Trudności w nauce czytania i pisania

Nadrzędnym celem w pracy z dzieckiem jest wspomaganie jego rozwoju. Zajęcia z uczniem o obniżonej sprawności intelektualnej nastawione są na budowanie mocnych stron dziecka i takim postępowaniu, które zmierza do zmniejszenia lub usunięcia odchyleń i zaburzeń. Aby osiągnąć założone cele należy pamiętać, że w pracy z dziećmi o obniżonej sprawności intelektualnej ważny jest odpowiedni dobór form i metod pracy, ćwiczeń (zasada indywidualizacji), jak i współpraca wszelkich środowisk, w którym dziecko przebywa (zasada ciągłości oddziaływania i współpracy z domem rodzinnym). Dla wzmocnienia i utrwalenia efektów pracy ważna jest również systematyczność (zasada systematyczności oddziaływań).

Praca z dzieckiem musi odbywać się w sprzyjającej atmosferze oraz być stopniowane aby nie przekraczała wydolności układu nerwowego dziecka. Zaczynamy od ćwiczeń atrakcyjnych np., rozluźnianie dłoni, nóg; malowanie, modelowanie, nawlekanie, przewlekanie, naklejanki, wycinanki. Następnie przechodzimy do ćwiczeń sprawiających dziecku trudności, ćwiczymy do czasu zmęczenia dziecka, potem wykonujemy ćwiczenie atrakcyjne dla dziecka i powracamy do ćwiczeń trudniejszych. W pracy z dzieckiem należy pamiętać o szeroko rozumianej zasadzie systematyczności. Ćwiczenia wykonujemy w określonym czasie, miejscu, stopniowo wydłużamy czas pracy (najlepiej umówić się z dzieckiem, zapisać czy zaznaczyć na tablicy korkowej, lodówce). Ważna jest również atmosfera w miejscu pracy, wyeliminowanie czynników zakłócających, takich jak bałagan, brak odpowiednich środków potrzebnych do wykonania ćwiczeń (np. niezastrugane kredki).

Rodzicu uważaj by nie zniechęcić dziecka do pracy i wysiłku, lecz wyrabiaj motywację do działania poprzez odpowiednio dobraną nagrodę (nagrodą może być określona rzecz, zabawka, słodycz, ale nagrodą może być także możliwość spędzenia czasu w ulubionej przez dziecko formie, spacer, wyjście do kina, można zastosować system punktowy, w późniejszym czasie nagrodę coraz bardziej oddalamy i nadajemy jej charakter bardziej społeczny: pochwała, przytulenie, przyjazny uśmiech).

Bardzo ważną rolę w osiągnięciu przez dziecko gotowości do nauki czytania i pisania odgrywa poziom funkcji percepcyjno - motorycznych. U podłoża nauki czytania i pisania leży harmonijna współpraca układu strukturalnego i funkcjonalnego, w skład, którego wchodzą elementy wzrokowe, słuchowe oraz ruchowe.

Przykłady zabaw i ćwiczeń usprawniających funkcje ruchowe.

Usprawniając motorykę małą i dużą ucznia stosujemy:

Ćwiczenia rozmachowe - usprawniają całą rękę (rozluźniają napięcie mięśni ramienia i przedramienia) 

• rysowanie oburącz w powietrzu dużych wzorów np. drzewo, dom, serce, itp.

• rysowanie patykiem na piasku, na dużym papierze, na tablicy: lasek, ślimaków, ćwiczenia wstępne: prosimy dziecko, aby naśladowało ruchy, które są potrzebne przy takich czynnościach jak: malowanie ścian, sufitu, zrywanie owoców, łapanie much oraz inne czynności wg pomysłu dorosłego,

• zamalowywanie farbami dużych płaszczyzn (kartony, szary papier) ruchami poziomymi i pionowymi,

• na dużym papierze rysowanie jednocześnie obiema rękoma dużych wzorów np. motyl, dom, choinka, koło, serce,

• wyścig rąk, który polega na tym, że rysujemy na tablicy kropkę, a dziecko ma trafić na nią z obu stron jednocześnie obiema rękoma. Która pierwsza dojdzie do mety ta wygrywa.

• pokrywanie dużych płaszczyzn farbami, kredkami, mazakami,

• zagadki ruchowe np. naśladowanie ptaków, samolotów, czynności i ich odgadywanie,

• pływanie „na sucho” - wykonywanie rękoma ruchów jak przy pływaniu crawlem, potem jak w stylu grzbietowym (po 10 razy każdego ruchu)

• krążenie ramionami (do przodu i do tyłu) Ręce wyciągnięte w bok - na wysokości ramion, wyprostowane w nadgarstkach i łokciach, wykonują 5 kółek małych, następnie 5 średnich i 5 dużych. Kółka powinny być wykonywane powoli i płynnie, po odpoczynku, zmienić kolejność i kierunek.

Ćwiczenia manualne (usprawniające małe ruchy ręki: dłoni, nadgarstka i palców) 

• mocne zaciskanie dłoni (wzmacnia chwyt, poprawia napięcie mięśniowe),

• badanie(poznawanie przedmiotów) wielozmysłowo,

• śledzenie wzrokiem ruchów ręki, chwytanie i upuszczanie przedmiotów, chwyt pęsetowy

• układanie i wyjmowanie przedmiotów z pojemnika,

• układanie wtykanek, nakładanie krążków na patyk, nawlekanie koralików,

• gryzmolenie na papierze, stawianie znaków ołówkiem, rysowanie linii poziomej i pionowej,

• przerzucanie stronic w książce, nakręcanie zabawek,

• posługiwanie się nożycami, klejem, spinaczem,

• uzupełnianie rysunków postaci ludzkiej,

• dziecko zaciska dłonie w pięści, kciuki pozostają na zewnątrz. Następnie - rozluźnia dłonie, prostuje palce. Powtarzać 10 razy (powoli i silnie),

• marsz palców po stole w określonym kierunku,

• zabawy z tasiemką, sznurkiem, sznurowadłem - ( przeplatanie przez otwory, sznurowanie butów, wiązanie supełków i rozplątywanie ich, nawlekanie koralików na sznurki, żyłki, itp.     

• szycie po wyznaczonych liniach, punktach ( np., na papierze, kartonie, materiale),

• cięcie nożyczkami z uwzględnieniem stopniowania trudności (cięcie po linii prostej, po falistej, wycinanie form geometrycznych, wycinanie konkretnych obrazków),

• składanki papierowe (origami),

• stemplowanie dowolnym materiałem (pieczątkami, paluszkami, korkiem, watą wg pomysłu dorosłego),

• tasowanie kart i ich układanie w dłoni lub gra np. w Piotrusia,

• pukanie palcami po stole lub po przedmiocie,

• naśladowanie ruchem gry na instrumentach muzycznych,

• ugniatanie papieru w palcach, wyciskanie gąbki, ugniatanie z miękkiego drutu,

• łamanki z papieru, darcie papierków, wydzieranki i wyklejanki, tworzenie  kolorowych  kompozycji,

• rysowanie niżej-wyżej, w prawo-w lewo według instrukcji w kratkach,

• rysowanie motywów dekoracyjnych w różnych układach,

• wykonywanie stempli, kreślenie elementów literopodobnych (na papierze gładkim, w szerokich i wąskich liniach),

• szlaczki o liniach prostych, łamanych, falistych, kulistych i z różnych elementów,

• krążenia dłoni: wyciągniętych w bok, stykających się, ułożonych równolegle (młynek),

• dociskanie złożonych dłoni do siebie (ręce zgięte w łokciach) - policzyć do 3 i rozluźnić (powtórzyć 10 razy)

• zbieranie, chwytanie  czubkami  palców  drobnych  elementów (guziki, nasiona, monety, kamyki),

• stukanie  czubkami  palców - naśladowanie  padającego  deszczu, gry  na  pianinie,

• modelowanie w  glinie, masie  solnej, modelinie,

• malowanie  pęczkiem  waty,

• malowanie  linii  spiralnych - kłębuszki, ślimaki ; form  kolistych  na  dużych  arkuszach papieru  z  zachowaniem  ruchu przeciwnego  do  ruchu  wskazówek  zegara,

• wymachy dłoni (pożegnanie, odganianie muchy itp.),

• robienie kul z makulatury, rzucanie kulami do celu,

• ściskanie w dłoni kulek z gazet, piłeczek różnej wielkości i twardości, przedmiotów o różnej fakturze i twardości,

• nawijanie włóczki, sznurka na kłębki,

• wyciskanie gąbki w ciepłej wodzie,

• malowanie -ćwiczenia rozluźniające napięcie mięśniowe (duże powierzchnie, plamy o średnicy - 12 - 25 cm, łuki, sinusoidy, kształty „e” i „o” - bez odrywania ręki, szerokość szlaku - 15 cm),

• lepienie (z plasteliny, ciasta) zwierząt, ludzików, wałeczków, kulek, liter, cyfr itp.

• cięcie nożyczkami,

• obrysowywanie figur geometrycznych, wypełnianie konturów kreskami: poziomymi, pionowymi, skośnymi,

• rozciąganie palców (zahaczonych o siebie, na zewnątrz),

• przypinanie i zdejmowanie klipsów bieliźnianych np. na brzegu zeszytu (z przeciwstawnością kciuka wobec palca wskazującego i środkowego), po 10 klipsów na każdą rękę,

• „prowadzenie” korali po labiryncie z drutu (kształt labiryntu należy zmieniać),

• szycie w kartonie, po śladzie,

• przyszywanie guzików,

• „Ukłony palców” - nakładamy na kolejne palce np. włóczkowe pacynki, palec z pacynką „kłania się” i prostuje kilka razy,

• spacery palcami po stole - w różnych ich zestawieniach np. wskazujący i serdeczny, kciuk i mały itp.

• naśladowanie gry na pianinie, pisania na maszynie,

• ciecie po liniach prostych i falistych,

• zabawa w pranie, rozwieszanie, strząsanie, rozwieszanie,

• zabawy tematyczne,

• rozłożone dłonie leżą na stole, dziecko unosi wymieniony palec w obu rękach jednocześnie (jak najwyżej, nazywamy palce),

• układanie, wyginanie liter, cyfr z drutu, sznurka, drobnych przedmiotów,

• Ćwiczenia grafomotoryczne

• pogrubianie konturów figur geometrycznych, prostych szlaczków, obrazków (wysokość wzoru 3 - 4 cm)

• pisanie po śladzie lub ciągu liter bez odrywania ręki,

• swobodne bazgranie na dużych arkuszach papieru flamastrami, kredkami, itp.

• łączenie wyznaczonych punktów linią ciągłą,

• rysowanie za pomocą szablonów np. figur geometrycznych, owoców bombek, grzybków,

• kopiowanie rysunków przez kalkę techniczną, papier śniadaniowy, (folię),

• zamalowywanie kredkami małych przestrzeni (konturów, stempli, figur, obrazków itp.)

• rysowanie szlaczków literopodobnych w liniaturze,

• rysowanie szlaczków obrazkowych,

• kończenie zaczętego wzoru (najpierw przez pogrubianie, potem łączenie linii przerywanych, a na końcu samodzielne kończenie płynnym ruchem ręki),

• odtwarzanie eksponowanych wzorów z pamięci.

Przykłady zabaw i ćwiczeń usprawniających analizę i syntezę wzrokową

• Dobieranie par jednakowych obrazków;

• Domino obrazkowe, obrazkowo-literowe;

• Układanie obrazków w szeregu w/g kolejności, w jakiej były ułożone;

• Zabawa, - co się zmieniło?

• Układanie kompozycji z figur geometrycznych w/g wzoru

• Czym się różnią?   (Znajdź np. 7 szczegółów na 2 podobnych ilustracjach);

• Labirynty, krzyżówki;

• Rozsypani wyrazowe;

• Wpisz pierwszą literę z rysunku do kratek;

• Wpisz odpowiednią literę do kratek;

• Ułóż podpisy do ilustracji   (etykietowanie);

• Dokończ rysunek;

• Dokończ wyraz;

• Dobierz odpowiednie zdanie do ilustracji;

• Ułóż z patyczków figurę, literę, cyfrę wg wzoru,

• Ćwiczenia w przekształcaniu wyrazów

• lampa    plama    palma

• Zadania na wyszukiwanie identycznych figur w zbiorze figur różnych;

• Porównywanie i wyszukiwanie obrazków tej samej wielkości, koloru, kształtu;

• Odtwarzanie kształtów przez łączenie punktów;

• Wyszukiwanie tych samych liter w zbiorze i ich segregowanie;

• Wyszukiwanie różnic w wyrazach    np.             lasy   lisy.

Przykłady zabaw i ćwiczeń usprawniających percepcję słuchową

                 

• Odtwarzanie usłyszanego rytmu,

• Ćwiczenia na materiale słownym  (wyodrębnianie zdań, wyodrębnianie słów w zdaniach, sylab i głosek w słowach)

• Tworzenie zdań z podanych słów,

• Dopowiadanie brakującego słowa w zdaniu,

• Dokańczanie słów ( do podanej sylaby),

• Wyodrębnianie sylab w słowach ( poszukiwanie tej samej sylaby na początku, w środku i na końcu słowa)

• Tworzenie wyrazów z rozsypanek sylabowych,

• Układanie zdań z sylab,

• Przedstawianie za pomocą klocków ilości usłyszanych wyrazów, sylab, głosek,

• Grupowanie obrazków w/g pierwszej lub ostatniej głoski,

• Tworzenie sylab z określoną samogłoską,

• Tworzenie nowych słów z pierwszych głosek podanych słów lub wyrazów.

1

---