Organizacja jest bytem:

• trudno mierzalnym,

• nie deterministycznym,

• o charakterze jakościowym częściej przedstawianym w formie opisowej niż liczbowej,

• różnorodnym, tak w formie jak i w różnorodności złożoności.

Termin organizacja używany jest w trzech znaczeniach:

• Atrybutowym, w którym określamy stosunki poszczególnych składników do siebie i do całości, które tworzą. Te wzajemne relacje posiadają różny stopień zorganizowania. Tak rozumiana organizacja to cecha (atrybut) złożonej całości.

• Czynnościowym, gdzie organizacja to tworzenie lub przekształcanie zorganizowanej całości. Jest to więc proces przekształcania składników organizacji.

• Rzeczowym, definiowana jest jako rzecz zorganizowana w której skład wchodzą ludzie i aparatura Tą zorganizowaną rzeczą jest instytucja lub inaczej określając - organizacja.

Organizacja - strukturalizowany, czyli uporządkowany w pewien sposób system społeczno - techniczny.

System - to zestaw składników, z których każdy jest połączony z każdym pośrednio lub bezpośrednio i między którymi zachodzą pośrednie lub bezpośrednie wzajemne stosunki.

Wszystkie systemy organizacyjne posiadają zbiór cech wspólnych, są one systemami:

• sztucznymi - tworzą je ludzie, podtrzymując ich istnienie. Powoływane są do życia decyzją organu założycielskiego - można je projektować,

• społecznymi - ludzie nie tylko tworzą organizację ale sami stanowią ich tworzywo decydując o przebiegu procesów w nich zachodzących,

• celowo zorientowanymi - realizują cele umożliwiające wypełnienie funkcji na rzecz otoczenia, funkcji dla których powołane zostały do życia,

• technicznymi - ludzie w swoim działaniu posługują się określonymi technikami działania (technologiami, procedurami),

• ustrukturalizowanymi i hierarchicznymi - gdyż realizacja celu wymaga podziału pracy, funkcji, kompetencji decyzyjnych. Powstaje więc sfera regulacyjna, zarządzania, oraz sfera realna, podstawowa,

• posiadają człon kierowniczy- którego podstawowym zadaniem jest doprowadzenie do współdziałania wszystkich składników organizacji,

• otwartymi, przy czym różny jest ich stopień otwartości - otoczenie wpływa na organizację i jest dla niej źródłem niepewności, ale także organizacja ma wpływ na zmiany w otoczeniu,

• względnie wyodrębnionymi z otoczenia, jednocześnie ściśle z nim związanymi - ponieważ prowadzą z otoczeniem wymianę. Czerpią zasilenia takie jak surowce, ludzie, pieniądze, informację, energię, różne urządzenia. Dostarczają natomiast produkty swojej działalności,

• adaptacyjnymi - otwartość systemu wymusza ciągłą obserwację zmian otoczenia systemu. Adaptacja dokonuje się zawszę w warunkach niepewności, która się zwiększa wraz ze wzrostem dynamiki otoczenia. Podstawową rolę w procesie adaptacji pełni informacja, posiadającymi zdolność do samodoskonalenia - podnosząc swoją sprawność i stopień zorganizowania,

• charakteryzującymi się ekwifinalnością - zdolne są do osiągania celów w różny sposób i różnymi drogami,

• wewnętrznie bardzo zróżnicowanymi - podsystemy pełnią różne funkcje, różny jest więc ich stopień formalizacji i centralizacji.

Typy organizacji wg pełnionych funkcji:

o gospodarcze - nastawione na zysk,

o użyteczności publicznej - szkoły, szpitale, instytucje kulturalne i naukowe - z reguły niedochodowe,

o administracji państwowej i samorządowej,

o militarne i policyjne - służące zapewnieniu bezpieczeństwa tak wewnętrznego jak i zewnętrznego

o społeczne - partie polityczne, związki zawodowe, stowarzyszenia,

o religijne - kościoły, klasztory, związki wyznaniowe.

Typy organizacji wg charakteru podporządkowania uczestników organizacji władzy organizacyjnej:

o organizacje przymusowe - w których władza opiera się na przymusie a uczestnicy nie identyfikują się z organizacją i nastawieni są do niej negatywnie

(więzienia, obozy pracy),

o organizacje utylitarne - w których władza oparta jest na dysponowaniu środkami nagradzania a uczestnictwo w tych organizacjach ma charakter kalkulatywny

(przedsiębiorstwa organizacje administracyjne, militarne-w czasie pokoju),

o organizacje normatywne - w których władza wynika z norm moralnych i przekonań ludzi. Podporządkowanie to ma charakter moralny a uczestnictwo ludzi przejawia się zaangażowaniem

(kościół, partie polityczne, stowarzyszenia).

Jakakolwiek zmiana dokonywana lub wymuszana przez otoczenie, w którymkolwiek elemencie systemu, wymusza zmiany dostosowawcze w pozostałych elementach.

Ogólny model organizacji według Leavitta.

Podsystem celów i zadań - ma największy związek z otoczeniem. Organizacja powstaje dla zaspokojenia konkretnych potrzeb swojego otoczenia, a to w znacznym stopniu wyznacza jej cele, które uważane są za genotyp organizacji. Stopień zaspokajania tych potrzeb warunkuje dalszy jej byt. Podsystem ten pozostaje pod silnym wpływem otoczenia socjokulturowego.

Podsystem ludzie - obejmuje jednostki ludzkie z ich indywidualnymi celami i

motywami oraz grupy ludzkie z uwzględnieniem wzajemnych interakcji powstających we wspólnym działaniu. Podsystem ten w znacznym stopniu kształtują indywidualne cechy uczestników organizacji, cechy i wartości wniesione przez każdego z nich.

Podsystem technologia - to technika i technologia używana w procesie przeobrażeń

mających miejsce w organizacji. W jej skład wchodzi wiedza o sposobie działania, wiedza niezbędna do realizacji zadań organizacyjnych oraz wyposażenie techniczne. Jest on otwarty na otoczenie związane z rozwojem nauki i techniki.

Podsystem struktura formalna - określa relacje pomiędzy wszystkimi składnikami

organizacji i jest uzupełniana przez stosunki nieformalne. Określa zarówno sposób podziału zadań jak i zależności wynikające z podziału władzy. Opisuje przebieg procesów pracy jak i drogi przepływu informacji.

2008-09-30 Nauka o Organizacji I

1

---