7.2: Mizielińska - „Polskie spotkanie z teorią queer” - 123-142
Tekst jest o tym, jakie problemy wiążą się z przełożeniem teorii queer na grunt polski - ponieważ jest ona mocno ugruntowana w kontekście powstania (procesów walki o ujawnienie i asymilację w USA , Europie Zachodniej)
generalnie chodzi o to, czy możemy od razu przyjąć gł. Założenie teorii queer - otwartość na wszelką odmienność i niechęć do dążeń tożsamościowych
CZY
musimy przejść przez wszystkie etapy tworzenia tożsamości gejowsko-lesbijskiej, żeby móc ją zakwestionować
(uwaga na marginesie - w Polsce, wg autorki, kontekst seksualny w teorii queer jest przemilczany zubaża to jej rolę i hamuje walkę z homofobią, którą pełne ujęcie teorii mogłoby umożliwić)
QUEEROWANIE POLSKICH UCZELNI.
Pojawiła się w Polsce w połowie lat 90 -tych (środowiska ludzi mających kontakty z zagranicą - angliści, amerykaniści)
Próba nadgonienia zlewania przez wiele lat dyskursu feministycznego i queerowego w Polsce
jednoczesna obecność wielu sprzecznych dyskursów (które się rozwijały przez lata w oryginalnym kontekście i najczęściej nie występowały tam równocześnie)
próba wybrania najatrakcyjniejszego do opisu polskich zjawisk (np. wg autorki średnio udany podział chronologiczny na 3 fale feminizmu i próba „kulawego” zaszczepienia go do polskich realiów)
Reakcja na teorię queer (np. dla feminizmu ewolucyjne negowanie uniwersalności kategorii mężczyzna/kobieta itd.) PANIKA
Efekt wieloletnie zaniedbanie teorii queer w Polsce, wąski jej zasięg, konkret: niewielkie tylko próby tłumaczenia fragmentów Butler na polski
Konferencja w Szczyrku 2001 - pierwsza próba zgromadzenia ludzi zajmujących się tą teorią
Przedstawiciele 3 anglistyk - UW, Un. Wroclawskiego , Un w Katowicach
Co roku liczba uczestników konferencji wzrasta
Problemy z zaszczepieniem teorii queer na grunt polski:
brak polskiego odpowiednika terminu queer
(por. T. Basiuk „queerowanie po polsku” - propozycje: odmieniec (za mało obejmuje) , pedał (kojarzy się tylko z homo facetem), kochający inaczej (zbyt łagodny, nie pasuje do wywrotowości terminu) )
tak naprawdę różnica między używaniem terminu queer a np. gej na gruncie teoretycznym żadna, ważna, gdy przechodzi się w przestrzeń publiczną (bo „queer” - problematyczne, zawiera w sobie np. kwestionowanie podziałów homo-hetero, a np. „gej” - oczywiste, umożliwia działania polityczne oparte na stabilnej tożsamości seksualnej)
słabość polskiego ruchu LGBT - posługuje się on strategiami charakterystycznymi dla teorii gejowsko - lesbijskiej, krytykowanymi przez teorię queer (np. kategoria homoseksualisty - oczywista i naturalna, hasła asymilacyjne, czyli podkreślanie podobieństwa do „normalnego” społeczeństwa, jak w „Niech nas zobaczą”)
efekt - rozdarcie teoria vs praktyka jedna osoba może teoretycznie stosować teorię queer, w praktyce - dział. emancypacyjne jw.
ma to znaczenie pragmatyczne - kategorie tożsamościowe pozwalają walczyć o prawa jasno zdefiniowanej grupy interesu, polskie społeczeństwo musi się najpierw oswoić z samą kwestią obecności homoseksualistów jako takich
np. Jacek Kochanowski, jedne z gł. teoretyków queeru w Polsce pisząc do GW o kwestii legalizacji związków homo stosuje kategorie tożsamościowe, pol. asymilacyjną itd., (a stosunek queer do legalizacji - mocno ambiwalentny, bo jest ona zawsze wykluczająca, stanowi wzmocnienie „złej” instytucji małżeństwa itd.) można to określić jako „strategiczny esencjalizm”.
generalnie - wychodzi na to, że polityka tożsamościowa musi poprzedzać queer, bo jak queerowcy mogą krytykować kategorie homo w obliczu homofobii? To jak „kopanie leżącego”, tak samo z krytyką legalizacji związków homo - lepiej krytykować ich sensowność z punktu widzenia kategorii queer KIEDY JUŻ SĄ, niż na wejściu utrudniać ich powstanie (co i tak jest przechlapane)
podobnie - dyplomatyczne przemilczenia - w np. Finlandii
pozwala na optymizm otwarcie niektórych organizacji LGBT na inne mniejszości, np. przy LAMBDA w Waw-ie działa grupa transseksualistów
brak wsparcia instytucjonalnego dla teorii queer w Polsce:
rozproszenie po różnych uczelniach je teoretyków
słabość potencjalnego sojusznika (walka o przetrwanie studiów kobiecych na uczelniach)
brak tradycji, do której się można odnieść (np. oporność wobec recepcji feminizmu, brak wcześniejszego zakorzenienia studiów gejowsko - lesbijskich jw.)
TEORIA QUEER PO POLSKU:
- jak funkcjonuje ta teoria w polskim kontekście, jak on ją zmienia
3 typy nadużyć teorii queer na gruncie polskim:
w przypadku próby jej najwierniejszej adaptacji
nadużycie to nie tłumaczenie terminu „queer” (co czyni go niejasnym) świadomy sposób uniknięcia kłopotów, „strategiczne milczenie” sposób na zduszenie w zarodku konserwatywnych zapędów, które mogłyby podważyć zasadność prowadzenia badań lub zajęć na uczelniach (np. uczeń nie chciałby mieć pewnie w indeksie przedmiotu „socjologia pedalstwa” )
„maskujące” (nad)użycie terminu queer - traktowanie teorii queer jako synonimu wcześniejszej do niej teorii gejowsko - lesbijskiej , a słowa queer - synonimu słowa „gej”
ma to związek z równoczesnym rozwojem tych teorii w Polsce, ich niezrozumieniem, asekuranctwem, ochroną przed homofobią (jw.) itd.
Widoczne np. na uczelniach - zajęcia ze słowem „queer” w nazwie często zajmują się tak naprawdę tematyką i mają sposób analizy typowy dla studiów gejowsko-lesbijskich (zdecydowanie nie u nas )
Poza uczelnią - „queer” = „gej” np. gdy Paradzie Równości towarzyszą „dni kultury queer” (na marginesie: autorka podkreśla zadziwiającą skłonność do pomijania w tytułach imprez w Polsce seksualnych terminów - np. dlaczego nie parada dumy gejowskiej? Uważa, że nie chodzi o ograniczenie wykluczającego charakteru takiej nazwy, ale o kwestie asymilacyjne)
Np. pismo „Queer” - informator dla imprez, klubów, wydarzeń dla gejów i lesbijek
Np. artykuł Legierskiego w piśmie „Queer” - widać już w tytule niezrozumienie kategorii queer „O pozytywnej tożsamości w teorii queer” (dalej jeszcze gorzej -
pisze o osobniku queer jako takim, który ma za sobą comming out, a przecież teoretycy queer krytykują tą konieczność
pisze o „homoseksualnej społeczności queerow” jako takich, którzy powinni „nie użyczać swojej twarzy pozostałej gromadce” obejmującej np. tych, którzy „marzą o cudzej bieliźnie” lool - chyba nie załapał, że kategoria queer jest bardzo inkluzywna i całą ta gromadkę właśnie chce objąć
źle, że taką funkcję pełni określenie „queer” w dyskursie polskim, bo jest zaprzeczeniem samego siebie, zamiast podkreślać wywrotowości i seksualny charakter teorii , ma stanowić ochronę przed konfrontacją, stanowi sekretne słowo-klucz, podobnie jak „gej” w przedemancypacyjnym ruchu z początku lat 30.tych (tylko wybrani wiedzieli, co to znaczy)
(nad)użycie w praktykach włączania teorii queer w ramy polskiego feminizmu
przesuwanie na dalszy plan seksualnego komponentu teorii (seksualność podporządkowana kategorii płci, derywat płci)
nawet całkowite przemilczenie seksualnego komponentu teorii (np. teoria queer jako narzędzie badania mniejszości etnicznych w Polsce)
używanie teorii tylko do podważania dychotomicznego charakteru kategorii płci (np. Butler odrobinę okrawana)
niepokój, że zakwestionowanie przez Butler feministycznej iluzji przemawiania w imieniu wszystkich kobiet stanowi zagrożenie dla feminizmu (który bez kategorii „kobiety” traci rację bytu)
PRODUKT EKSPORTOWY CZY UŻYTECZNE NARZĘDZIE?
- można krytykować, ze przeniesienie teorii queer na grunt polski to kolejny etap amerykanizacji polskiej kultury i społeczeństwa, że kontekst zupełnie odmienny, więc dajmy sobie z nią spokój itd.
Ale fakt faktem, że teoria ta i tak JUŻ FUNKCJONUJE u nas, więc postulaty:
Podkreślania tego, co dla teorii queer nieodzowne
Zaprzestanie przemilczeń, nawet na rzecz krótkotrwałych korzyści
Przywrócenie teorii seksualnego charakteru (tam, gdzie pominięty)
Szukanie w jej ramach najlepszych dla polskich realiów narzędzi
(np. bardziej użycie metodologii teorii queer niż jej podejścia do kwestii politycznych,
np2. nie dekonstrukcja tego, co jeszcze nie utworzone w Polsce czyli kategorii homoseksualisty, tylko baczne obserwowanie procesu tej konstrukcji i natychmiastowe wyłapywanie błędów - kładzenie nacisku na kulturowy kształt tej kategorii
Problemy te charakterystyczne tez dla innych kontekstów kulturowych, np. na Zachodzie queer = gej ; stosuje się odwołania do homoseksualnej tożsamości w ramach teorii queer by nie dawać oręża wrogom, którzy mogliby jej antyesencjalizm wykorzystać w dyskursie homofobicznym itd.
1