawartej w 1cm3 powietrza wilgotnego; a = 0,2167 e/T +temp punktu rosy td[°C] +temp krytyczna, temp do której należy oziębić powietrze aby zawarta w nim para w. stała się nasycona Metody pomiarowe: +absorpcyjna (wagowa) - wykorzys. subst higroskopowe +punktu rosy - naczynie, do środka nalewamy eter, przepuszczamy pow i odczytujemy temp +psychrometryczna - przy pomiarze wykorz układ 2 termo (suchy i zwilżony); zwilżony pokazuje niższa temp, odczyt z tablicy psychrometrycznych. Grupy produktów kondensacji to: osady (szadź, szron, rosa, gołoledź), mgły (frontowe, wewnątrzmasowe), chmury (kłębiaste, warstwowe), opady (deszcz, śnieg, grad, mżawka, śnieg ziarnisty, krupy śnieżne, igły lodowe). Proces Bergerona- Findeisena- aby doszło do uformowania struktury krystalicznej, cząst wody w fazie płynnej muszą ułożyć się w pewien ściśle określony sposób. Większość kropelek jest zbyt mała,więc istnieje nikłe prawdopod, że molekuły wody ułożą się w odpowiedni sposób, nim temp spadnie poniżej -40C. Poniżej tej temp wszystkie krople wody, małe i duże, zamarzają. Powst kryształków lodu jest bardziej wydajne, jeśli w atm znajduje się pewien szczególny rodzaj cząstek, zwanych jądrami zamarzania. Mają one strukturę kryst podobną do lodu, dzięki czemu, gdy dojdzie do kontaktu, przechłodzone kropelki wody łatwiej ulegają krystalizacji. Krople przechł wody i kryształki występują w chmurze leżąc w przedziale temp od -10 do -20C. Do -20C w jedn objęt chmury jest więcej kropel wody niż w kryształów lodu. W temp od -10C do -20C kropelki szybko parują i para ta kondensuje się na kryształkach lodu, które osiągają wymiary pozwalające na samodzielne opadanie w chmurze. Czasem jednak opad nie powstaje. Opad nie może nastąpić w wyniku koagulacji przy gorącym powietrzu. Zjaw koalescencji. Łączenie się kropel zderzających się ze sobą. Zapoczątkowuje je uformowanie w niższej części chmury kropel większych, krople te szybciej opadają i łączą się i rosną. Deszcz - śr większa niż 0,5 mm, gdy śred wody jest mniejsza to jest to mżawka (rozróżniamy je metodą parasola; metoda kałuży. Spadająca kropla wychwytuje mniejsze swą przednią stroną. Krople deszczu wpadając w cień za kroplą doganiają ją i się z nią łączą. Śnieg - opad kryształków lodu, formuje się w temp. -8 do -10C,gwiazdki 6-ramienne Grad - kulki lub bryłki lodu do śr. 50 mm. formuje się w Cb - kryształ wypada poniżej izotermy 0o, zaczyna się topić, ale nie zdąży bo prąd wstępujący przenosi go do góry, gdzie zamarza i znów opada (i tak kilka razy - za każdym razem jest większy); gdy jest duży to prądy go nie uniosą. Wpływ opadów atmosferycznych na rozwój i plonowanie roślin. Roślina nie ma innego dostępu do wody, za wyjątkiem terenów nawadnianych. Każda roslina ma swoje wymagania zależnie od fazy wzrostu. Zbyt małe opady: niedorozwój organów, zbyt wysokie: podatne na grzyba, wyleganie, łamanie, w glebie procesy gnilne. Ewapotranspiracja = parowanie z gleby + transpiracja roślin Rodzaje: ewapotranspiracja potencjalna - maksymalna (ETP), aktualna - w obecnej sytuacji (ETA). Potencjalna - parowanie i transpiracja stand powierzchni porośniętej trawą o wys. 7-15 cm; całkowicie pokrywającej glebę przy optymalnych warunkach wilgotnościowych gleby i danych warunkach meteorom. (ETP). Aktualna - parowanie i transpiracja łanu roślin a aktualnej fazie ich rozwoju, danym (aktualnym) pokryciu gleby przez rośliny i określonych warunkach wilgotnościowych gleby. Współczynnik biologiczny; wskaźnik niedoborów wodnych roślin k = ETA/ETP Wiatr: Rodzaje ruchów powietrza: +poziomy (adwekcja - wiatr) - związany z poziomym rozkładem powietrza z W na N, mają na niego wpływ: siła coriolisa, związana z ruchem obrotów, zmienia kier wiatru, max na biegunach, na równiku=0; siła gradientu ciśnień, im większa różnica ciśn i izobary bliżej siebie tym silniejszy wiatr; siła tarcia, hamuje ruch powietrza i zmienia kierunek ruchu, wstępuje w wyniku oddziaływania szorstkowości podłoża, oddziałuje do 300m npm; Siła odśrodkowa skierowana na zew krzywizny po którym odbywa się ruch, pojawia się gdy występuje ruch wirowy. +Pionowy (konwekcyjny, cyklonalny, antycyklonalny wraz z ruchami wstępującymi i zstępującymi) chaotyczny (turbulencje) Wiatry lokalne +bryza - mały zasięg 15 -20km;cykl dobowy: w dzień b.morska (morze-ląd), w nocy na odwrót (bryza lądowa). +Fen - (halny) suchy, ciepły, porywisty na skutek gwałtownych skoków ciśnienia; wiejący z gór, unosi się w górę po drugim zboczu, wieje gwałtownie i chaotycznie; powoduje odwilże (np.w Tatrach) +Bora - silny, porywisty, chłodny, wieje w dół po niskich zboczach przymorskich części gór w stronę cieplejszego morza; powoduje parowanie i rozpryskiwanie wody (M. Czarne i pn Adriatyk) +Nad obszarami oceanicznymi wieją wiatry zwane monsunami (od nazwy wiatru typowego dla Oceanu Indyjskiego). +W strefie podzwrotnikowej wieją wiatry regularne zwane pasatami i antypasatami. +Dolinne i górskie - dolina- zbocze doliny w górę, w nocy na odwrót. Ogólna cyrk,pow,atm Ziemii Ruch dużych mas pow i różnorodne systemy prądów pow w mm skali; cyrkulacja następuje wskutek niejednorodnego nagrzania pow. Ziemi w wyniku nierównom dopływu energii prom słn (pory roku i dnia); różnice temp między Ziemią i atm wywołują różnice ciśn a to powst prądów powietrznych. Cyrkulacja pow to wieloskalowy ruch pow atm w skali całej kuli ziemskiej kontynentu. Siła coriolisa występuje przy ruchu obrotowym i odchyla prąd powietrza w stronę równika. Nagrzane pow unosi się do góry i idzie na N lub S (pas ciszy równikowej); Pod wpływem tej siły odchyla się coraz bardziej w prawo (na półkuli płd w lewo). Pow idzie równolegle do równoleżników tam znajduje się pas wysokiego ciśn i odpływa pow dołem od zwrot do równika (pasaty). Ukł ciśn atm ROZKŁAD CIŚNIENIA W PIONIE #POWierz. IZOBARYCZNA - im wyżej tym ciśn mniejsze #Wyż i niż baryczny - gdy powietrze jest zimne, to ciśn szybko się zmienia i odwrotnie; ciśn przy samej ziemi (im bliżej) to ciepłe pow ROZKŁAD CIŚNIENIA W POZIOMIE (przy powierzchni ziemi) +Równik - obniżone +Podzwrotnik - wyższe +Zwrotnik - niż +Bieguny - wyż TYPY: Zatoka, klin, wał, bruzda, siodło Ruch powietrza - wpływ na ruch pow w poziomie lub pionie ma ciśn. Ruch w pionie - czyli „konwekcja” - prąd wstępujący lub zstępujący. Ruch poziomy - czyli wiatr zależy od: -graw (w zimie spływa ) -istnienie poziomego gradientu ciśn(różnice te są główną przyczyną) wiatr geostroficzny -izobary są równoległe i ruch zachodzi powyżej powierz. tarciowej. Cyrkulacja planetarna: Ogólna cyr atm obejmuje wszystkie aspekty przemiesz się mas pow oraz spowodowany tymi ruchami przepływ i wymianę różnych form energii w układzie planet. Uwarun. cyrkulacji atmo: -ilość energii sł dochodzącej do pow Ziemi, - kształt Ziemi, - rozmiesz lądów i mórz, - ruch obiegowy oraz obrotowy. 1. Równikowy pas ciszy. 2. Strefa międzyzwrotnikowa - nad równikiem powietrze ogrzewa się i unosi do góry - powst. wyż. Pow, wędruje górą - tworzą się antypasaty, schładza się i obniża. Wiatry wiejące do równika to pasaty. Komórka Hadleya. 3. Strefa umiark - ośrodek wyżowy, przeważają wiatry zach. Komórki Farrela. 4. 35˚C - gwałt ruchy mas pow w górnych warstwach atm - prądy strumieniowe. 5. Strefa okołobieg - strefa wiatrów wsch. Komórki okołobiegunowe (planetarne). Cyrkulacja monsunowa: charakt dla zwrotnikowej Azji Płd-Wsch, a także dla Afryki i Am.Płn Polega ona na przemieszczaniu się ciepłych mas pow w dwóch kierunkach:- zimą znad lądu nad morze (monsun zimowy - pow. suche, nie niesie opadów), - latem znad morza nad ląd (monsun letni - pow. wilg z opadami) Cyklony tropikalne: Pojawiają się w wyniku dużego spadku ciśn atmos w masach pow b.ciepłego i wilgotnego. Poruszają się z b.dużą prędk. Rodzą się w pasie powyżej 5˚ szerokości N i S. Wirowy ruch pow, oko cyklonu - huragany (Antyle, Am. Śr i Płn) - cyklony (Indie) - tajfuny (Azja Południowo - Wschodnia) Masy pow i fronty atmosferyczne Teoria falowa Bjerknesa Niże powstają na głównych frontach atmosf, polarnym i arktycznym, w umiarkowanych szer, na foncie polarnym, rozgraniczającym polarną(zimną) i zwr(ciepłą) masę pow. Pow ciepłe wykazuje tendencję przepływu do bieguna, a zimne ku równikowi. Wł fiz pow zmieniają się wzdłuż frontu skokowo. Fale o dłi rzedu tysiąca km i więcej stają się niestabilne i tworzą wiry, początkując powst niżu Masa powietrza : pewna objętość pow wypełniająca określoną przestrzeń i zalegająca nad jakimś obszarem o chartka. własn. fiz. Podział wzgl. miejsca formowania: masy pow arktycznego PA, polarnego PP, zwrotnikowego PZ, równikowego PR. Podział wzgl. obszaru: pow morskie pm, kontynentalne pk. Podział na powietrze ciepłe pc, chłodne pch. PAm - lato: powstają prądy konwekcyjne, powstają chmury i formują się opady; zima: bez chmur, opadów, silne mrozy. PAk - opady bardzo małe, w zimie silne mrozy. PPm - lato: spadek temp, opady; zima: niże, opady deszczowe, ciepło. Zm - lato: opady, powst chmur, burze, ocieplenie; zima: ochładza się, spadki temp., opady ciągłe, odwilż, zachm warst. Zk - lato: chmury kłębiaste, opady burzowe, ciepło; zima: suche, duże temp., brak opadów, ocieplenie. Fronty: Ciepły - napiera powietrze ciepłe, lekkie; wypierane jest zimne; proces wypierania jest powolny 25-30 km/h; charakterystyczne są chmury warstwowe - powietrze ciepłe wślizguje się do góry i ochładza, skrapla; zwiastunem są cirrusy; nim zmieni się masa powietrza pojawiają się opady; oznaki zbliżania: pojawia się wiatr, mieszanie powietrza, spada temp., spada ciśnienie, opady występują przed linią frontu; gdy front przejdzie: stabilizacja, wzrost temperatury, zmiana kierunku i prędkości wiatru. Chłodny - chmury kłębiaste, szybszy niż front zimny 30-40 km/h; zwiastuny: wzrost temp., nadchodzą opady w wąską strefę - intensywne i bardzo krótkie, pojawiają się wtórne opady, po przejściu frontu spada temp., rośnie ciśnienie, spada prędkość wiatru i wilgotność, wzrost widzialności.Równanie bilansu wodnego pola uprawnego. Zp + P + H= E+ H 1+Zk E -Ewapotran; P - suma opadów; Zp - zapas wody w glebie na początku okresu bilansowego - retencja począt; Zk - retencja końcowa - na końcu okresu pomiarowego H- podziemne ruchy wody; H 1- podziemne odpływy wody Niedobory i nadmiary opadu dla roślin. Poniżej 24% opadu normy miesięcznej to opad skrajnie suchy 25-49% b.suchy, 50-74% suchy 75-125% Miesiąc przeciętny- 126-150% wilgotny, 151- 200% - b.wilgotny normy - 200%-, szczególnie wilgotny pow. normy Przestrzenny rozkład parowania i ewapotranspiracji w Polsce. Srednie rocznie- od 350 mm na mazuray - Gdańsk + Bieszczady, 450 mm , Mazowsze, WLKP, 600 mm - Beskidy Zachodnie Największa Ewa. Na Niżu Polskim i w WLKP, a najmniejsze w Tatrach. Ewapotran- ubytek wody z powierzchni Ziemi drogą bezpośredniego parowania z gruntu oraz transpiracji roślin. Rozróżnia się e. rzeczywistą (parowanie z powierzchni danego terenu w konkretnych warunkach przyrod, zależy od:agrotechniki, biologii pola, warunków glebowych) i e. potencjalną (parowanie z powierzchni danego terenu pokrytego niską roślinnością przy nieograniczonym dostępie do wody, zależy tylko od warunków meteo i roślinności) Fitoklimat - klimat panujący w nadziemnej części szaty roślinnej i w strefie korzeniowej roślin. Kształtują go rośliny, zależnie od stopnia rozwoju Klimat lokalny (miejscowy)- ukształtowanie powierzchni, pokrycie terenu, obecność zb. wodnych, szata roślinna, zabudowa. Ale też mikroskalowe, np.: szerokość geograficzna. np.: rzecznej, wzgórza, kompleksu leśnego, miasta Mikroklimat - kształtuje się na skutek odmiennych warunków fiz. (usłon., wilg, rodzaj podłoża, wiatry) danej części środ w stosunku do sąsiednich obszarów, np. łagodny pd. stok porośnięty łąką a pn. skalisty stok, górn. dzielnica miasta a tereny rekreacyjne. Cechy klimatu Polski i Europy. Kl Europy- pogoda zależy od ruchu mas atm, zależnych od stałych niżów, letnich nad Islandią i śródzmor., oraz wyżów nad Azorami, arkt, azjat zimowego. Na charakter klimatu ma wpływ- zróżnicowanie lini brzegowej(istotne oddziaływanie pow. wodnej)- Golfsztrom, - pas gór (Alpy+ Karpaty) - Kontynentalizm(wyże na wschodzie) W europie amplituda tp. Jest dwukrotnie mniejsza niż w klimacie kontynentalnym, wilgotnośc jest znacznie wyższa. Klimat Polski- PRZEJŚCIOWOŚC - Brak wyżyn o płd. przebiegu, - niewielkie odleg od Mórz i oceanów, - cechy morskie i kontynentalne, -dodatkowe pory roku przedwiośnie i przedzimie ZMIENNOŚC - cechy fiz klimatu znacznie odbiegają od cech klimatu morskiego jak i kontynentalnego KONTRASTOWOŚC - Duże różnice jakiegokolwiek czynnika na małej odległości TEMP w PL Najniższe średnie wartości temp w PL mają obszary górskie W nizinnej części kraju najchłodniejszy jest rejon północno wschodni, obejmujący województw Suwalskie. W rejonie tym zimy są ostrzejsze i dłuższe, a lata stosunkowo krótsze i niezbyt ciepłe. Najcieplejsze obszary leżą w dolinie Odry pomiędzy Legnicą a Opolem Rejon ten cechuje się łagodną i krótką zimą, wczesną wiosną niezbyt gorącym ale długim latem. Pewne wyspy ciepła tworzą okolice Tarnowa, Poznania, Radomia. Rozkład izoterm PL jest astrefowy. Śr temp wiosny jest niższa niż jesieni. Pory roku idąc od zachodu spóźniają się. Rozkład temp w PL jest pasowy: zimą południkowy, a latem równoleżnikowy. Zimą najcieplej jest na zachodzie (Nizina Śląska, Pojezierza Lubuskie i Myśliborskie , ok. -1°C ) i północy (pobrzeża, ok. -1°C ) kraju, gdyż występujące tam wiatry morskie lub zwrotnikowe przenoszą ciepłe powietrze. Natomiast na wschodzie (Nizina Mazowiecka, Poj. Maz, ok. -5°C) przeważają wiatry kontynentalne, ochładzające powietrze. Latem najcieplej jest w centrum (niziny, ok. 18,5°C) kraju, a najzimniej na północy (pojezierza, pobrzeża, ok. 17°C) i na południu (Sudety, Karpaty ok. 12°C). Powodem tych ochłodzeń na północy jest morski wpływ, a w górach wysokość. Opady w PL. Rośnie wraz ze wzrostem wys. n. p. m., szczególnie latem, duża ilość wiatrów deszczonośnych zachodnich, przeto powstają cienie opadowe, np. Kotlina Nowosądecka, Busko-Sandomierz. Najniższe opady obserwuje się w centrum WLKP i Kujawach~ 500 mm. Najwyższe w Tatrach- 1600mm, Podhalu ,Pomorzu- 800 mm,