HORMONY CYKLU MIESIĄCZKOWEGO:

Cykle płciowe zaczynają występować u dziewcząt w okresie pokwitania w wieku od 11 do14 lat. Przekwitanie objawia się wydłużeniem się i zanikaniem cykli płciowych, co zachodzi u kobiet w wieku od 45 do 55 roku życia.

Zasadniczym objawem wskazującym na występowanie cykli płciowych są krwawienia miesiączkowe. Dzień, w którym pojawia się krwawienie, rozpoczyna cykl miesiączkowy, trwający przeciętnie 28 dni.

W cyklu płciowym żeńskim wyróżnia się:

• krwawienie miesiączkowe, które trwa przeciętnie 4 dni

• fazę folikularną, która trwa około 9 dni

• owulację, która trwa 1 dzień

• fazę lutealną, która trwa 14 dni

Poszczególne dni cyklu miesiączkowego charakteryzują się określoną czynnością wewnątrzwydzielniczą podwzgórza, przysadki i jajników.

Krwawienie miesiączkowe polega na wydalaniu przez pochwę obumierających i złuszczających się komórek śluzówki macicy, krwi z pękniętych zakończeń naczyń krwionośnych błony śluzowej macicy oraz płynu tkankowego.

W tej fazie cyklu przysadka mózgowa uwalnia hormony: luteinizujący (LH) i folikulotropowy (LSH) oraz wydzielane przez jajnik- estrogeny.

W fazie folikularnej, zwanej również proliferacyjną, następuje odnowa błony śluzowej macicy. Estrogeny stymulują proliferację komórek w błonie śluzowej macicy. W końcu tej fazy, trwającej przeciętnie 9 dni, błona śluzowa macicy osiąga taką grubość, jaką miała bezpośrednio przed złuszczaniem się.

Gwałtowny wzrost poziomu estrogenów we krwi pobudza przedni płat przysadki do wydzielania hormonu luteinizującego.

Na początku tej fazy kilka pęcherzyków jajnikowych pierwotnych zaczyna w obu jajnikach przekształcać się w pęcherzyki jajnikowe wzrastające. Następnie zazwyczaj jeden, a czasami dwa pęcherzyki dojrzewają, osiągając średnicę co najmniej 10 mm. Pozostałe pęcherzyki zmniejszają swoje rozmiary i uwsteczniają się. Proces ten nosi nazwę atrezji.

Zazwyczaj 14 dnia cyklu miesiączkowego (owulacja) następuje pękanie pęcherzyka jajnikowego dojrzałego pod wpływem hormonu luteinizującego (LH) i komórka jajowa zostaje wydalona przez jajnik.

W dalszej fazie cyklu, hormon luteinizujący pobudza formowanie się ciałka żółtego z pozostałych w jajniku pęcherzyków.

Po owulacji rozpoczyna się faza lutealna, zwana również fazą sekrecyjną.

Ciałko żółte produkuje estrogeny, progesteron oraz oksytocynę. Hormony te stymulują macicę do zmian przygotowujących zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej. W końcu pierwszej połowy tej fazy błona śluzowa macicy osiąga swoją maksymalną grubość, około 6mm. Progesteron pobudza małe gruczoły w śluzówce macicy do wydzielania zasobnego w składniki odżywcze płynu. Gdy komórka jajowa zostanie zapłodniona, płyn ten odżywia zarodek we wczesnym stadium.

Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, ciałko żółte degeneruje i poziom progesteronu i estrogenów we krwi gwałtownie spada. Małe naczynia krwionośne w błonie śluzowej macicy zwężają się i tym samym dostarczają komórkom mniejszą ilość tlenu. W efekcie komórki śluzówki obumierają, a z uszkodzonych i pękniętych naczyń krwionośnych sączy się krew i cykl powtarza się.

GRUCZOŁY I HORMONY	NARZĄD DOCELOWY	ZASADNICZE DZIAŁANIE
PODWZGORZE hormon uwalniający gonadotropiny (GnRH)	Przedni płat przysadki	Stymuluje uwalnianie FSH i LH
PRZEDNI PŁAT PRZYSADKI hormon FSH hormon LH prolaktyna	jajniki jajniki gruczoły sutkowe	Stymuluje rozwój Pęcherzyków Graffa, razem z LH pobudza wydzielanie estrogenów oraz jajeczkowanie Stymuluje jajeczkowanie i rozwój ciałka żółtego Stymuluje produkcję mleka w gruczołach mlecznych, pobudzonych wcześniej przez estrogeny i progesteron
JAJNIKI Estrogeny Progesteron (wydzielany głównie przez ciałko żółte)	Działanie ogólne Układ rozrodczy Macica Gruczoły sutkowe	Stymulują wzrost narządów płciowych w okresie dojrzewania, rozwój drugorzędowych cech płciowych. Stymulują dojrzewanie, przygotowują co miesiąc błonę śluzową macicy do ciąży, powodują rozrzedzanie i alkalizację śluzu szyjki macicy. Przygotowuje błonę śluzową macicy do ciąży Stymuluje rozwój

HORMONY W CIĄŻY:

Zapłodnienie, czyli połączenie się męskiej komórki płciowej z żeńską komórką płciową, następuje w jajowodzie. Zapłodniona komórka jajowa przemieszcza się przez jajowód do jamy macicy w czasie 3-4 dni. W tym czasie podlega podziałom i przemianom.

Zapłodnione jajo zagnieżdża się w błonę śluzową macicy około 7 dnia od owulacji, czyli w połowie fazy lutealnej. Prawdopodobnie oddziałuje ono hamująco na tworzenie się i uwalnianie z macicy czynnika luteolitycznego- prostaglandyn.

Po zapłodnieniu ciałko żółte nie zanika, ale powiększa się w odpowiedzi na pobudzenie przez hormony gonadotropowe wydzielane przez przedni płat przysadki (LH), a potem przez łożysko. Łożysko człowieka wydziela duże ilości gonadotropiny kosmówkowej (hCG), estrogenów, progesteronu, relaksyny, inhibiny, ludzkiego laktogenu łożyskowego (hPL) i innych hormonów. Wszystkie te hormony są produkowane przez łożysko.

• Gonadotropina kosmówkowa (hCG)- jej wydzielanie rozpoczyna się w 5 tyg. życia płodowego i narasta stopniowo, osiągając szczyt w 10 tyg. Główną funkcją hCG jest zapobieganie zanikowi ciałka żółtego ciążowego i pobudzenie go do wzmożonego wydzielania progesteronu i estrogenów.

• Łożysko, podobnie jak i ciałko żółte ciążowe, wydziela duże ilości progesteronu i estrogenów, których stężenie we krwi stopniowo narasta. Pod wpływem estrogenów następuje powiększenie macicy i zewnętrznych narządów płciowych, rozwój gruczołów mlecznych, zwiotczenie więzadeł miednicy małej oraz zupełne zahamowanie czynności gonadotropowej przysadki z następowym zanikiem miesiączek. Progesteron zmniejsza kurczliwość mięśnia macicy i zapobiega poronieniu, pobudza wydzielanie błony śluzowej jajowodów i macicy, zapewniając składniki odżywcze dal rozwijającego się zarodka.

• Łożysko ludzkie jest też źródłem wielu innych hormonów, jak prolaktyn, endorfiny, MSH. W łożysku uwalnia się także LH-RH i inhibina, odpowiednio pobudzające i uwalniające hCG.

Rola oksytocyny w porodzie:

Ważne znaczenie w rozpoczęciu i podtrzymaniu rytmicznych skurczów macicy w czasie porodu posiada także czynnik mechaniczny. Już samo mechaniczne rozciąganie szyjki macicy pociąga na sobą skurcz miogenny i odruchowy trzonu macicy wraz ze wzrostem uwalniania oksytocyny, prawdopodobnie na skutek podrażnienia mechanoreceptorów w obrębie szyjki macicy.

ROLA OKSYTOCYNY W PORODZIE

		Estrogeny
Liczba receptorów dla OXY w mięśniówce macicy				+
			Uwalnianie prostaglandyn
Skurcze macicy				+
Rozciąganie szyjki i pochwy
Bodźce z szyjki i pochwy
Uwalnianie oksytocyny

---