III. Metodologia badań własnych
3.1. Cel i przedmiot badań
Cel badań określany jest jako próba stawiania pytań dotyczących zależności między zjawiskiem a jego przyczynami. Jak również jest to poznanie rzeczywistości umożliwiającej skuteczne w niej działanie. Celem badań tej pracy była próba socjologicznego portretu młodych użytkowników cyberprzestrzeni. Dowiedzenie się, czego młodzi użytkownicy poszukują w sieci oraz dlaczego wybierają taki sposób komunikacji.
Istotnym elementem w procesie badawczym jest poprawne określenie przedmiotu badań. Przedmiotem badań jak pisze Janusz Sztumski we „Wstępie do metod i technik badań społecznych” jest wszystko to, co składa się na rzeczywistość społeczną. W związku z tym przedmiotem badań zawartych z niniejszej pracy uczyniono zjawisko cyberprzestrzeni ze szczególnym uwzględnieniem jej młodych użytkowników.
W pracy tej zastosowano celowy dobór próby. Jest to świadomy dobór obiektów do próby badanej ze względu na to, iż spełniają one określonego rodzaju kryteria. Badania przeprowadzone były w miesiącu lutym 2008 roku w mieście Tychy w Liceum Ogólnokształcącym nr III im. Stanisława Wyspiańskiego oraz Gimnazjum nr 4. Dyrekcja szkół oraz respondenci wyrazili zgodę na przeprowadzenie badań. Badania właściwe poprzedzone były badaniami próbnymi. Badanych było czterdziestu respondentów, 20 dziewcząt i 20 chłopców. Do badań wylosowano 2 klasy o profilu humanistycznym oraz informatycznym.
3.2. Pytania i hipotezy badawcze
Kolejnym etapem procedury badawczej jest sformułowanie pytań badawczych, od których zależy powodzenie całego procesu badawczego. Pytanie badawcze to obiektywny stan niewiedzy naukowej wyrażone w języku danej dyscypliny. Pytaniu powinno towarzyszyć wskazanie, aby znaleźć odpowiedź na dany problem. Do poniższego procesu badawczego wyodrębniono następujące pytania:
Jak współcześnie najczęściej komunikują się młodzi ludzie?
Jakiego typu tradycyjne formy komunikacji preferują?
Czy w opinii badanych komunikaty on-line są łatwiejsze niż komunikaty off-
line?
Jak często młodzi ludzie korzystają z komunikatorów on-line?
Z jakiego komunikatora korzystają najczęściej?
Jakie formy komunikacji on-line preferują młodzi użytkownicy Internetu?
Z kim ankietowani komunikują się przez Internet? Kto bywa ich rozmówcą i
jak przebiega ta komunikacja?
Jakie są motywy korzystania z komunikacji on-line?
Kim jest statystyczny uczestnik cyberprzestrzeni? Jakimi zmiennymi społeczno-demograficznymi się charakteryzuje?
Ze względu na niewielkie doświadczenie empiryczne badacza i specyfikę problematyki badawczej w pracy nie podjęto formułowania hipotez badawczych.
3.3. Metoda, technika i narzędzie badawcze
Przez metodę badawczą rozumie się na ogół system założeń i reguł pozwalających na takie uporządkowanie praktycznej lub teoretycznej działalności, aby można było osiągnąć cel, do którego się zmierza. Jak pisze Stefan Nowak, w naukach empirycznych metody badawcze to sposoby zbierania, opracowywania, analizy interpretacji danych empirycznych służące do uzyskiwania odpowiedzi na stawiane pytania.
W pracy tej wykorzystano metodę sondażową, inaczej zwaną również survey'ową. Pozwala ona w stosunkowo krótkim czasie poznać dużą zbiorowość, zazwyczaj przestrzennie rozproszoną. Charakteryzuje się tym, że kontakt między badaczem a badanym zachodzi za pośrednictwem ankietera lub ankiety i jest to krótkotrwały kontakt. Polega on tylko na odpowiedziach badanej osoby, które przyjmowane są jako wskaźnik jego rzeczywistych przekonań jak i zachowań. Dane ze względu na małą ilość osób ankietowanych w pracy poddano analizie ilościowej.
W pracy zastosowano technikę ankiety. Jak pisze Luba Sołoma jest to taka standaryzowana technika otrzymywania informacji w procesie wzajemnego komunikowania się, w której porozumiewanie odbywa się w formie pisemnej, a więc bez pośrednictwa osoby badającej. Stosując technikę ankiety w procesie badawczym wykorzystuje się narzędzie badawcze w postaci kwestionariusza ankiety. Jest to starannie opracowany i sprawdzony w badaniach próbnych zbiór pytań jednoznacznych, precyzyjnych, zrozumiałych dla badanego, niekiedy skategoryzowanych w celu ułatwienia zliczeń, a niekiedy otwartych w celu umożliwienia swobodnego wypowiedzenia się (…)
Kwestionariusz ankiety, który był narzędziem w tych badaniach składa się z …. pytań zamkniętych, … pytań otwartych, … pytań rangowanych. Pytania zamknięte są to pytania zaopatrzone w listę przygotowanych odpowiedzi przedstawionych respondentowi do wyboru. Lista takich wariantów nazywa się kafeterią. Pytaniami otwartymi nazywamy pytania, które nie zawierają określonej listy odpowiedzi, pozostawiające respondentowi całkowitą swobodę wypowiedzi. Natomiast pytania rangowane to takie pytania, gdzie prosi się respondenta o ponumerowanie według pewnego, przedstawionego mu kryterium, wybranych wariantów odpowiedzi.
T. Pilch, Metodologia pedagogiki społecznej, Warszawa 1974, s. 100
T. Pilch, T. Barman, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2002, s. 23
J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1999, s. 19
J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1999, s. 21 / Nowak s. 307
J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych..., s. 66.
S. Nowak, Metodologia badań społecznych, Warszawa 1985, s. 22
L. Sołoma, Metody i techniki badań socjologicznych. Wybrane zagadnienia, Olsztyn 1999, s. 32
L. Sołoma, Metody i techniki badań socjologicznych. Wybrane zagadnienia, Olsztyn 1999, s. 82
A. Kamieński, Metodologia pedagogiki społecznej, Warszawa 1974, s. 64
L.A. Gruszczyński, Kwestionariusze w socjologii. Budowa narzędzi do badań surveyowych, Katowice 2001, s. 38
Zob. Tamże, s. 33
Tamże, s .57