Psychologia => Jest to nauka o zjawiskach psychicznych, czyli o zjawiskach świadomości. Jest to również, tzw. introspekcja, czyli obserwacja swoich własnych przeżyć wnikanie w samego siebie, samoobserwacja, dostrzeganie własnych działań i przeżyć. Psychologia jest nauką realną, należącą do działu nauk humanistycznych. Wywodzi się od zainteresowania dla człowieka i jego spraw.

· To nauka o duszy jako swoistym bycie, którego przejawami są świadome poczynania człowieka
· Nauka o wyższych czynnościach(psychicznych) istot żywych
· Nauka zajmująca się procesami i cechami psychicznymi człowieka
· Nauka o zachowaniu się organizmów żywych (zwierząt i człowieka)

Psychologia dzieli się na:
- ogólna: poznawanie prawidłowości życia psychicznego, oraz zdobywanie wiedzy na jego temat. Głównym motywem psychologii ogólnej jest poznawanie osobowości, oraz odrębności osobowości, w tym poznawanie jej mechanizmów kontroli i funkcji regulujących te mechanizmy.
- rozwojowa: bada prawidłowość przebiegu procesu rozwoju psychicznego, właściwości psychiczne jednostek w różnych okresach życia i czynniki wpływające na kształtowanie się właściwości psychicznych
-pedagogiczna: zajmuje się psychologicznymi aspektami zagadnień dydaktycznych realizowanych w szkole
-społeczna:(zajmuje się wpływem społecznym. Stara się odpowiedzieć na pytania: jak to co jedni robią, myślą i odczuwają wpływa na innych.)zajmuje się problemami psychologicznymi dotyczącymi grup ludzkich, stosunków wewnątrz grupowych i stosunków między grupami; analiza postaw
- szkolna: zajmuje się analizą przyczyn powodzeń i niepowodzeń ucznia w nauce
-wychowawcza: zajmuje się problemami nauczania i wychowania, dostarcza pedagogice sposoby do skutecznego oddziaływania wychowawczego.

Podstawowe metody badawcze- to obserwacja ,wywiad , rozmowa , techniki kwestionariuszowe , testy inteligencji i zdolności .
Obserwowanie innych ludzi i rozmawianie z nimi było i jest źródłem informacji na temat ich właściwości psychicznych , aktualnych stanów emocjonalnych , dążeń , intencji itd. Obserwacja i rozmowa z innymi jest ważnym regulatorem życia społecznego . Jest podstawowym sposobem poznawania ludzi.

Behawioryzm akcentuje wpływ środowiska zewnętrznego na człowieka i podkreśla możliwości manipulowania, sterowania człowiekiem. Zachowanie człowieka całkowicie zależy od bodźców zewnętrznych, jest reakcją na bodźce. Rozwój człowieka to proces wytwarzania (uczenia się)poszczególnych nawyków. Behawioryzm jest skoncentrowany

na nagrodach i karach, jakich dostarcza człowiekowi środowisko (programowanie człowieka). Innymi słowy mówiąc, istnieją dwa rodzaje wzmocnień, które modyfikują zachowania człowieka: wzmocnienia pozytywne i negatywne. Sterują one postępowanie człowieka z zewnątrz. W podejściu behawioralnym wolność jest zatem brakiem negatywnych wzmocnień w środowisku zewnętrznym, a godność jest budowana

na podstawie pozytywnych wzmocnień, które staja się bodźcami moralnymi.

Koncepcja poznawcza. Według tej koncepcji człowiek jest twórczym, samodzielnym podmiotem, który potrafi decydować o swoim losie i ma na niego wpływ. Ludzkie działanie jest świadome i intencjonalne. Jest nie tylko reakcją na bodziec,

jak twierdzili behawioryści, ale również interpretacją informacji, które pochodzą

z zewnątrz, dzięki strukturom poznawczym, które człowiek posiada. Owe struktury poznawcze to wiedza nabyta w czasie uczenia się i myślenia, zakodowana w pamięci. Człowiek poznaje i rozumie świat, i może w nim rozsądnie działać właśnie dzięki

tej wiedzy zakodowanej w poznawczych strukturach, a także poprzez twórcze przetwarzanie tej wiedzy. Człowiek jest w stanie sam zmieniać swoje zachowanie

a dokonuje się to na drodze wychowania, które jest planowe, oraz poprzez autokreację, samorozwój, czyli tworzenie siebie według własnego projektu. Szkoła, jako środowisko wychowawcze ale i dydaktyczne, ma za zadanie tak formować swoich uczniów, aby byli sprawcami, aby umieli podejmować czynności związane z socjalizacją, czyli przystosowaniem się do warunków, w których i m przyjdzie żyć i mieszkać, do środowiska. Sprawca, to także ktoś kto jest zdolny do zmiany samego siebie, do autokreacji.

Koncepcja humanistyczna również docenia ludzką aktywność. Mamy tu

do czynienia z holistycznym i personalistycznym ujęciem człowieka, które pozwala wyakcentować jego intencjonalność i transcendencję. Człowiek posiada predyspozycje wrodzone, czyli surowiec dla rozwoju i tworzenia własnej osobowości. Wewnętrzna struktura człowieka to jego cechy dziedziczne i ukryte, potencjalne możliwości. Domaga się ona szacunku i godności. Centralnym tematem tej koncepcji jest ludzkie "stawanie się człowiekiem" poprzez wchodzenie w relacje z naturą, innymi ludźmi i samym sobą. Człowiek nieustannie się rozwija, dąży do samorealizacji i aktualizacji ukrytych możliwości poprzez miłość, altruizm, twórcze przeżycia i rozwój własnego "ja".

Szkoła, która preferuje humanistyczną wizję człowieka, dba o kształtowanie dojrzałych osobowości wychowanków, które będą umiały nieustannie podejmować trud własnego rozwoju.

Koncepcja psychodynamiczna, która w psychologii ogólnej przybiera nazwę psychoanalizy. Mamy tu do czynienia z nieuświadomionymi wewnętrznymi siłami człowieka, które sterują ludzkim zachowaniem. Siły te pochodzą z trzech źródeł:

z popędów, potrzeb oraz dążeń ludzkich. Ogromna energia psychiczna, która rodzi się

z tych nieświadomych dążeń, popędów i potrzeb często spożytkowana zostaje

na poradzenie sobie z konfliktami, które tu występują. Człowiek nie potrafi sobie poradzić

z tymi konfliktami stąd zaczynają u niego działać różne mechanizmy, które kierują jego postępowaniem. Kozielecki wyróżnił cztery rodzaje mechanizmów obronnych: represja, projekcja, racjonalizacja i substytucja. Represja to automatyczne, dokonujące się nieświadomie, wyparcie nieakceptowanych treści, bodźców, uczuć z sfery świadomej

do podświadomości. Projekcja polega na przypisywaniu sobie cech pozytywnych, których nie posiadamy, oraz na zrzucaniu na innych własnych cech, których nie akceptujemy. Racjonalizacja to pozorne rozumowe rozwiązanie, polega albo na obniżeniu dążeń, albo

na obniżeniu wartości pożądanej rzeczy. Substytucja czyli zastąpienie. Sposobem radzenia sobie z tymi konfliktami i mechanizmami jest systematyczna psychoterapia. Zastosowanie tej koncepcji w szkolnictwie dotyczy nieuporządkowanych emocji uczniów. Psychoterapia jest niezwykle pomocna w leczeniu zaburzeń emocjonalnych, a właśnie rozwój emocjonalny jest w dzisiejszej szkole zaniedbany na rzecz rozwoju intelektualnego.

Stadia rozwoju psychoseksualnego
-Oralne(0-2lata)
-źródłem przyjemności jest głównie zaspokajanie potrzeb biologicznych, głównie jedzenia,
-czynnością dominująca jest ssanie,
-dzięki ssaniu wytwarza się ufna relacja z matką,
-gdy na tym etapie wystąpi konflikt miedzy chęcią otrzymywania a możliwością otrzymywania może dojść do fiksacji - wykształca się wtedy charakter oralny, który charakteryzuje się zachłannością, niecierpliwością, nastawieniem na branie, chęcią podporządkowania sobie innych
-Analne(2-3lata)
-źródłem przyjemności jest możliwość kontrolowania potrzeb fizjologicznych i pochwały od rodziców,
-jeśli na tym etapie dojdzie to fiksacji wytwarza się charakter analny, który charakteryzuje: upór, systematyczność, zamiłowanie do porządku, skąpstwo, pedantyzm, koncentrowanie się na błędach a nie na mocnych stronach, agresja
-Falliczne(3-5lat)
-źródłem przyjemności są popędy seksualne, identyfikacja seksualna, aktywność autoerotyczna
-w fazie tej występuje duże zainteresowanie płcią i różnicami płci, objawia się to np. zabawą w lekarza
-faza ta jest bardzo ważna w identyfikacji płci
- w tej fazie występuje kompleks Edypa i Elektry
-zafiksowanie prowadzi to wytworzenia cech: agresywności i zuchwałości
-Latencji(6-12lat)
-wyciszenie zachowań seksualnych i skupienie się na nauce
-Genitalne(12-18lat)
-powrót zainteresowań seksualnych,
-pierwsze kontakty seksualne, masturbacja,
-źródłem przyjemności jest zdolność do miłości i seksualność

.Emocje
Emocje służą do:
-czynnik spustowy zachowania; inicjują zachowanie
-przygotowują, mobilizują organizm do działania
-pełnią funkcje informacyjne
-pośredniczą w procesach uczenia się, przez warunkowanie
-ludzie porozumiewają się poprzez emocje (jest to prymitywny język np. u dzieci)
-funkcje regulacyjne - regulują zachowanie poprzez wpływ na tempo reakcji
-wpływają na procesy poznawcze - myślenie, uczenie się, postrzeganie (zbyt silne emocje wpływają negatywnie na te procesy, słabe mają jednak znaczenie we wzroście aktywacji i efektywności działania
-przejawiają się w zmianach stanu świadomości
Frustracja - zespół negatywnych emocji związanych z przerwaniem działania; tym silniejsza im bardziej zależy nam na celu. Jest zależna od sposobu postrzegania źródeł zablokowania celowego działania. Jeśli źródła te postrzegamy w sobie rodzi się lęk, strach lub autoagresja.
Jeśli źródła te postrzegamy na zewnątrz rodzi się agresja (intencjonalne działanie człowieka) także w przypadku losowych zdarzeń.

 

Temperament - podstawowe, względnie stałe czasowo cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania. Cechy te występują już we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt. Będąc pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy fizjologiczne, temperament podlega zmianom zachodzącym pod wpływem dojrzewania (i starzenia się) oraz niektórych czynników środowiskowych.

 

Osobowość- centralny system regulacji czynności (zachowań ) człowieka. Jeszcze do niedawna dominująca była koncepcja traktująca osobowość jako zespół cech. Cechy stanowiły trwałe własności danej osoby.
TRZY WARSTWY OSOBOWOŚCI według Freuda): - Id- czyli „ono” jest warstwą nieświadomą zawierającą w sobie popędy, stanowiące siły napędowe psychiki. Wszystkie popędy są aktywne przez całe życie człowieka od momentu jego urodzenia. Zasadniczym celem zachowania ludzi jest redukcja napięcia popędowego. Freud uważał ze najważniejszym i najsilniejszym popędem, przenikającym i warunkującym całe życie psychiczne jest popęd seksualny. - Ego- „ja” jest odpowiedzialna za realizacje popędów. Jest to warstwa świadoma, z którą człowiek się identyfikuje. Ego działa w realnej rzeczywistości i kieruje się jej wymogami. Jego naczelnym zadaniem jest rozwiązywanie konfliktów, które powstają między pozostałymi warstwami osobowości- id i superego. - Superego „nad ja” - jest warstwą spełniającą funkcję kontrolne. Pojęciu superego stosunkowo blisko jest pojęcie „sumienie”. W warstwie tej zawarte są wszystkie normy i wzorce kulturowe, nabyte głownie w procesie wychowania.

Motywacja - stan gotowości istoty rozumnej do podjęcia określonego działania, to wzbudzony potrzebą zespół procesów psychicznych i fizjologicznych określający podłoże zachowań i ich zmian. To wewnętrzny stan człowieka mający wymiar atrybutowy.

Procesy motywacyjne ukierunkowują zachowanie jednostki na osiągnięcie określonych, istotnych dla niej stanów rzeczy, kierują wykonywaniem pewnych czynności tak, aby prowadziły do zamierzonych wyników (zmiana warunków zewnętrznych, zmiana we własnej osobie, zmiana własnego położenia). Jeśli człowiek jest świadomy wyniku wykonywanych czynności wówczas ten wynik będzie nazywany celem. Proces motywacyjny składa się z zespołu pojedynczych motywów. Motywem nazwać zaś można przeżycie pobudzające człowieka do działania lub powstrzymujące go, lub przeszkadzające jego wykonaniu.

Proces motywacyjny

• wzbudzanie energii;

• ukierunkowywanie wysiłku na cel;

• selektywność uwagi w stosunku do bodźców - zwiększenie wrażliwości na bodźce istotne;

• zorganizowanie reakcji w zintegrowany wzorzec;

• kontynuowanie czynności, dopóki warunki, które ją zapoczątkowały nie ulegną zmianie

• pobudzenie emocjonalne - uczucia dodatnie (w przypadku realizacji zamierzeń) lub ujemne (w przypadku niespełnienia)

Według psychologa Janusza Reykowskiego napięcie motywacyjne pojawia się gdy podmiot dostrzeże stan rzeczy, który mógłby zredukować napięcie, a także gdy wytwarza się u niego przeświadczenie, że wartość gratyfikacji da się osiągnąć.

Wzrost motywacji może wynikać ze wzrostu, do pewnego poziomu, prawdopodobieństwa sukcesu lub porażki w działaniu mającym na celu osiągnięcie wyniku. Motywacja będzie miała maksymalne natężenie, gdy prawdopodobieństwo sukcesu i porażki będzie równe. Poziom motywacji zależy też od wysiłku i ryzyka związanego z daną czynnością. Początkowy wzrost wysiłku i ryzyka zwiększa motywację jednostki, przy ich dalszym wzroście proces ten osiąga optymalny poziom, następnie malejąc aż do wartości ujemnych.

Rodzaje motywacji

• wewnętrzna - aktywizacja następuje gdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb

• zewnętrzna - polega na wzbudzeniu potrzeb przez stosowanie kar i nagród, informowaniu o możliwościach zawartych w różnego rodzaju sytuacjach i manipulowaniu tymi możliwościami

Motywacja negatywna, zwana ujemną, to mechanizm oparty na różnego rodzaju karach związany z zachowaniem typu „dążenie od”, który opiera się na unikaniu. Im bliższa jest kara, tym bardziej widoczny jest unik. Powoduje ona u pracownika lęk przed utratą m.in. stanowiska, wysokości dotychczasowej pensji bądź nawet pracy, a tym samym mobilizuje do efektywniejszych działań, głównie w celu uniknięcia kary.

Motywacja pozytywna, zwana dodatnią, oparta jest na dodatnich wzmocnieniach. Związana z zachowaniem „dążenia do”, które to zachowanie jest silniejsze im bliższa jest droga do zapowiedzianej nagrody. Motywacja pozytywna ma umożliwić człowiekowi osiągnięcie lepszego niż dotychczas poziomu zaspokojenia potrzeb.

Pamięć
Jest to utrwalanie, przechowywanie, rozpoznawanie i odtwarzanie treści doznanych uprzednio spostrzeżeń, myśli, emocji oraz dokonanych czynności ruchowych. W procesie pamięci wyróżniamy następujące etapy:
1. Zapamiętywanie - może mieć charakter mimowolny (mechaniczny), lub celowy (logiczny).
2. Przechowywanie - składa się z dwóch faz: konsolidacji śladu pamięciowego (do 1 godziny), oraz zacierania śladu (zapominania).
3. Odtwarzanie polega na przypominaniu śladu pamięciowego poprzez rozpoznawanie (gdy zadziała bodziec uprzednio spostrzegany) lub reprodukcję (bez zadziałania bodźca).
Zjawisko zapominania w trakcie długotrwałego przechowywania śladu pamięciowego wiąże się z następującymi prawidłowościami:
a. najpierw zanikają ostatnio nabyte ślady pamięciowe (prawo Ribot'a)
b. nowe ślady pamięciowe powodują zacieranie starych
c. stare ślady pamięciowe utrudniają przyswajanie nowych
d. silne emocje np. lęk mogą powodować wyparcie śladu pamięciowego
Wyobrażenie: jest to złożony proces pamięciowo-myślowy polegający na odzwierciedleniu w myśli często w sposób zmieniony przez towarzyszące emocje różnych śladów pamięciowych.
Cechy pamięci:
a. szybkość zapamiętywania - liczba powtórzeń potrzebna do utrwalenia śladu
b. zakres pamięci - ilość zapamiętanych śladów po jednorazowym spostrzeżeniu
c. wierność pamięci - zgodność odtwarzanych śladów z zapamiętanymi
d. trwałość pamięci - czas przechowywania śladów pamięciowych
e. gotowość pamięci - szybkość i łatwość przypominania

Uwaga
Jest to proces psychiczny decydujący o wybiórczości zachowania poprzez selekcjonowanie i blokowanie bodźców. Uwaga pozwala na utrzymywanie ukierunkowanej aktywności. Uwaga może być mimowolna i celowa. Posiada ona następujące cechy:
1. Trwałość - utrzymywanie koncentracji na jednej podniecie
2. Zakres - ilość bodźców, które można objąć percepcją w danym momencie
3. Podzielność - zdolność percepcji kilku bodźców na raz i wykonywania kilku
czynności
4. Przerzutność - zdolność przenoszenia uwagi z bodźca na bodziec
Zaburzenia uwagi

Myślenie - proces psychiczny, zmierzający do rozwiązania danego problemu opierający się na systemie pojęć o różnym stopniu konkretności. W celu rozwiązania danego zadania tworzy się program operacji oraz w trakcie wykonywania konfrontuje się go z oczekiwanym wynikiem.

Proces myślenia można omawiać w różnych aspektach

Aspekt operacyjny

W tym aspekcie myślenie to zespół pojęć. Pojęcia te wchodzą ze sobą w złożone relacje. Myślenie odpowiada za wyodrębnianie istotnych cech danego pojęcia, zauważanie podobieństw pomiędzy różnymi pojęciami, abstrahowanie od cech różniących pojęcia i uogólnianie, czego efektem jest tworzenie nowych pojęć.Uznaje się, że operacyjny aspekt myślenia konstytuują dwa procesy: abstrahowanie i uogólnianie

 

Aspekt dynamiczny

W tym aspekcie myślenie to proces, który wymaga odpowiedniego tempa i selektywności. Ta strona myślenia ma wiele wspólnego z uwagą.

 

Aspekt motywacyjny

Ta strona myślenia zajmuje się ukierunkowaniem tego procesu na konkretny cel.

Uczenie się to jedno z podstawowych funkcji umysłu polegające na zdobywaniu wiedzy i w efekcie informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków (sprawności).

Zdolność uczenia się, w rożnym zakresie posiadają zwierzęta, ludzie, grupy ludzi a także komputery.

Dlatego też uczenie się może być świadome i nieświadome.

Uczenie się można rozpatrywać jako czynność (pojedynczą, krótkotrwałą) lub jako zbiór czynności podobnych lub równoległych, długotrwałych. O tym czy dana czynność lub proces zachodzi wnioskujemy na podstawie zaobserwowanych zmian - uczenie więc jest procesem nabywania doświadczeń wyrażające się modyfikacją zachowania.

Uczenie się może mieć charakter zamierzony jak i niezamierzony.

W pedagogice uczenie się odnoszone jest do czynności ucznia. Efekty uczenia się zależne są między innymi od pamięci, koncentracji uwagi, motywacji, zainteresowań, zdolności. Efektem uczenia się jest nabycie określonej wiedzy lub umiejętności.

SPOSOBY UCZENIA SIĘ:

• uczenie pamięciowe - jego celem jest zapamiętanie układów wiadomości lub czynności tak, by można je było powtarzać w sposób bezbłędny - podstawowa czynność to powtórzenia; odnoszą się do tego trzy prawa:

• postawa czynna powoduje lepsze efekty niż postawa bierna,

• zapamiętanie początku i końca materiału wymaga mniej powtórzeń niż zapamiętanie środka,

• czas potrzebny do wyuczenia się określonego materiału jest wprost proporcjonalny do kwadratu długości szeregu.

• uczenie się przez rozwiązywanie problemów - gdy podmiot spotyka się z sytuacją nową, trudną, gdy zadanie nie może być rozwiązane przy pomocy posiadanej wiedzy. Uczeń informacje musi sam wytworzyć.

• uczenie się przez próby i błędy - wtedy gdy podmiot znajduje się w jakiejś nowej sytuacji, rozpatruje nowy układ zależności, po to by lepiej przystosować się do życia. Jest to nieekonomiczny sposób uczenia się, stosowany tam gdzie zawodzą inne. Podstawowe prawo odnoszące się do tej formy uczenia się to prawo efektu Thorndike: wśród wielu wykonywanych czynności, najsilniej utrwalają się te, po których następuje efekt w postaci nagrody.

• uczenie się przez wgląd (zrozumienie) - odkrywanie organizacji materiału, nadawanie mu jakiejś struktury. Chodzi o wniknięcie w istotę rzeczy, zobaczenie powiązań między elementami, wniknięcie w terminy wchodzące w zakres działania.

• uczenie się sensoryczne - polega na wytwarzaniu odruchów warunkowych.

• uczenie się przez naśladownictwo.

• uczenie się uboczne (mimowolne) - następuje przy okazji wykonywania jakichś czynności.

• uczenie się poprzez zabawę - uczestnicząc w grach, konkursach, turniejach, ale także oglądając takie programy przyswajamy najczęściej wiedzę i umiejętności praktyczne, przydatne w codziennym życiu. Ta forma uczenia się jest charakterystyczna dla programów edukacji rozrywkowej.

Inteligencja - ogólny, niezróżnicowany czynnik, na który składają się takie procesy jak: rozumowanie i wnioskowanie. Przejawia się we wszystkich zachowaniach człowieka.

Inteligencja:

• To zdolność adaptacyjna.

• To zdolność uczenia się (behawioryzm).

• To zdolność rozwiązywania problemów (teorie poznawcze).

• To zdolność przetwarzania informacji.

Grupa społeczna - zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości.

Cechy konstytuujące grupę społeczną

1. Składa się z minimum trzech osób. W niektórych przypadkach zakłada się, że do utworzenia grupy społecznej wystarcza dwie osoby, jednakże dopiero przy trzech osobach występować może struktura społeczna i niektóre typy stosunków społecznych (m.in. tworzenie koalicji, opozycji, mediacji), kontroli społecznej.

2. Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu. Socjologami, którzy podkreślali te cechę jako konstytuującą grupę społeczna byli przede wszystkim George Homans i Robert K. Merton.

3. Grupa społeczna charakteryzuje się względnie trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych.

4. Grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.

5. Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia. Aspekt świadomościowy podkreślany był przede wszystkim w socjologii humanistycznej, m.in. przez Floriana Znanieckiego.

Grupa społeczna a jednostka

Grupa społeczna wywiera na jednostki "nacisk" na podporządkowanie się wobec panujących w niej norm i wartości, przez co np. podczas socjalizacji "przekształca się" ona z jednostki biologicznej w jednostkę społeczną. W miarę wzrostu liczebności grupy, rośnie liczba możliwych stosunków interpersonalnych w niej zachodzących. Można to opisać wzorem [n(n-1)]\2, gdzie "n" oznacza liczbę członków.

Wymagania stawiane członkom grupy zamykają się w dwóch poziomach: wzór fizyczny (pozytywny - cechy fizyczne wymagane i negatywny - niepożądane) oraz wzór moralny - zespół cech jakie jednostka powinna wykazywać w swoim postępowaniu.

Suma dążeń członków do realizowania zadania zbiorowego wyraża się wolą zbiorową grupy. Jej istnienie przejawia się konsekwentnym i efektywnym realizowaniem zadań (świadomie określone skutki, które grupa jako całość chce wywołać). Często jest to podłożem dla zjawiska solidarności grupy.

Zbyt silne identyfikowanie się z grupą społeczną, występujące w tzw. "grupach żarłocznych" czy "grupach totalnych" prowadzi do patologicznego konformizmu, co objawia się m.in. syndromem grupowego myślenia.

---