Etapy resocjalizacji.
Etap pierwszych kontaktów z wychowawcą i grupą
Do zakładu głównie przychodzą osoby potrzebujące pomocy, słabe, pozbawione szacunku do innych, a także do własnej osoby, z poczuciem krzywdy i niechętnie lub wrogo ustosunkowane do wszystkich. Bezwiednie nieletni szuka oparcia i jeśli nie znajduje go u wychowawcy, to nawiąże kontakty z rówieśnikami. Z kolegami nawiąże łatwiej kontakt, ponieważ w wychowawcy widzi przedstawiciela tego środowiska, z którym jest w konflikcie. Jednak może nastąpić nawiązanie się nici wzajemnego porozumienia (poprzez gotowość dziecka do nawiązania kontaktu).
Z chwilą, gdy wychowanek zacznie przejawiać ufność wobec wychowawcy, zacznie się do niego zwracać samorzutnie w sprawach osobistych, może pozornie drobnych i mało ważnych, ale dla niego istotnych.
W takiej sytuacji istnieją warunki do przejścia do kolejnego etapu.
Etap przystosowania się i akceptacji
Etap ten jest ważny, ponieważ w sposób podświadomy następuje zmiana postawy negatywnej wobec wszelkich norm i przepisów na postawę akceptującą. Należy dostosować wymagania do możliwości wychowanka (najpierw wspieranie w prawidłowym postępowaniu, później oczekiwać świadomego pozytywnego postępowania).
Realizacja możliwości dziecka jest uzależniona od: dyspozycji wrodzonych dziecka, uzdolnień, bogactwa sfery emocjonalnej, treści i rodzaju przeżyć (czynniki tkwiące w dziecku) oraz od czynników zależnych od wychowawcy i warunków środowiska zewnętrznego, w którym proces wychowawczy przebiega (czynniki tkwiące w środowisku).
W tym okresie szczególne znaczenie ma autorytet grupy (podporządkowanie zasadom postępowania grupy, z którą dziecko czuje się związane). Wychowanek przyzwyczaja się także do zachowania zdyscyplinowanego, ale jest to faza dyscypliny zewnętrznej (uzależnione od warunków pracy i organizacji życia w zakładzie).
Etap korektury pojęć moralnych
W tym okresie następuje kształtowanie świadomości moralnej i korektury wypaczonej treści pojęć etycznych i społecznych. Po przejściu poprzednich etapów dziecko nabyło pewnych umiejętności podporządkowania się i dostosowania do przepisów, ma warunki do analizy swego postępowania.
Korektura błędów i wypaczonych pojęć moralnych natrafia na szczególne trudności, jeżeli opinia grupy wychowawczej nie jest zgodna z opinią wychowawcy. Dziecko silnej ulega opinii zespołu. Z tego powodu kształtowanie pojęć moralnych powinno być realizowane w całym zespole.
Dużą rolę podczas tego etapu może odegrać czytelnictwo, ponieważ dzieci przeżywają treść czytanek, w których występują jako bohaterowie nieletni zmagający się z trudnościami życiowymi, przezwyciężający przeszkody. Proces identyfikacji i chęć być takim jak ów bohater jest bardzo korzystnym procesem.
Korekta mylnych i destruktywnych treści etycznych i społecznych oraz umiejętność oceny swojego postępowania na podstawie pozytywnych kryteriów społeczno-moralnych stanowi ważny i wielki krok w kierunku zmiany postępowania i zastosowania tych treści we własnym działaniu.
Etap gotowości do realizacji przyjętych poglądów moralnych i społecznych
Zadaniem ostatniego etapu pracy resocjalizacyjnej jest ugruntowanie i umocnienie treści moralnych oraz wyrobienie gotowości i umiejętności stosowania ich w życiu codziennym.
Aby zadania tego etapu zostały zrealizowane pomyślnie muszą zaistnieć sprzyjające ku temu warunki w szkole, zakładzie, środowisku wychowanka. Zaistnieją one w sytuacji, gdy wychowanek ma możliwość przyjęcia pewnej współodpowiedzialności za przebieg życia w zakładzie (warunki „ograniczonej swobody”). Wychowanek musi mieć miejsce na próby sprawności moralnej i społecznej oraz na wykazanie stopnia przygotowania do sprostania zadaniom życiowym.
W zakładach, w których wychowankom daje się możliwość współdziałania w procesie wychowania, z reguły jest mniej wykroczeń, ucieczek i surowych kar.
W ostatnim okresie pobytu dziecka w zakładzie zaczyna narastać niepokój o dalsze życie. Z ego powodu należy zawczasu wskazać dziecku dalsze perspektywy. Należałoby zastosować opiekę postpenitencjarną, aby dziecko po zwolnieniu z zakładu nie musiało wracać do środowiska, w którym uległ wykolejeniu (wysoki procent recydywistów). Rzadko zdarza się, że z zakładu wychodzą wychowankowie tak wewnętrznie umocnieni, że zdolni są oprzeć się negatywnym wpływom środowiska.
1