WIRUSOWE ZAPALENIE TĘTNIC KONI – EVA – Arteritis infectiosa equorum

W: Togawirus – angiotropowy (EAV)

• charakterystyczne objawy: gorączka, obrzęk powiek, obrzęk kończyn, zapalenie spojówek, obrzęk błon śluzowych nosa i wyciek z nosa, krwawienia z błon śluzowych, duszność, depresja, biegunka

• ronienia występują w 7-10 dniu po zakażeniu – związane z ostrą fazą zakażenia

(u poronionych płodów brak jest ciałek wtrętowych charakterystycznych dla Rhinopneumonitis equorum)

• powinowactwo wirusa do małych tętniczek mięśniowych o śr. ok. 0,5mm

• w okresie wiremii – zap. bł. śluzowych, surowiczych, naczyń krwionośnych

• zmiany – surowicze nacieczenie tkanki podopłucnowej i międzyzrazikowej płuc, obrzęk i zwyrodnienie wątroby i nerek

• zawały w płucach, jelicie ślepym i okrężnicy

• w obrębie ściany przewodu pokarmowego zmiany mogą manifestować się klinicznie objawami morzyska

ZAKAŹNE ZAPALENIE MÓZGU I RDZENIA KONI – Encephalomyelitis infectiosa quorum

W: Togawirus

Amerykańskie (Zachodnioamerykańskie – WEE i Wschodnioamerykańskie – EEE )

• gorączka (41), objawy ze strony układu nerwowego (w tym porażenie kończyn i tułowia)

• postacie: śpiączkowa, porażenna, agresywna, apoplektyczna

• sekcyjnie obserwujemy:

przekrwienie i obrzęk mózgu i rdzenia, żółtaczka, obrzęk węzłów chłonnych, zwyrodnienie miąższowe wątroby i nerek

• zmiany histopatologiczne:

istota szara i biała mózgu (wzgórze, podwzgórze i kora) i rdzenia (rogi brzuszne)

• w tkance nerwowej stwierdzamy:

zwyrodnienie i martwice komórek zwojowych łącznie z nekrofagią, wylewy krwi, rozplem komórek glejowych, śródtkankowe i okołonaczyniowe nacieki z udziałem limfocytów i granulocytów, a także zapalenie opon mózgowych

• ciałka wtrętowe podobne do ciałek J-D w jądrach komórek zwojowych, nie będące jednak ciałkami swoistymi

Wenezuelskie – VEE

• naturalnym gospodarzem wirusa są małe gryzonie żyjące na bagnach okolic tropikalnych

• zakażenie za pośrednictwem komarów, a także zakażenia kontaktowe

• podobieństwo do EEE, ale na pierwszy plan wysuwają się objawy uogólnionego zakażenia organizmu

• brak jest typowych zmian anatomopatologicznych

• mikroskopowo obserwujemy w szpiku zanik tkanki krwiotwórczej, liczne wybroczyny w węzłach chłonnych i śledzionie

Japońskie – JE

• ma zwykle łagodny przebieg, choć u koni może wystąpić wysoka śmiertelność

• podobieństwo do WEE (w ciężkich przypadkach stwierdza się gorączkę i objawy nerwowe)

• zmiany mikroskopowe dotyczą bardziej istoty szarej aniżeli białej + brak jest ciałek wtrętowych

• w mózgu zastój krwi, punkcikowate wybroczyn oraz obrzęk tkanki nerwowej

• początkowo zmiany bardziej wysiękowe, potem bardziej wytwórcze

• komary i kleszcze jako wektory

NIEDOKRWISTOŚĆ ZAKAŹNA KONI – NZK – Anaemia infectiosa equorum

W: Retrowirus

• wirus atakuje głównie USŚ i krwinki czerwone

• komórki żelazonośne/syderocyty głównie w środkowych obszarach zrazików

• nacieki limfoidalne w tkance międzyzrazikowej oraz wzdłuż zatok wątroby

• ostry przebieg to posocznica, wybroczynowość, zwyrodnienie narządów miąższowych

• powolny przebieg/nawroty to niedokrwistość, żółtaczka, hemosyderoza narządów, wyniszczenie

• postać ostra

• wątroba powiększona (8-12kg), napięta torebka, wyjaskrawiony zarys zrazików

• śledziona powiększona (12-20kg), brejowata

• postać podostra

  • wątroba się zmniejsza, zachowane wyjaskrawienie

  • zmniejsza się śledziona + ziarna pieprzu (śledziona malinowa)

• postać przewlekła

  • wątroba prawidłowej wielkości, „wątroba muszkatołowa” + marskość wątroby

  • śledziona również dobrej wielkości

INFLUENZA KONI – Influenza equi

W: Mykso- i Paramyksowirus – A(equi)1 i A(equi)2

• pierwotnym miejscem namnażania wirusa influenzy jest błona śluzowa nosa

• złuszczanie nabłonka dróg oddechowych, nacieczenie błon śluzowych granulocytami, zapalenie oskrzeli i tkanki okołooskrzelowej, obrzęk pęcherzyków, śródmiąższowe zapalenie płuc

• często powikłania, najczęściej bakteryjne (głównie płuc – odoskrzelowe zap. płuc – ch. brukselska / tyfus flandryjski), chorobotwórcze działanie przypisuje się głównie hemolitycznym paciorkowcom

ZAPALENIE NOSA I PŁUC KONI ORAZ WIRUSOWE RONIENIA KLACZY – Rhinopneumonitis equorum

W: Herpeswirusy – EHV4 dla nosa i płuc, EHV1 dla ronienia

• chorują głównie konie w wieku do 2 lat

• zakażenie głównie drogą kropelkową → namnażanie w komórkach górnych dróg oddechowych → wiremia → zakażenie błony śluzowej ciężarnej macicy → przez bł. kosmówkowo-omoczniową zakaża płód i namnaża się w jego komórkach

• w czasie wiremii również w leukocytach → zakażenie ściany naczyń krwionośnych oraz narządów miąższowych

• ronienia klaczy występują pod koniec ciąży, u zakażonych klaczy brak jest objawów ze strony układu oddechowego

• ronienia nie poprzedzają objawy zwiastunowe, odsetek poronień to 1-100%

• macica i błony płodowe zwykle nie zmienione

• poronione płody

• (niekiedy źrebięta rodzą się w terminie, lecz z objawami zapalenia płuc i giną w pierwszych godzinach życia)

• obrzęk tkanki podskórnej, płyn w jamach ciała, obrzęk płuc, włóknikowe zapalenie oskrzeli

• mnogie, prosówkowate ogniska martwicowe na wątrobie

• punkcikowa te i plamiste wybroczyny w błonie śluzowej górnych dróg oddechowych, prz. pokarmowego, pod torebką śledziony, nad nasierdziem, wsierdziem, opłucną

• nerki są silnie przekrwione, liczne wybroczyny w korze

• błony śluzowe i skóra wykazują zażółcenie

• śródjądrowe, kwasochłonne ciałka wtrętowe typu A (Cowdry) – ciałka Dimocka

ciałka eozynofilne, zajmują centrum jądra komórkowego, wyraźnie oddzielone są od obwodowo położonej chromatyny

• postać nerwowa – w każdym wieku niezależnie od płci, niezborność ruchów + niedowłady/porażenia („siedzący pies”)

CHOROBA BORNAJSKA – BD – Encephalomyelitis infectiosa equorum et ovinum

W: Niesklasyfikowany wirus

• choroba ma ostry lub podostry przebieg

• osłabienie, otępienie, stany śpiączkowe / czasem podniecenie i ruchy przymusowe

• droga przewodu pokarmowego lub oddechowego / drogą okołonerwowych przestrzeni limfatycznych do mózgu (śl. j. nosowej z oponą miękką opuszki węchowej) + poprzez śluzówkę jelit nerwami trzewiowymi do mózgu

• istota szara – opuszka węchowa, podwzgórze, wzgórze, rdzeń przedłużony oraz szare sznury i słupy rdz. kręgowego

• kwaso- i zasadochłonne ciałka wtrętowe Joest-Degena

pojedynczo lub licznie w jądrach, rzadziej cytoplazmie komórek zwojowych, głównie w rogach Ammona

• typ krwotoczny – szczególnie u koni – drobne ogniska rozmiękczynowe i rozległe wylewy krwi – makroskopowo

• histologicznie

zwyrodnienie i martwica kom. nerwowych + odczyn tk. glejowej (neuronofagia) i mezenchymalnej

jako okołonaczyniowe nacieki kom. limfocytarnych i plazmatycznych

NOSACIZNA – Malleus

B: Pałeczka nosaciznowa – Pseudomonas maleli / Malleomyces maleli / Actinomyces maleli

• „zapalenie wytwórczo-wysiękowo-martwicowe z przewagą procesu wytwórczego, albo procesu wysiękowego”

• przewlekła choroba zwierząt nieparzystokopytnych

• ognisko pierwotne, zespół pierwotny, uogólnienie wczesne

• ogniska pierwotne najczęściej w j. nosowo-gardłowej, jelicie, rzadziej w płucach lub na powierzchni skóry

• w przeciwieństwie do guzków pasożytniczych nie dochodzi do całkowitego zwapnienia jądra i nacieku eozynofili

• swoista ziarnina: komórki nabłonkowate, wśród których także komórki olbrzymie, plazmocyty, limfocyty

• nieswoista ziarnina → w staszych guzkach przekształca się we włóknistą tkankę łączną

• guzek: naciek leukocytarny / martwica skrzepowa / chromatyna jąder rozpada się (karyorrhexis) / jądra wysychają i kurczą się / chromatotexis-Unna / dookoła ziarnina / przekrwienie i rozrost ziarniny

Nosacizna nosa

• zakażenie pierwotne (droga oddechowa), lub przeniesienie (naczynia krwionośne, albo z np. krtani)

• wa-wa właściwa bł. śluzowej→guzki wielkości ziarna prosa i mniejsze (żółtawe, mętne, obwódka przekrwienia)

• ropienie i martwica centrum guzków, przebijają się na zewnątrz

• wrzody z lekko obrzmiałymi brzegami i nierównym dnem → demarkacja → wrzody soczewkowate

• wrzody soczewkowate – gładkie dno i ostre brzegi – wrzody późniejszego etapu

• wrzody pierwotne mogą się często powiększać i zlewać – rozległe owrzodzenia o słoniowatym dnie

• często proces postępuje aż do momentu przebicia przegrody nosowej

• charakterystyczne gwiazdowate blizny o charakterystycznej strukturze

Nosacizna tchawicy

• postać z przewagą zmian wysiękowych podobna do nosacizny nosa

• charakterystyczna jest postać z przewagą procesów wytwórczych – charakteryzuje się twardymi guzkami o gładkiej powierzchni, ułożonymi rzędami albo podłużnymi fałdami o spiralnym przebigu

Nosacizna płuc z przewagą procesu wysiękowego

• ostry charakter – kraje o słabym nasileniu choroby

• guzki wielkości ziarna prosa do grochu pod opłucną lub w głębi tkanki płucnej

• żółto-mętne, otoczone obwódką przekrwienia; w późniejszym stadium dookoła słoniowata tk. ziarninowa

• ropne rozmiękanie → „kolor czekoladowy”

Nosacizna płuc z przewagą procesu wytwórczego

• przewlekły charakter – kraje o dużym nasileniu choroby

• szare, nieco przeświecające guzki wielkości do ziarna prosa

• od początku otoczone są szerokim pasmem swoistej i nieswoistej tk. ziarninowej, ulegającej potem zwłóknieniu

• „nosacizna modzelowata” – guzy wielkości pięści

Nosacizna skóry

• najczęściej przerzutowo z ognisk nosaciznowych w j. nosowej lub płucach

• mnogie guzki ułożone różańcowato wzdłuż naczyń chłonnych otoczone torebką łącznotkankową

BOTRIOMYKOZA – Piasecznica – Botryomycosis

Gronkowiec złocisty – Staphylococcus ureus / Botryomyces ascoformans / B. equi / Micrococcus asc.

• przewlekła, zakaźna choroba przyranna

• owoc morwy / maliny – grudki piasecznicy, grudki pokryte ropniami, pow. gładka i wilgotna

• wokół grudek piasecznicy powstaje ziarnina (granulocyty), potem tkanka ziarninowata przechodzi w tkankę łączną

• b. sznura nasiennego – twarda, podobna do nowotworu wybujałość z małymi ropniami i licznymi kanałami przetok

• b. skóry – liczne twarde guzki / ziarno grochu / rozmiękają

• b. płuc – pojedyncze lub mnogie twarde guzki / ziarno prosa – śliwka / rozmiękają

• b. gr. mlekowego – głównie u klaczy / powiększenie całego narządu

ZOŁZY KONI – Adenitis equorum / Coryza contagiosa equorum

B: Paciorkowiec – Streptococcus equi

• najczęściej chorują źrebięta i młode konie, rzadziej konie powyżej 5 roku życia

• ropne zmiany w węzłach chłonnych

• choroba szerzy się drogą naczyń limfatycznych (oraz hematogenną)

• ropnie przerzutowe w okolicznych mięśniach, workach powietrznych i krtani

• głównie dotyka węzłów podszczękowych

• przerzuty do węzłów okołogardzielowych, śródpiersiowych i okołooskrzelowych – ropnie wielkości pięści do głowy dziecka – gęsta, śmietankowata ropa + zap. opłucnej i worka osierdziowego

• ew. dotyka węzłów pachowych, pachwinowych, łokciowych, podkolanowych

• zropieniu ulegają także węzły chłonne krezkowe tworząc ropnie, zrastające się z pętlami jelit

TĘŻEC – Tetanus

B: beztlenowa laseczka Clostridium tetani

• neurotoksyna (tetanospasmina), hemolizyna i fibrynolizyna

• tetanospazmina atakuje komórki w oun i neuryty w nerwach

• diagnostyka różnicowa: wścieklizna, wirusowe zapalenie mózgu, zatrucie strychniną

• tężec uogólniony / zstępujący → mięśnie żuchwy i szyi, potem tułów i kończyny

• tężec miejscowy (t. partialis) / wstępujący → okolica rany, potem dalsze

WRZODZIEJĄCE ZAPALENIE NACZYŃ CHŁONNYCH KONI – Lymphangioitis ulcerosa equorum

B: Corynebacterium pseudotuberculosis equorum

• zapalenie naczyń chłonnych tkanki podskórnej, najczęściej bez udziału węzłów chłonnych

• małe, ostro ograniczone guzy, które rozmiękają tworząc okrągłe/nieregularne wrzody z postrzępionymi,

ale nie wywiniętymi jak w nosaciznie brzegami

• diagnostyka różnicowa: skórna postać nosacizny i zakaźne zapalenie naczyń chłonnych

• kończyny tylne (okolica pęcin i przednia pow. stawów skokowych)

• w ciężkich śmiertelnych przypadkach występują ropnie przerzutowe w narządach wew. (szczególnie nerki i płuca)

COLITIS X

• „ostre zapalenie okrężnicy i jelita ślepego u koni, cechujące się najczęściej ostrym lub nadostrym przebiegiem o dużej śmiertelności, ma zazwyczaj charakter zapalenia nieżytowo-krwotocznego, wielokrotnie z cechami martwicy jelit”

• Postać nadostra prowadzi do śmierci zwierzęcia nawet w ciągu kilku godzin

• charakterystyczny objaw – ostra, wyniszczająca biegunka

• obrzmiałe węzły chłonne, martwica komórek błony śluzowej jelita ślepego i okrężnicy,

zwyrodnienie narządów miąższowych

RODOKOKOZA ŹREBIĄT

1. Wirusowe zapalenie tętnic koni Togawirus angiotropowy (EAV)

2. Zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia koni Togawirus

3. Niedokrwistość zakaźna koni Retrowirus

4. Influenza koni Mykso- i Paramyksowirus – A(equi)1 i A(equi)2

5. Zapalenie nosa i płuc koni oraz wirusowe ronienia klaczy Herpeswirusy – EHV4 dla nosa i płuc, EHV1 dla ronienia

6. Choroba Bornajska Niesklasyfikowany wirus

7. Nosacizna Pseudomonas maleli / Malleomyces m. / Actinomyces m.

8. Botriomykoza Staphylococcus ureus / Botryomyces ascoformans / B. equi / Micrococcus asc.

9. Zołzy Streptococcus equi

10. Tężec beztlenowa laseczka Clostridium tetani

11. Wrzodziejące zapalenie naczyń chłonnych koni Corynebacterium pseudotuberculosis equorum

12. Colitis X

13. Rodokokoza źrebiąt

	Inkubacja	Śmiertelność
Wirusowe zapalenie tętnic koni	4-6 dni
Zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia koni
Amerykańskie	1-3 tygodnie	Po tygodniu; WEE – 30%, EEE – 100%
Wenezuelskie	1-3 dni	90 %
Japońskie		wysoka
Niedokrwistość zakaźna koni	dni – 3 miesiące	ostra postać – śmierć po 10-15 dniach
Influenza koni	3-5 dni
Zapalenie nosa i płuc koni oraz wirusowe ronienia klaczy		niska poronienia: 1-100%
Choroba Bornajska	4 tygodnie	70 – 100%
Nosacizna	2 tygodnie – miesiące
Botriomykoza
Zołzy	4-8 dni	(silnie zaraźliwa – kilka dni – 50%) łagodna – 2-3 pęknięcie i wyzdrowienie
Tężec	1-2 tygodnie	45-90%
Wrzodziejące zapalenie naczyń chłonnych koni		ciężkie przypadki śmiertelne
Colitis X		> 70%
Rodokokoza źrebiąt