Wychowanie
Sytuacja wychowawcza obejmuje nie tylko wychowanka, wychowawcę i zachodzące między nimi więzi, ale niezbędne konkretne warunki społeczne, w których się oddziaływanie odbywa. Sytuacja wychowawcza posiada istotny i niekiedy decydujący wpływ na skutki zamierzonych oddziaływań. Praktyka pedagogiczna wykazuje, że te same lub podobne zabiegi wychowawcze w różnych sytuacjach przynoszą odmienne skutki. Sytuacja wychowawcza stanowi więc szczególne środowisko , w którym rozgrywa się proces wychowawczy. Proces wychowawczy podejmowany jest świadomie ,a sytuacja nie. Skuteczność wychowawczych oddziaływań zależy nie tylko od wychowawcy i przecięwziętych przez niego zabiegów, ale od integralnej samej sytuacji wychowawczej.
Sztuka wychowania polega na umiejętności doboru poznanych i zaakceptowanych treści wychowawczych i dostosowanie tych treści do sytuacji , w której znajduje się wychowawca i wychowanek.
W procesie wych. bardzo ważna jest wiedza o człowieku , o złożolności jego natury, o możliwościach wychowawczego kształtowania go, o związku między wartościami ,a człowiekiem jako ich podmiotem i realizatorem.
„Stawanie się człowiekiem” zakłada nie tylko dynamiczność podmiotu i cel, ale sposób dochodzenia do celu.
„Stawanie się człowiekiem” dokonuje się w sytuacji, że w prawdzie zawsze dzieje się w nim samym, ale także wobec czegoś, nieustannie przekracza siebie i wychodzi poza siebie, zawsze ku i zawsze dla. Idea człowieka zakłada, że stoi on wobec wartości i na te wartości skazane jeśli tylko chce być człowiekiem. Człowieczeństwo jest czymś zadanym człowiekowi jest to pewien potęcjał, który jest realizowany za pomocą wyboru. Człowiek staje się potrzebny drugiemu, dzięki drugiemu mogę stać się człowiekiem, mogę odsłonić twarz ( wg Tischnera). Po temu jest wychowanie, aby umożliwić dziecku „Stawanie się człowiekiem”. Człowiek nie dla siebie żyje i nie dla siebie umiera. W koncepcji chrześcijańskiej człowiek jest istotą wolną, człowiek jest osobą i każdy człowiek powinien decydować o sobie, jeśli chce być człowiekiem. Często się mówi, że człowiek wych. to człowiek przyzwyczajony do dobrego. Jest to urabianie przyzwyczajeń jest to lekceważenie wolności człowieka. Taka wolność jest podejrzana, nie wolno na niej polegać, przynosi grzech pierworodny. Są sytuacje, które się człowiekowi zdarzają tylko raz w życiu. One to często w decydujący sposób wpływają na dalszy los człowieka, np. bohater upadku Camusa raz w życiu znalazł się w sytuacji, w której nie udzielił pomocy. Poza tym miał on mnóstwo dobrych przyzwyczajeń. Ta jedna przygoda wystarczyła, by sobie uprzytomnić swą nędzę moralną. Człowiek ,który nie wierzy w wolność w istocie wartości pozostaje jako środek do tresury. Uznanie wolności, to przyznanie się, że wych. jest ryzykiem, że jego rezultaty są prawdopodobne, a nie pewne. Ale Bóg urządził świat, że widocznie woli , aby Go człowiek chwalił mając nieustanną możność odwrócenia się od niego. Człowiek jest całością, a nie częścią czegoś - jest całością spójną, kompletną i od siebie samego otrzymuje zadania, obowiązki i uprawnienia, a przede wszystkim wolność i wartość. Na tym osadza się proces wych. dzięki któremu dochodzimy do własnej doskonałości, umiejętności kształtu własnego doskonalenia ,przez co stajemy się osobą dojrzałą. Istota osoby ludzkiej chce zawsze być pełną osobą, formułować się i doskonalić się. Rodzimy się wyposażeni w zadatki i właściwości, które muszą być rozwinięte u każdego, każdy winien to czynić w miarę swoich możliwości, jeżeli chce być człowiekiem. Człowiek potrzebuje wychowania do poznania, do wolności, do czucia, nie umie tego robić sam, potrzebuje kogoś.
Wychowanie ,to odsłonięcie tego co ukryte. Jeśli wychowanek chce, to wychowawca pomoże wydobyć duchowe bogactwo, a to duchowe bogactwo powoduje, że Ja - człowiek staję się osobą świadomą aktualizujące takie wartości duchowe jak PIĘKNO, DOBRO I PRAWDĘ. Człowiek staje się człowiekiem w czynieniu czegoś. Należy jednak zjednoczyć umysł i ręce, a działanie jest przesiąknięte myśleniem. Refleksja jest inspirowana tym, co człowiek czyni, duchowa jedność a mądrość. Celem jest mądrość , a wiedza ma służyć czemuś. Cały proces kształcenia ma służyć wych. moralnej jakości człowieka, bo do tego sprowadzona jest istota życia. Istotą człowieka jest wolność, która jest źródłem godności każdego człowieka. Wolność wymaga wychowania, człowiek wolny jest człowiekiem obliczalnym. Wolność przejawia się w twórczym działaniu. Człowiek musi być wolny nie tylko wobec łańcuchów przyczynowości świata, ale także wobec zasad moralnych czy wartości. W wych. nie chodzi o wykształcenie przyzwyczajeń, ale o wspaniałomyślne korzystanie ze swej wolności. Zanim człowiek dojrzeje do pełni świadomego i dojrzałego korzystania ze swej wolności musi być chroniony od złego i wprowadzony w świat wartości. Dziecko musi podlegać przymusowi, albowiem jego rozum nie jest jeszcze rozwinięty. Wych. występuje w imieniu wolności dziecka tak długo, jak długo nie jest ono wolne. Przejmuje on odpowiedzialność za młode życie dopóty, dopóki młody człowiek nie jest w stanie sam tego uczynić. Wolnością jest rozumność. Rozumność stanowi istotę człowieka. Wych. jest uprawniony do występowania w imieniu tejże wolności dopóki dziecko pozostanie więźniem swego świata zmysłów.
Zadaniem pedagogiki perenis jest pomóc człowiekowi stać się osobą ludzką. Pedagogika jest nauką i sztuką najdoskonalszą. Podmiot- żywy człowiek, celem jest tworzenie czy kształcenie jego człowieczeństwa. Sztuka - przedmiot najszlachetniejszy i najbardziej nietrwały.
W współczesnym świecie następuje załamanie pedagogiki, albowiem często pomija się wartości, zasady moralne, Ja człowieka traktuje się jako przedmiot, a nie podmiot. Współcześnie kształtowanie człowieka polega na wychowaniu do negocjacji, demokracji, tolerancji, współistnienia, otwartości i kultury życia społecznego.
1