12.10.2004r.

Budowa elementów układu ruchu i puszki kopytowej

Środek ciężkości konia znajduje się na wysokości 9 żebra, na linii stawu barkowego, pośrodkowo. Położenie głowy i szyi zmienia jego położenie bardziej do przodu lub do tyłu. Skręcanie głowy na prawo lub na lewo też przesuwa środek ciężkości.

Tułów konia zgina się w nieznacznym stopniu. Kończyny piersiowe mają funkcję podporową i nadają kierunek ruchu, miedniczne - odpowiadają za ruch („napęd”).

Na kończynach przednich spoczywa 3/5 ciężaru ciała, na tylnych 2/5 → inna budowa puszki kopytowej i inny kat jej nachylenia w kończynach przednich i tylnych

Kończyna piersiowa przymocowana jest do tułowia za pomocą mięśni, gł. m. zębaty brzuszny. Kończyna tylna jest połączona z tułowiem za pomocą kośćca. Panewka stawu biodrowego - główka kości udowej. Ruchy kończyn tylnych przenoszą się za pośrednictwem kości na kręgosłup.

Bardzo ważne jest odpowiednie ukątowanie i napięcie mięśni. Zależy ono od więzadeł i mięśni. Dzięki temu stawy pracują w odpowiednich kierunkach. Dużą możliwość ruchu w kończynach konia mają tylko 2 stawy: ramienny i biodrowy. Podstawowy zakres ruchów stawu:

• Zginanie

• Prostowanie

• Przywodzenie

• Odwodzenie

• Skręcanie do wewnątrz

• Skręcanie na zewnątrz

Tylko te 2 wyżej wymienione stawy konia maja pełen zakres ruchów. Reszta stawów ma tylko zginanie i prostowanie. Ograniczenia te spowodowane są budową kości, stawów, więzadeł i mięśni, np. w stawie łokciowym ogranicza wyrostek łokciowy, w stawie kolanowym - liczne więzadła, napięcie m. czworogłowego uda.

Mięsień czworogłowy uda odpowiada za prostowanie kolana. Za prawidłowość tego procesu odpowiada rzepka i więzadła proste rzepki.

Staw kolanowy i staw stępu stanowią ścisłą całość funkcjonalną. Odpowiadają za to łączące je mięśnie.

Budowa puszki kopytowej - przypomnieć dokładną budowę.

19.10.2004r.

Plan badania ortopedycznego

1. Wywiad

2. Stan obecny (opis zwierzęcia, CTO)

3. Badanie w ruchu

1. Kulawizna - której kończyny dotyczy

2. Stopień kulawizny - I°, II°, III° i zniesienie czynności kończyny

3. Rodzaj kulawizny - z wykroku, z oparcia, mieszana

4. Badanie w spoczynku

Oglądanie, ocena postaw i okucia.

1. Badanie kończyny opartej

1. rozmieszczenie ciepłoty na skórze kończyny

2. tętnienie tętnic

3. opukiwanie puszki kopytowej

4. omacywanie koronki, piętek, dołka międzypiętkowego, chrząstek kopytowych

5. omacywanie okolicy pęciny

6. omacywanie stawu pęcinowego

7. omacywanie śródręcza lub śródstopia (prostowanie, zginanie, kk. rysikowe)

8. omacywanie stawu nadgarstkowego lub skokowego

9. omacywanie przedramienia lub podudzia

10. omacywanie stawu barkowego lub kolanowego

11. omacywanie ramienia, łopatki i uda (pośladków, z ewent. badaniem rektalnym)

2. Badanie kończyny uniesionej

1. omacywanie puszki czułkami kopytowymi

1. podeszwa przed grotem strzałki - ściana przednia

2. boczna część podeszwy - ściana boczna, boczna

3. przyśrodkowa część podeszwy - ściana boczna, przyśrodkowa

4. zewnętrzna ściana wyporowa - zewnętrzna ściana przekątna

5. przyśrodkowa ściana wyporowa - przyśrodkowa ściana przekątna

6. boczne ramię strzałki - ściana boczna przyśrodkowa

7. przyśrodkowe ramię strzałki - ściana boczna, boczna

8. środek strzałki - ściana przednia

9. obie ściany przekątne

2. badanie stawów palca na zginanie, prostowanie i skręcanie

3. omacywanie śródręcza i śródstopia

4. badanie stawu nadgarstkowego lub skokowego (ewent. próba szpatowa)

5. badanie stawu łokciowego lub kolanowego

6. badanie stawu barkowego lub biodrowego

5. Badania dodatkowe

6. Rozpoznanie

7. Rokowanie

8. Leczenie

9. Stan w dniu wypisywania pacjenta i zalecenia

1. Wywiad:

- kiedy kulawizna powstała i w jakich okolicznościach

- czy po raz pierwszy czy też kiedyś już występowała taka kulawizna i jeśli tak to jaki był przebieg, przyczyna i leczenie

- wielokrotnie nawracające kulawizny u psów → uszkodzone więzadła krzyżowe

- kulawizna:

→ na zimno - po odpoczynku, maleje gdy zwierzę rusza się dłuższy czas

- charakterystyczne dla zmian zwyrodnieniowych, np. szpat, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, niektóre sprawy neurologiczne, np. cauda equina, discospondylitis

→ na gorąco - pojawia się po rozpoczęciu ruchu

- np. przy osteochondrozie oddzielającej, zapaleniu ścięgien, niektórych chorobach dotyczących chrząstek kopytowych

- u koni w przypadku ran trzeba dowiedzieć się czy było szczepienie na tężec - także przy np. zapaleniu ropnym tworzywa kopytowego, zatraty, rany kłute (nagwożdżenie, zagwożdżenie)

Surowicę stosuje się gdy nie wiadomo czy było szczepienie lub kiedy trzeba podawać. Sposób podawania:

1. Zmierzyć temp. i tętno

2. Dać 2 ml i czekać ½ godziny

3. Jeśli nie ma niekorzystnych objawów (↑ temp., tętna, poty) to dajemy resztę surowicy

Można podawać s.c. - zwykle nie ma żadnych odczynów. Jeśli wystąpią objawy to powinny być chwilowe. Jeśli przypadek jest wątpliwy to daje się znowu 2-3 ml i czeka kolejne ½ godziny na reakcję. W razie wstrząsu daje się Ca, kortyzon.

Jeśli zwierzę było szczepione to nie trzeba dawać surowicy.

Bierze się pod uwagę rany powstałe w ciągu ostatnich 3 m-cy.

2. Stan obecny (opis zwierzęcia, CTO)

- bardzo ważne jest CTO

3. Badanie w ruchu

1. Kulawizna - której kończyny dotyczy:

- bardzo ważne

- może być problematyczne jeśli kulawizna jest małego stopnia

- czasem odnosi się wrażenie, że zdrowa kończyna jest wysuwana szybciej

- jeśli dotyczy kończyny piersiowej to naprowadza się zwierzę trzymane na luźnej lince na lekarza z przodu i zwraca się uwagę na zapadanie głowy i szyi (zwierzę przenosi ciężar głowy i szyi na stronę zdrowej kończyny żeby odciążyć chorą)

- jeśli kończyna miedniczna to obserwuje się zapadanie guza kulszowego (lub łatwiej biodrowego) zdrowej kończyny (chora jest wyżej)

- kulawizna paradoksalna - gdy obie kończyny są bolesne, np. przy zmianach w trzeszczkach

2. Stopień kulawizny - I°, II°, III° i zniesienie czynności kończyny

- 4 stopnie kulawizny:

I - gdy kulawizna nie jest widoczna w stępie

II - gdy obserwuje się ją już w stępie

III - gdy mamy trudności z wprowadzeniem zwierzęcia w kłus (chodzi tylko stępem)

IV - zupełne zniesienie czynności kończyny (np. przy złamaniach kości)

3. Rodzaj kulawizny:

- bardzo istotny, są 3 rodzaje:

• z wykroku

• z oparcia

• mieszana

- krok = faza oparcia + faza wykroku

U zdrowego konia fazy te są sobie równe.

- kulawizna z oparcia (z podparcia) - jeśli skróceniu ulega faza oparcia

- bolesny proces toczy się zwykle w stawach lub kościach lub kopycie → w dalszym badaniu bardziej zwraca się uwagę na kości, stawy i ścięgna

- kulawizna z wykroku - jeśli skrócona jest faza wykroku

- schorzałe są elementy typu mięśnie i ścięgna (odpowiedzialne za ruch kończyny) → w dalszym badaniu zwracamy uwagę na mięśnie i ścięgna

4. Badanie w spoczynku

Oglądanie, ocena postaw i okucia:

- oglądanie - deformacje w obrębie kończyn (zwykle w okolicach stawów, ścięgien), występowanie strupów, ran i innych zmian na skórze mogących powodować kulawiznę

- okucie - nieprawidłowe może być przyczyną kulawizny

- nieodpowiednie rozczyszczanie kopyt też może powodować kulawiznę

- ocena postaw:

- wady postawy powodują, ze rozwijają się kopyta przystosowane do wady postawy (koń zdrowy obciąża brzeg podstawy kopyta, przy wadach obciąża nierównomiernie → nierównomierny rozwój puszki kopytowej → kulawizna)

→ kończyny piersiowe - hipotetyczny pion przeprowadzony przez środek stawu barkowego dzielić powinien kończynę na równe połowy, piony obu kończyn powinny być równoległe do siebie a puszki kopytowe powinny być oddalone od siebie o szerokość 1 puszki kopytowej (u koni o szerokiej klatce piersiowej może być więcej niż jedna puszka kopytowa ale piony obu kończyn powinny być równe; u koni z wąską klatką piersiową podobnie tylko odwrotnie)

- ocena kończyn piersiowych z boku: hipotetyczny pion ze środka łopatki dzieli kończynę na 2 równe części i spada 5-6 cm za piętkami kopytowymi (prawidłowo)

→ kończyny miedniczne - z tyłu hipotetyczne piony ze środka guza kulszowego dzielą kończynę na 2 równe części i biegną do siebie równolegle (prawidłowo) (tu też postawa wąska i szeroka)

- z boku hipotetyczny pion opuszczony z doogonowej części guza kulszowego idzie stycznie do śródstopia i spada 5-6 cm za piętkami

- wady postaw:

→ kończyny piersiowe:

• przy oglądaniu z przodu:

• postawa rozbieżna - osie kończyn rozchodzą się na zewnątrz (od stawu ramiennego)

• postawa zbieżna - przeciwna

• postawa iksowata (krowia) - do stawu nadgarstkowego osie są ok. a potem się rozchodzą na zewnątrz

• postawa beczkowata - przeciwna

• postawa zwarta (szpotawa) - do stawu pęcinowego osie są ok. a potem się schodzą

• postawa rozwarta (francuska) - przeciwna

• postawa dolno-zwarta

• postawa dolno-rozwarta - w zależności od nachylenia w samym stawie kopytowym (palec jest ok.)

• przy oglądaniu z boku:

• postawa przedsiebna - gdy oś wysunięta jest do przodu

• postawa podsiebna - gdy oś cofnięta jest do tyłu

• postawa barania - od stawu nadgarstkowego w dół oś kończyny jest wysunięta do przodu

• postawa kozia (tzw. koziniec) - gdy od stawu nadgarstkowego w dół oś kończyny jest cofnięta do tyłu

• pęcina miękka - gdy oś pęcinowo-kopytowa jest nachylona do podłoża pod kątem <45°

• pęcina stroma - gdy oś pęcinowo-kopytowa jest nachylona do podłoża pod kątem > 50°

oś pęcinowo-kopytowa - linia prosta, która dzieli kość kopytową, koronową i pęcinową na równe części i jest nachylona do podłoża pod kątem 45-50° w kończynach piersiowych i 50-55° w miednicznych

→ kończyny miedniczne:

• przy oglądaniu z tyłu:

• postawa rozbieżna - gdy osie kończyn są od początku odchylone na zewnątrz i nie biegną do siebie równolegle

• postawa zbieżna - przeciwna

• postawa iksowata (krowia) - do stawu stepu osie ok., potem na zewnątrz a guzy piętowe zbliżają się do siebie

• postawa beczkowata - przeciwna

• postawa zwarta (szpotawa) - do stawu pęcinowego osie są ok. a potem się schodzą

• postawa rozwarta (francuska) - przeciwna

• przy oglądaniu z boku:

• postawa podsiebna - gdy oś kończyny przesunięta jest do przodu

• postawa zasiebna - oś cofnięta

• postawa szablasta - oś kończyny wysunięta do przodu

• miękka pęcina - gdy oś pęcinowo-kopytowa jest nachylona do podłoża pod kątem < 50°

• stroma pęcina - gdy oś pęcinowo-kopytowa jest nachylona do podłoża pod kątem > 55°

(Przód jest bardziej „miękki”, bo nosi 3/5 konia.)

26.10.2004r.

1. Badanie kończyny opartej

1. rozmieszczenie ciepłoty na skórze kończyny - badana grzbietową stroną dłoni; trzeba porównać z tą samą kończyną strony przeciwnej

2. tętnienie tętnic - gł. tętnic palcowych; patognomoniczne przy procesach zapalnych tworzywa kopytowego; opuszkami palca wskazującego i kciuka

3. opukiwanie puszki kopytowej - przy pomocy młoteczka Kulczyckiego lub Szczudłowskiego (lepiej) opukuje się całą puszkę kopytową (z taką samą siłą w każdym miejscu, mocniej u zimnokrwistych)

- konie reagują tylko tam, gdzie jest proces zapalny

- druga rękę powinno się położyć w okolicy stawu kolanowego lub barkowego (ewent. drżenia mięśniowe)

4. omacywanie:

→ koronki - opuszkami palców; staramy się wyczuć strupy, skaleczenia, przetoki

→ piętek - kciukami, energiczne uciskanie; fizjologicznie niebolesne i elastyczne; można też je omacywać rękojeścią młoteczka Kulczyckiego

→ dołka międzypiętkowego - trzonkiem młotka …………

→ chrząstek kopytowych …………..

5. omacywanie okolicy pęciny ……………..

6. omacywanie stawu pęcinowego - zmiany konsystencji, ewent. deformacje, skaleczenia, strupy; trzeszczki pęcinowe - czy więzadła przy nich są ok.

7. omacywanie śródręcza lub śródstopia (prostowanie, zginanie, kk. rysikowe) - na kończynie opartej i uniesionej (łatwiej)

kk. rysikowe (II i IV kość śródręcza i śródstopia) - są narządem szczątkowym, przy intensywnym treningu mogą drażnić okostną i powodować odczyny - tzw. nakostniaki, z których część powoduje kulawizny

8. omacywanie stawu nadgarstkowego lub skokowego - omacywanie ścięgna m. zginacza powierzchownego palców, m. zginacza głębokiego palców, m. międzykostnego pośrodkowego - przy omacywaniu powinno się wyczuć między nimi bruzdę (nie czuć tego przy zapaleniu ścięgien lub pochewkach ścięgnistych)

9. omacywanie przedramienia lub podudzia

10. omacywanie stawu barkowego lub kolanowego - omacywanie pięścią (głębokie uciskanie)

11. omacywanie ramienia, łopatki i uda (pośladków, z ewent. badaniem rektalnym - tylko przy podejrzeniu złamania miednicy)

2. Badanie kończyny uniesionej

1. omacywanie puszki czułkami kopytowymi:

- przed badaniem czułkami powinno się usunąć stary róg kopytowy

- siła nacisku taka, żeby widzieć jak róg podeszwowy wyraźnie się ugina; 9 chwytów:

1. podeszwa przed grotem strzałki - ściana przednia

2. boczna część podeszwy - ściana boczna, boczna

3. przyśrodkowa część podeszwy - ściana boczna, przyśrodkowa

4. zewnętrzna ściana wyporowa - zewnętrzna ściana przekątna

5. przyśrodkowa ściana wyporowa - przyśrodkowa ściana przekątna

6. boczne ramię strzałki - ściana boczna przyśrodkowa

7. przyśrodkowe ramię strzałki - ściana boczna, boczna

8. środek strzałki - ściana przednia

9. obie ściany przekątne

2. badanie stawów palca na zginanie, prostowanie i skręcanie - zarówno przy max zgięciu jak i przy max wyprostowaniu palca

3. omacywanie śródręcza i śródstopia

4. badanie stawu nadgarstkowego lub skokowego (ewent. próba szpatowa):

- badanie na zginanie i prostowanie

- próba szpatowa:

- „+” gdy po zgięciu we wszystkich stawach kończyny miednicznej (zgięcie przez 3-5 min), kończynę stawiamy i konia w kłus → ewidentna kulawizna świadczy o zmianach zwyrodnieniowych w stawie stępu (bolesność i kulawizna)

- gdy w wywiadzie mamy do czynienia ze szpatem to koń kuleje po wyprowadzeniu ze stajni a potem coraz mniej

- trzeba potwierdzenia przez rtg

Tendosan → ↑ objętości tkanek → stabilizacja stawu

5. badanie stawu łokciowego lub kolanowego

6. badanie stawu barkowego lub biodrowego

5. Badania dodatkowe

klin - stawia się na niego bolesną kończynę a drugą się podnosi

- jeśli go boli to kończyna na której stoi „się kładzie”

6. Rozpoznanie

7. Rokowanie

8. Leczenie

9. Stan w dniu wypisywania pacjenta i zalecenia

09.11.2004r.

postawa kopyta:

→ kopyto ostro/tępo kończyste (proporcje ściany przekątnej i przedniej)

postawa niedźwiedzia - 2 razy załamana oś pęcinowo-kopytowa

16.11.2004r.

Znieczulanie nerwów u koni

23.11.2004r.

30.11.2004r.

uzup. Od Ani

róg podeszwowy - zbiera się tylko martwy

07. 12.2004r.

14.12.2004r.

20.12.2004r.

04.01.2004r.

7

---