Oznaczanie poziomu parametrów krytycznych z użyciem dostępnego sprzeętu

Glukoza

Gazometria

Elektrolity

Oznaczenie poziomu glukozy w surowicy

• U zdrowego człowieka glikemia na czczo utrzymuje się na stałym poziomie (ok. 5,5 mmol/l, tzn. 100 mg/dl).

• Glikemie można oznaczyć we krwi pełnej, jak i w osoczu.

• Stężenie w osoczu jest wyższe od stężenia we krwi pełnej, a stężenie we krwi włośniczkowej jest wyższe niż we krwi zylnej

Badanie-glikemia

• Glikemię oznaczamy najczęściej na czczo

• Dwie godziny po posiłku

• Hiperglikemia - jest główna cechą cukrzycy

Glikemia jest większa od 2 g.l (11 mmol/l)

Objawy: nadmierne pragnienie, wielomocz, glikozuria

• Hipoglikemia - występuje poniżej 0,50 g/l (2,75 mmol/l)

• Poziom glukozy we krwi można zbadać za pomocą glukometru - krew włośniczkowa

Gazometria

• Cel

• Ocena stopnia ostrej niewydolności oddechowej

• We krwi tlen występuje w dwóch postaciach rozpuszczonej (ilościowo nieistotnej) i związanej z hemoglobiną.

Tlen związany z hemoglobiną -badanie, pomiar wysycenia krwi tlenem, określający procent tlenu transportowanego przez hemoglobinę w stosunku do całkowitej ilości tlenu, jaką hemoglobina mogłaby transportować (SaO2).

• Dwutlenek węgla (CO2) - występuje w dwóch postaciach: w postaci rozpuszczonej (ok. 5% całkowitego tętniczego CO2), która wzrasta liniowo wraz z ciśnieniem dwutlenku węgla we krwi (Pa CO2) i w postaci wodorowęglanów wytwarzanych w krwinkach czerwonych pod wpływem anhydrazy węglanowej z tkankowego CO2

• Ciśnienie parcjalne gazu we krwi tętniczej (Pa02 dla tlenu i PaCO2 dla dwutlenku węgla) jest to ciśnienie gazu w stanie rozpuszczonym, tj. w stanie, w którym gaz pokonuje barierę pęcherzykowo-włośniczkową.

• Ciśnienie parcjalne tlenu odzwierciedla dyfuzję tlenu w płucach, a saturacja - ilość tlenu transportowaną we krwi.

Gazometria

• Krew - pobiera się przez nakłucie tętnicy udowej lub promieniowej, próżniowo do specjalnej, heparynizowanej, zamkniętej szczelnie probówki, której tłok unosi się pod wpływem ciśnienia tętniczego.

• Pobieramy 3 ml krwi

• Można zamiast krwi tętniczej pobrać krew włośniczkową z płatka ucha, po rozszerzeniu naczyń skórnych, lub nakłucia ultracienką igłą mikrometodą (100 mikrolitrów krwi)

• Oznaczenia dokonać należy w ciągu 10 minut od pobrania

• Normy (ważny wiek pacjenta)

Poziom elektrolitów w surowicy

• Potas - jest kationem głównie wewnątrzkomórkowym

• Bierze udział w znacznej liczbie procesów biochemicznych komórki i jest niezbędny do utrzymania osmotycznego ciśnienia komórkowego

• Potas

• Materiał do analizy - krew - 1 ml

• Norma - 3,5-4,5 mmol/l (lub mEq/l

• Hiperkaliemia (K+ > 5,3 mmol/l) - powoduje zaburzenia sercowe i mięśniowe. Zaburzenia przewodnictwa w sercu mogą być przyczyną zatrzymania akcji serca.

Hiperkaliemia - ważne jest by prześledzić elektrokardiogram w poszukiwaniu:

• wysokich i szpiczastych załamków T - pierwszego objawu hiperkaliemii,

• poszerzenia zespołów QRS - późniejszego objawu, a nawet postępującego załamka T, co poprzedza migotanie komór.

• Zaburzenia mięśniowe wystepują w późniejszym okresie. Są to porażenia wiotkie, które mogą objąć mięśnie oddechowe.

• Hiperkaliemia jest wynikiem zmniejszenia wydalania potasu z moczem lub przemieszczenia potasu śródkomórkowego do osocza.

• Przyczyny: 1. Hiperkaliemia w wyniku upośledzenia wydalania potasu przez nerki

a). zmniejszenie wydalania potasu z moczem jest najczęściej spowodowana niewydolnością nerek), b). Upośledzenie wydalania potasu z moczem na skutek stosowanych leków - inhibitory konwertazy (ACE), antagoniści receptora angiotensyny II i w mniejszym stopniu niesteroidowe leki przeciwzapalne

• 2. Hiperkaliemia w wyniku przemieszczenia

• wszystkie kwasice oddechowe, a zwłaszcza metaboliczne, mogą spowodować hiperkaliemię w skutek przemieszczenia potasu śródkomórkowego,

• Masywny rozpad komórek- rozległe oparzenia,zawał krezki, liza komórek nowotworowych w przebiegu agresywnej chemioterapii, mogą podnieść stężenie potasu w osoczu

• Hipokaliemia - niskie stężenie potasu w osoczu poniżej 3mmol/l - spowodowana jest utrata potasu droga pokarmową lub przez układ moczowy, rzadziej - niedostateczna podaż.

• mogą wystąpić: napady osłabienia mięśniowego, wielomocz, w EKG załamki T są spłaszczone i pojawia się fala , może wystąpić ryzyko arytmii komorowych.

(wymioty, zachłyśnięcia, przewlekłe biegunkinadurzywania środków przeczyszczających również utrayta potasu przez nerki, stosowanie diuretyków, hipersekrecja nadnerczy)

• Hipokaliemia - może być związana także z przemieszczaniem jonów

Sód

• Sód jest najważniejszym kationem płynu pozakomórkowego, w którym występuje w postaci chlorków i wodorowęglanów. Zmiany jego stężenia we krwi nieuchronnie pociągają za sobą przemieszczanie wody

• Materiał - krew - 1 ml krwi pobiera się do probówki na skrzep, ewentualnie z dodatkiem heparynylitowej

Sód

• Wartości prawidłowe 140 ± 5 mmol/l

• Hiponatremia - stężenie sodu we krwi <130 mmol/l - jej konsekwencją jest przewodnienie komórkowe, które należy podejrzewać w każdym przypadku ciężkiej hiponatremii objawiającej się nudnościami, bólami głowy, sennością czy splątaniem. Również utrata sodu przez nerki (stosowanie diuretyków) lub przewód pokarmowy (uporczywe wymioty, nasilonej biegunki, długotrwały drenaż żołądka)

• Hipernatremia (stężenie sodu we krwi > 145 mmol/l. Objawia się natychmiastowym uczuciem pragnienia,

• Przyczyny:

1. odwodnienie, tzn. utrata wody drogą:

• nerkową - (moczówka prosta prawdziwa, związana z uszkodzeniem międzymózgowia lub przysadki, bądź nefropochodna

• Oddechową - chorzy intubowani, po wykonanej tracheotomii, np. podróżni narażeni na gorące i suche powietrze)

• Przezskórną (udar cieplny)

2. Hipernatremia może wynikać z nadmiernej podaży sodu

• picie wody morskiej

• Zbyt gwałtowna alkaliza solami sodu, przetaczaniem nadmiernej objętości soli fizjologicznej

Badania ogólne

• Transaminazy (Alat, AspAT)

• Transaminazy (zwane też aminotransferazami) występują w wątrobie, mięśniu sercowym i mięśniach szkieletowych. Przedostają się do surowicy w przypadku uszkodzenia hepatocytów lub miocytów. W praktyce klinicznej ocenia się aktywność aminotransferazy alaninowej (AIAT), czyli transaminazy glutaminowo-pirogronowej, występującej przede wszystkim w wątrobie, a także aminotransferazy asparaginianowej (AapAT), czyli transaminazy glutaminowo-szczawiowooctowej (AspAT), występującej głównie w mięśniu sercowym oraz wątrobie.

• Materiał - pobieramy 1-2 ml krwi - do probówki „na skrzep” lub z dodatkiem heparyny litowej. Należy unikać hemolizy.

• Wartości prawidłowe

• AIAT 5-35 jm./I

• AspAT 5-30 jm./I

---