WYKŁAD 18.01.2009r.
Nabycie (część roszczeń w prawie rodzinnym i spadkowym) -Art.155 KC
Przeniesienie własności
Nabycie co do tożsamości - umowa - zawarcie umowy
Przeniesienie rzeczy co do gatunku (rodzaju) - umowa + wydanie (przeniesienie posiadania rzeczy)
Art.169 KC
Rozporządzenie rzeczą ruchomą przez osobę nieograniczoną
2. Zasiedzenie - art. 172
3. Zasiedzenie polega na nabyciu własności przez posiadacza rzeczy w skutek wpływu określonego w ustawie czasu, niezbędną przesłanką jest samoistne posiadanie rzeczy, tzn. faktyczne władanie rzeczą w zakresie odpowiadającym prawu własności. Nie może zatem zasiedzieć rzeczy jej najemca.
Najemca nie włada rzeczą jak właściciel.
Zasiedzenie nieruchomości - 20 lat w przypadku dobrej wiary, 30 lat w przypadku złej wiary
Zasiedzenie nieruchomości - tylko dobra wiara - 3 lata
Dobra wiara posiadacz - występuje wtedy. Gdy bez niedbalstwa, a więc z przyczyn usprawiedliwionych nie wie on o tym, że nie przysługuje mu prawo własności.
Przykłady powstawania w dobrej wierze:
- osoba, która nie wiedząc o tym, nabyła rzecz od osoby nie będącej właścicielem lub od osoby nie mającej zdolności do czynności prawnych
- gdy akt notarialny był dotknięty brakiem powodującym jego nieważność
Wg utrwalonego poglądu osoba, która nabywa własność nieruchomości bez zachowania formy aktu notarialnego nie jest w dobrej wierze.
Własność nieruchomości i rzeczy ruchomej nabywa się w drodze zasiedzenia z upływem ostatniego dnia terminu zasiedzenia.
Nabycie następuje z mocy prawa, a orzeczenie sądu ma charakter deklaratoryjny (stwierdzający). Celem gospodarczym zasiedzenia jest usunięcie stanów niepewności i niezgodności między stanem faktycznym jakim jest posiadanie a stanem prawnym jakim jest własność w okolicznościach, gdy posiadacz samoistny włada rzeczą, do której prawo własności służy komu innemu.
4. Zrzeczenie się własności (utraty własności) - art. od 180 KC
5. Porzucenie rzeczy
6. Znalezienie rzeczy
7.Nabycie pożytków naturalnych
Współwłasność - to własność przysługująca kilku osobom. Każdy ze współuprawnionych ma prawo do całej rzeczy, a żaden z nich nie ma prawa do jej wyodrębnionej części fizycznej.
W literaturze (Ignatowicz) przedmiotu przyjmuje się, iż współwłasność określają 3 rzeczy:
a) jedność przedmiotu
b) czynność prawna
c) zasiedzenie nieruchomości przez kilka osób
Rodzaje współwłasności:
współwłasność łączna
współwłasność w częściach ułamkowych
Łączna - opera się na szczególnym stosunku osobistym łączącym określone osoby, jest regulowana przez przepisy dot. stosunków, z których ona wynika np. ustawowa wspólność małżeńska (Art. 31 Kodeksu rodzinnego, opiekuńczego), wspólność umowna Art. 48 KriO, udział wspólników spółki cywilnej, jawnej, komandytowej, we własności rzeczy wniesionych przez nich do spółki. Charakteryzuje się tym, że tak długo jak trwa współwłasność udziały rzeczy wspólnej nie są oznaczone, z tego co wynika, że poszczególni współwłaściciele nie mogą rozporządzać przysługującym im prawem.
Ułamkowa - nie jest związana ze stosunkiem prawnym innego rodzaju, każdy współwłaściciel ma swój udział w rzeczy określony ułamkiem np. 1/2 ,1/0 itp. Każdy współwłaściciel może mieć inny udział w rzeczy. Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody powstałych współwłaścicieli.
Zarząd rzeczą wspólną - umowny, sądowy lub ustawowy
Ustawowy - wg kryterium wielkości udziału, każdy ze współwłaścicieli ma prawo do wystąpienia do sądu o rozstrzygnięcie, jeżeli większość współwłaścicieli postanawia dokonać czynności rażąco - sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną. Każdy ze współwłaścicieli ma prawo do wystąpienia do sądu o wyznaczenie zarządcy w wypadku, gdy nie można uzyskać zgody większości współwłaścicieli w istotnych sprawach dot. zwykłego zarządu, jeżeli większość współwłaścicieli naruszą zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość.
Podział pożytków, innych przychodów z rzeczy wspólnej, a także ponoszenie wydatków i ciężarów związanych z rzeczą wspólną ustalony jest wg kryterium wielkości udziałów.
Zasiedzenie współwłasności:
w drodze porozumienia współwłaścicieli - ma ono charakter umowy znoszącej współwłasność
na skutek orzeczenia sądowego wydanego na wniosek, któregokolwiek ze współwłaścicieli. Postanowienie sądu o zniesienie współwłasności ma chcrakter konstytutywny czyli prawotwórczy.
Ochrona własności:
Roszczenie windykacyjne - (roszczenie o wysokiej rzeczy ) - przedmiotem tego roszczenia jest zwrot rzeczy jak również wszelkich przychodów uzyskanych przez osobę, która władała rzeczą. Powszechnie przyjmuje się, iż roszczenie windykacyjne jest roszczeniem nie posiadającego właścicieli przeciwko posiadającemu nie właścicielowi.
Negatoryjne - roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń, np. gdy ktoś bez zgody właściciela przejeżdża przez jego nieruchomość
Uzupełniające - właściciel mógł w skutek tego, iż pozbawiony był możliwości korzystania z rzeczy ponieść uszczerbek, dlatego służą mu dodatkowe roszczenia, np. roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, roszczenie o zwrot pożytków lub ich równowartości, roszczenie o odszkodowanie za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy, jej pogorszeniem lub utratą.
Użytkowanie wieczyste - jest to prawo rzeczowe pośrednie między prawem własności a prawami rzeczowymi ograniczonymi. Przedmiotem użytkowania wieczystego (Art.232) mogą być ściśle określone grunty stanowiące własność Skarbu Państwa oraz grunty stanowiące własność jednostki samorządu terytorialnego związku.
Art. 233 KC - uprawnienie do korzystania z rzeczy oraz do rozporządzania nią.
Prawo własności jest ograniczone jedynie ramami zakreślonymi przez ustawy i zasady współżyciu społecznego. Użytkowanie wieczyste także przez umowę o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste. Czas korzystania 99 lat, może być czas krótszy ale zawsze więcej niż 40 lat, istnieje możliwość przedłużenia, żądanie należy złożyć 5 lat przed upływem zastrzeżonego terminu. Ograniczenie korzystania z terenu (Art. 239).
W stosunku do przeniesienia użytkowania wieczystego KC ustawa wymaga odpowiedniego stosowania przepisów o przeniesieniu prawa własności. Oznacza to, iż umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego (Art.158 KC). Opłata - użytkownik wieczysty uiszcza opłatę za użytkowanie wieczyste.
Ograniczone prawa rzeczowe - to prawa rzeczowe, które mogą być ustanowione na cudzej rzeczy, stanowią one formę korzystania z rzeczy, której właścicielem jest inna osoba. Są to prawa bezwzględne skuteczne w stosunku do właściciela rzeczy jak do wszelkich innych osób. Istnieje tzw. zasada zamkniętej listy ograniczonych praw rzeczowych, oznacza to, iż zainteresowani mogą ustanowić tylko przewidziane w ustawie ograniczone prawa rzeczowe. Katalog ograniczonych praw rzeczowych - art. 244 KC, Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.
Co do zasady przedmiotem ograniczonych praw rzeczowych są rzeczy lecz ograniczone prawa rzeczowe mogą mieć za przedmiot także niektóre prawa, np. użytkowanie na prawie (Art. 255 KC), zastaw na prawach (Art. 328 KC).
Użytkowanie - polega na możności używania z wyłączeniem innych osób rzeczy cudzej i pobierania jej pożytków. Przedmiotem prawa użytkowania może być rzecz ruchoma, nieruchomość lub prawo. Prawo użytkowania jest prawem zbliżonym do prawa dzierżawy (Art. 693 § 1 KC)., jednakże użytkowanie jest ograniczonym prawem rzeczowym, służy celom konsumpcyjnym, a dzierżawa jest umową zobowiązującą służy celom gospodarczym.
Służebność - przez służebność rozumie się obciążenie nieruchomości.
Zastaw - Art.306 KC - na rzeczy ruchomych, służy zaspokajaniu wierzyciela, bez względu na to czyja rzecz stała się własnością, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.
Posiadanie - jest stanem faktycznym, najczęściej ma ono swoją podstawę w prawie podmiotowych ( posiadacz jest właścicielem, najemcą, dzierżawcą itp.). Posiadaczem może być także osoba, która objęła w posiadanie rzecz bez należytej podstawy prawnej np. złodziej, który rzecz ukradł i korzysta z niej jak właściciel albo znalazca rzeczy, który ją zatrzymał wbrew obowiązującym przepisom.
Rodzaje posiadania:
Posiadanie samoistne - posiadaczem samoistnym rzeczy, jest ten kto nią faktycznie włada jak właściciel
Posiadanie zależne - posiadaczem zależnym jest ten, kto rzeczą faktycznie włada, jak użytkowaniu, zastawianiu, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone prawo nad cudzą rzeczą.
Posiadacz samoistny nie traci posiadania rzeczy przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne, oznacza to, że ta sama rzecz może znajdować się w posiadaniu zależnym innej osoby, np. właściciel i dzierżawca.
Posiadanie w dobrej i złej wierze.
Dzierżawienie - kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego jest dzierżycielem.
Różnice między posiadaczem zależnym a dzierżycielem:
posiadacz zależny włada rzeczą we własnym imieniu i interesie
dzierżyciel włada rzeczą za i dla kogo innego (np. przechowawca określonej rzecz)