Dydaktyka- nauka o nauczaniu i uczeniu się, czyli o systemie poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania- uczenia się oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka.
Nauczanie - planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych, trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości.
Uczenie się- proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom wcześniej nabyte.
Kształcenie- proces udzielania wiadomości i umiejętności, jak i ćwiczenie umysłu (potrafi wykorzystać wiedzę)
- samokształcenie- samodzielne zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności praktycznych z określonej dziedziny wiedzy.
- wykształcenie- poświadczona dokumentem wiedza zdobyta w oficjalnym systemie nauczania (szkoły publiczne, szkoły prywatne).
Wychowanie- świadoma, organizowana działalność społeczna, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka.
Taksonomia- ułożenie, zestawienie, uporządkowanie
wg B.S Blooma: wiadomości, rozumienie, zastosowanie (pierwsze), analiza, synteza, ocena
wg B. Niemierko: poziom kategoria
I Wiadomości A. Zapamiętywanie wiadomości
B. Zrozumienie wiadomości
II. Umiejętności C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych
D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych.
Zasady nauczania: to ogólne formy postępowania dydaktycznego, ogólne wytyczne, najogólniejsze prawidła.
Klasyfikacja wg Kupisiewicza:
1. Z. poglądowości- usunięcie werbalizmu. Reguła: bezpośrednie poznanie rzeczywistości, umiejętność kierowania działalnością poznawczą
2. Z. przystępności i stopniowania trudności- uwzględnienie właściwości rozwojowych U (dostosowanie zakresu, treści, dobór odpowiednich metod). Reguły: „… od tego co bliższe do tego co dalsze”, „… od tego co łatwiejsze do tego co trudniejsze”, „… od tego co znane do tego co nowe i nieznane”, uwzględniać różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce każdego U.
3. Z. świadomego i aktywnego udziału- wyznaczenie N odpowiedniej roli w procesie N-Us (rozumienie aktywności „biernej” i „czynnej”), ukierunkowanie aktywności, motywacje. Reguły: poznać indywidualne zainteresowania U (umiejętnie je wykorzystać), stawiać U w sytuacjach analitycznych: fakty a własna wiedza, wdrażać U do pracy zespołowej
4. Z. systematyczności- planowość i organizacja procesu jako systemu (czasu w treści) przez N, równomierny, samodzielny, systematyczny wysiłek U. Reguły: określać stan wiedzy wyjściowej U, ustalać tzw. Merytoryczny środek ciężkości zajęć, dzielić omawiane treści na p-ty i p.p-ty, streszczać i syntetyzować zrealizowane treści w „optymalnych” momentach, jednolicie wymagać sposobów i form wyrażania myśli przez U na wszystkich przedmiotach
5. Z. trwałości wiedzy U- zapamiętywanie w celu reprodukcji wiedzy i umiejętności. Reguły: ukierunkować zainteresowania i pozytywne motywy uczenia się przy nowych treściach, uaktywniać U pod względem organizacyjnym i dydaktycznym, utrwalać treści przy pewności ich zrozumienia, stosować częstotliwość powtórzeń zgodnie z „krzywą z”, stosować formy utrwalania przez systematyzowanie samodzielne przez U
6. Z. operatywności wiedzy U- dążenie do posługiwania się wiedzą i umiejętnościami w pracy szkolnej i pozaszkolnej; przy operatywności pozaszkolnej „nie dla szkoły, lecz dla życia” Reguły: wdrażać U do dostrzegania i formułowania problemów, wdrażać U do samodzielnego rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych.
7. Z. wiązania teorii z praktyka- przygotować U do posługiwania się wiedzą teoretyczną w różnych sytuacjach praktycznych. Reguły: wdrażać do wykorzystywania wiedzy w sytuacjach praktycznych na zajęciach szkolnych, przygotować do samodzielnego przekształcania otaczającej rzeczywistości.
Metoda dydaktyczna- gr. Methodos- droga, sposób postępowania. Systematycznie dostosowany sposób pracy N z U.
Klasyfikacja uniwersalna:
1. Oparte na słowach ( słowna): opowiadanie, pogadanka, wykład, dyskusja, praca z książką
2. Oparte na obserwacjach i pomiarze ( oglądowe): pokaz, pomiar
3. Oparte na działalności praktycznej (praktyczne): laboratoryjna, zajęcia praktyczne
Wg Okonia - jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności N i U realizowanych świadomie w celu spowodowania zmian w osobowości U.
1. Metody asymilacji wiedzy (podające): pogadanka, dyskusja, wykład ( opis, opowiadanie), praca z książką, programowanie uczenia się
2. Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy (problemowe): klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, giełda pomysłów, mikronauczanie, gry dydaktyczne.
3. Metody waloryzacyjne ( eksponujące): impresyjne (wrażenia), ekspresyjne (wyrażenia)
4. Metody praktyczne: ćwiczebne, realizacja zadań wytwórczych
Rozwiązywanie problemów:
1. Uświadomienie określonej trudności (zaistnienie problemu)
2.Słowne określenie trudności (sprecyzowanie problemu)
3. Formułowanie hipotez
4. Weryfikacja hipotez *
5. Wnioskowanie i włączenie nowych wiadomości do własnego systemu wiedzy ich utrwalanie, zastosowanie.