Zmiany w prawie pracy wejdą w życie od 1 stycznia 2004 r. po podpisaniu noweli przez Prezydenta oraz po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Zmiany w Kodeksie pracy

1. Powrót do płatnego pierwszego dnia chorobowego

Nowela uchyla § 1(1) w art. 92 - jest to przepis mówiący, iż w pierwszym dniu każdego okresu niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, trwającej nie dłużej niż 6 dni, pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.

Pracownicy odzyskali prawo do wynagrodzenia za pierwszy dzień choroby w przypadku krótkich zwolnień.

 2. Wielokrotne zawieranie umów na czas określony

Zgodnie z brzmieniem nowego art. 25(1) zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony będzie równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 1 miesiąca. Uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uważać się będzie za zawarcie, od dnia następującego po jej rozwiązaniu, kolejnej umowy o pracę na czas określony. Ww. przepisy nie będą dotyczyć umów o pracę na czas określony zawartych:

• w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

• w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym albo zadań realizowanych cyklicznie.

Przepisy nowego art. 25 (1) stosuje się od dnia uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej.

 3. Podwyższenie najniższego wymiaru urlopu wypoczynkowego.

Zmieniony art. 154 podwyższa najniższy wymiar urlopu o 2 dni (z 18 do 20 dni). Zgodnie z nowymi przepisami wymiar urlopu wynosić będzie:
1. 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
2. 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

 4. Uwzględnienie niezakończonego zatrudnienia przy obliczaniu wymiaru urlopu dla osób pracujących w dwóch i więcej firmach. Nowela rozszerza art. 154 (1)dodając § 2 w brzmieniu: „W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu (do okresu zatrudnienia) podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy”.

 5. Minimum 11 godzin odpoczynku

Nowela wprowadza nowe regulacje gwarantujące pracownikom minimum 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby oraz 35-godzin odpoczynku w każdym tygodniu pracy (nowe brzmienie art. 132 oraz 133).

11 godzinny odpoczynek nie dotyczy jednak:

• pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,

• przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Dla tych pracowników kodeks pracy przyznaje równoważny okres odpoczynku (w okresie rozliczeniowym).

W ww. przypadkach oraz w przypadku zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy, tygodniowy nieprzerwany odpoczynek może obejmować mniejszą liczbę godzin, nie może być jednak krótszy niż 24 godziny. Przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 16 godzin, w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 1 miesiąca. W takim systemie czasu pracy pracownikowi przysługuje, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin, w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 1 miesiąca. I tutaj pracownikowi przysługuje odpoczynek przez okres równy co najmniej liczbie przepracowanych godzin. 6. Składniki wynagrodzenia oraz wymiar czasu pracy jako podstawowe elementy umowy o pracę Nowela zmienia art. 29 § 1 Kodeksu pracy, dodając do obowiązkowych elementów umowy o pracę postanowienia dotyczące składników wynagrodzenia oraz wymiaru czasu pracy. Zgodnie z nowym brzmieniem ww. artykułu: umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:

• rodzaj pracy,

• miejsce wykonywania pracy,

• wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia,

• wymiar czasu pracy,

• termin rozpoczęcia pracy.

7. Krótszy termin potwierdzania na piśmie zawarcia umowy o pracę

Projekt przewiduje także zmianę art. 29 § 3, który odnosi się do terminu pisemnego potwierdzenia faktu zawarcia umowy o pracę. Otóż zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu, zawartym w 29 § 2: umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do rodzaju umowy oraz jej warunków. Obecnie pracodawca potwierdza zawarcie umowy o pracę w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia  pracy. 8. Gwarancja równego traktowania osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy Nowela dodaje art.29 (2), który mówi, iż zawarcie z pracownikiem umowy o pracę przewidującej zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy nie może powodować ustalenia jego warunków pracy i płacy w sposób mniej korzystny w stosunku do pracowników wykonujących taką samą lub podobną pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, z uwzględnieniem jednak proporcjonalności wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą, do wymiaru czasu pracy pracownika. Pracodawca powinien, w miarę możliwości, uwzględnić wniosek pracownika dotyczący zmiany wymiaru czasu pracy określonego w umowie o pracę.

Wejście Polski do Unii Europejskiej powoduje również obowiązek dostosowania prawa polskiego do wymogów europejskich. Jednym z obszarów, w którym konieczne były zmiany jest prawo pracy. A znajomość znowelizowanych przepisów Kodeksu Pracy jest istotna zarówno z punktu widzenia pracodawcy, jak i pracownika. 14 października 2003 r. została uchwalona przez Sejm ustawa o zmianie ustawy Kodeksu Pracy. Proponowane zmiany mają za zadanie dostosowanie przepisów Kodeksu Pracy do prawa Unii Europejskiej, zharmonizowanie Kodeksu z Konstytucją RP, a także dostosowanie przepisów prawa pracy do otoczenia społeczno - ekonomicznego, w którym funkcjonują stosunki pracy. Nowe przepisy zaczną obowiązywać w dwóch terminach: od 1 stycznia 2004 r. i w chwili wejścia Polski do Unii Europejskiej. Ponieważ zmiany te są niezwykle istotne zarówno dla pracodawców jak i pracowników, poniżej zamieszczamy tabelę, która w syntetyczny sposób przedstawia i opisuje większość zmian. PRZEPIS OPIS TERMIN WEJŚCIA W ŻYCIE PRZEPISU Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu Rozszerzenie zakazu dyskryminacji ze względu na płeć o zakaz dyskryminacji ze względu na wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość religię, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, przekonania polityczne, przynależność związkową, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony oraz wymiar czasu pracy. 1 stycznia 2004 r. Ochrona danych osobowych pracownika (art.221 -kp) Od kandydata na pracownika można żądać podania m. in. następujących danych osobowych: imienia, nazwiska, daty urodzenia, wykształcenia, przebiegu dotychczasowego zatrudnienia.Natomiast po nawiązaniu stosunku pracy można dodatkowo żądać: imion i nazwisk dzieci, numer PESEL jeżeli warunkuje to korzystanie ze szczególnych uprawnień. 1 stycznia 2004 r. Informacje o przejęciu zakładu pracy (art. 231 § 3 i 4 kp) Pracodawca będzie mieć obowiązek poinformowania (na co najmniej 30 dni przed przewidywanym terminem) na piśmie pracowników o terminie, przyczynach i skutkach przejęcia zakładu pracy, a także o warunkach nowego zatrudnienia, a w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania. 1 stycznia 2004 r. Kolejne umowy na czas określony (art. 251 k.p.) Reguła dotycząca zawierania kolejnej umowy na czas określony nie będzie dotyczyła umów na czas zastępstwa oraz umów zawieranych w celu wykonania prac o charakterze dorywczym lub sezonowym. z dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej Nowe elementy w treści umowy o pracę (art. 29 kp) Pracodawca będzie mieć obowiązek określenia w umowie rodzaju pracy, miejsca jej wykonania, wynagrodzenia ze wskazaniem składników, wymiaru czasowego oraz terminu rozpoczęcia pracy. 1 stycznia 2004 r. Nowe zasady zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy Zakaz dyskryminacji przy ustalaniu warunków zatrudnienia pracowników wykonujących pracę niewymiarową (art. 292 § 1 kp). Stosowanie w umowach o pracę limitu godzin pracy, powyżej którego pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy jest uprawniony do wynagrodzenia jak za pracę nadliczbową (art. 151 § 5 kp). 1 stycznia 2004 r. Skrócono okres wypowiedzenia umowy na czas zastępstwa Okres ten będzie wynosił 3 dni robocze ( art. 331 kp). 1 stycznia 2004 r. Zwolnienie na poszukiwanie pracy 2 dni robocze przysługują tylko w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia (art.37 § 2 pkt 1 kp). 1 stycznia 2004 r. Nowe uprawnienia związane z rodzicielstwem Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w przerywanym systemie czasu ( art. 178 § 1 kp). Pracownik ojciec będzie miał takie same uprawnienia jak kobieta opiekująca się dzieckiem. 1 stycznia 2004 r. Warunki zatrudnienia w Polsce pracowników z państwa UE Pracodawcy mający siedzibę w państwie będącym członkiem Unii Europejskiej i kierujący swoich pracowników do pracy na terenie RP muszą zapewnić im warunki zatrudnienia nie mniej korzystne niż wynikające z przepisów polskiego Kodeksu pracy oraz innych przepisów regulujących prawa i obowiązki pracowników. z dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej Pierwszy dzień zwolnienia - znowu płatny Pracodawca będzie musiał wypłacać pracownikowi wynagrodzenie za wszystkie dni niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną. 1 stycznia 2004 r. Nowe obowiązki pracodawcy Organizowanie pracy w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy. Dążenie do uczynienia zakładu pracy środowiskiem wolnym od dyskryminacji w zatrudnieniu. Udostępnienie pracownikom tekstu przepisów dotyczących równego traktowania w zatrudnieniu w formie pisemnej informacji. Informowanie pracowników o możliwości zatrudnienia w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy, a pracowników zatrudnionych na czas określony - o wolnych miejscach pracy. 1 stycznia 2004 r. Przyznawanie nagród (art.105 k.p.) Pracodawca będzie musiał złożyć odpis zawiadomienia o przyznaniu nagrody lub wyróżnienia do akt osobowych pracownika. 1 stycznia 2004 r. Zmiany w czasie pracy Urlopy wypoczynkowe Nowe definicje terminów: doba, tydzień, pracownik zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy, praca zmianowa. Nowy sposób ustalania nominalnego czasu pracy. Wprowadzenie okresów odpoczynku od pracy. System i rozkład czasu pracy: Modyfikacje: okres rozliczeniowy w równoważnym systemie czasu pracy może być wydłużony do 3 miesięcy. Przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych można przedłużyć okres rozliczeniowy nie więcej jednak niż do 4 miesięcy.- w przypadku pracowników wykonujących prace polegające na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu pracy (art. 136 kp) można stosować system równoważnego czasu pracy, w którym można przedłużyć dobowy wymiar czasu pracy nie więcej niż do 16 godzin.- w przypadku prac w ruchu ciągłym oraz przy pracach związanych z koniecznością ciągłego zaspokajania potrzeb ludności można przedłużyć czas pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 4 tygodni, a jednego dnia w niektórych tygodniach w tym okresie, dobowy wymiar czasu pracy można przedłużyć maksymalnie do 12 godzin. Nowe rozwiązania Skrócony czas pracy polegający na wprowadzeniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy (art. 145 kp) będzie można wprowadzać wobec pracowników zatrudnionych przy pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie. Na pisemny wniosek pracownika będzie można stosować wobec niego system skróconego tygodnia pracy (art. 143 kp). Na pisemny wniosek pracownika można objąć go systemem pracy weekendowej (art. 144 kp). Jeżeli pracownik wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy, należy udzielić mu w zamian innego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego (art. 151 kp).Rozszerzony został katalog prac dozwolonych w niedzielę i święta (art. 1519 - 15112- kp). Pracownik, który podjął pracę po raz pierwszy w życiu uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku (art. 153 kp). Pracownik zatrudniony krócej niż 10 lat ma prawo do 20 dni urlopu wypoczynkowego. Jeżeli jest zatrudniony co najmniej 10 lat - do 26 dni urlopu (art. 154 § 1kp). Urlop przy niepełnym wymiarze czasu pracy naliczany będzie proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika (art. 154 §2 kp). Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop należy wypłacać tylko z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy (art. 171 §1 kp). 1 stycznia 2004 r. Bezpieczeństwo i higiena pracy Pracodawca będzie miał obowiązek ochrony pracowników przed działaniem czynników rakotwórczych Pracodawca będzie miał obowiązek stosowania wszelkich dostępnych środków eliminacji narażenia na działanie szkodliwych biologicznie czynników, a jeżeli nie jest to możliwe - środków ograniczających stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 2221 kp). Ryzyko zawodowe - nowe obowiązki pracodawcy: Ocena i dokumentowanie ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą, Stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko zawodowe, Informowanie pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami (art. 226 kp). W zakładach pracy do 100 pracowników wykonywanie zadań służby bhp będzie można powierzyć pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy lub w przypadku braku kompetentnych pracowników - specjalistom spoza zakładu pracy (art. 23711 kp). 1 stycznia 2004 r. Ustawa o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych Fundusz będzie musiał być utworzony jeśli na dzień 1 stycznia danego roku zakład pracy będzie zatrudniał co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Jeśli prowadzona będzie działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych, należy utworzyć fundusz bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników. Jeżeli natomiast na dzień 1 stycznia danego roku zatrudnionych będzie mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, możliwe jest utworzenie funduszu lub wypłacenie świadczeń urlopowych. 1 stycznia 2004 r.

---