Mizielińska „ Wyjście z pułapki wykluczenia...”
Butler kwestionuje przydatność kategorii „kobiet” do teorii i praktyki feministycznej, podkreślając jej feministyczny charakter.
Butler kwestionuje wiele pojęć i kategorii na których opierał się feminizm, mi in. Rozróżnienie na płeć biologiczną i (sex) i kulturową (gender). Sprzeciwia się też ona szukaniu prawdziwej esencji kobiecości, na której feminizm mógłby zbudować swoje przedstawicielstwo.
Rozróżnienie na te dwie płcie zostało wprowadzone w feminizmie i naukach społ aby zakwestionować to że fakt urodzenia się kobietą czy mężczyzną decyduje jaką ktoś będzie zajmował pozycję społ.
Zdaniem Butler radykalne rozróżnienie płci biologicznej i kulturowej zakłada ich niezależność. To prowadzi to tego że płeć kulturowa to swobodny sztuczny twór- oznacza to ze słowa „mężczyzna” , „kobieta” mogą równie dobrze oznaczać ciało mężczyzny jak i kobiety i na odwrót. Wynika z tego że w przypadku płci kulturowej nie ma podziału na dwie płcie, obowiązujące w stosunku do płci biologicznej. Jednak Butler zauważa że przez dyskurs władzy płeć biologiczna ma swoje odzwierciedlenie w płci kulturowej, stanowią one konstrukty niezależne od siebie.
Od momentu naszych narodzin mamy już odczynienie z płcią kulturową, tzn kulturową interpretacja płci biologicznej.
Wg. Butler pleć kulturowa to jeden z dyskursów kultury, poprzez który tworzy się płeć biologiczną jako kat naturalną. Dwupłciowość ciał, bierność płci, biologicznej i kulturowej, obowiązująca społecznie ciągłość pomiędzy tymi dwoma płciami są konieczne , aby system władzy odnawiał się w niezmienionej postaci.
Autorka chce wskazać że to kultura stanowi o naszym przeznaczeniu, zanim jeszcze przyjdziemy na świat określa kształt naszego życia, nasze role związane z płcią, heteroseksualność naszych relacji. Płeć kulturowa zatem to wg. Butler jedno z narzędzi dyskursu władzy.
Pleć kulturowa jest jedynym medium, dzięki któremu mamy dostęp do płci biologicznej, inaczej nie dostępnej w języku czy dyskursie. Ciała są konstruowane i nie mamy do nich dostępu w inny sposób jak przez język, a to zawsze oznacza ich kulturową interpretację. Kobiecość nie jest więć wynikiem wyboru, lecz wymuszonym cytowaniem normy.
Nie istnieje żadne JA przyjmujące normę płciową. Przeciwnie to właśnie to cytowanie normy płciowej jest warunkiem aby zakwalifikować się jako JA, aby stać się KIMŚ, a kształtowanie się podmiotu jest uzależnione od wcześniejszej legitymizacji norm płciowych.
Samo powtarzanie czy też ciągłe cytowanie norm przypisanych kobiecości czy męskości, stanowi warunek naszego bycia w świecie, pojawienia się w kulturze.
PERFORMATYWNOŚĆ PŁCI
Różnica płci wg. Butler jest konstytuowana performatywnie przez powtarzanie/ cytowanie norm płci w naszym codziennym życiu. Cytatowość stanowi tylko jeden z mechanizmów poprzez który performatywność działa i przynosi pewne efekty w ramach dominującego dyskursu. Performatywność nie jest pojedynczym aktem, ale powtarzaniem całego zestawu norm, które służy osiągnięciu pewnego celu- zinternalizowaniu ideału płci kulturowej, kobiecości czy męskości. Akt performatywny to zatem jedna z form działania władzy.
Płeć biologiczna jest konstruktem idealnym, którego materializacja następuje w toku ciągłego powtarzania pewnych norm związanych z płcią i ich cytowania. Materializacja ciała odbywa się przez przymusowe powtarzanie norm płciowych.
Schemat materializacji płci:
Władza /dyskurs → heteroseksualny imperatyw → normy płci jako jego dyskursywne środki → performatywność/ cytowanie norm/ przymusowe powtarzanie → materializacja płci ciał.
Schemat ten w jakiś sposób wyjaśnia reprodukcją władzy na poziomie jednostkowym.
Płeć biologiczna- stanowi ona efekt konstrukcji, sztuczny twór wyprodukowany w celu uwiarygodnienia i naturalizowania hierarchii władzy/ dyskursu, opierającego się na podziale na dwie płcie i na naturalnym heteroseksualnym pożądaniu. Płeć naturalna staje się zatem iluzją kultury, a sam podział na pleć biologiczną i kulturową jawi się jako sztuczny i służący podtrzymaniu spol porządku..
PODMIOT VERSUS ABJECT I MECHANIZM U-JA-RZMIANIA
Butler opiera się na Foucaultowskim opisie konstruowania podmiotowości: jednostka to nie czysta karta zapisywana w toku życia, ale raczej od samego początku jest efektem działania aparatu władzy, której musi się podporządkować. Ujarzmianie oznacza proces bycia podporządkowanym jak również proces stawania się podmiotem.
W ujęciu Foucault władza/ wiedza nie tylko działa bezpośrednio na podmiot, podporządkowuje go swoim strukturom, ale powołuje go tym samym do życia.
Jednostka, jej zachowania i czyny są rezultatem władzy, jej częścią; jednocześnie władza przekracza jednostkę, która jest jednym z elementów jej cyrkulacji. Jednostki są wehikułami władzy a nie miejscem jej zastosowania.
Butler łączy koncepcje władzy Foucault z teoria interpelacji Althussera, zakładającą podległość jednostki władzy poprzez język i w języku.
Autorka idąc tropem Foucault wskazuje że władza działa na podmiot co najmniej na 2 sposoby:
Jako siła, która umożliwia jego pojawienie się.
Jako to, co zostaje podjęte i powtórzone w działaniu samego podmiotu.
W samy sercu u-ja-rzmienia leży ambiwalencja, podmiot jest zarówno efektem władzy jak też jej warunkiem. Działanie poprzedza władzę przez którą jest umożliwiane.
Butler zauważa że powtórzenie, cytowanie danej normy nigdy nie jest jej idealną repliką. Stwarza to możliwość na pewne przesunięcia i resygnifikacje w obrębie systemy wiedzy/ władzy. Twierdzi też że podmiot lub tożsamość to nie jest stabilna kat. To efekt powtarzalnych słów, gestów, zachowań, te zaś nigdy nie są identyczne i w rzeczywistości mamy doczynienia z wielością JA.
KOBIETY JAKO PODMIOT FEMINIZMU
Butler jest zdania iż feministki dążąc do przedstawicielstwa politycznego, żądając pewnych praw „w imieniu kobiet” robią to tak naprawdę w imieniu niektórych ,przemilczając całą resztę kobiet i ich potrzeby. Założenie zatem jedności i niezmienności podmiotu kobiety w feminizmie to fikcja. Butler krytycznie odnosi się do wszelkich prób oparcia podmiotowości na doświadczeniach podzielanych niby przez wszystkie kobiety(macierzyństwo, kobiece wartości uprzedmiotowienie kobiet) ukazuje ze szukanie pojedynczego warunku ucisku, który ma wspólna formę dla wszystkich kobiet nie bierze pod uwagę różnorodności i wielości ich doświadczeń. Uznanie patriarchatu czy też seksizmu za element łączący wszystkie kobiety, nie uwzględnia innych form opresji np.: związanych z rasą, klasą, seksualnością , czy pochodzeniem etnicznym. We wszystkich swoich pracach Butler podkreśla że nie istnieją wspólne cechy czy doświadczenia które mogły by być podstawą formowania kat „kobiety”.
Kwestionuje ona poszukiwanie esencji kobiecości w kat płci kulturowej i też odwoływanie się do ciała, stanowiącego jądro identyfikacji, ostatnią rzecz służącą do rozstrzygnięcia kto jest a kto nie jest kobietą.
Butler konsekwentnie unika tworzenia jakichkolwiek nazw, kategorii, które w sposób ścisły miałyby definiować tożsamość jednostek w grupie i poza nią. Nie istnieje u niej takie coś jak naturalna i oczywista kat „kobiet” czy „lesbijek”., bo nie ma możliwości stworzenia definicji obejmującej je wszystkie bez wyjątku.
Uważa też że w walce o wyzwolenie i demokratyzację istnieje możliwość adoptowania tego samego modelu dominacji, przez który kobiety są opresjonowane, nie zdając sobie sprawy z tego że jednym ze sposobów działania dominacji jest regulacja i produkcja podmiotów. Feminizm powinien zatem uważać by nie powielać hierarchii władzy i nie wprowadzać jej do swoich szeregów. Butler jednak nie żąda rezygnacji z kategorii podmiotu w ogóle ale apeluje o bardziej uważne jego używanie.
BADANIE TERENÓW WYKLUCZONYCH
Dekonstukcja podmiotu feminizmu w jego obecnej postaci powinna wg. Butler stanowić cel polityki feministycznej.
Koncentruje się ona na wykluczonych, odrzuconych, odciętych i nieprawidłowo upułciowionych ciałach aby pokazać błąd tkwiący w systemie wiedzy/ władzy, słaby pkt normy.
Wg. Butler drag queen ujawnia normatywną strukturę prezentacji płci kulturowej obniżając jej sztuczność. Prze odegranie na scenie kobiecości pokazują oni w jaki sposób płeć kulturowa jest przez nas na co dzień na nowo tworzona i podtrzymywana- obrazuje to proces cytowania norm płci. Zjawisko drag queen ujawnia zatem sztuczność konstruktu „kobiecości” czy „męskości”.
Stwierdza ona też że heteroseksualność jest zależna od homoseksualności, bo gdyby nie byłoby pojęcia homoseksualności jako kopii nie byłoby pojęcia heteroseksualności jako oryginału.
Aby pokazać w jaki sposób homoseksualne praktyki kwestionują podstawy i założenia konstrukcji tożsamości Butler podaje przykład relacji butch/ femme.
To co wyróżnia Femme to szczególna relacja do innej kobiety i poprzez tę relacją właśnie należy odczytywać jej styli zachowanie. Kobiecy wygląd femme powinien być widziany w kontekście jej pożądania.
Butler kwestionuje tez kolejne złudzenie kulturowe- złudzenie ciągłości pomiędzy płcią biologiczną, kulturową a pożądaniem. (jeśli ktoś identyfikuje się z daną płcią to automatycznie pożąda innej) przykład relacji butch/ femme świadczy o sztuczności takich założeń i ukazuje ze pożądanie i identyfikacja mogą współistnieć.