Operator urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych

Kod klasyfikacji: 813

Rozdział klasyfikacji: Przemysł lekki i rzemiosło

Klasa klasyfikacji: Przemysł szklarski, ceramiczny, optyczny

Zadania i czynności

Ze względu na dużą różnorodność zakładów produkcyjnych w przemyśle ceramicznym i szklarskim pracownicy zatrudnieni przy produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych mogą na tych samych stanowiskach mieć różny zakres obowiązków oraz obsługiwać inne urządzenia. Operatorzy urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych zatrudniani są w przemyśle szklarskim przy produkcji : szkła budowlanego (szyby), szkła gospodarczego, szkła technicznego (laboratoryjnego), opakowań szklanych oraz w przemyśle ceramicznym przy produkcji : ceramiki szlachetnej (porcelany), materiałów ogniotrwałych, materiałów budowlanych (cegły, płytki ceramiczne, artykuły sanitarne),

innych wyrobów wytwarzanych z fajansu, porcelitu.

Celem pracy operatora urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych jest wytworzenie określonych wyrobów przez odpowiednie zestawienie i przerobienie surowców w masę szklaną, ceramiczną lub szkliwo, formowanie wyrobów z otrzymanej masy oraz wykańczanie uformowanych wyrobów. Podstawowymi surowcami do produkcji wyrobów szklanych są: piasek, węglan sodu (soda), węglan potasu (potaż), boraks, kreda, wapień oraz stłuczka szklana.

Podstawowymi surowcami do produkcji wyrobów ceramicznych są:

glina, kaolin, skaleń, kwarc oraz tlenki, węglany i krzemiany metali takich jak lit, glin, sód, potas, żelazo, magnez, bar, ołów.

Typowe stanowiska pracy w tym zawodzie powiązane są z poszczególnymi etapami procesu, produkcji:

1.przygotowanie zestawów szklarskich i mas ceramicznych:

zestawiacz surowców szklarskich, zestawiacz surowców mineralnych przygotowują

i mieszają w odpowiednich proporcjach surowce do produkcji masy szklanej lub

ceramicznej; do ich zadań należy dokładne odważenie surowców, dokładne ich

wymieszanie i dostarczenie gotowego zestawu do odpowiednich zbiorników, z którychzestawy surowców są dostarczane do dalszego przerobu; od pracowników wymaga siędużej dokładności ważenia surowców.

Zestawiacz surowców obsługuje różnorodne urządzenia mechaniczne takie jak: wagi,mieszarki, młyny, urządzenia do bełtania zawiesiny, sita filtracyjne, przenośniki taśmowe, wózki. Pracownicy zatrudnieni na tych stanowiskach ponoszą odpowiedzialność za prawidłowy przebieg dalszego procesu produkcji, od prawidłowego sporządzenia zestawu zależy jakość końcowego wyrobu.

2.Topienie masy szklanej i przerabianie masy ceramicznej:

topiarz szkła przetwarza dostarczone surowce w masę szklaną obsługując wanny

szklarskie, w których dokonuje się proces wytopu w temperaturze ponad 1400 ?C;

topiarz prowadzi i nadzoruje przebieg procesu wytopu samodzielnie podejmując decyzje dotyczące prowadzenia poszczególnych procesów technologicznych; obsługa wanny szklarskiej wymaga uprawnień do obsługi urządzeń gazowych i energetycznych.Przerabiacz mas ceramicznych przerabia masę ceramiczną przeznaczoną do formowania wyrobów metodą plastyczną w celu uzyskania pożądanej plastyczności przy pomocy różnego rodzaju gniotowników i pras próżniowych.

3.formowanie wyrobów:

operatorzy urządzeń do formowania wyrobów nadają im określony kształt i formę,

obsługując duże urządzenia mechaniczne takie jak; automaty szklarskie, linie i

półautomaty formierskie oraz agregaty odlewnicze.

4. utrwalanie wyrobów:

wypalacz wyrobów ceramicznych i palacz pieców ceramiki budowlanej utrwalają uformowane wyroby ceramiczne poprzez ich wypalenie w piecach tunelowych lub

kręgowych, prowadząc i nadzorując prawidłowość przebiegu procesu wypalania;

topiarz szkła obsługuje i nadzoruje pracę odprężarek, kontrolując prawidłowość

przebiegu procesu odprężania wyrobów szklanych (likwidacja wewnętrznych naprężeń powstałych w procesie formowania mogących spowodować spękanie wyrobu poprzez odpowiednie podgrzanie i schłodzenie wyrobu ).

Obsługa tych urządzeń wymaga uprawnień do obsługi urządzeń gazowych i

energetycznych oraz samodzielności w podejmowaniu decyzji przy prowadzeniu

procesów technologicznych.

5.wykańczanie wyrobów:

do zadań operatora piły diamentowej, szlifierza i matowacza szkła należy końcowa obróbka wyrobów szklanych poprzez odcięcie zbędnych części, szlifowanie, gładzenie,polerowanie i matowanie; czynności te wykonywane są przy pomocy piły diamentowej,różnego rodzaju szlifierek, piaskarek; szkliwierz wyrobów ceramicznych nakłada szkliwo na wyroby ceramiczne przygotowując je do ponownego wypalenia, czynności te wykonuje ręcznie lub przy pomocy agregatów szkliwierskich.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy.

Praca operatora urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych odbywa się w halach produkcyjnych. Jest to praca techniczna, czasem monotonna i wymagająca wysiłku fizycznego, szczególnie na stanowiskach operatorów linii i półautomatów formierskich, agregatów odlewniczych, piły diamentowej, szlifierza i matowacza szkła. Operator jest narażony na działanie pyłów i kurzu, na niektórych stanowiskach występują również takie czynniki jak wysoka temperatura (topiarz szkła, palacz pieców ceramiki budowlanej, wypalacz wyrobów ceramicznych, operator automatów szklarskich) oraz hałas powodujący zwiększone ryzyko uszkodzenia słuchu (operator automatu szklarskiego, piły diamentowej, matowacz szkła.

warunki społeczne

Jest to praca ściśle regulowana instrukcjami wykonywania poszczególnych czynności, wynikającymi z procesu technologicznego. Operator samodzielnie wykonuje rutynowe, powtarzające się czynności. Współpraca i kontakty z innymi pracownikami są ograniczone do niezbędnych kontaktów służbowych wynikających z organizacji procesu produkcyjnego. Sytuacje są jasno określone, ryzyko konfliktów minimalne.

warunki organizacyjne

Operator urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych wykonuje swoją pracę przez 8 godzin dziennie. Najczęściej praca ta jest wykonywana w porze dziennej, w systemie zmianowym. Zdarza się jednak, że od operatora wymagana jest praca w tak zwanym ruchu ciągłym zarówno w dzień jak i w nocy oraz w dni wolne od pracy. Najczęściej w tym systemie pracują topiarze szkła, palacze pieców ceramiki budowlanej i wypalacze wyrobów ceramicznych. Praca operatora jest nadzorowana przez brygadzistę, mistrza lub kierownika zmiany czy wydziału. Efekty pracy kontrolowane są na kolejnych etapach procesu produkcyjnego. Operator ponosi odpowiedzialność za jakość wytworzonego półfabrykatu lub wyrobu. Ponieważ wykonywane zadania i czynności wynikają z procesu technologicznego operator nie ma swobody decydowania o sposobie i czasie wykonywania swojej pracy. Tempo i rytm wykonywania poszczególnych czynności są regulowane wymogami procesu wytwarzania określonych wyrobów i szybkością pracy obsługiwanych urządzeń.

W pracy tej dominuje system wynagradzania za przepracowane dniówki lub godziny. Zdarza się jednak, szczególnie przy wykonywaniu takich prac jak obcinanie, szlifowanie i matowanie szkła, że płaca jest uzależniona od wydajności pracownika (wynagrodzenie w systemie akordowym).

Wymagania psychologiczne

Praca w zawodzie operatora urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych polega najczęściej na stałym powtarzaniu rutynowych, często tych samych, czynności. Dlatego niezbędne w tym zawodzie są umiejętności pracy w warunkach monotonii i monotypii, a także umiejętność pracy w szybkim tempie (szczególnie na stanowiskach operatorów urządzeń formujących wyroby ceramiczne, szlifierzy i matowaczy szkła). Ważna w tej pracy jest również dokładność, zdolność do koncentracji uwagi oraz umiejętność podporządkowania się ścisłym instrukcjom wykonywania pracy. Ponadto od operatorów pracujących przy obsłudze zautomatyzowanych urządzeń produkcyjnych wymaga się podzielności uwagi i łatwości przenoszenia się z jednej czynności na drugą, dotyczy to przede wszystkim operatorów zatrudnionych na stanowiskach topiarza szkła, operatora automatów szklarskich, wypalacza wyrobów ceramicznych, palacza pieców ceramiki budowlanej. Praca na tych stanowiskach polega na kontroli: działania poszczególnych urządzeń, przebiegu i parametrów procesów produkcyjnych oraz jakości wykonywania określonych wyrobów.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Praca operatora urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych jest zaliczana do prac lekkich. Do jej wykonywania wymagany jest dobry ogólny stan zdrowia, dobra sprawność ruchowa kończyn górnych i dolnych, refleks, dobra percepcja wzrokowa i słuchowa. Ponadto od operatorów zatrudnionych przy formowaniu wyrobów ceramicznych oraz przy obcinaniu, szlifowaniu i matowaniu szkła wymagane są: sprawność manualna oraz sprawność w zakresie zmysłu dotyku.

Przeciwwskazania dotyczące pracy w tym zawodzie to: choroby płuc i serca, nadciśnienie tętnicze, nerwice, nadmierna otyłość, cukrzyca, wady wzroku, zaburzenia równowagi, żylaki, reumatyzm, niektóre choroby układu trawiennego. Ograniczeniem w podejmowaniu pracy mogą być: skłonności do uczuleń skóry oraz bronchitów spastycznych.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie operatora urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych nie zawsze potrzebne jest specjalistyczne wykształcenie. Jedynie operatorzy zatrudnieni przy obsłudze nowoczesnych, zautomatyzowanych urządzeń oraz nadzorujący prawidłowość przebiegu procesów technologicznych powinni spełniać określone wymogi kwalifikacyjne.

Nie zawsze jednak są to wymogi posiadania kwalifikacji związanych z produkcja szkła lub ceramiki. Stanowiska, na których stawiane są wymogi kwalifikacyjne przy podejmowaniu pracy:

topiarz szkła - wykształcenie minimum zawodowe, najlepiej średnie w specjalności technolog szkła, dodatkowo wymagane są uprawnienia do obsługi urządzeń gazowych i energetycznych;

wypalacz wyrobów ceramicznych - wykształcenie minimum zawodowe, najlepiej średnie w specjalności elektromechanik, dodatkowo wymagane są uprawnienia do obsługi urządzeń gazowych i energetycznych;

operator automatów szklarskich - wykształcenie minimum zawodowe, najlepiej średnie w specjalności ślusarz, mechanik, dodatkowo wymagane badania psychotechniczne i znajomość obsługi komputera.

Praca na pozostałych stanowiskach nie jest uwarunkowana szczególnymi wymogami dotyczącymi wykształcenia czy kwalifikacji.

Do pracy na stanowiskach takich jak: palacz pieców ceramiki budowlanej, wypalacz wyrobów ceramicznych, przerabiacz mas ceramicznych, zestawiacz surowców mineralnych, zestawiacz surowców szklarskich, operator automatów szklarskich, operator piły diamentowej, matowacz szkła preferowani są mężczyźni. Kobiety preferowane są do pracy na stanowiskach: szkliwierz wyrobów ceramicznych, odlewacz wyrobów ceramicznych, operator urządzeń do formowania wyrobów ceramicznych. Przy zatrudnianiu pracowników na pozostałych stanowiskach występujących w tym zawodzie nie ma preferencji związanych z płcią.

Największe szanse na zatrudnienie mają ludzie młodzi i zdrowi, których można przyuczyć do wykonywania pracy na stanowisku pracy.

Kwalifikacje w zawodzie ceramika można zdobyć kończąc zasadnicza szkołę zawodową w klasie wielozawodowej np. w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Mysłowicach lub poprzez naukę w ¦rednim Studium Zawodowym w Katowicach w zawodzie technik ceramik.

Kwalifikacje w zakresie produkcji szkła można zdobyć kończąc np. Zasadniczą Szkołę Zawodową lub Technikum Przemysłu Szklarskiego w Wołominie.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

W zawodzie operatora urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych możliwości awansu są ograniczone. Najczęściej awansem jest przejście do bardziej odpowiedzialnej i lepiej płatnej pracy.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W zawodzie tym mogą podjąć pracę osoby starsze pod warunkiem posiadania dobrego stanu zdrowia. Górna granica wieku dla tych osób nie powinna jednak przekraczać 40 lat.

Polecana literatura

Technologia szkła, praca zbiorowa pod red. mgr inż. Ignacego Płocińskiego, Arkady, Warszawa 1975

Poradnik pracownika cegielni, praca zbiorowa pod red. inż. Ryszarda Ćwika, Arkady, Warszawa 1978

Ceramik wyrobów ceramiki budowlanej, teczka informacji zawodowej, opracowała Halina Głusińska

PPHU „Demon” , Sierpc 1995

Formowacz wyrobów szklanych, teczka informacji zawodowej, opracował Marek Jaździkowski

PPHU „Demon” , Sierpc 1995

Technologia szkła, Wacław Nowotny 1971

Technologia ceramiki, Marian Kordek 1978

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---