Diagnostyka różnicowa schorzeń nerwowo-mięśniowych
Pojęcie schorzeń nerwowo-mięśniowych obejmuje łącznie choroby mięśni, płytki końcowej nerwowo-mięśniowej, nerwów obwodowych i korzeni nerwowych. Te struktury anatomiczne tworzą razem z właściwymi komórkami nerwów obwodowych, neuronem motorycznym w rogach dobrzusznych rdzenia jednostkę motoryczną (dolny neuron motoryczny, lower motor neuron), organ efektorowy systemu nerwowego. Schorzenia nerwowo-mięśniowe objawiają się typowym porażeniem, charakteryzującym się zredukowanym odruchem rdzeniowym lub jego brakiem. W diagnostyce schorzeń nerwowo-mięśniowych, uzupełnieniem badania neurologicznego jest badanie elektrodiagnostyczne i odpowiednie biopsje nerwów i mięśni. Schorzenia nerwowo-mięśniowe objawiają się klinicznie najczęściej osłabieniem różnego stopnia. Typowe jest nasilenie się osłabienia przy dłużej trwającym obciążeniu. Bardzo często właściciel informuje nas, że pies po przejściu kilku kroków siada. Osłabienie to, u psów występuje najczęściej w obrębie tylnych kończyn, u kotów ogranicza się do mięśniówki szyi (centrofleksja). W ciężkich przypadkach (szczególnie myasthenia gravis, polyradikulitis i zatrucie jadem kiełbasianym) dochodzi jednak do całkowitego zaniku zależnej od woli motoryki (tetraplegia). W badaniu neurologicznym brak lub zredukowanie odruchów rdzeniowych wskazuje na schorzenie obwodowego systemu nerwowego. Najlepiej do oceny nadają się: odruch zgięciowy (cofanie kończyny) i odruch rzepkowy. Polineuropatie manifestują się bardzo często także megaoesophagus, zaburzeniami połykania i porażeniem krtani. Schorzenia nerwów obwodowych spowodowane przez ucisk, guz lub uraz manifestują się brakiem odruchów, zredukowanym napięciem mięśniowym, atrofią mięśni, i w zaawansowanych przypadkach utratą funkcji oraz zaburzeniami czucia w obszarze unerwienia, objętego schorzeniem nerwu obwodowego. Badanie enzymów mięśniowych CK i AST ma ograniczoną wartość diagnostyczną dla postawienia diagnozy schorzenia mięśni, ponieważ istnieją fałszywie ujemne, jak i fałszywie dodatnie wyniki. Kliniczne podejrzenie schorzenia nerwowo-mięśniowego może zostać potwierdzone badaniem elektrodiagnostycznym, w którym stwierdza się elektryczną aktywność spontaniczną (pozytywne ostre fale lub fibrylacje) w EMG. Tak zwane „mapowanie” aktywności spontanicznej pozwala, w niektórych przypadkach, na podstawie rozdziału aktywności spontanicznej w mięśniówce, na rozróżnianie proksymalnych i dystalnych uszkodzeń nerwów, mono- i polineuropatii, oraz na wybranie nerwów i mięśni do biopsji. Pomiar motorycznej szybkości przewodzenia nerwu (NLG) uzupełnia EMG, które przy schorzeniach mięśni i nerwów jest w tym samym stopniu zmienione. Biopsja nerwów i mięśni ma zasadnicze znaczenie w diagnozie polymyositis/polyneuritis i przy nektórych myo- i neuropatiach u ras predysponowanych. Podczas gdy, badania laboratoryjne i kliniczne są bardziej przydatne w schorzeniach nerwowo-mięśniowych o podłożu metabolicznym (cukrzyca, niedoczynność tarczycy, isulinoma), immunopatiach, schorzeniach toksycznych i paranowotworowych (ANA, przeciwciała przeciw receptorom acetylocholiny, przeciwciała przeciwko komórkom mięśni żuciowych.
Wyniki badania neurologicznego
Chód osłabienie tylnych kończyn, problemy przy
wstawaniu, skakanie, osłabienie mięśniówki
szyi, ventrofleksja (koty), tetraparesis,
tetraplegia
świadomość b.z.
zachowanie przyspieszony oddech, zwierzęta poruszają się
z trudem
utrzymanie pozycji ciała przy wspomaganiu zazwyczaj niezmienione,
dopiero w zaawansowanych stadiach -
zredukowane
nerwy rdzeniowe i odruchy zredukowane lub brak, obniżone napięcie
mięśniówki, zanik mięśni
nerwy czaszkowe najczęściej obustronne schorzenie, atrofia
mięśni żuciowych, porażenie żuchwy,
kłopoty z połykaniem, zaburzenia w połykaniu,
porażenie krtani, zmniejszone zamknięcie
powiek, porażenie nerwu twarzowego
wrażliwość zanik wrażliwości w unerwionym polu skórnym
przy przerwaniu ciągłości nerwów, parystezje,
automutilacja przy schorzeniach włókien
czuciowych
bóle, przeczulice rzadko (z wyjątkiem myositis, polyradikulitis)
Schorzenia mięśni
wrodzone dystrofia mięśniowa (Golden Retriever, koty),
myopatia ze spichrzania lipidów,
dermatomyositis (Collie) (najczęściej
predyspozycja rasowa)
nabyte
zapalne, immunopatie zapalenie mięśni żuciowych, polimyositis,
lupus erytromatodes
zapalne, infekcyjne toxoplazmoza, neosporioza
paranowotworowe
metaboliczne niedoczynność tarczycy, myopatia w zespole
Cushinga
Schorzenia nerwów obwodowych
wrodzone zazwyczaj predyspozycja rasowa
nabyte
paranowotworowe
immunopatie lupus erytromatodes, polyradikulitis
zapalne-infekcyjne (rzadko) toxoplazmoza, neosporioza, nosówka
metaboliczne niedopczynność tarczycy, insulinoma,
cukrzyca
Schorzenia nerwowo-mięśniowej płytki końcowej
Najczęstszym schorzeniem nerwowo-mięśniowej płytki końcowej jest myastenia gravis, która jest następstwem reakcji autoimmunologicznej i tworzenia przeciwciał przeciwko receptorom acetylocholinowym, prowadzącym do epizodycznego, zależnego od obciążenia osłabienia. Tak zwana ogniskowa forma myasthenia gravis objawia się, zazwyczaj w obszarze unerwienia nerwów czaszkowych zmniejszonym zamknięciem szpary powiekowej i megaoesophagus. Dla potwierdzenia diagnozy stosujemy powtarzaną stymulację nerwów, test Tensilon i stwierdzenie przeciwciał przeciwko receptorom acetylocholinowym we krwi.
Zasady stosowania środków przeciw bakteryjnych:
- nie stosować antybiotyków w celach profilaktycznych,
- stosować tylko w przypadku jednoznacznych wskazań (po stwierdzeniu bakteryjnych czynników etiologicznych), w ciężkich stanach klinicznych,
- dokonywać “celowanej” antybiotykoterapii, po wykonaniu badań mikrobiologicznych (antybiotykogramu). W stanach ostrych należy bezzwłocznie przystąpić do leczenia, pamiętając o konieczności zmiany antybiotyku przy braku poprawy po 2 dniach leczenia,
- jeśli zachodzi taka potrzeba, najpierw, stosuje się antybiotyki o wąskim spektrum działania Do antybiotyków o wąskim spektrum działania należą: peniciliny, penicylina G, streptomycyna, ampicilina, linkomycyna, erytromycyna, tyrozyna.
Antybiotyki o szerokim zakresie działania (tetracykliny), stosuje się w przypadku zaistnienia wyraźnych do tego wskazań.
- niedopuszczalne jest stosowanie kombinacji antybiotyków o wąskim i szerokim zakresie działania. Nie stosuje się kombinacji antybiotyków bakteriostatycznych,
- w ostrych stanach chorobowych antybiotyki stosuje się co najmniej przez 5 dni, do chwili ustąpienia objawów klinicznych i, jeszcze przez dwa dni, po ustąpieniu objawów chorobowych,
- stada problemowe winny być pod stałą kontrol --> [Author:K] ą stanu zdrowia.
Metody i technika aplikacji leków
W warunkach chowu przemysłowego, niejednokrotnie zachodzi konieczność stosowania leków zapobiegawczo, odnosimy to wówczas do grupy zwierząt narażonych na chorobę (boks, kojce). Postępowanie musi być szybkie i ekonomicznie opłacalne. Oprócz wybranej techniki aplikacji środków zapobiegawczych czy terapeutycznych należy dokonać wyboru niezbę dnych i skutecznych środków leczniczych. Zaleca się wybór takiej metody aplikacji leków, która pozwoli na podanie leku 100 cielętom w ciągu 1 h., przez jednego pracownika. Aplikacja iniekcyjna leku może nastąpić drogą s.c, i.m., i.p., niekiedy i.v. Najwygodniejszym sposobem doustnego podawania leków (witaminy, dodatki mineralne itp.), jest dodawanie do paszy w formie proszków, płynów i.t.p.
Podawanie doustne leków
Leki miesza się z paszą i podaje do koryt (ręcznie lub automatycznie), albo w postaci roztworu bezpośrednio do pyska butelką z grubego szkła lub sondą do żwacza. Proszki, opłatki lub tabletki podajemy na korzeń języka z użyciem specjalnego aplikatora. Podawanie leku do trawieńca wymaga wcześniejszego wywołania odruchu zamknięcia rynienki przełykowej. U cieląt wywołuje się go poprzez po podrażnieniu pola odruchowego skurczu rynienki przełykowej. U cieląt, odruch ten wywołać można po podrażnieniu pola odruchowego skurczu rynienki przełykowej, który zlokalizowany jest w tylnej części jamy ustnej, w gardle i odcinku gębowym przełyku. Następnie podajemy płyny lecznicze z butelki, strzykawką, irygatorem. Do wywołania odruchu rynienki przełykowej używa się: ciepłe mleko (dla cieląt w wieku 8-10 tygodni), roztwór fizjologiczny, 2,5-5% roztwór glukozy (u cieląt w wieku od 1 miesiąca), 5% roztwór natrium bicarbonicum, soli gorzkiej, soli glauberskiej. Roztwory te służą jako środki transportowe. Warunkiem wywołania odruchu skurczu rynienki przełykowej jest podanie tych roztworów o temperaturze 25-390C.
Zastrzyk, iniekcja (Iniectio)
Iniekcje podskórne (sc.), wykonuje się w okolicy bogatej w tkankę łączną - na karku, za łopatką lub po wewnętrznej stronie ścięgna. Do każdego cielęcia używamy innej, sterylnej igły.
Iniekcje domięśniowe (im.), wykonuje się w duże partie mięśni - na karku, w okolicę pośladków, tylnej strony ud.
Iniekcje doskórne (ic.), wykonywane są w próbach diagnostyki alergicznej lub zabiegach odczulania. Miejsce wykonania to kark, boki szyi, nasada uszu lub fałd podogonowy, błona pławna u ptactwa pływającego.
Iniekcje dożylne (iv.), wykonuje się do żyły jarzmowej. W przypadku cieląt odwodnionych zaleca się dokonanie małego nacięcia skóry skalpelem aby ułatwić dostęp do żyły.
Iniekcje dotchawicowe (it.), wykonuje się na bocznej lub skośnej powierzchni tchawicy wprowadzając igłę w górnej połowie tchawicy. Podawany roztwór powinien być ogrzany do temperatury ciała cielęcia. Po aplikacji następuje odruch kaszlu. Aby zapobiec wydaleniu leku w akcie kaszlu należy, w celu zniesienia odruchu kaszlu, minutę przed aplikacją leku, wstrzyknąć do tchawicy 1-4 ml 1-2% prokainy.
Iniekcje dootrzewnowe (ip.), stosowane są w sztucznym żywieniu, zabiegach rehydratacyjnych i w zapaleniu otrzewnej. Miejsce wkłucia znajduje się w górno-tylnej części prawego dołu głodowego. Przed zabiegiem miejsce to musi być wystrzyżone i odkażone. Do iniekcji używa się igieł 5-6cm długości, a zawartość strzykawki powinna spokojnie wyciekać do jamy otrzewnowej. Inne miejsce dogodne do tego rodzaju zastrzyków stanowi tylna część dolnej powierzchni brzucha. Iniekcje w tej okolicy wymagają położenia cieląt na grzbiecie.
Iniekcje dożwaczowe stosowane są u cieląt od 6 tygodnia życia, t.j., po ukształtowaniu się żwacza. Do iniekcji używamy igieł 7-9cm długości, nakłucia dokonujemy w środku lewego dołu głodowego.
Iniekcje dosercowe wykonujemy w stanach niedotlenienia i śpiączki. Miejsce nakłucia znajduje się po stronie lewej, w 4-5 przestrzeni międzyżebrowej, w polu stłumienia sercowego.
Iniekcje do worka osierdziowego wykonujemy przy obecności płynu w worku osierdziowym i powstałej tamponady serca. Nakłucie dokonywane jest w 6 przestrzeni międzyżebrowej, poniżej miejsca stłumienia, igłę kieruje się na przeciwległy guz biodrowy.
Iniekcje podpajęczynówkowe wykonujemy w stanach chorobowych mózgu i rdzenia kręgowego. U zwierzęcia leżącego w narkozie lub bez narkozy, „zganaszowanego” cielęcia. Miejsce nakłucia znajduje się 4-5 cm za wyniosłością potyliczną, w linii pośrodkowej karku wbijamy igłę z mandrynem na głębokość 4-5 cm, w kierunku przyśrodkowego kąta oka. Przebijamy skórę, tkankę podskórną, powięź szyjną powierzchowną i głęboką, mięśnie i więzadło karkowe. Po wejściu do kanału kręgowego wypływa płyn mózgowo-rdzeniowy, który upuszczamy w takiej ilości, ile chcemy podać leku.
Inne metody podawania leków
Metoda inhalacyjna. Podawanie leków za pomocą inhalacji wymaga stosowania odpowiednich urządzeń. Aplikacja leku większej liczbie cieląt wymaga skupienia ich w możliwie małym pomieszczeniu, rozpylenia leku w powietrzu i przetrzymania zwierząt w atmosferze rozpylonego leku przez 20-30 minut.
Aplikacja leku za pomocą rozpylaczy (spray) jest stosowana tylko w przypadkach powierzchownej dezynfekcji.
Żele doustne podaje się za pomocą jednorazowych strzykawek plastikowych, nasadzonych na tuby do podawania probiotyków.
Bolusy stosowane są w doustnej aplikacji leków (antybiotyków, pierwiastków mineralnych np.-preparaty Fe) o przedłużonym działaniu, z powolnym uwalnianiem substancji czynnej. Zalecane są w leczeniu schorzeń biegunkowych, schorzeń układu oddechowego i ogólnego chromania. Powolne uwalnianie substancji czynnych, aplikowanych do żwacza, odbywa się za pomocą nośników podawanych w formie nierozpuszczalnych polimerów. Z polimerów, substancje czynne dyfundują w postaci bioerozyjnych polimerów lub jako substancje rozpuszczalne, z których po ich rozpadzie zostają uwolnione. Istniejąca w żwaczu swoista mini pompa osmotyczna, wyciska zawartość wnętrza pompy, złożoną z roztworu soli, przez jej półprzepuszczalną błonę.
Implanty podskórne stosuje się w formie peletek, w okolice podstawy ucha, przy użyciu specjalnych pistoletów (tak podawane są anaboliki). Za pomocą broni pneumatycznej można implantować substancje czynne z odległości 2 m. Zwykle stosowane są implanty z określonym stopniem uwalniania substancji czynnej.
Gąbki dopochwowe stosuje się u zwierząt dorosłych.
Opatrunki nasączone (przymoczki z gazy nasączonej środkiem leczniczym, najczęściej antybiotykami) stosowane są najczęściej w schorzeniach oczu i spojówek.
Metoda pour-on i spot-on polega na powierzchownej aplikacji leków o śmietanowatej konsystencji na powierzchnię całego grzbietu lub tylko między łopatki. Metody te stosowane są zwłaszcza w inwazjach ektopasożytniczych.
Transfuzja krwi
Surowica i erytrocyty cieląt do 5-6 miesiąca życia nie zawierają aglutynin i aglutynogenów. Nawet w przypadku pojawienia się aglutynin w pierwszych dniach po urodzeniu, ze względu na ich niską koncentrację, nie powodują komplikacji przy wykonywaniu transfuzji. Zatem, w przypadku cieląt, wybór dawcy nie stanowi problemu. Zaleca się jednak przed transfuzją wykonać próbę biologiczną, polegającą na wstrzyknięciu do żyły jarzmowej 15-20ml krwi dawcy. Jeśli po 15 minutach nie wystąpią objawy ogólne, w postaci duszności, napięcia i drżenia mięśni, transfuzję można wykonać stosując 5-8ml krwi/kg m.c. Transfuzję można ją powtórzyć po 24 h.