Temat.
Podany do omówienia fragment Stasimonu IV pochodzi z dramatu Sofoklesa pod tytułem „Król Edyp”. Jest to utwór zaliczany do tragedii antycznej, pochodzący z V w. p.n.e. „Król Edyp” jest jednym z siedmiu dramatów Sofoklesa, która przetrwały do czasów współczesnych. Drugi fragment stanowi pieśń Horacego - „Carmina I, 11. Do Leukonoe”.
Oby dwa teksty pochodzą z tej samej epoki literackiej, a mianowicie z antyku. Łączy je również sama tematyka, dotycząca koncepcji ludzkiego losu. Jednak każdy z nich przedstawia własną wizję przeznaczenia i jego wpływu na ludzkie życie. Fragment Stasimonu IV reprezentuje pesymistyczna koncepcję ludzkiego losu, natomiast pieśń odwołuje się do hasła „Carpe diem”.
Fragment „Króla Edypa” pochodzi z Stasimonu IV, czyli pieśni chóru, którą wygłasza on tuż po odkryciu przez Edypa prawdy o swoim pochodzeniu, a jednocześnie o spełnieniu się strasznej przepowiedni. Tematem pieśni chóru jest marność ludzkiego życia, bezsilność człowieka wobec sił wyższych, które decydują o jego istnieniu.
Przedstawiona w podanym fragmencie koncepcja losu jest wybitnie pesymistyczna. Człowiek w czasie ziemskiego życia nie poznaje smaku prawdziwego szczęścia, a jedynie cierpienia i męki. Jedynie w chwilach marzeń może wyobrazić sobie prawdziwy uśmiech losu, który i tak po przebudzeniu nie okaże się dla niego łaskawy. Przeznaczenie jest nieubłagane i zawsze dosięgnie śmiertelnika. Im dłużej istota ludzka cieszy się powodzeniem i im jest ono większe - „I wywyższył cię ku niebom” - tym potem spotyka ją większe cierpienie - „Któż w czarniejsza runął noc do nieszczęścia głębi?”. Kary nie da się uniknąć, gdyż czas jest sprzymierzeńcem przeznaczenia.
W całości utworu Edyp popełnia zbrodnię, nie zdając sobie sprawy z wypełniania tym samym przepowiedni, jest to więc typowa wina tragiczna, która stanowiła podstawę do rozważań na temat ludzkiego losu, którego nie sposób było uniknąć. Kiedy król stara się rozwiązać zagadkę przeszłości, nieszczęścia potęguje jego własna duma - hybris, która uniemożliwia mu prawidłowe rozeznanie się w sytuacji aż do odkrycia strasznej prawdy, w wyniku czego dochodzi do katastrofy - Edyp okalecza sam siebie, Jokasta popełnia samobójstwo, a kara ma spaść także na następne pokolenia. Tak więc losy Edypa kształtują się zgodnie z ironia tragiczna, wszelkie czyny króla, wbrew jego woli i wiedzy, prowadzą go do zagłady. Edyp to również postać tragiczna, gdyż niezależnie od podjętych przez niego decyzji, nieuchronnie dążył do katastrofy. Każdy jego wybór okazałby się zły, gdyż nie mógł walczyć z losem.
Drugi z podanych fragmentów, adresowany do Leukonoe, należy do liryki. W pieśni tej podmiot liryczny udziela porad odnośnie pojmowania losu, pogodzenia się z jego wyrokami.
Podmiot liryczny uważa, iż nie można przewidzieć przeszłości. Los nie jest z góry ustalony, lecz zmienia się pod wpływem każdej decyzji człowieka. Uważa on, ze lepiej nie zastanawiać się nad tym, co przyniesie nam kolejny dzień, nie martwić się jutrem.. Radzi by wykorzystywać każdą okazję darowaną nam przez życie - „Więc łap dzień każdy”, które jest krótkie i niepewne, a nie żyć w oczekiwaniu na lepszą przyszłość. Mówi też, iż trzeba umieć pogodzić się z losem: „Lepiej tak przyjąć wszystko, jak się zdarzy”, niż z nim walczyć.
Horacy odwołuje się zatem do dwóch różnych filozofii, tworząc swój własny pogląd na temat ludzkiego przeznaczenia. Przywołuje stoicyzm każąc godnie znieść wszelki los, jaki nas czeka, a także epikureizm nakazując korzystać z każdej chwili, łapać dzień, nie troszcząc się o przyszłość.
Podane fragmenty reprezentują odmienne koncepcje losu ludzkiego. W tragedii „Król Edyp” los to złowroga siła, fatum, nieubłaganie ścigające bohatera i doprowadzające go do ostatecznej klęski. Przeznaczenie ma decydujący wpływ na życie człowieka, nie da się go uniknąć ani zmienić. Wydobywa na światło dzienne tragizm życia ludzkiego, które jest zaledwie „cieniem cienia”. Szczęście ziemskie to igraszka losu, gdyż im więcej go mamy, tym później będziemy bardziej cierpieć, tracąc je. Natomiast w pieśni Horacego przeznaczenie jest niepewne, nie można go poznać. Człowiek powinien przyjąć swój los, pogodzić się z nim, ale jednocześnie nie wypatrywać swego szczęścia w przyszłości, żyć z dnia na dzień, ciesząc się z rzeczy małych. Przeznaczenie nie ciąży nad życiem człowieka niczym groźba, istnieje niejako obok niego, wpływając na jego życie w o wiele mniejszym stopniu niż w dramacie Sofoklesa.