Oogeneza, fazy cyklu

menstruacyjnego,

przebieg , hormonalna

regulacja cyklu

jajnikowego i macicznego

oraz rola estrogenów w

organiźmie

.

Oogeneza

W jajniku powstają żeńskie komórki

płciowe , czyli oocyty II rzędu,

nazywane także komórkami jajowymi.

Proces

wytwarzania

komórek

jajowych nazywa się oogenezą. W

czasie oogenezy komórki dzielą się

mitotycznie

i

mejotycznie

oraz

różnicują.

Oogeneza

jest

długotrwałym procesem trwającym

wiele lat. Rozpoczyna się w życiu

embrionalnym

a

kończy

się

wytworzeniem

dojrzałej

komórki

jajowej, czyli oocytu II rzędu w cyklu

jajnikowym, u kobiety w okresie jej

życia rozrodczego.

Rys. Schemat oogenezy

Komórkami pregenitorowymi

komórek jajowych są komórki ,które
przez

ścianę

pęcherzyka

żółtkowego

oraz

ścianę

jelita

środkowego i tylnego wędrują do
grzebienia płciowego śródnercza, z
którego

powstaje

jajnik.

Tutaj

występują oogonie, które dzielą się
wielokrotnie,

zwiększając

swoją

liczbę w zawiązkach jajników. Do 6
miesiąca

rozwoju

płodowego

oogonie przekształcają się w oocyty
I rzędu.

Oocyty I rzędu wchodzą w profazę

mejozy I oogenezy i przechodzą jej
leptoten, zygoten, pachyten, w
którym dokonuje się crossing-over i
osiągają diploten. W diplotenie
zostają zahamowane przez czynnik
białkowy

nazywany

inhibitorem

dojrzewania oocytów, OMI. Jest to
pierwsze

zahamowanie

w

oogenezie.

Rys. Oocyt I rzędu we wzrastającym
pęcherzyku

Rys. Oocyt I rzędu we wzrastającym
pęcherzyku

Począwszy od okresu pokwitania

oocyty

I

rzędu

niektórych

pęcherzyków

nazywanych

pęcherzykami

jajnikowymi

wzrastającymi

zwalniają

zahamowanie w diktiotenie i kończą
mejozę I. Zwolnienie zahamowania
diktiotenie odbywa się za pomocą
czynnika

pobudzającego

dojrzewanie MPF. W wyniku mejozy I
powstaje oocyt II rzędu i mała
komórka

zwana

ciałkiem

kierunkowym I.

Oocyt II rzędu nie syntetyzuje DNA i

wchodzi w mejozę II .Przechodzi
przez jej profazę, a w metafazie
zostaje zahamowany. Jest to drugie
zahamowanie w orogenezie.
Zahamowanie to jest utrzymywane
przez kompleks białkowy- czynnik
cytoplazmatyczny, który hamuje
MPF.

Oocyt II rzędu zahamowany w

metafazie mejozy II jest gotową do
zapłodnienia komórką jajową.

Rys. Schemat przedstawiający wzrost pęcherzyka
jajnikowego

Rys. Przemiany pęcherzyka podczas cyklu
jajnikowego

W czasie zapłodnienia i tuż po nim

zwalnia się zahamowanie metafazy
mejozy II, oocyt przeprowadza
anafazę i telofazę, a następnie
cytokinezę. W wyniku mejozy II
powstaje także ciałko kierunkowe II.

Rys. Oocyt II rzędu i ciałko kierunkowe II rzędu

Spermatogeneza

Oogeneza

1. Rozpoczyna się w okresie dojrzewania płciowego.
2.Wytwarzanie spermatogonii i spermatocytów pierwotnych

zachodzi przez całe życie.

3.Mejoza u mężczyzn powoduje powstanie czterech

spermatyd, które w procesie spermiogenezy są

przekształcane w plemniki.

4. Brak przerw w mejozie

1.

Rozwój oogonii rozpoczyna się już w życiu płodowym.

2. U płodów żeńskich oogonie tworzą się tylko do 28 tygodnia

życia płodowego i dlatego kobiety cechuje stale obniżająca

się pula oocytów.

3. Mejoza u kobiet prowadzi do powstania jednego oocytu.
4. Procesy mejotyczne zahamowane dwukrotnie( w diplotenie

mejozy I i metafazie mejozy II)

Cykl miesiączkowy

jest zespół zmian

morfologicznych i objawów fizjologicznych

obejmujących ośrodki :

podwzgórze-

przysadka –jajnik-macica

. Za jego

początek przyjmuje się pierwszy dzień

krwawienia. W każdym cyklu obserwuje się

wiele zjawisk. Do dwóch podstawowych

zalicza się owulacje , czyli uwolnienie

komórki jajowej zdolnej do zapłodnienia,

oraz przygotowanie błony śluzowej macicy

do ewentualnego zagnieżdżenia

zapłodnionej komórki jajowej. Złuszczanie

się błony śluzowej macicy objawia się

krwawieniem miesiączkowym. Długość

cyklu prawidłowego trwa zwykle 28 dni..

Prawidłowy cykl miesiączkowy

można podzielić na:

1. złuszczenie się błony śluzowej

macicy

2. fazę cyklu folikularną, trwającą

zwykle 14-17 dni

3. owulację, występującą w czasie

jednej doby

4. fazę lutealną, bardziej stałą i

trwającą 1-14 dni.

Rys. Zmiany zachodzące podczas cyklu
miesiączkowego.

Cykl maciczny

faza złuszczania i krwawienie, czyli

faza miesiączkowa

faza wzrostu, czyli faza

proliferacyjna

faza wydzielnicza, czyli faza

sekrecyjna

Wpływ hormonów na mięśniówke

macicy

Estradiol i progesteron wykazują działanie

antagonistyczne na mięśniówkę macicy :
estrogeny zwiększają , a progesterony
hamują kurczliwość mięśniówki macicy.

Wpływ hormonów na błonę

śluzową macicy

Estradiol i progesteron wykazują działanie

synergistyczne na śluzówkę macicy
podczas fazy proliferacyjnej i
wydzielniczej.

Faza proliferacyjna (przedowulacyjna)

cyklu miesiączkowego odnosi się do

zmian w błonie śluzowej macicy w

następstwie działanie estradiolu.

Trwa do 14 dnia cyklu, czyli do

owulacji.

Estrogeny stymulują proces

angiogenezy

( neowaskularyzacji ) w warstwie

czynnościowej oraz pobudzają wzrost

gruczołów wydzielniczych. Naczynia

krwionośne, które perfunduja

warstwę czynnościową , stają się

kręte ( tętnice spiralne).

Nabłonek szyki macicy wydziela

wodnisty śluz w reakcji na estrogen.

Faza wydzielnicza (poowulacyjna)

charakteryzuje się wydzielaniem
przez ciałko żółte dużych ilości
zarówno progesteronu , jak i
estradiolu . Trwa od 14 dnia cyklu do
około 26 dnia cyklu. Błona śluzowa
macicy podczas fazy wydzielniczej
jest przekrwiona.

Progesteron ułatwia różnicowanie się

śluzówki macicy m.in. wydłużanie i
spiralne zwijanie się gruczołów
śluzowych (wydzielających gęsty,
lepki płyn, zawierający glikogen )
oraz skręcanie się naczyń
krwionośnych

.

Faza miesiączkowa

następuje pod

wpływem ciągłego zmniejszania
stężenia we krwi hormonów
steroidowych. Trwa zwykłe od 3-5
dni.

Rys. Zmiany zachodzące podczas cyklu
macicznego.

Cykl jajnikowy

• .

Faza przedowulacyjna

• Rozwój pęcherzyka pierwotnego rozpoczyna się

pod wpływem FSH i LH. Działa tych hormonów

się sumują: LH działa na komórki osłonki,

syntetyzując proestrogeny androgeniczne, zaś

FSH na komórki ziarniste, prowadzące do

aromatyzowania tych androgenów w

estrogeny(estradiol), powodując powolny wzrost

tego hormonu we krwi. W tej fazie dominuje FSH

i estradiol. Max. stężenie estradiolu we krwi

występuje ok.. 24 h przed wystąpienie max.

wydzialania LH lub 48 h przed owulacją.

Wzrastające stęż. estradiolu powoduje obniżenie

się wydzielania FSH, zaś stężenie LH wzrasta

nieznacznie w tej fazie

Ciag dalszy..

• Szczytowe stęznie estradiolu powoduje

wydzielania po 24h Gn-RH i jednoczesny
wzrost sekrecji (max.) hormonu LH - w 14
dniu cyklu, zaś obniżenie sekrecji FSH
.Następnie obserwuje się spadek poziomu
estradiolu-przed owulacją. Stężenie
progesteronu jest dość niskie w omawianej
fazie. Głównym progestydem wydzielanym
pod koniec fazy jest 17alfa -
hydroksyprogesteron

Faza owulacyjna



Owulacja w 14 dniu cyklu, czyli pęknięcie
pęcherzyka wtórnego i wyrzut
haploidalnego oocytu wtórnego do jamy
otrzewnej, skąd wędruje do jajowodu,
gdzie następuje zapłodnienie. Proces ten
poprzedza wyrzut LH pojawiający się 24
h wcześniej. Również dzięki temu
powstaje nowa tkanka endokrynną (tj.
ciałko żółte), które powoduje m.in.
proliferację komórek osłonki i komórek
ziarnistych, dlatego LH nazywany jest
hormonem luteotropowym cyklu
miesiączkowego.

Faza poowulacyjna

LH utrzymuje czynność ciałka żółtego podczas tej

fazy, które wydziela progesteron. Obniżenie poziomu

estradiolu przed owacją powoduje obniżenie poziomu

FSH i LH. Ok. 6 dnia po owulacji (w 21 dniu cykluu)

stężenie progesteronu i 17alfa-

hydroksyprogesteronu narastają jednocześnie z

drugim szczytem estradiolu w osoczu. Podczas

całego cyklu jajnikowego stężenie progesteronu jest

wyższe niż estradiolu. Podwyższenie stężenia

estradiolu i progesteronu wpływają na wydzielanie

FSH i LH. Progesteron hamuje wydzielanie LH, gdy

pojawia się drugi szczyt stężenia estradiolu. Stężenia

LH obniżają się w dalszym ciągu , natomiast stężenia

FSH zaczynają stopniowo wzrastać w póżnej części

tej fazy. Jeżeli brak zapłodnienia następuje inwolucja

ciałka żółtego i spadek wydzielania estradiolu i

progesteronu.

Estrogeny i ich rola w

organiźmie

Estrogeny należą do hormonów

płciowych. Jest to grupa związków
chemicznych o budowie sterydowej,
wydzielanych przede wszystkim
przez jajniki (cykl miesiączkowy), ale
również w niewielkich ilościach przez
jądra i korę nadnerczy.

•

Są odpowiedzialne za wzrost i rozwój

jajowodów,

macicy,

pochwy

oraz

zewnętrznych narządów płciowych , także

za utrzymanie tych narządów w wieku

dojrzałym.

•

wpływ na błonę śluzową macicy- pobudzają

regeneracje

warstwy

czynnościowej

śluzówki macicy podczas proliferacyjnej

fazy cyklu macicznego.

•

wpływ na błonę mięśniową macicy-

zwiększają ilość białek kurczliwych w

mięśniówce macicy i dzięki temu powodują

wzrost jej samoistnej kurczliwości.

•

wpływ na szyjkę macicy- pod ich wpływem

szyjka macicy wydziela w obfitej ilości

rzadki, wodnisty śluz.

•

wpływ na gruczoł sutkowy- ułatwiają rozwój

systemu

przewodów

kanalikowych

kanalikowych gruczołach sutkowych.

• wpływ na kości- powodują wzrost aktywności

osteoblastycznej , czego wynikiem jest skok

wzrostowy w okresie dojrzewania.

• przeciwdziałają przedwczesnym skurczom macicy,

a tym samym poronieniom;

• wpływ na wątrobę- pobudzają syntezę globulin

transportujących

m.in.

globuliny

wiążącej

tyroksynę.

• zwiększają poziom "dobrego" cholesterolu HDL, a

obniżają poziom "złego" cholesterolu LDL;

zwiększają też wydalanie cholesterolu z żółcią;

Źródła:

• John Bullock, Joseph Boyle, Michael

B. Wang „Fizjologia”

• Traczyk Władysław Z., Trzebski

Andrzej (red.) „Fizjologia człowieka z
elementami fizjologii stosowanej i
klinicznej”

• Wojciech Sawicki „Histologia”