Operator obrazu

Kod klasyfikacji: 245504

Rozdział klasyfikacji: Rozrywka, rekreacja, turystyka

Klasa klasyfikacji: Radio, telewizja, film

Zadania i czynności

Podstawowym zadaniem operatora obrazu jest autorstwo warstwy obrazowej scenariusza - zamysłu autora, reżysera, realizatora lub dziennikarza telewizyjnego - zgodnie z zasadami języka filmowego. Operator obrazu jest głównym współautorem filmu fabularnego, dokumentalnego lub programu telewizyjnego. Współpracuje z reżyserem przy tworzeniu scenopisu, stanowiącego zwerbalizowany projekt, opisujący treści zawarte w scenariuszu oraz sposoby ich artykulacji. Bierze znaczący udział w tworzeniu planu generalnego i szczegółowego, kalendarzowego harmonogramu realizacji. Ustala szczegółowe zadania dla członków ekipy zajmujących się zagadnieniami oświetlenia, techniki zdjęciowej, zapisu obrazu na nośnikach światłoczułych lub magnetycznych. Określa ilość i rodzaj, niezbędnego do zrealizowania dzieła, sprzętu i materiałów. Jest najbliższym współpracownikiem autora przekazu audiowizualnego, jakby jego „okiem”, artystą realizującym uzgodnioną z pozostałymi twórczymi członkami ekipy, koncepcją wizualizacji. Przeprowadza aktorskie zdjęcia próbne i testy technologiczne możliwości kreacji obrazowych. Na planie filmowym ściśle współpracuje ze scenografem i operatorem dźwięku zaś na planie telewizyjnym także z realizatorem światła. Współpraca z kierownikiem produkcji ma na celu dokonanie ustaleń gwarantujących racjonalność i efektywność zorganizowania planu zdjęciowego, z punktu widzenia przebiegu procesu twórczego. Praca operatora obrazu ma charakter artystyczny a równocześnie warsztatowo-technologiczny. Dla dobrego wykonywania tego zawodu konieczna jest wrażliwość plastyczna, dobry wzrok, spostrzegawczość, zdolność analizy zjawisk ruchu. Umiejętność patrzenia na rzeczywistość, w tym studyjną, z perspektywy poszczególnych kadrów, ujęć, scen i sekwencji. Operator obrazu, na planie filmowym lub telewizyjnym, współpracuje z wieloma osobami, wypełniającymi różne często niezwykle odpowiedzialne zadania twórcze, techniczne czy organizacyjne. Od jego umiejętności organizacyjnych skutecznego porozumiewania się z ludźmi, refleksu, szybkości działania, zależy efekt końcowy - atrakcyjnie zrealizowany film lub program telewizyjny. On określa punkty widzenia (miejsce ustawienia kamer), kąty widzenia (wartość ogniskowej obiektywu) i sposób realizacji poszczególnych ujęć i sekwencji, jako twórcze przetworzenie reżyserskiej inscenizacji albo wiarygodne przedstawienie dokumentalnej rzeczywistości. Po każdym dniu zdjęć lub nagrań, wspólnie z reżyserem, realizatorem lub redaktorem i innymi uczestnikami procesu produkcji, dokonuje przeglądu materiałów programowych. Analizuje je pod kątem jakości artystycznej i technicznej. Współpracuje z laboratorium w określaniu kryteriów obróbki materiałów światłoczułych. Określa kryteria przygotowania materiału do fazy montażu i udźwiękowienia. Wspólnie z reżyserem określa konieczność powtórzenia zdjęć o niedostatecznej ekspresji artystycznej lub jakości technologicznej. Uczestniczy w przeglądach montażowych materiału i przedstawia swoje sugestie w tym zakresie. Nadzoruje przygotowanie kopii wzorcowej lub emisyjnej. W zawodzie tym dominują czynności o charakterze twórczym, intelektualnym oraz działania fizyczne, polegające przemieszczaniu się w obrębie planu zdjęciowego. Praca operatora obrazu przy realizacjach fabularnych lub studyjnych jest mniej uciążliwa, odbywa się głównie w pozycji siedzącej choć czasami wymaga stania czy chodzenia. Pod względem obciążenia fizycznego jest to praca lekka. Realizacja materiałów dokumentalnych jest fizycznie zdecydowanie uciążliwa. Wiele miejsc zdjęciowych, ograniczenia czasowe, konieczność pracy z racjonalnie ograniczoną ilościowo ekipą, samodzielne najczęściej prowadzenie kamery - tworzą warunki diametralnie trudniejsze niż przy filmach lub programach inscenizowanych.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Operator obrazu pracuje koncepcyjnie w dowolnym miejscu i nieokreślonych warunkach i w każdym czasie sprzyjającym indywidualnym procesom twórczym. Materializowanie pomysłów realizowane jest głównie na planie filmowym, w studiu telewizyjnym i na planie bezpośrednich transmisji. Niekorzystnymi elementami tej pracy są: zmienne i krańcowo różne warunki klimatyczne i pogodowe, praca w różnych warunkach temperaturowych, na mrozie i w upały, realizacja w górach i na morzu, itp. W studiu uciążliwością jest intensywne oświetlenie oraz duża ilość emiterów promieniowania.

warunki społeczne

Kontakty z wieloma ludźmi są w tej pracy intensywne i konieczne. Otwarta osobowość, umiejętność nawiązywania kontaktu, jasnego formułowania i komunikowania poglądów, opinii i decyzji, to cechy niezbędne. Forma tych kontaktów to współdziałanie, powiązanie splotem zależności przy zachowaniu autonomii twórczej i zhierachizowanej struktury decyzyjnej. Operator obrazu wydaje polecenia bezpośrednio operatorom kamer, asystentom, technikom oświetlenia. W pozostałych przypadkach, dyspozycje operatora mają charakter postulatywny i mogą być poddane twórczej weryfikacji lub wiążącemu arbitrażowi reżysera, autora program, producenta. Kontaktowanie się ma charakter werbalny, bezpośredni, chociaż czasami porozumiewa się za pośrednictwem urządzeń komunikacyjnych (interkomy, tuby głosowe, radiotelefony). Realizacja to twórczość zespołowa, a wykonywanie jej niesie ze sobą możliwość różnych konfliktów, których nie sposób uniknąć w dużym zespole, przy silnie stresującym charakterze i warunkach pracy. Dla dobra tworzonego wspólnie dzieła, unikanie lub rozwiązywanie konfliktów jest działaniem niezwykle pożytecznym, zaś autorytet osobisty i twórczy oraz miejsce w hierarchii, daje operatorowi szansę na odegranie pozytywnej roli.

warunki organizacyjne

Praca operatora obrazu, w zależności od otrzymanego zlecenia, może być wykonywana w każdym czasie, w różnych porach dnia i nocy, w różnych warunkach pogodowych i klimatycznych. Trwa od kilku do kilkunastu godzin. Nadzoruje ją reżyser lub autor programu czy filmu, lecz nadzór ten ma charakter bardziej inspiracji i pomocy niż egzekucji uprawnień wynikających z nadrzędności w hierarchii. Operator pracuje na planie zdjęciowym, w studiu telewizyjnym, hali zdjęciowej, lub w wozie transmisyjnym. Zewnętrzne warunki pracy mają charakter zmienny. Zależą od wymogów scenariusza i możliwości produkcyjnych. Operator obrazu realizuje swoje zadania w wysokich lub niskich temperaturach, na pustyni i za kołem podbiegunowym, w słabym lub intensywnym oświetleniu, w studyjnej ciszy lub hałasie fabrycznym. W reżyserce telewizyjnej, choć najczęściej jest klimatyzacja, to różne maszyny i urządzenia emitują niekorzystne dla zdrowia promieniowanie. Duża ilością monitorów obrazu i zmienne natężenie oświetlenia stanowią zagrożenie dla oczu operatora.

Wymagania psychologiczne

Oprócz wymienionych poprzednio cech osobowości, warunkiem niezbędnym w podjęciu tej pracy jest spostrzegawczość, dobry wzrok i słuch, wrażliwość plastyczna (na barwy, formy i faktury), podzielność uwagi oraz dobra koordynacja wzrokowo-ruchowa. Trzeba umieć pracować bardzo szybko, często przerzucając się z jednej czynności na drugą. Zdolności kierowania pracą innych muszą współgrać z potrzebą kompromisu, porozumienia, uznania innych racji. Jak każde działanie w dużym zespole, praca ta powoduje określone napięcia psychiczne, stresy, konflikty. Trzeba wówczas wykazać odporność psychiczną, spokój, postawę asertywną, umiejętność przekonywania do własnych pomysłów lub uznania racji innych. Dla dobrego wykonywaniu tego zawodu ważny jest talent, zdolności artystyczne, szczególna wrażliwość a także niezwykle szeroki zakres wiedzy ogólnej i specjalistycznej, przede wszystkim w zakresie filmu, teatru i telewizji.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Osoba pracująca w tym zawodzie powinna posiadać ogólny dobry stan zdrowia, przy szczególnych wymaganiach w stosunku do wzroku, słuchu i kondycji fizycznej. Wykluczone jest zatrudnienie osoby niepełnosprawnej.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Do zdobycia zawodu operatora obrazu konieczne jest wyższe artystyczne wykształcenie z zakresu realizacji obrazu filmowego i telewizyjnego. Mogą go wykonywać także kobiety choć zdecydowaną większość stanowią mężczyźni. Kobiety podejmują mniej uciążliwe specjalizacje. Zawód ten można uprawiać od uzyskania kwalifikacji do zachowania sprawności intelektualnej i fizycznej. Jednak za względu na jej uciążliwość, można przejść na emeryturę po ukończeniu 55 lat. Jest to zawód rzadki, panuje więc względna równowaga pomiędzy poszukującymi i miejscami pracy. Łatwiej jest otrzymać zlecenie na realizację dzieła niż stałe zatrudnienie etatowe. Rozwój rynku audiowizualnego, nowe stacje i kanały telewizji, także kablowej, to potencjalne miejsca pracy. Operator obrazu to zawód trudny do zdobycia, ale wykonywany rzetelnie pozwala osiągnąć zarobki wyższe niż średnia krajowa. Osoby szczególnie utalentowane, o międzynarodowym statusie, osiągają dochody w formie honorariów relatywnie wysokie i bardzo wysokie.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Awans operatora może polegać na osiągnięciu wysokiej rangi twórczej, a co za tym idzie otrzymywać więcej zleceń na coraz wyżej honorowane dzieła. To bardzo prestiżowy zawód w którym talent, znajomość rzemiosła, doświadczenie, operatywność owocują wieloma realizacjami, a co za tym idzie prestiżem środowiskowym i popularnością u widzów, owocnym udziałem w festiwalach i konkursach, krajowych i zagranicznych. W zawodzie tym, jak w każdym zawodzie twórczym nie można awansować w potocznym znaczeniu.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W tym zawodzie mogą pracować osoby młode po studiach oraz osoby mające powyżej 50. Liczą się sprawność zawodowa, zdolności, umiejętności oraz doświadczenie. Ważny jest także udokumentowany dorobek twórczy.

Polecana literatura

Arnheim R., Sztuka i percepcja wzrokowa, WAiF, 1997

May R., Język filmu. (skrypt) PWSF w Łodzi 1956 i Wydawnictwa PRiTV 1970

Reisz K., Technika montażu filmowego., WAiF 1967

Studia z teorii przekazu dźwięku. Praca zbiorowa pracowników katedry Reżyserii i Akustyki Muzycznej; Wydziału Reżyserii Dźwięku Akademii Muzycznej w Warszawie dla TVP S.A.

Borys-Damięcka B., Zasady realizacji audycji telewizyjnej (skrypt dla dziennikarzy telewizyjnych). Ośrodek Szkolenia i Analiz Programowych TVP S.A.; Warszawa 1996.

Realizacja obrazu filmowego i telewizyjnego (skrypty) Zeszyty 1 - 28. PWSFTViT w Łodzi i Wydawnictwa Radia i Telewizji; Warszawa 1972-85.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---