Anna Bakota, śr.11:45, dr B. Galas

„Pedagogika społeczna” red. Ewa Marynowicz-Hetka, „Socjologia rodziny” Zbigniew Tyszka

Rodzina

• Środowisko życia większości ludzi

• Integralna część społeczeństwa i jego najmniejsza i podstawowa komórka

• Najważniejsza grupa społ., w której człowiek przychodzi na świat i łączą go z nią wielorakie związki do końca życia

• Stosunki między członkami rodziny prowadzą z reguły do trwałej więzi społ., zespalającej ją w zwartą całość

• Przewaga więzi osobistych

• Dla dzieci podstawowe i naturalne środowisko wychowawcze

• W niej dziecko uczy się po raz pierwszy norm postępowania i jest wdrażane do funkcjonowania w czekających je rolach społecznych

• Grupa: mała i pierwotna, środowisko i system edukacyjny, instytucja socjalizacyjno-wychowawcza i wspólnota emocjonalno-kulturowa

Rodzina w pedagogice społecznej

• Środowisko wychowawcze, w którym tkwią potencjalne siły społeczne jako źródło jej rozwoju

• Instytucja wychowania naturalnego, w której wychowuje się przez uczestnictwo w różnych sytuacjach życiowych; są też elementy wychowania zamierzonego, planowego i celowego

• W centrum zainteresowań PS znajduje się pomyślność rodziny, wraz z najbliższym kręgiem społ. i instytucji jej służących (S. Kawula)

• PS bada instytucjonalnie stwierdzone zaburzenia w wydolności wychowawczej rodzin, w celu korekcji ich środowiska

• Pedagog społ. trafia do rodzin za pośrednictwem instytucji pomocy rodzinom

Funkcje i zadania rodziny

• Cele, do których zmierza życie i działalność rodziny, oraz zadania, które ona pełni, zaspokajając potrzeby jej członków i całego społ. (F. Adamski)

• Podstawowe funkcje: biologiczno-opiekuńcza, kulturalno-towarzyska, ekonomiczna i wychowawcza (S. Kawula)

• Każda rodzina pełni je na różnym poziomie i w różnym zakresie (współczesna rodzina - utrudnienia, a i tak nadal musi je pełnić)

• Opieka - zaspokajanie potrzeb, dóbr materialnych i duchowych

• Główne zainteresowania PS - funkcja opiekuńczo-wychowawcza:

• Sfera materialna i zdrowotna: zapewnienie warunków niezbędnych do rozwoju fizycznego (żywienie, higiena, mieszkanie, wypoczynek)

• Sfera psychiczna i emocjonalna: uczenie kultury wyrażania uczuć, rozumienia innych, współdziałania

• Sfera rozwoju intelektualnego: stwarzanie sytuacji wzbogacających wiedzę, warunki do nauki, rozwijanie zainteresowań, motywacji do nauki

• Sfera dziedzictwa kulturowego: świat wartości, normy współżycia społ., postawy patriotyczne

• Sfera wdrażania do pracy: poczucie odpowiedzialności, działania w zespołach

• Sfera przygotowania do samodzielnego życia w rodzinie i społ.

Rodzina mała

Wyróżnia się kilka stadiów rozwojowych rodziny:

1. Okres narzeczeństwa / okres „chodzenia ze sobą”

• potrzeba posiadania bliskich ludzi

• nacisk społeczny wzoru zakładania rodziny po osiągnięciu dojrzałości

• w niektórych społeczeństwach przekonanie od podniesieniu własnego statusu społecznego poprzez założenie rodziny

• romantyczna miłość

• w tradycyjnym ujęciu - oficjalna umowa, że para zamierza po jakimś czasie wstąpić w związek małżeński; ustalano wysokość posagu i sprawy majątkowe

• zerwanie nie było sprawą prostą - restrykcje obyczajowe, czasem materialne odszkodowanie na rzecz niedoszłej małżonki (za sprawiony zawód i „straty moralne”)

• współcześnie - zredukowana postać (czasem bardziej rozwinięta forma, np. w środowisku chłopów polskich), ustna umowa między partnerami, informacja dla najbliższej rodziny, nieformalne narzeczeństwo (brak instytucjonalnego potwierdzenia)

• wybór partnera: w społ. feudalnych i kapitalistycznych - ważny status społeczny i majątkowy; wybór współmałżonka z wyraźnie niższej sfery był nazywany mezaliansem

• w społ. socjalistycznych motywy wyboru współmałżonka mają charakter bardziej psychologiczno-osobisty

• skromne zabezpieczenie materialne i poziom wykształcenia też są ważne

• psychosocjologowie: dobór na zasadzie podobnych cech, podobieństwo społeczne i kulturalne

• niezgodności kulturowo-osobowościowe, wynikające często z różnic pochodzenia społecznego lub przynależności do różnych środowisk, mogą wywoływać konflikty rodzinne

Małżeństwo przeddzietne

• wzajemne dopasowywanie się małżonków

• poznawanie się

• organizacja domu, miejsca zamieszkania

• większość funkcji właściwych pełnej rodzinie

• Pierwsze dziecko, aż do czasu dorośnięcia dziecka, kiedy ono się usamodzielnia, zamieszkując oddzielnie, lub zakładając własną rodzinę

• do instytucji małżeństwa dołącza się rodzicielstwo

• zmiana organizacji życia, dochodzą obowiązki rodzicielskie

• współcześnie, gdy możemy regulować urodziny, istotną rolę odgrywa potrzeba ojcostwa i macierzyństwa

• Odchodzenie dzieci z rodziny, aż do ostatniego dziecka

• współcześnie - na tym etapie rzadko są małe dzieci, bo różnica wieku między rodzeństwem nie jest zwykle duża; dziecko dorosłe odchodzi, drugie jest co najmniej w wieku dorastania

• opiekę fizyczną nad dzieckiem rodzice mają już dawno za sobą

• rodzice mają więcej czasu dla siebie, możliwość zacieśniania więzi małżeńskiej

• Małżeństwo odłączone od dzieci

• koniec odpowiedzialności za dzieci

• poczucie osamotnienia u rodziców, utrata codziennych kontaktów z dziećmi

• podtrzymywanie styczności i więzi emocjonalnej z usamodzielnionymi dziećmi i ich rodzinami; dziadkowie zaspokajają potrzebę kontaktów emocjonalnych, czują się związani z młodym pokoleniem, służąc radą i pomocą

• zapowiedź zbliżającej się starości




Środowiskowe zróżnicowania rodziny

• Na charakter rodziny wpływa typ społeczności lokalnej związanej z miejscowością, do której rodzina należy

• Typy miejscowości: wieś, miasteczko, miasto, duże miasto, miejscowości strefy podmiejskiej (Hillery, analizując społeczności lokalne)

• Wieś

• Klasyczna spójna społ. lok.

• Duża spójność wewnętrzna, ścisły związek między rodzinami

• Rodzina to podstawowa instytucja, społeczność rodzin

• Tradycyjna wieś odizolowana od wpływów ogólnokrajowych bywa zachowawcza, konserwatywna

• Społ. „zamknięta”, w której funkcjonują rodziny „otwarte” - sprawy wewnątrzrodzinne są dostępne innym, mała prywatność

• Miasteczko (kilkutysięczne)

• Ustabilizowane społecznie

• W Polsce częściowo rolnicze

• Rodzina niewiele odbiegająca od wiejskich wzorów

• Związek między rodzinami - luźniejszy

• Związek z szerszym światem - wyraźniejszy

3. Miasto (powyżej 100 tys.)

• Przeciwieństwo tradycyjnego środowiska wiejskiego

• Znaczne zróżnicowanie zawodowe i klasowo-warstwowe ludności

• Anonimowość

• Kontrola formalna, urzędowa

• Mimo to większy zakres wolności

• „Rzeczowe” kontakty międzyludzkie - załatwianie różnych spraw, kontakty służbowe

• Przewaga grup wtórnych, zorganizowanych (np. personel w pracy), nad pierwotnymi, powstałymi spontanicznie (np. krąg sąsiedzki)

• Dominacja rodziny małej, nieprodukcyjnej, niezależnej od szerszej sieci krewnych

• W „otwartej” społeczności wielkomiejskiej - „zamknięte” rodziny, zajęte swoimi sprawami i intymnością

---