GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO
Gruczoły te nie mają dróg odprowadzających, wydzielinę bezpośrednio wydzielają do krwi.
Zadania hormonów:
-regulują i koordynują czynność narządów
-utrzymują stałość środowiska wewnętrznego
Ich zadanie jest bardzo podobne do działania nerwowego, tyle że działanie ich jest krótsze i wolniejsze. Gruczoły dokrewne rozrzucone są w różnych częściach organizmu i różnią się między sobą wielkością, kształtem i budową wewnętrzną.
Hormony dzielą się na:
- pochodne białkowe
- pochodne steroidowe (pochodne cholesterolu) - mają receptory
- bonowe
Najważniejsze gruczoły dokrewne w organizmie to:
-przysadka mózgowa
-gruczoł tarczowy, tarczyca
-gruczoły przytarczyczne
-nadnercza
-trzustka
-grasica
-gruczoły płciowe czyli gonady
Przysadka mózgowa
połączona z podwzgórzem wydziela: - hormon wzrostu (GH) jego poziom wzrasta pod wpływem głodu, zimna, bólu.
Przysadkę mózgową dzielimy na dwa płaty:
-przedni i tylny
Przedni płat przysadki mózgowej wydziela hormony:
-hormon wzrostowy somatotropina reguluje wzrost organizmu
-hormon ACTH adrenokortykotropowy pobudza wydzielanie hormonów nadnerczy
-hormon TRH tyreotropowy dopinguje gruczoł tarczowy do wydzielania hormonów tarczycy
-hormon FSA folikulostymulina i LH luterotropowy kontrolują produkcję estrogenów, testosteronu i progesteronu
-hormon melanotropowy odpowiedzialny jest za wydzielanie melaniny w skórze.
Tylny płat przysadki mózgowej wydziela hormony:
-hormon ADH antydiuretyczny kieruje gospodarką wodną ustroju, powoduje zatrzymanie wody i wydzielanie zagęszczonego moczu. Jest ważnym regulatorem bilansu wodnego
-hormon oksytocyna odpowiedzialny jest za akcję porodową, bierze udział w wytwarzaniu mleka, wspomaga zapłodnienie komórki jajowej.
Gruczoł tarczowy - tarczyca
Położona jest z przodu szyi, przed krtanią i tchawicą. Powiększenie gruczołu tarczowego jest widoczne gołym okiem. Funkcja tarczycy jest w dużej mierze zależne od czynnika zewnętrznego czyli jodu. Najważniejszym hormonem tarczycy jest tyroksyna, reguluje przemianą materii. Innym hormonem jest kalcytonina, reguluje gospodarką wapniową organizmu. Funkcjonowanie tarczycy jest zależne od przysadki mózgowej. Dla prawidłowej zadanie hormonów tarczycy:
- zwiększają przemianę materii
- zwiększają wytwarzanie ciepła, stymulacja stężenie białka
- zwiększają poziom glukozy we krwi
- obniżają stężenie cholesterolu we krwi
- zwiększają częstość i siłę skurczu serca
- warunkują prawidłowy rozwój ukł. nerwowego i prawidłowości procesów życiowych
- powodują prawidłowy wzrost i rozwój układu kostnego
Gruczoły przytarczyczne
Wytwarzają hormon parathormon, który reguluje gospodarką wapniowo - fosforową oraz kalcytonine - działa odwrotnie.
Gruczoły nadnerczowe - nadnercza
Znajdują się nad nerkami - parzyste twory. Są bardzo obficie ukrwione.
W przekroju wyróżniamy:
- korę nadnerczy (zewnętrzna część)
- rdzeń nadnerczy (środkowa część)
Nadnercza są to narządy, bez których życie naszego ustroju jest niemożliwe. Szczególnie jest ważna kora nadnerczy.
AD. 4 Część rdzeniowa wydziela hormony: adrenalina i noradrenalina i dopanina
działają na obwodowe naczynia krwionośne, powodując podwyższenie ciśnienia tętniczego.
Adrenalina działa silniej na serce i powoduje wzrost przemiany materii. Adrenalina i noradrenalina są stale wytwarzane do krwi, ale wzmożona sekrecja następuje w momencie występowania stanów emocjonalnyc takich jak strach, gniew, przyspieszenie akcji serca, gęsia skórka. Adrenalina powoduje wzmożony dopływ krwi do mięśni, przyspiesza czynność serca, uwalnia glukozę z wątroby i dzięki temu organizm w razie niebezpieczeństwa mobilizuje wszystkie swoje siły do wykonywania max. wysiłku.
Kora nadnerczy Główne hormony:
- hydrokortyson ,wywiera wpływ na przemianę węglowodorową i chroni ustrój przed stresem
- kortykosteron, zajmuje pośrednie miejsce pomiędzy hormonami, wykazując działanie obu tych hormonów
- aldosteron, jest najpotężniejszym mineralokortykoidem, to znaczy że działa na nerki powodując zatrzymanie sodu a wzmożone wydzielanie potasu, czyli reguluje gospodarką elektrolitową ustroju.
Wydzielanie tarczycy to insulina obniża poziom glukozy; przy stresie czy wysiłku następuje obniżenie poziomu insuliny i glukamon działa odwrotnie do insuliny(podnosi poziom cukru we krwi).
Hormony lokalne są to substancje, występujące w tkankach w postaci fizjologicznie nieczynnej, ale w pewnych okolicznościach mogą się uaktywnić i wywołać zmiany w sąsiedztwie
acetylocholina, serotonina
histamina, heparyna.
SZYSZYNKA - część międzymózgowia, wytwarza melatoninę, wpływa na ośrodki snu i czuwania - bodźcem regulującym jest światło
Hormony płciowe żeńskie, hormon FSH - folikulostymulina
ESTROGENY - wzrost macicy i gruczołów piersiowych ,wytwarza wodnisty śluz
PROGESTERON —rozrost błony macicy aż do krwawienia ,gęsty śluz.
Hormony płciowe męskie, hormon testosteron
Testosteron wydalany jest przez jądra, jest odpowiedzialny za rozwój pierwotnych i wtórnych cech płciowych. Powoduje powiększenie się krtani zmianę tembru głosu. Pod jego wpływem skóra grubieje- wzmaga czynność gruczołów płciowych. Pod wpływem testosteronu powstaje trądzik pospolity- wzmaga gruczoły potowe. Powoduje silny rozrost kości.
WPŁYW WYSIŁKU NA UKŁAD DOKREWNY
hormon wzrostu - pod wpływem wysiłku jego poziom wzrasta stosowany czasami powoduje szybki przyrost masy mięśniowej, ale nie ma dowodów na to że jest skuteczny, tylko przy wysiłku siłowym - przyrost masy(nadmierny)
prolaktyna - wzrasta stężenie podczas wysiłku(pod wpływem stresu - może być wydzielanie mleka)
TSH hormony tarczycy - poziom wzrasta, żeby wyrównać temp. ciała
ACTH - wzrasta i zwiększa wydzielanie hormonów kory nadnercza
Kortyzol - krótkotrwały wysiłek - nie ma wpływu - długotrwały - wzrasta
Aldosteron - wzrasta przy wysiłku
Rdzeń nadnerczy - zwiększa wydzielanie adrenaliny i nor adrenaliny zwiększ prace serca
Hormony płciowe - krótkotrwały wysiłek -zwiększa testosteron po długim wysiłku -obniża się poziom testosteronu na kilka dni; przy systematycznym treningu- zmniejszanie spoczynkowego poziomu testosteronu
Ale nie syntetyczny testosteron (zwłaszcza przy wysokich dawkach - zwiększa popęd płciowy, anaboliczne -zwiększa masę ciała)